Giáo trình Trang bị điện (Phần 2)

Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 48 
CHƢƠNG 4: 
NHỮNG MẠCH ĐIỆN CƠ BẢN TRONG ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN MÁY CÔNG NGHIỆP 
Mục tiêu: Trình bày được nguyên lý hoạt động của các mạch điện mở máy, mạch điều chỉnh 
bảo vệ và các mạch điện hãm 
4.1. Các mạch điện mở máy 
4.1.1. Khởi động trực tiếp không đảo chiều: 
Hình 4.1: Khởi động trực tiếp động cơ bằng khởi động từ đơn. 
Khởi động động cơ: 
Đóng 2 Aptomat AP1 và AP2, nhấn nút S2, cuộn dây Contactor K1 sẽ có điện (mạch 1-
3-5-7-9-cuộn dây K1-0) đóng 3 tiếp điểm chính K1 bên mạch động lực cấp nguồn 3 pha vào 
động cơ. Tiếp điểm K1 (7-9) đóng để duy trì dòng điện cho cuộn dây Contactor K1khi ta 
buông tay khỏi nút nhấn S2. Tiếp điểm K1 (3-13) đóng điện cấp nguồn cho đèn báo H2 báo 
tình trạng động cơ đã khởi động. 
Dừng động cơ: 
Nhấn nút dừng S1, cuộn dây Contactor K1 mất điện làm mở 3 tiếp điểm chính của 
Contactor K1 cắt điện để động cơ dừng lại. Để dừng khẩn cấp động cơ, ta nhấn nút dừng khẩn 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 49 
cấp S0, khi đó toàn bộ mạch điều khiển bị mất điện. Tiếp điểm chính K1 bên mạch động lực 
mở ra, động cơ dừng. 
Bảo vệ ngắn mạch cho toàn mạch bằng Aptomat AP2, bảo vệ quá tải cho động cơ bằng 
rơle nhiệt F2. Khi xảy ra sự cố quá tải, tiếp điểm F2 (3-5) sẽ mở ra cắt điện vào cuộn dây 
K1làm mở 3 tiếp điểm chính của Contactor K1, động cơ dừng lại. Đồng thời tiếp điểm F2 (3-
11) đóng lại cấp nguồn cho đèn báo H1 báo sự cố quá tải. 
4.1.2. Khởi động trực tiếp có đảo chiều: 
- Trong các máy công nghiệp, nhiều động cơ có nhu cầu phải quay được 2 chiều. 
Muốn khống chế động cơ điện này ta phải dùng 2 Contactor: 
- K1 để động cơ quay thuận, K2 để động cơ quay ngược. 
- Nút nhấn S2 để động cơ quay thuận, nút nhấn S3 sử dụng khi động cơ quay ngược. 
Đây là 2 nút nhấn kép. 
Hình 4.2: Khởi động có đảo chiều động cơ bằng khởi động từ kép. 
Chạy máy chiều thuận: 
Đóng 2 Aptomat AP1 và AP2, nhấn nút S2, cuộn dây Contactor K1 sẽ có điện (mạch 
1-3-5-7-9-11-13-cuộn dây K1-0). Các tiếp điểm chính của K1 bên mạch động lực đóng lại để 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 50 
cấp điện 3 pha cho động cơ quay thuận; đồng thời các tiếp điểm phụ K1 (7-9) đóng lại để tự 
duy trì (buông tay khỏi S2 động cơ vẫn tiếp tục quay); tiếp điểm K1 (19-21) mở ra để cấm 
không cho K2 làm việc khi K1 đã làm việc. Tiếp điểm K1 (13-15) đóng lại cấp nguồn cho 
đèn H1 báo trạng thái động cơ đã quay thuận. 
Chạy máy theo chiều ngƣợc: 
Nhấn nút S3, cuộn dây Contactor K2 sẽ có điện (mạch 1-3-5-7-17-19-21-cuộn dây K2-
0). Các tiếp điểm chính của K2 bên mạch động lực đóng lại (2 pha L1-L3 đã đảo cho nhau) để 
cấp điện 3 pha vào cho động cơ quay ngược; đồng thời các tiếp điểm phụ K2 (17-19) đóng lại 
để tự duy trì; tiếp điểm K2 (11-13) mở ra để cấm K1 làm việc khi K2 đã làm việc. Tiếp điểm 
K2 (21-23) đóng lại cấp nguồn cho đèn H2 báo trạng thái động cơ đã quay ngược. 
Dừng máy: 
Nhấn nút S1, cuộn dây Contactor K1 (hoặc K2) mất điện các tiếp điểm chính của 
contactor K1 (hoặc K2) mở ra cắt điện để động cơ dừng lại. Để dừng khẩn cấp động cơ, ta 
nhấn nút dừng khẩn cấp S0, khi đó toàn bộ mạch điều khiển bị mất điện. Tiếp điểm chính K1 
(hoặc K2) bên mạch động lực mở ra, động cơ dừng. 
Liên động và bảo vệ: 
Khoá liên động (khoá chéo) K2 (11-13) và K1 (19-21) không cho K1 và K2 làm việc 
đồng thời tránh ngắn mạch nguồn điện. 
Bảo vệ ngắn mạch cho toàn mạch bằng Aptomat AP2, bảo vệ quá tải cho động cơ bằng 
rơle nhiệt F2. Khi xảy ra sự cố quá tải, tiếp điểm F2 (3-5) sẽ mở ra cắt điện vào cuộn dây 
K1(hoặc K2) làm mở 3 tiếp điểm chính của Contactor K1 (hoặc K2), động cơ dừng lại. Đồng 
thời tiếp điểm F2 (3-25) đóng lại cấp nguồn cho đèn báo H3 báo sự cố quá tải. 
4.1.3. Khởi động động cơ bằng điện trở phụ, điện kháng, biến áp tự ngẫu: 
Đối với những động cơ có công suất lớn, để hạn chế dòng điện mở máy, ta có thể đấu 
Stato qua điện trở phụ (có thể thay thế bằng điện kháng hoặc biến áp tự ngẫu). 
Sau khi mở máy xong, ta mới nối tắt điện trở phụ, điện kháng hay biến áp tự ngẫu. 
Mạch điện điều khiển có thể dùng chung một sơ đồ (Hình 4.3). Cụ thể trong sơ đồ contactor 
K1 dùng để mở máy và contactor K2 để làm việc. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 51 
Hình 4.3: Khởi động khi có điện trở phụ trong mạch Stato. 
Để khởi động động cơ ta đóng 2 Aptomat AP1 và AP2 rồi nhấn nút S2. Contactor K1 
có điện (mạch 1-3-5-7-9-cuộn dây K1-0) sẽ đóng các tiếp điểm chính K1 ở mạch động lực để 
động cơ khởi động qua điện trở phụ Rp, tiếp điểm K1 (7-9) đóng lại để duy trì điện. Đèn báo 
H1 có điện báo trạng thái động cơ đang khởi động. Sau vài giây động cơ khởi động xong, ta 
nhấn nút S3, cuộn dây K2có điện (mạch 1-3-5-7-9-11-cuộn dây K2-0), tiếp điểm chính của 
Contactor K2 ở mạch động lực đóng lại để tạo vòng ngắn mạch qua điện trở phụ Rp, lúc này 
dòng điện 3 pha không qua Rp mà chỉ đi qua tiếp điểm chính K2và đi vào động cơ; quá trình 
mở máy kết ... khi: 1D kín, 1CT ÷ 5CT kín (caùc cöûa taàng ñaõ 
ñoùng), 2D, CT kín, FBH (lieân ñoäng vôùi thanh baûo hieåm) kín, cöûa buoàng thang ñoùng, CBT 
kín vaø 3D kín. 
 Haõm cuoái 1HC vaø 2HC lieân ñoäng vôùi saøn buoàng thang. Neáu trong buoàng thang coù 
ngöôøi, tieáp ñieåm cuûa chuùng môû ra. 1HC ñaáu song song vôùi CBT cho neân duø 1HC hôû nhöng 
maïch vaãn noái lieàn qua CBT, coøn 2HC môû ra loaïi tröø khaû naêng ñieàu khieån thang maùy baèng 
nuùt baám goïi taàng GT. 
 Trong sô ñoà coù 5 ñeøn baùo Ñ 1 ÷ Ñ 5 laép ôû treân moãi cöûa taàng vaø moät chieáu saùng buoàng 
thang Ñ 6. Khi coù ngöôøi trong buoàng, tieáp ñieåm 2HC môû ra, cuoän daây rôle trung gian maát 
ñieän, tieáp ñieåm thöôøng kín RTr ñoùng laïi laøm cho 1Ñ ÷ 6 Ñ saùng leân baùo cho bieát thang 
ñang ‚baän‛ vaø chieáu saùng cho buoàng thang. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 101 
Hình 5.12: Maïch ñoäng löïc thang maùy 
M
A B C
CB
N H
C T
RN RN
NCH
MBA 220V/36V
4CC
4CC
RTr
Ñ1
Ñ2
Ñ3
Ñ4
Ñ5
Ñ6
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 102 
T
H
N
C
RT1
RT2
RT3
RT4
RT5
RTr
5ÑT
5GT
4ÑT
4GT
3ÑT
3GT
2ÑT
2GT
1ÑT
1GT
RT5
RT4
RT3
RT2
RT1
2HC
RT5
RT4
RT3
RT2
RT1
1PK 2PK 3PK 4PK 5PK
T
HC
N
H
2CC
3CC
C C
CHÆNH LÖU
N
H
NC1
NC2
N
H
T
1CÑT
2CÑT
3CÑT
4CÑT
5CÑT
1D 1CT 2CT 3CT 4CT 5CT
2D
CT
FBH
1HC
CBT
3D
N H
1CC 2CC
C
Hình 5.13: Maïch ñieän ñieàu khieån thang maùy 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 103 
 Sô ñoà nguyeân lyù treân hình 5.12 vaø hình 5.13 laø sô ñoà nguyeân lyù cuûa thang laép ñaët 
trong nhaø 5 taàng vaø cho tröôøng hôïp buoàng thang ôû taàng moät. Xeùt nguyeân lyù laøm vieäc cuûa sô 
ñoà khi caàn leân taàng 4. 
 Haønh khaùch ñi vaøo buoàng thang, ñoùng cöûa taàng vaø cöûa buoàng thang. Do troïng löôïng 
cuûa haønh khaùch, hai tieáp ñieåm thöôøng ñoùng 1HC vaø 2HC môû ra. AÁn nuùt baám ñeán taàng 4ÑT, 
rôle taàng RT4 coù ñieän. Caùc tieáp ñieåm cuûa RT4 ñoùng laïi caáp nguoàn cho cuoän daây cuûa 
contactor toác ñoä cao C. Caùc tieáp ñieåm cuûa contactor toác ñoä cao ñoùng laïi caáp nguoàn cho caàu 
chænh löu CL laø nguoàn moät chieàu caáp cho hai nam chaâm NC1 vaø NC2. Nam chaâm NC1 seõ 
ñoùng tieáp ñieåm 1PK , cuoän daây contactor N coù ñieän. Cuoän daây stator cuûa ñoäng cô ñöôïc caáp 
nguoàn qua caùc tieáp ñieåm C vaø N, buoàng thang ñi leân. Nam chaâm NC2 seõ keùo con ñoäi laøm 
cho haõm cuoái HC môû ra. 
 Khi nhaû nuùt baám 4 ÑT, cuoän daây coâng taéc tô N ñöôïc duy trì nguoàn caáp caáp qua hai 
tieáp ñieåm T (thöôøng kín) vaø N (ñaõ ñoùng laïi). Ñoàng thôøi cuoän daây cuûa rôle RT4 vaãn ñöôïc 
tieáp tuïc duy trì nguoàn cung caáp qua coâng taéc chuyeån ñoåi taãng 4CÑT vaø caùc tieáp ñieåm 1PK 
÷ 5PK. Khi buoàng thang gaàn ñeán taàng 4, buoàng thang taùc ñoäng vaøo coâng taéc chuyeån ñoåi 
taàng 4CÑT, laøm cho rôle taàng RT4 vaø contactor toác ñoä cao maát ñieän. Cuoän daây coâng taéc tô 
toác ñoä thaáp T coù ñieän qua tieáp ñieåm thöôøng hôû N (ñaõ ñoùng kín) vaø tieáp ñieåm thöôøng kín C. 
Cuoän daây stator cuûa ñoäng cô ñöôïc ñaáu vaøo nguoàn caáp qua caùc tieáp ñieåm N vaø T. Buoàng 
thang tieáp tuïc ñi leân vôùi toác ñoä thaáp hôn. Ñoàng thôøi caét nguoàn caáp cho maïch caàu chænh löu 
CL, hai nam chaâm NC1 vaø NC2 maát ñieän laøm cho haõm cuoái HC kín laïi, vaãn duy trì nguoàn 
caáp cho contactor N. Khi buoàng thang ñeán ngang vôùi saøn taàng 4, caàn ñoùng môû cöûa ñaët ôû 
cöûa taàng seõ taùc ñoäng laøm haõm cuoái HC hôû ra. Cuoän daây contactor N maát ñieän, ñoäng cô 
truyeàn ñoäng döøng laïi vaø phanh haõm ñieän töø NHC seõ haõm döøng buoàng thang. 
 Heä thoáng töï ñoäng khoáng cheá thang maùy hoaøn toaøn töông töï nhö treân khi ñieàu khieån 
baèng caùc nuùt baám goïi taàng 1GT ÷ 5GT. Ñieàu khieån thang maùy laøm vieäc baèng caùc nuùt baám 
goïi taàng chæ thöïc hieän khi 2HC kín. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 104 
5.6. Sơ đồ điện nhóm máy nâng vận chuyển 
 Cheá ñoä laøm vieäc caùc cô caáu cuûa palaêng, caàu truïc ñöôïc xaùc ñònh töø caùc yeâu caàu cuûa 
quaù trình coâng ngheä, chöùc naêng cuûa palaêng vaø caàu truïc trong daây chuyeàn saûn xuaát. Caáu taïo 
vaø keát caáu cuûa palaêng vaø caàu truïc raát ña daïng. Khi thieát keá vaø cheá taïo heä thoáng ñieàu khieån 
vaø heä thoáng truyeàn ñoäng ñieän phaûi phuø hôïp vôùi töøng loaïi cuï theå. 
 Caàu truïc trong phaân xöôûng luyeän theùp loø Mactanh, trong caùc phaân xöôûng nhieät luyeän 
phaûi ñaûm baûo caùc chæ tieâu kyõ thuaät trong cheá ñoä quaù ñoä. Caàu truïc trong caùc phaân xöôûng laép 
raùp phaûi ñaûm baûo quaù trình môû maùy eâm, daûi ñieàu chænh toác ñoä roäng, döøng chính xaùc ñuùng 
nôi haï haøng vaø laáy haøng 
 Caùc cô caáu cuûa caàu truïc laøm vieäc trong cheá ñoä cöïc kyø naëng neà: taàn soá ñoùng caét lôùn, 
cheá ñoä quaù ñoä xaûy ra nhanh khi môû maùy, haõm vaø ñaûo chieàu. 
 Töø nhöõng ñaëc ñieåm treân coù theå ñöa ra nhöõng yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi heä truyeàn ñoäng 
vaø trang bò ñieän cho caùc cô caáu cuûa caàu truïc: 
 Sô ñoà heä ñieàu khieån ñôn giaûn. 
 Caùc phaàn töû caáu thaønh coù ñoä tin caäy cao, ñôn giaûn veà caáu taïo, thay theá deã daøng. 
 Trong sô ñoà ñieàu khieån phaûi coù maïch baûo veä ñieän aùp ‘khoâng’ quaù taûi vaø ngaén 
maïch. 
 Quaù trình môû maùy dieãn ra theo moät luaät ñònh saún. 
 Sô ñoà ñieàu khieån cho töøng ñoäng cô rieâng bieät, ñoäc laäp. 
 Coù coâng taéc haønh trình haïn cheá haønh trình tieán, luøi cho xe caàu, xe con; haïn cheá 
haønh trình leân cuûa cô caáu naâng haï. 
 Ñaûm baûo haï haøng ôû toác ñoä thaáp. 
 Töï ñoäng ngaét nguoàn khi coù ngöôøi treân xe caàu. 
5.6.1 Trang bò ñieän cho palaêng 
 Ñeå ñieàu khieån cho palaêng cô ñoäng, thuaän tieän ngöôøi ta duøng caùc hoäp nuùt baám ñieàu 
khieån di ñoäng, sô ñoà nguyeân lyù laøm vieäc ñöôïc bieåu dieãn treân hình 5.14. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 105 
 Ñoäng cô khoâng ñoàng boä M1 laø ñoäng cô chính phuïc vuï cho vieäc naâng haï taûi troïng baèng 
moùc treo ñöôïc ñieàu khieån baèng contactor N (naâng) vaø contactor H (haï), taùc ñoäng baèng caùc 
nuùt nhaán keùp MN, MH, coøn KHn laø coâng taéc haønh trình ñeå haïn cheá chieàu naâng cuûa moùc treo. 
Ngoaøi ra coøn coù phanh 3 pha PH. 
 Ñoäng cô khoâng ñoàng boä M2 laø ñoäng cô phuïc vuï cho cô caáu di chuyeån vôùi caùc haønh 
trình tieán (T) vaø luøi (L), heä thoáng cuõng ñöôïc ñieàu khieån baèng caùc nuùt nhaán keùp MT, ML. 
 Giöõa caùc haønh trình naâng, haï, tieán vaø luøi coøn caùc lieân ñoäng khoaù cheùo veà ñieän bôûi caùc tieáp 
ñieåm thöôøng kínN,H, L, T. 
 Ngoaøi ra coøn coù phanh 3 pha PH tham gia haõm truïc ñoäng cô luùc ñoäng cô M1 khoâng coù 
ñieän. 
MN MH
 MT ML
H KHn
N
L
T
3 5 7
11 13 15
17 19 21
23 25 27
M1M2
A B C
CD
CC1
T L L LTT N N N H HH
PH
CC2
N
H
T
L
1 9
Hình 5.14: Sô ñoà maïch ñieän ñieàu khieån palaêng 
 Naâng haøng nhaán nuùt nhaán Mn(1, 3) contactor N coù ñieän, tieáp ñieåm N(13, 15) môû ra, 3 
tieáp ñieåm chính cuûa N ñoùng laïi, cuoän daây PH cuûa phanh haõm coù ñieän giaûi phoùng coå truïc 
ñoäng cô, ñoàng thôøi ñoäng cô M1 cuõng coù ñieän quay truïc theo chieàu naâng haøng. Khi moùc 
naâng haøng di chuyeån ñeán vò trí giôùi haïn treân thì taùc ñoäng vaøo coâng taéc haønh trình KHn, cuoän 
daây contactor N maát ñieän, ñoäng cô döøng vaø phanh PH giöõ coå truïc ñoäng cô. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 106 
 Haï haøng nhaán nuùt nhaán keùp Mh(3, 5) contactor H coù ñieän, tieáp ñieåm H(5, 7) môû ra, 3 
tieáp ñieåm chính cuûa H treân maïch ñoäng löïc ñoùng laïi, thöù töï hai trong ba pha ñöa vaøo ñoäng 
cô ñaûo, cuoän daây phanh PH coù ñieän giaûi phoùng coå truïc ñoäng cô, ñoäng cô M1 quay ngöôïc haï 
haøng. 
 Caàn palaêng chaïy tieán taùc ñoäng nuùt nhaán keùp MT(1, 17) cuoän daây contactor tieán (T) coù 
ñieän cung caáp ñieän cho ñoäng cô M2, ñoäng cô chaïy tieán. 
 Caàn palaêng chaïy luøi taùc ñoäng nuùt nhaán keùp ML(23,25) cuoän daây contactor luøi (L) coù 
ñieän cung caáp ñieän cho ñoäng cô M2, ñoäng cô chaïy luøi. 
5.6.2 Trang bò ñieän cho caàu truïc 
 Trong xaây döïng coù nhieàu loaïi caàu truïc nhö: caàu truïc baùnh loáp, caàu truïc töï naâng, caàu 
truïc thaùpVieäc truyeàn ñoäng vaø ñieàu khieån phaûi ñaûm baûo cho caàu truïc hoaït ñoäng cô ñoäng 
trong hieän tröôøng xaây döïng thoûa maõn caùc toïa ñoä trong khoâng gian x, y, z. Do vaäy caàn phaûi 
coù nhöõng truyeàn ñoäng ñieàu khieån cho di chuyeån, quay, naâng haï caàn vaø chính laø naâng haï 
moùc treo (taûi troïng). Xeùt sô ñoà ñieån hình laø sô ñoà ñieàu khieån cho caàu truïc thaùp C 391. 
Theo sô ñoà ñoäng löïc vaø ñieàu khieån: 
 M1, M2 laø hai ñoäng cô cuûa cô caáu di chuyeån. 
 M3 laø ñoäng cô naâng haï taûi troïng (moùc treo). 
 M4 laø ñoäng cô cuûa cô caáu quay. 
 M5 laø ñoäng cô naâng haï caàn. 
 Theo sô ñoà ñoäng löïc coøn coù: CD laø caùc caàu dao, MBA laø maùy bieán aùp haï ñieän aùp 
220V xuoáng 12V cung caáp ñieän cho maïch ñieän tín hieäu. 
 CC: caàu chì caùc caáp töông öùng. 
 1CT, 2CT: caùc coâng taéc cho coøi vaø ñeøn chieáu saùng. 
 PH: laø caùc phanh haõm töông öùng vôùi caùc cô caáu. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 107 
M5 M3 M4M2M1
T1-2 N1-2
1CC
5CC 3CC 4CC
T5
N5
T3
N3
T4
N4
PH1 PH2 PH5 PH3 PH5
CC
K
CD
A B C 6CC
7CC
1CT
2CT
Coøi
OÅ caém
Ñeøn
220 V/12 V
Hình 5.15: Sô ñoà maïch ñieän ñoäng löïc cuûa caàu truïc thaùp KA -100 (C391) 
T3
T4
T5
K
T1-2
N1-2
N3
N3 T3
N4
N5
K
1M
2MT
1KH
N1-2
T1-2
2MN
1KH
1 2
1
3MT
2KH
3MN
2KH
N4
T4
4MT
4MN
3KH
3KH
N5
T5 1
P CC 1 N3
5 7 9
11 13 15
17 19 21
23 25
27 29 31
33 35 37
39 41 43
45 47 49
2
4
6
N
KC
T
1 2
Di chuyeån
Naâng - haï
Quay
Naâng - haï caàn
0
Hình 5.16: Sô ñoà ñieàu khieån caàu truïc thaùp KA 100 (C – 391) 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 108 
 Sô ñoà ñieàu khieån ñieän aùp 220 V, caùc nuùt thöôøng môû 1M, 2M, 3M, 4M ñeå môû maùy laøm 
vieäc cho caùc ñoäng cô töông öùng 1, 2, 3, 4, 5. Coøn ñieàu khieån cho ñoäng cô 3 naâng haï taûi 
troïng (moùc treo) baèng boä khoáng cheá KC goàm 3 vò trí: N – O – T (ngöôïc – khoâng – thuaän) 
vôùi 2 tieáp ñieåm KC1 vaø KC2. Sô ñoà ñieàu khieån coøn coù caùc coâng taéc haønh trình 1KH, 2KH, 
3KH ñeå haïn cheá haønh trình di chuyeån, quay, naâng haï caàn cuûa caàu truïc. Coøn coâng taéc haønh 
trình 1 ñeå haïn cheá naâng caàn, 2 laø coâng taéc haønh trình haïn cheá ñoä cao cuûa moùc treo. 
 Ñieàu khieån caùc cô caáu naâng – haï, cô caáu chính cuûa caùc loaïi caàn truïc, thöôøng duøng caùc 
boä khoáng cheá hình troáng, hình cam, khoáng cheá töø ñaët ngay ôû cabin ñeå ngöôøi vaän haønh, 
laùi caàn truïc thöïc hieän cho thuaän tieän vaø cô ñoäng linh hoaït. 
 Trong caùc caàu truïc cuõng duøng boä khoáng cheá töø loaïi T.C. Boä khoáng cheá naøy khoâng ñoái 
xöùng ôû phía naâng vaø phía haï. Ñieàu khieån phanh haõm PH 3 pha baèng contactor M. Ñoäng cô 
Đ là động cơ khoâng ñoàng boä ba pha rotor daây quaán ñöôïc noái tieáp vôùi moät soá caáp ñieän trôû 
khôûi ñoäng, ñieän trôû haõm ngöôïc. 
 RK: laø loaïi rôle khoaù thöïc hieän khoaù heä thoáng khoâng cho laøm vieäc khi chöa ñuû ñieän 
aùp caàn thieát. 
 RDÑ: laø rôle doøng ñieän. 
 H, N: contactor haï vaø naâng. 
1KÑN, 2KÑN: contactor ñaûo ngöôïc. 
 1G ÷ 4G: contactor gia toác. 
 KHN, KHH: coâng taéc haønh trình haïn cheá naâng, haï. Boä khoáng cheá KC coù 12 tieáp ñieåm 
KC1, KC2  KC12 vôùi caùc vò trí haï – O – naâng. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 109 
M
2 3 4 51 1 2 3 4 5 6
KC
ha nang
RDD
RK
KC2
KHn
CC1
RK
KHh
1CD
RDD
PH
H
N
4G
3G
2G
1G
1KÑN
N
H
M
N
H
NH
N
N
M
1KÑN
2KÑN
1G
H
2G
3G
4G
4G
3G
2G
1G
KC12
KC11
KC10
KC9
KC5
2KÑN
M
Hình 5.17: Sô ñoà khoáng cheá töø loaïi TC 
Cheá ñoä naâng 
 Ñeå boä khoáng cheá KC ôû vò trí naâng 1. KC1 kheùp kín, RK coù ñieän cung caáp ñieän cho 
phía sau. Contactor N, M, 1KÑN coù ñieän laøm cho ñoäng cô M coù ñieän quay theo chieàu naâng 
vôùi caùc RPhuï noái tieáp ôû maïch rotor (tröø moät caáp). Neáu ñeå ôû vò trí 6 thì loaïi gaàn heát soá ñieän 
trôû RPhuï (chæ coøn moät caáp). Muoán döøng ñoäng cô chæ caàn gaït boä khoáng cheá KC veà vò trí 0. 
Contactor N maát ñieän caét stator khoûi löôùi 3 pha vaø contactor M maát ñieän laøm cho PH maát 
ñieän, phanh haõm 3 pha keïp chaët truïc ñoäng cô M. 
Chế độ haï 
 Haï vôùi phöông phaùp haõm ngöôïc baèng caùch duøng caùc ñieän trôû töông öùng. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 110 
 Haï haõm baèng caùch ñaûo cheùo hai trong ba pha (haõm taùi sinh). 
 KC ôû vò trí haï 1: contactor N, 1KÑN, 2KÑN coù ñieän, ñaùng ra ñoäng cô laøm vieäc ôû 
ñöôøng haï nhöng do contactor M maát ñieän laøm cho PH keïp chaët truïc vò trí naøy ñöôïc söû duïng 
laøm moment taûi troïng ñoäng khi haï taûi naëng vaø ñeå ngaên ngöøa töï naâng khi taûi nheï. Neáu ñeå ôû 
vò trí 2 thì M coù ñieän ñoäng cô quay nhöng 2KÑN maát ñieän ñoäng cô coù theâm moät caáp ñieän 
trôû phuï thöïc hieän haï haõm ngöôïc. Neáu KC ñeå ôû vò trí 3 thì 1KÑN, 2KÑN maát ñieän toaøn boä 
Rphuï ñöôïc ñöa vaøo ñeå haõm ngöôïc. 
 Neáu maø taûi troïng haï maø nheï seõ ñoåi thaønh naâng do vaäy haï taûi troïng nheï ñöôïc thöïc 
hieän baèng phöông phaùp haï ñoäng löïc (ñoåi cheùo 2 trong ba pha) töông öùng KC ôû vò trí 4 vaø 5. 
 Ôû vò trí 4 caùc coâng taéc tô H, 1KÑN, 2KÑN, 1G coù ñieän. 
 ÔÛ vò trí 5 caùc coâng taéc tô H, 1KÑN, 2KÑN, 1G, 2G, 4G coù ñieän. 
 Haïn cheá caùc haønh trình naâng hoaëc haï baèng caùc coâng taéc haønh trình thöôøng kín KHN vaø 
KHH. Ñieàu khieån maïch ñoäng löïc baèng 1CD, ñieàu khieån maïch khoáng cheá 2CD. 
Khoa Kỹ thuật Điện – Điện tử Giáo trình Trang bị điện 
û 111 
CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ BÀI TẬP 
1. Trình bày nguyên tắc điều khiển nhóm máy tiện, những hư hỏng và biện pháp khắc phục? 
2. Trình bày nguyên tắc điều khiển nhóm máy phay, những hư hỏng và biện pháp khắc phục? 
3. Trình bày nguyên tắc điều khiển nhóm máy khoan, những hư hỏng và biện pháp khắc 
phục? 
4. Trình bày nguyên tắc điều khiển nhóm máy mài, những hư hỏng và biện pháp khắc phục? 
5. Trình bày nguyên tắc điều khiển thang máy? 
6. Trình bày nguyên tắc điều khiển nhóm máy nâng vận chuyển? 
Giáo trình Trang bị điện 
 112 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Điều khiển số và công nghệ trên máy điều khiển số CNC. Nhà xuất bản KHKT Hà Nội 
2000: Nguyễn Đắc Lộc – Tăng Huy. 
2. Sửa chữa máy điện công cụ – Nhà xuất bản Hải Phòng 1988 – KS: Bùi Văn Yên 
3. Khí cụ tiêu thụ thiết bị điện hạ áp – Nhà xuất bản KHKT Hà Nội 1999 – Nguyễn Xuân Phú 
4. Gíao trình trang bị điện – Nhà xuất bản giáo dục – Nguyễn Văn Chất 
5. Trang bị điện – Điện tử máy gia công kim loại. Nhà xuất bản giáo dục 2003 – Nguyễn 
Mạnh Tiến – Vũ Quang Hồi. 
6. Trang bị điện – Điện tử máy công nghiệp dùng chung. Nhà xuất bản dùng chung 2003: Vũ 
quang hồi – Nguyễn Văn Chất – Nguyễn Thị Liên Anh.