Giáo trình Thực tập máy điện (Phần 2)

Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 60 
BAØI 8: THAÙO LẮP ĐỘNG CƠ ĐIỆN XOAY CHIỀU 
8.1. Mục tieâu 
Hoïc xong baøi naøy sinh vieân ñaït ñöôïc: 
- Nhận dạng được động cơ điện xoay chiều 
- Nhận biết các chi tiết trong động cơ 
- Thaùo laép được ñoäng cô ñieän xoay chieàu. 
- Thaùo laép xong, ñoäng cô phaûi hoaït ñoäng bình thöôøng 
8.2. Dụng cụ, thiết bị 
- Ñoäng cô ñieän 
- Boä tua-vít 
- Boä côø leâ 
- Moû-leát 
- Buùa saét. 
- Buùa nhöïa 
- Đục 
- Caùc duïng cuï khaùc 
8.3. Nội dung thực tập 
 Qui trình tháo động cơ 
Bước 1: Tháo nắp hộp đấu dây 
Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 61 
Dùng dụng cụ thích hợp vặn đai ốc giữ nắp hộp sau đó tháo nắp khỏi hộp đấu dây 
(xem Hình 8.1). 
Hinh 8.1: Thaùo naép hoäp ñaáu daây 
Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 62 
Bước 2: Tháo cánh quạt 
Dùng dụng cụ tua-vít vặn đai ốc giữ cách quạt, sau đó tháo cánh quạt ra khỏi trục 
(xem Hình 8.2). 
Hình 8.2: Thaùo caùnh quaït 
Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 63 
Bước 3: Tháo bu lông giữ nắp động cơ 
Dùng cờ lê thích hợp (thường 12 hay 13) vặn theo chiều ngược chiều kim 
đồng hồ. Nếu máy sử dụng lâu các bu lông có thể rỉ sét, gặp trường hợp này dùng 
búa gõ nhẹ lên đầu bu lông cho dễ mở hay dùng RP7 xịt vừa đủ để rã rỉ sét (xem 
Hình 8.3) 
Bước 4: Tháo nắp động cơ 
Dùng dụng cụ đục và búa để tháo nắp ra khỏi trục (xem Hình 8.4). 
Hình 8.3: Thaùo bu loâng giöõ naép ñoäng cô 
Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 64 
Hình 8.4: Thaùo naép ñoäng cô 
Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 65 
Bước 5: Nâng rotor ra khỏi stator của động cơ 
- Dùng tay nâng nhẹ roto ra khỏi stator, tránh rotor chạm vào dây quấn Stator vì có 
thể làm dây quấn bị mất lớp cách điện (xem Hình 8.5). 
- Đối với động cơ có kích thước lớn có thể dùng tời kéo lên. 
 Qui trình lắp động cơ 
- Ngöôïc vôùi böôùc thaùo động cơ, ta laép caùc chi tieát töø nôi xa nhaát trôû vaøo nôi gaàn 
nhaát. 
- Duøng thanh goã ñaët naèm ngang naép roài duøng buùa goõ leân thanh goã hoaëc duøng 
oáng saét ñaët leân phaàn naép coù chöùa voøng bi beân trong roài duøng buùa goõ leân oáng 
saét. 
Hình 8.5: Naâng rotor ra khoûi stator cuûa ñoäng cô 
Bài 8: Tháo lắp động cơ điện xoay chiều 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 66 
- Chuù yù khi laép naép maùy khoâng ñöôïc duøng buùa goõ leân phaàn giöõa cuûa naép, vì coù 
theå laøm beå naép maùy. 
- Duøng côø leâ xieát chaët caùc buloâng, caùc buloâng khi xieát vaøo chuù yù ñeán ren coù ñeàu 
chöa roài môùi xieát traùng tröôøng hôïp bò cheøo ren laøm hoûng ren. 
- Ñoäng cô sau khi laép xong, coát maùy phaûi quay thaät nheï vaø eâm (tieáng ñoäng raát 
nhoû). 
8.4. Nhiệm vụ 
- Ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa baøi hoïc 
- Tuaân thuû ñuùng quy trình 
- Sử dụng dụng cụ hợp lý 
- Thao tác chính xác 
- Ñaûm baûo an toaøn ñieän 
- Ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng 
- Veä sinh coâng nghieäp 
Bài 9: Quấn dây stator động cơ điện 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 67 
BAØI 9: QUẤN DAÂY STATOR ĐỘNG CƠ ĐIỆN 
9.1. Mục tieâu 
Hoïc xong baøi naøy sinh vieân ñaït ñöôïc: 
- Nhận biết được vị trí rãnh stator 
- Đo và laáy maãu laøm khuoân cho boái daây 
- Quaán caùc nhoùm boái daây cho bộ dây quấn stator 
- Thöïc hieän quaán theo ñuùng soá lieäu 
9.2. Dụng cụ, thiết bị 
- Kìm 
- Boä côø-leâ 
- Tua-vít 
- Dao nhoû 
- Keùo 
- Maùy quaán daây 
- Khuoân ñoàng taâm, ñoàng khuoân. 
- Daây ñieän töø 
- Ống gen 
- Giaáy caùch ñieän 
- Caùc duïng cuï khaùc 
9.3. Nội dung thực tập 
Böôùc 1: Laáy maãu khuoân boái daây 
- Tuyø theo daïng daây quaán maø thöïc hieän khuoân cuoän daây cho phuø hôïp, sao cho 
Bài 9: Quấn dây stator động cơ điện 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 68 
cuoän daây deã laép ñaët vaøo raõnh vaø ñaàu cuoän daâykhoâng bò chaïm vaøo caùc naép ñaäy ôû 
2 ñaàu cuûa ñoäng cô. 
- Duøng moät sôïi daây ñoàng ño kích côõ cuûa boái daây theo sô ñoà khai trieån daây quaán 
(xem Hình 9.1) 
 Hình 9.1: Laáy maãu khuoân 
Böôùc 2: Laép khuoân vaøo maùy quaán daây 
Sau khi laáy maãu khuoân xong, raùp khuoân vaøo maùy quaán daây (xem Hình 9.2). 
 Hình 9.2: Laép khuoân vaøo maùy quaán 
Bài 9: Quấn dây stator động cơ điện 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 69 
Böôùc 3: Quaán caùc boái daây 
- Tröôùc khi baét ñaàu quaán daây, ñeàu chænh tay quay leân phía treân ñeå coù tæ leä quaán 
laø 1:1, tay quay ñaët ôû vò trí thaáp nhaát, ñaåy caàn gaït soá xuoáng döôùi ñeå daõy soá trôû 
veà soá 0(xem Hình 9.3) 
 Hình 9.3: Gaït caàn gaït ñeå daõy soá trôû veà 0 
 Hình 9.4: Daõy soá trôû veà 0 
Bài 9: Quấn dây stator động cơ điện 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 70 
- Trong khi quaán daây coá gaéng giöõ daây ñöôïc song song (xem Hình 9.5), traùnh quaán 
daây treùo nhau ñeå deã daøng voâ daây sau naøy. 
 Hình 9.5: Caùc voøng daây quaán phaûi song song nhau 
- Sau khi ñaõ ñuû soá voøng, duøng moät sôïi ñoà ... ù chöùa voøng bi beân trong roài duøng buùa goõ leân oáng 
saét. 
Hình 12.6: Nâng rotor ra khỏi stator 
Baøi 12: Thaùo laép maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 95 
- Chuù yù khi laép naép maùy khoâng ñöôïc duøng buùa goõ leân phaàn giöõa cuûa naép, vì coù 
theå laøm beå naép maùy. 
- Duøng côø-leâ xieát chaët caùc buloâng, caùc buloâng khi xieát vaøo chuù yù ñeán ren coù ñeàu 
chöa roài môùi xieát traùng tröôøng hôïp bò cheøo ren laøm hoûng ren. 
- Máy điện một chiều sau khi laép xong, coát maùy phaûi quay thaät nheï vaø eâm (tieáng 
ñoäng raát nhoû). 
12.4. Nhiệm vụ 
- Ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa baøi hoïc 
- Tuaân thuû ñuùng quy trình 
- Sử dụng dụng cụ đúng chức năng 
- Thao tác chính xác 
- Ñaûm baûo an toaøn ñieän 
- Ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng 
- Veä sinh coâng nghieäp 
Baøi 13: Kieåm tra maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 96 
BAØI 13: KIỂM TRA MAÙY ĐIỆN MỘT CHIỀU 
13.1. Mục tieâu 
Hoïc xong baøi naøy sinh vieân ñaït ñöôïc: 
- Xaùc ñònh vò trí cuûa caùc chi tieát cuûa maùy ñieän moät chieàu 
- Ño vaø kieåm tra caùc boä phaän, chi tiết 
- Xaùc ñònh ñöôïc caùc hö hoûng thöôøng gaëp vaø ñöa ra phöông phaùp khaéc phuïc 
hôïp lyù. 
13.2. Dụng cụ, thiết bị 
- Maùy ñieän moät chieàu 
- Ñoàng hoà VOM 
- Thöôùc keïp 
- Caùc duïng cuï khaùc 
13.3. Nội dung thực tập 
13.3.1. Kieåm tra rotor 
- Kieåm tra coå goùp khoâng bò chaïm mass: söû duïng oâm keá ñeå kieåm tra khoâng coù söï 
thoâng maïch giöõa coå goùp vaø loõi roâtoâ, neáu thoâng maïch thì quaán laïi (xem Hình 
13.1). 
Baøi 13: Kieåm tra maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 97 
- Kieåm tra hôû maïch coå goùp : Duøng Vom ñeå kieám tra ngaén maïch. Neáu khoâng thoâng 
maïch thay theá phaàn öùng (xem Hình 13.2). 
Hình 13.1: Kieåm tra caùch ñieän 
roto 
Hình 13.2: Kieåm tra ngaén maïch 
Baøi 13: Kieåm tra maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 98 
13.3.2. Kieåm tra coå goùp 
- Kieåm tra coå goùp bò baån hay bò chaùy beà maët. Neáu beà maët bò baån hay bò chaùy thì 
söûa laïi baèng giaáy nhaùm hay tieän laïi. 
- Kieåm tra ñoä meùo cuûa coå goùp: gaù truïc roto treân hai khoái chöõ V duøng so keá ñeå 
kieåm tra ñoä meùo Giaù trò cho pheùp ñoä meùo toái ña cuûa nhaø cheá taïo laø 0.05mm 
13.3.3. Kieåm tra cuoän daây kích töø 
- Duøng oâm keá thoâng maïch giöõa caùc cuoän daây kích töø. Neáu khoâng thoâng maïch 
ta haøn hoaëc thay môùi. 
- Duøng oâm keá kieåm tra giöõa voû vaø ñaàu cuoän daây. Neáu thoâng maïch, caùch ñieän 
laïi hoaëc thay môùi(xem Hình 13.3). 
 Hình 13.3: Kieåm tra cuoän daây kích töø 
Baøi 13: Kieåm tra maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 99 
13.3.4. Kieåm tra choåi than 
- Ño ñoä daøi choåi than, neáu ñoä daøi khoâng ñuùng vôùi ñoä daøi cho pheùp thì thay theá 
choåi than (xem Hình 13.4). 
13.3.5. Kieåm tra khung keïp choåi than 
- Kieåm tra söï caùch ñieän cuûa khung keïp choåi than (xem Hình 13.5). 
- Kieåm tra khoâng coù söï thoâng maïch cöïc aâm vaø döông cuûa khung keïp choåi than 
(xem Hình 13.6). 
Hình 13.4: Kieåm tra choåi than 
Baøi 13: Kieåm tra maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 100 
Hình 13.5: Kieåm tra khung keïp choåi 
than 
Hình 13.6: Kieåm tra cöïc aâm vaø döông cuûa khung keïp choåi than 
Baøi 13: Kieåm tra maùy ñieän moät chieàu 
Thöïc taäp maùy ñieän Trang 101 
13.3.6. Kieåm tra baïc ñaïn vaø truïc 
- Kieåm tra taát caû nhöõng baïc ñaïn vaø söï hao moøn, neáu khoâng ñaûm baûo thì thay theá 
- Kieåm tra ñoä cong vaø söï bieán daïng cuûa truïc rotor, neáu khoâng ñaûm baûo thì thay 
theá (xem Hình 13.6) 
13.4. Nhiệm vụ 
- Ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa baøi hoïc 
- Sử dụng dụng cụ hợp lý 
- Thao tác chính xác 
- Ñaûm baûo an toaøn ñieän 
- Ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng 
- Veä sinh coâng nghieäp 
Hình 13.7: Kieåm tra baïc ñaïn vaø truïc 
PHỤ LỤC DANH MỤC HÌNH ẢNH 
 Trang 
Hình 1.1: Dạng tua-vít thông dụng ........................................................................ 2 
Hình 1.2: Các dạng đầu tua-vít .............................................................................. 2 
Hình 1.3: Bộ tua-vít ................................................................................................ 3 
Hình 1.4: Các dạng búa thông dụng ....................................................................... 4 
Hình 1.5: Các dạng kìm thông dụng ...................................................................... 5 
Hình 1.6: Bộ cờ-lê .................................................................................................. 6 
Hình 1.7: Các dạng mỏ-lết thông dụng .................................................................. 6 
Hình 1.8: Hình dáng giũa ....................................................................................... 7 
Hình 1.9: Các dạng ê-tô thông dụng ...................................................................... 8 
Hình 1.10: Các dạng cảo thông dụng ..................................................................... 8 
Hình 1.11: Cảo bạc đạn .......................................................................................... 9 
Hình 1.12: Cảo bánh răng ...................................................................................... 9 
Hình 1.13: Thước panme ........................................................................................ 9 
Hình 1.14: Thước cặp ........................................................................................... 10 
Hình 1.15: Đồng hồ vạn năng .............................................................................. 11 
Hình 1.16: Ampe kìm ........................................................................................... 12 
Hình 1.17: Đồng hồ đo tốc độ .............................................................................. 13 
Hình 1.18: Máy quấn dây dạng vạch ................................................................... 13 
Hình 1.19: Máy quấn dây dạng hiển thị số .......................................................... 14 
Hình 2.1: Cách xác định các đầu dâymáy biến áp dùng nguồn một chiều .......... 16 
Hình 2.2: Cách xác định các đầu dây máy biến áp dùng nguồn xoay chiều........ 17 
Hình 2.3: Cách xác định các đầu dây động cơ 3 pha 6 đầu dây dùng nguồn 
một chiều .............................................................................................. 18 
Hình 2.4: Cách xác định các đầu dây động cơ 3 pha 12 đầu dây dùng 
nguồn một chiều ................................................................................. 19 
Hình 3.1: Rãnh stator sau khi làm vệ sinh hoàn chỉnh ......................................... 22 
Hình 3.2: Ño kích thöôùc vaø mieáng loùt caùch ñieän ................................................ 23 
Hình 3.3: Cheøn caùch ñieän vaøo trong raõnh ........................................................... 23 
Hình 3.4: Ñaåy lôùp caùch ñieän saùt vaùch raõnh ........................................................ 24 
Hình 3.5: Hoaøn chænh loùt caùch ñieän cho raõnh stator ........................................... 25 
Hình 4.1: Các dạng nhóm bối dây ........................................................................ 28 
Hình 4.2: Dạng đồng khuôn tập trung, Z=24, 2p=4 ............................................. 30 
Hình 4.3: Đồng tâm tập trung (2 mặt phẳng), Z = 24,2p=4 ................................. 31 
Hình 4.4: Xếp 2 lớp, Z = 36,2p=4 ........................................................................ 33 
Hình 4.5: Dạng mượn rãnh................................................................................... 36 
Hình 4.6: Dạng không mượn rãnh ....................................................................... 36 
Hình 4.7: Dây quấn Sin, Z = 24, 2p=4 ................................................................. 38 
Hình 5.1: Loø saáy baèng ñieän trôû ........................................................................... 40 
Hình 5.2: Duøng coï queùt vecni leân cuoän daây ....................................................... 41 
Hình 5.3: Caáu taïo tuû saáy ñôn giaûn ..................................................................... 41 
Hình 5.4: Saáy baèng doøng ñieän ............................................................................. 42 
Hình 6.1: Thaùo bu-lông ở bốn góc ....................................................................... 45 
Hình 6.2: Ñuïc caùc thanh chöõ I ............................................................................. 45 
Hình 6.3: Thaùo thanh I ra khoûi loõi theùp .............................................................. 46 
Hình 6.4: Ñuïc caùc laù theùp chöõ E ......................................................................... 47 
Hình 6.5: Thaùo caùc laù theùp chöõ E ....................................................................... 47 
Hình 6.6: Thaùo daây ñoàng ra khoûi khuoân nhöïa .................................................... 48 
Hình 6.7: Cheøn caùc laù theùp chöõ E vaøo khuoân daây quaán .................................... 49 
Hình 7.1: Khuoân quaán daây ñöôïc laép gheùp hoaøn chænh treân truïc cuûa tay 
quaán daây .............................................................................................. 52 
Hình 7.2: Vò trí baét ñaàu quaán daây sau khi laép khuoân quaán daây leân baøn quaán. . 53 
Hình 7.3: Coá ñònh ñaàu daây ra .............................................................................. 54 
Hình 7.4: Phöông phaùp loùt caùch ñieän lôùp ........................................................... 55 
Hình 7.5: Phöông phaùp duøng baêng vaûi ruùt giöõ ñaàu ra daây ................................. 56 
Hình 7.6: Laøm saïch caùc ñaàu daây ra cuûa boä daây quaán ........................................ 57 
Hình 7.7: Maùy bieán aùp moät pha hoaøn chænh ....................................................... 58 
 nh 8.1: Thaùo naép hoäp ñaáu daây ........................................................................ 61 
Hình 8.2: Thaùo caùnh quaït .................................................................................... 62 
Hình 8.3: Thaùo bu loâng giöõ naép ñoäng cô ............................................................ 63 
Hình 8.4: Thaùo naép ñoäng cô ................................................................................ 64 
Hình 8.5: Naâng rotor ra khoûi stator cuûa ñoäng cô ................................................ 65 
Hình 9.1: Laáy maãu khuoân .................................................................................... 68 
Hình 9.2: Laép khuoân vaøo maùy quaán ................................................................... 68 
Hình 9.3: Gaït caàn gaït ñeå daõy soá trôû veà 0 ........................................................... 69 
Hình 9.4: Daõy soá trôû veà 0 .................................................................................... 69 
Hình 9.5: Caùc voøng daây quaán phaûi song song nhau ........................................... 70 
Hình 9.6: Duøng sôïi ñoàng nhoû coät caùc boái daây laïi ............................................... 71 
Hình 9.7: Ñieàu chænh khuoân nhoû laïi ñeà coù theå laáy boä daây ra khoûi khuoân ........ 72 
Hình 10.1: Thaùo caùc daây coät giöõ caùc caïnh taùc duïng cuûaboái daây ...................... 74 
Hình 10.2: Thao taùc caêng hai ñaàu noái cuûa boái daây .................................. 75 
Hình 10.3: Thao taùc xôùi töøng voøng daây ........................................................... 75 
Hình 10.4:Thao taùc saép xeáp song song caùc voøng daây ........................................ 76 
Hình 10.5: Quay boái daây 180
0
 ñeå chuaån bò loàng daây vaøo raõnh stator. .............. 76 
Hình 10.6: Duøng giaáy caùch ñieän loùt caïnh daây chôø chöa loàng vaøo raõnh ............ 77 
Hình 10.7: Caêng caïnh taùc duïng ñeå giöõ song song caùc voøng daây ....................... 77 
Hình 10.8: Thao taùc loàng daây vaøo raõnh .............................................................. 78 
Hình 10.9: Thao taùc xeáp song song caùc caïnh daây trong raõnh ............................ 78 
Hình 10.10: Ñöa giaáy neâm mieäng raõnh töø moät phía vaøo raõnh ........................... 79 
Hình 10.11: Ñaåy töø töø giaáy neâm vaøo raõnh .......................................................... 79 
Hình 10.12: Chuaån bò ñöa boái daây keá tieáp vaøo raõnh stator ................................80 
Hình 10.13: Loàng boái daây tieáp theo vaøo raõnh stator. ......................................... 80 
Hình 10.14: Lót cách điện giữa các pha ............................................................... 81 
Hình 10.15: Haøn daây ra vaø ñai giöõ ñaàu noái. ....................................................... 82 
Hình 10.16: Ñoäng cô hoaøn chænh ......................................................................... 83 
Hình 11.1: Lót cách điện ...................................................................................... 87 
Hình 11.2: Haøn daây ra vaø ñai daây ....................................................................... 87 
Hình 11.3: Ñoäng cô hoaøn chænh ........................................................................... 88 
Hình 12.1: Tháo nắp hộp đấu dây ........................................................................ 91 
Hình 12.2: Tháo dây điện nối stator với chổi than ............................................... 91 
Hình 12.3: Tháo chổi than .................................................................................... 92 
Hình 12.4: Tháo bu lông giữ nắp .........................................................................93 
Hình 12.5: Tháo nắp ............................................................................................. 93 
Hình 12.6: Nâng rotor ra khỏi stator .................................................................... 94 
Hình 13.1: Kieåm tra caùch ñieän roto .................................................................... 97 
Hình 13.2: Kieåm tra ngaén maïch .......................................................................... 97 
Hình 13.3: Kieåm tra cuoän daây kích tö ................................................................. 98 
Hình 13.4: Kieåm tra choåi than ............................................................................. 99 
Hình 13.5: Kieåm tra khung keïp choåi than ........................................................ 100 
Hình 13.6: Kieåm tra cöïc aâm vaø döông cuûa khung keïp choåi than .................... 100 
Hình 13.7: Kieåm tra baïc ñaïn vaø truïc ................................................................ 101 
ø 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Nguyễn Thuận Minh Hải, Kỹ thuật quấn dây, Nhà xuất bản Đà Nẵng 
[2] Nguyễn Trọng Thắng, Nguyễn Thế Kiệt, Công nghệ chế tạo và tính 
toán sửa chữa máy điện 
[3] Trần Duy Phụng, Kỹ thuật quấn dây, Nhà xuất bản Đà Nẵng -1999 
[4] Trần Khánh Hà, Thiết kế máy điện, Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật