Giáo trình Điện công nghiệp - Điều khiển điện khí nén

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK 
KHOA ĐIỆN 
---------- 
GIÁO TRÌNH 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
Mã mô đun: MĐ15 
NGHỀ: ĐIỆN CÔNG NGHIỆP 
Trình độ: Cao đẳng nghề 
 Biên soạn: ThS Nguyễn Văn Ban 
 ThS Chu Văn Đức 
Lưu hành nội bộ, 2014 
. 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 1 
Bài: 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KHÍ NÉN. .................................................................. 5 
1. Sự phát triển của kỹ thuật khí nén ...................................................................... 5 
2. Khả năng ứng dụng của khí nén .......................................................................... 5 
2.1. Trong lĩnh vực điều khiển ................................................................................. 5 
2.2. Trong các hệ thống truyền động ........................................................................ 5 
3. Một số đặc điểm của hệ truyền động bằng khí nén ............................................ 6 
4. Ưu nhược điểm của hệ thống truyền động bằng khí nén .................................. 6 
4.1. Ưu điểm ............................................................................................................. 6 
4.2. Nhược điểm ....................................................................................................... 6 
5. Đơn vị đo trong hệ thống điều khiển ................................................................... 7 
5.1. Áp suất ............................................................................................................... 7 
5.2. Lực ..................................................................................................................... 7 
5.3. Công ................................................................................................................... 7 
5.4. Công suất ........................................................................................................... 7 
5.5. Độ nhớt động ..................................................................................................... 8 
6. Cơ sở tính toán khí nén ......................................................................................... 8 
6.1. Các đại lượng vật lý ........................................................................................... 8 
6.2. Phương trình trạng thái nhiệt động học ............................................................. 9 
6.3. Phương trình dòng chảy ................................................................................... 11 
6.4. Lưu lượng khí nén qua khe hở hẹp .................................................................. 12 
6.5. Tổn thất áp suất trong hệ thống điều khiển bằng khí nén ................................ 12 
Bài: 2. MÁY NÉN KHÍ VÀ THIẾT BỊ XỬ LÝ KHÍ NÉN .......................................... 17 
1. Máy nén khí ......................................................................................................... 17 
1.1. Nguyên tắc hoạt động và phân loại máy nén khí ............................................. 17 
1.2. Máy nén khí kiểu pít - tông ............................................................................. 17 
1.3. Máy nén khí kiểu cánh gạt ............................................................................... 20 
1.4. Máy nén khí kiểu trục vít ................................................................................. 21 
1.5. Máy nén khí kiểu Root .................................................................................... 22 
1.6. Máy nén khí kiểu Tuabin ................................................................................. 23 
1.7. Máy nén khí kiểu ly tâm. ................................................................................. 23 
2. Thiết bị xử lý khí nén .......................................................................................... 24 
2.1. Yêu cầu về khí nén .......................................................................................... 24 
2.2. Các phương pháp xử lý khí nén ....................................................................... 24 
2.3. Bộ lọc ............................................................................................................... 26 
Bài: 3. THIẾT BỊ PHÂN PHỐI VÀ CƠ CẤU CHẤP HÀNH ..................................... 29 
1. Thiết bị phân phối khí nén. ................................................................................ 29 
1.1. Yêu cầu ............................................................................................................ 29 
1.2. Bình trích chứa. ............................................................................................... 29 
1.3. Mạng đường ống .............................................................................................. 30 
2. Cơ cấu chấp hành ................................................................................................ 31 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 2 
2.1. Xy – lanh .......................... ...  1: 
Xylanh A đi ra với tín hiệu điều khiển +A 
+A = a0 ^ b0 
- Bước 2: 
Xylanh B đi ra với tín hiệu điều khiển +B 
+B = a1 ^ b0 
- Bước 3: 
Xylanh B lùi về với tín hiệu điều khiển –B 
-B = a1 ^ b1 
- Bước 4: 
Xylanh A lùi về với tín hiệu điều khiển –A 
-A = a1 ^ b0 
- Thiết lập phương trình logic và các điều kiện thực hiện: 
Từ các bước thực hiện, ta có phương trình logic sau: 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 111 
0 0
1 0
1 1
1 0
)
)
)
)
a A a b
b B a b
c B a b
d A a b
 
 
 
 
So sánh phương trình b và d ta thấy điều kiện để thực hiện +B và –A giống nhau. Như vậy 
về điều khiển không thể thực hiện được. 
7. Các mạch ứng dụng 
7.1. Bài tập 1 
Các kiện hàng chuyền trên băng tải đặt trên trục lăn được đưa lên bằng một xylanh khí 
nén và được xilanh thứ 2 đẩy xang một bảng tải khác theo sơ đồ hình vẽ sau: 
Biểu đồ trạng thái của các xy lanh 
Yêu cầu: Thiết kế mạch điều khiển khí nén theo biểu đồ trạng thái của các xy lanh thỏa 
mãn điều kiện sau: 
- Một nút ấn cấp nguồn khí nén cho hệ thống 
- Một nút ấn khởi động hệ thống. Sau mỗi tín hiệu tác động vào nút ấn khởi động, hệ 
thống sẽ làm việc với chu trình lặp lại. 
Bài làm: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 112 
Sơ đồ mạch điều khiển có chu kỳ tự động 
7.2. Bài tập 2 
Những vật hình chữ nhật được đóng dấu trên một máy đặc biệt. Những phần này được lấy 
ra từ một nhà kho dùng trọng lực, được đẩy vào trong máy xát một tấm ngăn và được dùng 
một xy lanh giữ chặt, được đóng dấu bằng một xylanh thứ 2 và được đẩy ra bằng một xylanh. 
(Như hình vẽ) 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 113 
Biểu đồ trạng thái của các xy lanh: 
Yêu cầu: Thiết kế mạch điều khiển khí nén theo biểu đồ trạng thái của các xy lanh thỏa 
mãn điều kiện sau: 
- Một nút ấn cấp nguồn khí nén cho hệ thống 
- Một nút ấn khởi động hệ thống. Sau mỗi tín hiệu tác động vào nút ấn khởi động, hệ 
thống sẽ làm việc với chu trình lặp lại. 
Bài làm: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 114 
7.3. Bài tập 3 
Các tấm kim loại được uốn mép trên 1 dụng cụ uốn hoạt động bằng khí nén. Sau khi kẹp 
chi tiết gia công bằng xylanh ngàm tác động A, chi tiết được gia công uốn cong bằng xy lanh 
B sau đó được uốn hoàn chỉnh bằng xylanh C. 
Thiết kế mạch điều khiển khí nén theo biểu đồ trạng thái sau với yêu cầu: 
- Khởi động hệ thống bằng nút ấn tay 
- Phải thiết kế sao cho mỗi lần tín hiệu khởi động thì hoỡn thỡnh một chu trình lỡm 
Biểu đồ trạng thái của các xylanh 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 115 
Mạch điều khiển tùy động theo hành trình 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 116 
7.4. Bài tập 4 
Sắt thanh được cắt thμnh từng đoạn dμi trên một máy cố định. Đưa năng lượng vào bằng 
xylanh B đồng thời xylanh này chuyển động xylanh A trong quá trình đưa động lực vào. Khi 
vật liệu được đẩy sát vào một cữ chặn cố định nó được giữu lại bằng một xylanh C. Trong 
khi vật liệu đã được cắt bằng xylanh D, xylanh ngàm cũng nhả ra và 1 chu trình mới được bắt 
đầu. 
Thiết kế mạch với yêu cầu như sau: 
- Khởi động hệ thống bằng nút ấn tay. 
- Phải thiết kế sao cho mỗi lần tín hiệu khởi động thì hoàn thành một chu trình làm việc 
mới. 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 117 
Biểu đồ trạng thái của các xy lanh 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 118 
7.5. Bài tập 5 
Với thiết bị điều lương những tấm ván từ khi của một trạm gia công cần được cấp điều 
lượng: Các tấm ván được đẩy tới bởi xylanh A từ kho và Xylanh B sẽ cung cấp cho trạm gia 
công. Sau đó cần đẩy của xylanh B quay về khi xyalnh A đã đạt được vị trí cuối hành trình. 
Khi không còn tấm gỗ ở kho nữa thì chu trình không thể hoạt động và ngắt tín hiệu thông 
báo. Sự điều khiển được hoạt động theo một chu kỳ. 
Sơ đồ hành trình bước: 
Bài giải: 
Sơ đồ mạch khí nén: 
Sơ đồ mạch điện: 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 119 
Thuyết minh mạch điện: 
Khi mở công tắc khí, khí nén được cấp lên theo vị trí bên phải của van đảo chiều 5/2, 
xylanh A đi về tác động lên cảm biến không tiếp xúc B1, xylanh B đi về tác động lên công 
tắc hành trình S1. 
Bước 1: Tác động công tắc S3 chuyển mạch, nhấn nút ấn S4 mạch điện ở nhánh 1 kín nhờ 
công tắc hành trình S1, cuộn dây cử rơle K1 có điện, tiếp điểm thường mở của K1 ở nhánh 3 
đóng lại duy trì dòng điện cho rơle K1, nhờ vậy khi nhả nút ấn S4 thì K1 vẫn có điện. Đồng 
thời tiếp điểm thường mở của K1 ở nhánh 8 đóng lại, cuộn dây Y1 có điện tác động lên van 
đảo chiều 5/2 khí nén được cấp lên theo vị trí bên trái của van đảo chiều đẩy xylanh A đi ra. 
Bước 2: Khi chạm vào công tắc hành trình B2, tiếp điểm thường mở của K2 ở nhánh thứ 
9 đóng lại, cuôn dây Y2 có điện đẩy xylanh B đi ra. Khi xylanh B vừa đi ra thì S1 cũng hết 
tác động, rơ le K1 mất điện, các tiếp điểm thường mở mở ra, Y1 mất điện xyalnh A lùi về. 
Bước 3: Khi chạm vào S2 và đồng thời B1 tác động Rơle K3 có điện, tiếp điểm thường 
mở của K3 ở nhánh 10 đóng lại cuộn dây Y3 có điện( lúc này Y2 đã mất điện) xyalnh B sẽ 
lùi về. Kết thúc một hành trình. 
7.6. Bài tập 6 
Yêu cầu: Chi tiết cần in được đặt vào bộ phận kẹp chặt và xylanh sẽ đưa bộ phận in vào 
vị trí in. 
- Nhấn nút Start xylanh A đưa chi tiết cần in và bộ phận giữ vào vị trí in 
- Tại cuối hành trình của xyalnh A chạm vào tiếp điểm hành trình, Xylanh B xuống đóng 
dấu và trở về. 
- Khi trở về tại cuối hành trình Xylanh B chạm tiếp điểm hành trình làm xylanh A quay về 
vị trí ban đầu. 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 120 
Bài giải: 
Sơ đồ mạch khí nén: 
Sơ đồ mạch điện: 
7.7. Bài tập 7 (cụm lắp ráp) 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 121 
Chi tiết khối đựng trong hộp rơi tự do xuống, được lắp tự động hai chôt bằng mối lắp 
chặt. Tương tự như chi tiết khối các chốt trụ cuãng được đựng trong thùng tự rơi xuống. 
Xylanh A đẩy chi tiết khối đến vị trí lắp đồng thời kẹp chặt. Sau đó xylanh B đi ra và ép 
chốt trụ thứ nhất vào khối lắp ráp. Tiếp theo quy trình xylanh C đi ra ép chốt thứ 2 vào khối 
lắp ráp. Sau đó xylanh A và xylanhC quay về. Sau cùng xyalnh B quay về kết thúc chu trình 
lắp ráp một chi tiết, sản phẩm rơi xuống băng tải 
Sơ đồ mạch khí nén: 
Sơ đồ mạch điện 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 122 
7.8. Bài tập 8 (máy khoan – doa tự động) 
Chương trình 1: Khoan Chi tiết gia công chỉ khoan. nó được kẹp bằng tay lên bàn khoan. 
Khi ấn nút khởi động thì chi tiết được khoan (Xylanh A) 
Chương trình 2: Khoan và doa chi tiết gia công cần phải được doa. Tương tự như trên nó 
cũng được kẹp bằng tay lên bàn khoan. Sau đó dùng nút chọn chương trình và nút khởi động 
khoan (cho xylanh A hoạt động). Khi quá trình khoan kết thúc thì xylanh B chạy ra định vị lỗ 
khoan vào vị trí doa. Tiếp đến là xylanh C đi xuống để doa lỗ khoan. Sau khi xylanh C quay 
trở về thì xylanh B cũng quay trở về và có thể lấy chi tiết gia công ra. 
Biểu đồ trạng thái của xylanh: 
Bài giải: Chia tầng điều khiển 
Thiết kế mạch khí nén: 
Sơ đồ mạch điện: 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 123 
7.9. Bài tập 9 (thiết bị gá kẹp mài) 
Chi tiết gia công là thanh trượt dẫn hướng đã được bào qua. Nó được đưa lên máy mài 
bằng tay và dùng khí nén để kẹp chặt lại. Sau đó mài thanh vai bên trái và bên phải. 
Khi xylanh A chuyển động đến vị trí ngoài cùng và trong xylanh giữ được một áp suất 
kẹp thì bộ dẫn tiến dọc B sẽ chuyển động đi và về. Như vậy lúc này đã mài xong được vai 
bên phải. Tiếp đến xylanh tiến ngang C đi ra. Sau đó đến bộ dẫn tiến dọc đi ra và đi về. Lúc 
này vai phía bên trái đã được mài xong. Khi xylanh C quay về vị trí ban đầu thì xylanh A sẽ 
nhả chi tiết mài ra. Kết thúc hành trình mài 
Bài giải: 
Chia tầng điều khiển: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 124 
Sơ đồ mạch khí nén: 
Mạch điều khiển điện: 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 125 
7.10. Bài tập 10 
Với yêu cầu như bài tập 1. Hãy thiết kế mạch điều khiển điện- khí nén theo phương pháp 
điều khiển nhịp. 
Biểu đồ trạng thái của các xylanh 
Bài giải: 
Sơ đồ mạch điều khiển khí nén 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 126 
Sơ đồ mạch điện điều khiển 
7.11. Bài tập 11 
Với yêu cầu như bài tập 2. Hãy thiết kế mạch điều khiển điện- khí nén theo phương pháp 
điều khiển nhịp. 
Biểu đồ trạng thái của các xylanh 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 127 
Bài giải: 
Sơ đồ mạch điều khiển khí nén: 
Sơ đồ mạch điện điều khiển: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 128 
7.12. Bài tập 12 
Với yêu cầu như bài tập 3. Hãy thiết kế mạch điều khiển điện- khí nén theo phương pháp 
điều khiển nhịp. 
Biểu đồ trạng thái của các xylanh: 
Bài giải: 
Sơ đồ mạch điều khiển khí nén: 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 129 
Sơ đồ mạch điện điều khiển: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 130 
. 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 131 
BÀI: 7. PHẦN MỀM MÔ PHỎNG ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
1. Giới thiệu chung 
FluidSIM là một phần mềm hoàn hảo cho sự sáng chế, mô phỏng, giảng dạy và nghiên 
cứu các mạch điện-khí nén, thủy lực và các mạch số. Tất cả các chức năng của chương trình 
tương tác với nhau 1 cách trơn tru, kết hợp các hình thức đa phương tiện và các nguồn thông 
tin khác nhau trong một biểu mẫu có thể truy nhập được 1 cách dễ dàng. FluidSIM kết hợp 
một trình biên tập sơ đồ mạch trực quan với những mô tả chi tiết về tất cả các thành phần, các 
bức ảnh cấu thành, các hoạt ảnh về hình chiếu cắt và các chuỗi video. 
Các điểm nổi bật: 
- Các thư viện thành phần có thể mở rộng và tùy chỉnh được 
- Ký hiệu các bộ phận cấu thành theo DIN ISO 1219 
- Có nhiều chức năng CAD hơn và các chức năng được cải thiện đáng kể (căn chỉnh, 
nhóm và vẽ các layer) 
- Mô-đun xây dựng van 
- Chức năng in ấn mới với nhiều khả năng tùy chỉnh khác nhau 
- Các phiên bản danh sách các phần tự động hóa và có thể tùy chỉnh được 
- Bộ mô tả kết nối 
- Bộ ghi và thể hiện trực quan của các giá trị ấn định 
- Hỗ trợ các đơn vị đo không thuộc hệ đo lường quốc tế (lbf, psi, gal) 
- Giao diện thích hợp 
- Tài liệu giảng dạy được sửa đổi và cập nhật 
- Được tối ưu hoá cho Windows 98/ME/2000/XP 
Với phiên bản festo fluidsim 4.2 (chỉ sử dụng thiết kế mạch điều khiển khí nén, điện – khí 
nén): 
- Sự mô phỏng các thành phần số 
- Đánh số đường dẫn hiện hành và chuyển đổi bảng các phần tử một cách tự động 
- Thư viện sơ đồ mạch được mở rộng và đã được sửa đổi 
- Hiển thị giá trị hiện tại của các thành phần với bộ đếm và xử lý độ trễ 
- Các giá trị có thể điều chỉnh được hiện đã có ở các xylanh khí nén 
- Van tiết lưu chạy bằng khí nén mới. 
2. Cài đặt phần mềm Festo Fluidsim 4.2 
- Từ bộ cài fluidsim 4.2, Double click vào file chạy: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 132 
- Khi click vào file chạy sẽ hiện lên sự lựa chọn. Ta chọn “yes” 
- Khi chọn “yes” trên cửa sổ sẽ hiện ra. Click chuột vào lựa chọn “next”: 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 133 
- Sau đó lựa chọn thư mục nơi đến. Thường các phần mềm đã mặc định nơi đến là ổ C – 
Program file. Click chuột vào lựa chọn “next” 
- Click chuột vào lựa chọn “next” lựa chọn ngăn thực đơn để khởi động. 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 134 
- Trên màn hình sẽ hiện ra ta chọn “next” để bổ xung các biểu trên màn hình destop. 
- Click chuột lựa chọn “install” - Cài đặt bây giờ sẵn sàng để bắt đầu thiết đặt Festo 
fluidsim trên máy tính các bạn. 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 135 
- Chương trình bắt đầu được cài đặt: 
- Chọn “Finish” để kết thúc quá trình cài đặt: 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 136 
- Trên màn hình máy tính sẽ hiện ra giao diện của Fluidsim: 
3. Hướng dẫn sử dụng 
3.1. Thao tác với tập tin chương trình 
- Tạo File mới: File/New hoặc tổ hợp phím Crtl + N 
- Mở File đã có: File/Open hoặc tổ hợp phím Crtl + O 
- Lưu File: File/Save hoặc tổ hợp phím Crtl + S 
- Lưu File mới từ File sẵn có: File/Save As 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 137 
3.2. Thêm các thiết bị điện khí nén 
3.2.1. Thiết bị khí nén 
a. Các thành phần cung cấp (Suply Elements) 
Ký hiệu Chức năng 
Cung cấp khí nén 
Máy nén khí 
Bộ lọc không khí 
Bộ lọc nước tự động 
b. Cơ cấu chấp hành (Actuators) 
Ký hiệu Chức năng 
Xy lanh tác động đơn 
Xy lanh tác động kép 
Motor khí nén 
Giác hút 
 Thước đo khoảng cách 
Thay đổi tùy chọn cho xy lanh 
Bước 1: Lấy xy lanh bằng cách kéo thả từ Hierachical View mục Actuator, bấm phải 
chuột rồi chọn mục Properties 
Bước 2: Chọn các tùy chọn cho xy lanh 
- Kiểu xy lanh tác động đơn hoặc đôi (Mục Configuration) 
+ xy lanh tác động đơn (Single acting) Nếu chọn tự trả về thì nhấn chọn mục Spring 
return (đối với xy lanh đơn) 
+ xy lanh tác động kép (Double acting) 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 138 
Sử dụng thước đo khoảng cách để tạo công tắc hành trình cho Xy lanh: 
Bước 1: Lấy xy lanh bằng cách kéo thả từ Hierachical View mục Actuator 
Bước 2: Lấy thước đo bằng cách kéo thả từ Hierachical View mục Actuator đặt vào Xy 
lanh. 
Bước 3: Đặt vị trí cho các contact hành trình. 
Ví dụ: S1 đặt Begin là 0 và End là 0 (điểm đầu của hành trình) 
S2 đặt Begin là 100 và End là 100 (điểm cuối của hành trình) 
Bước 4: Gán công tắc hành trình cho mạch điều khiển (ví dụ S2) 
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 139 
c. Van (Valves) 
Ký hiệu Chức năng 
Van 2/2 
Van 3/2 
Van 4/2 
Van 5/2 
Thay đổi cấu hình Valves 
Bước 1: Chọn Valve và bấm phải chọn mục Properties 
Bước 2: Thay đổi cấu hình Valve 
Mỗi valve có hai vị trí chọn tương ứng với vị trí bân trái và bên phải, nếu muốn tác động 
bên nào thì ta chọn bên đó. Các mục có thể chọn: 
- Kểu tác động 
+ Bằng tay (Manually) như: nút nhấn, bàn đạp 
+ Cơ học đầu dò (Mechanically) như: hành trình, đầu dò 
+ Tác động bằng khí, điện (Pneumatically/Electrically) như: bằng khí, bằng điện 
- Kiểu tự duy trì hay không duy trì: mục Spring-returned 
2
1 3
4 2
5
1
3
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 140 
Ví dụ: valve khi đặt lại cấu hình Valve 5/2 tác động bằng điện – khí nén, không duy trì. 
3.2.2. Thiết bị điều khiển điện 
a. Cơ cấu chấp hành 
Ký hiệu Chức năng 
Selenoid 
Động có một chiều 
b. Nguồn cung cấp 
Ký hiệu Chức năng 
Nguồn 0V 
Nguồn 24V 
Máy phát hàm 
c. Thiết bị đo lường và cảm biến 
d. Relay 
Ký hiệu Chức năng 
Relay thường 
Relay On - delay 
Relay Off - delay 
Bộ đếm 
Selenoid 
4 2
5
1
3
 0V
+24V
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN KHÍ NÉN 
 Trang 141 
3.3. Mô phỏng 
Sau khi vẽ hoàn thiện sơ đồ mạch điện khí nén ta thực hiện mô phỏng bằng cách: 
- Bước 1: Vào chế độ mô phỏng, chọn một trong các mục Excute/Start; Excute/Stop; 
Excute/Pause 
- Bước 2: Sử dụng con trỏ để thao tác nhấn nút công tắc, nút nhấn,, van khí nén để thực 
hiện điều chỉnh, quan sát hoạt động của mạch điều khiển. 
ThS NGUYỄN VĂN BAN 
Trang 142 
Tài liệu tham khảo: 
[1] Nguyễn Đức Lợi, Phạm Văn Tùy, “Thông gió và điều hòa không khí”, NXB Khoa học 
và Kỹ thuật. 
[2] Nguyễn Đức Lợi, “Máy và thiết bị lạnh”, NXB Khoa học và Kỹ thuật. 
[3] Nguyễn Ngọc Phương, “Hệ thống điều khiển bằng khí nén”, NXB Giáo dục, 2000. 
[4] Bùi Hải, Trần Thế Sơn, “Kỹ thuật nhiệt”, NXB Giáo dục 
[5] Nguyễn Hồng Thái, “Phần tử tự động trong hệ thống điện”, NXB khoa học kỹ thuật 
Hà Nội, 1998. 
[6] Peter Croser, Frank Ebel - biên dịch Nguyễn Văn Minh, Provina Hanoi “Khí nén – 
Giáo trình trình độ cơ bản”