Ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất chương trình ca múa nhạc ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay

 VĂNVĂN HÓA HÓA ĐƯƠNG ĐƯƠNG Đ ĐẠIẠI
 ỨNG DỤNG KHOA HỌC CÔNG NGHỆ 
 TRONG SẢN XUẤT CHƯƠNG TRÌNH CA MÚA NHẠC 
 Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
 PHẠM NGỌC HIỀN
Tóm tắt
 Thực tế ở phạm vi toàn cầu đã chứng minh, những thành tựu của khoa học công nghệ đã, đang và 
sẽ thâm nhập sâu, rộng hơn vào mọi ngõ ngách của đời sống con người. Trong xã hội đương đại, việc 
ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động sản xuất dường như là yêu cầu có tính chất tất yếu, là 
bảo chứng cho khả năng thành công khi tham gia vào thị trường. Ở trong nước, việc ứng dụng thành 
tựu khoa học công nghệ vào sản xuất các chương trình ca múa nhạc trong bối cảnh cuộc Cách mạng 
công nghiệp 4.0 đang có những tác động ngày càng sâu sắc đến hoạt động tổ chức biểu diễn ở Thành 
phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Từ khóa: Khoa học công nghệ, ca múa nhạc, Thành phố Hồ Chí Minh
Abstract
 The reality on a global scale has proved that the achievements of science and technology have 
been penetrating deeper and wider into every corner of human life. In the contemporary society, 
the application of science and technology to production activities seems to be an indispensable 
requirement, a guarantee for the ability to succeed when participating in the market. In Vietnam, 
the application of scientific and technological achievements to the production of music and dance 
programs in the context of the Industrial Revolution 4.0 is impacting more and more profoundly on the 
organization of performance in the Ho Chi Minh city today.
Keywords: Science and technology, music and dance, Ho Chi Minh City
Đặt vấn đề đổi sâu sắc, toàn diện đời sống chính trị - kinh 
 ách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN tế - văn hóa - xã hội của con người trên khắp thế 
 4.0) lần đầu tiên được đề cập trong giới. Đặc biệt, dưới sự tác động của khoa học 
 Cbản Kế hoạch hành động chiến lược công nghệ (KHCN), con người sẽ thay đổi nhu 
công nghệ cao, được Chính phủ Đức thông cầu, thói quen, phương thức, hành vi tiêu dùng 
qua vào năm 2012. Theo đó, nội hàm của thuật các sản phẩm văn hóa nghệ thuật, vui chơi giải 
ngữ CMCN 4.0 là tập trung phát triển các lĩnh trí, mà trong đó các chương trình ca múa nhạc 
vực chính: Công nghệ sinh học, kỹ thuật số và (CMN) là một thành tố. Đồng thời, cuộc CMCN 
vật lý với những yếu tố công nghệ cốt lõi là trí 4.0 cũng mở ra những cơ hội quý giá trong việc 
tuệ nhân tạo (AI), vạn vật kết nối (Internet of ứng dụng các thành tựu KHCN vào quá trình 
Things - IoT) và dữ liệu lớn (Big Data) [1] sản xuất chương trình CMN ở Thành phố (Tp) 
 Như vậy, một khi CMCN 4.0 bùng nổ với Hồ Chí Minh là tất yếu để có thể nâng cao năng 
những phát minh mới chắc chắn sẽ làm thay lực cạnh tranh, chinh phục được công chúng.
 NGHIÊN CỨU
Số 29 (Tháng 9 - 2019) VĂ N H ÓA 67
 NGHIÊN CỨU
 VĂ N H ÓA
 1. Thực tế ứng dụng khoa học công nghệ bền vững, mà một phần nguyên nhân là chưa 
 trong sản xuất chương trình ca múa nhạc ở biết cách khai thác hiệu quả những dữ liệu big 
 Tp. Hồ Chí Minh hiện nay data bằng khoa học công nghệ hiện đại.
 1.1. Khai thác dữ liệu lớn (Big data) 1.2. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) 
 Big data là tập hợp dữ liệu với kích thước Trí tuệ nhân tạo, hay trí thông minh nhân 
 lớn và phức tạp, vượt khả năng thu thập, xử lý tạo, là dạng trí tuệ do con người lập trình tạo 
 và quản lý của các công cụ phần mềm thông nên với mục tiêu giúp máy tính có thể tự động 
 thường trong một khoảng thời gian hợp lý. hóa các hành vi thông minh như con người. 
 Nguồn dữ liệu tạo thành các big data có thể Nghĩa là AI giúp máy tính biết suy nghĩ và lập 
 đến từ các trang web, mạng xã hội, ứng dụng luận để giải quyết vấn đề, biết giao tiếp do 
 dành cho máy tính để bàn, thiết bị di động, hiểu ngôn ngữ, tiếng nói, biết học và tự thích 
 các thí nghiệm khoa học, thiết bị cảm biến và nghi Nó là một trong những ngành trọng 
 các thiết bị khác trong Internet of Things - IoT... yếu của tin học, ngày càng giúp con người 
 [4]. Trong đó, đối với hoạt động giải trí như xử lý được nhiều vấn đề trong cuộc sống mà 
 sản xuất các chương trình CMN, nguồn dữ liệu vốn dĩ chưa xử lý được, hoặc xử lý chưa hiệu 
 dạng Big data của công chúng trên mạng xã quả như nhận dạng chữ viết, khuôn mặt, chẩn 
 hội, thiết bị di động có ý nghĩa đặc biệt quan đoán bệnh, điều khiển từ xa[2].
 trọng. Thông qua nguồn dữ liệu này, nếu các Đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh 
 đơn vị tổ chức chương trình CMN biết đầu tư dịch vụ văn hóa giải trí tại Tp. Hồ Chí Minh như 
 khai thác một cách hợp pháp, hợp lý thì hoàn tổ chức biểu diễn các chương trình CMN, ở 
 toàn có thể nhận diện được nhu cầu, thị hiếu, một chừng mực nhất định và trong giới hạn về 
 xu hướng giải trí của công chúng. Đó chính là nguồn lực, một số công nghệ có tích hợp AI đã 
 cơ sở thực tiễn quan trọng để đơn vị tổ chức bước đầu được sử dụng. Ví dụ điển hình như 
 chương trình CMN xây dựng chiến lược truyền sử dụng AI để lập trình vận hành sân khấu, hệ 
 thông marketing, cũng như định hướng phát thống âm thanh, ánh sáng, cảnh trí, hình ảnh,... 
 triển sản phẩm dịch vụ nhằm đáp ứng tốt nhất cho các chương trình CMN. Với sự hỗ trợ của 
 cho công chúng. các máy tính sử dụng AI, sau khi được lập trình, 
 Tuy nhiên, thực tế hiện nay, hầu như chưa khi sử dụng, thay vì đòi hỏi cả một lực lượng 
 có đơn vị tổ chức chương trình CMN nào ở Tp. nhân sự hỗ trợ hùng hậu như trước kia thì giờ 
 Hồ Chí Minh khai thác hiệu quả hệ thống dữ đây, chỉ cần thao tác ấn nút, mọi ý tưởng nghệ 
 liệu của công chúng dưới dạng Big data từ các thuật của đạo diễn sẽ được thể hiện một cách 
 mạng xã hội, thiết bị di động Hầu hết những trọn vẹn, đầy đủ và chính xác nhất trên sân 
 quyết định sản xuất, tổ chức biểu diễn của đơn khấu. Đối với khán giả, AI cũng giúp họ tương 
 vị tổ chức dựa trên chức năng, nhiệm vụ định tác và được hưởng lợi nhiều hơn khi tham gia 
 sẵn, hoặc đó là sự phán đoán cá nhân dựa vào vào các chương trình CMN. Ví dụ điển hình là 
 quá trình quan sát thực tế và đôi khi là kết quả khi khán giả đặt mua vé online, vị trí ghế ngồi 
 của những kinh nghiệm được đúc kết từ nhiều của họ sẽ được kết nối tương tác với các dịch 
 năm làm nghề. Chính vì vậy, không có nhiều vụ, tiện ích khác tại sân khấu.
 chương trình CMN thu hút được công chúng Nhưng, để sử dụng được công nghệ AI 
 tham gia, hoặc có thương hiệu lớn, để lại vào trong quá trình sản xuất các chương trình 
 những ấn tượng sâu sắc với khán giả. Điều này CMN một cách thường xuyên hơn, ở quy mô 
 cho thấy sự phát triển nghệ thuật biểu diễn lớn hơn và với chất lượng công nghệ cao hơn, 
 CMN ở Tp. Hồ Chí Minh thiếu nền tảng cho sự đòi hỏi đơn vị tổ chức phải sở hữu năng lực 
68 Số 29 (Tháng 9 - 2019)
 VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
tài chính mạnh, đội ngũ nguồn nhân lực công Đây là một bước phát triển của cuộc CMCN 
nghệ chất lượng cao và một tầm nhìn phát 4.0 đối với nghệ thuật biểu diễn. Ứng dụng 
triển có tính chất chiến lược của lãnh đạo đơn công nghệ thực tế ảo không chỉ hỗ trợ người 
vị. Những đòi hỏi trên rõ ràng không có nhiều nghệ sỹ trong quá trình diễn xuất trên sân 
doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh ở lĩnh vực khấu, mà còn cho phép đạo diễn thực thi hóa 
nghệ thuật biểu diễn CMN có khả năng đáp các ý tưởng sáng tạo nghệ thuật mới lạ trên 
ứng. Đó là một phần nguyên nhân quan trọng nền tảng công nghệ nhằm mang lại hiệu quả 
vì sao ở Tp. Hồ Chí Minh nói riêng, Việt Nam nói nghệ thuật cao nhất cho tác phẩm, phục vụ 
chung, không có nhiều chương trình CMN đạt công chúng trọn vẹn nhất.
chất lượng cao nhờ ứng dụng công nghệ AI. Tính hữu dụng của công nghệ VR trong tổ 
 1.3. Ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) chức sản xuất các chương trình nghệ thuật 
 Công nghệ thực tế ảo cho phép con người CMN có lẽ không cần phải bàn cãi (mặc dù nó 
tương tác nhiều hơn, hiệu quả và có những vẫn có mặt hạn chế). Song do tính mới mẻ của 
trải nghiệm thú vị hơn thông qua sự hỗ trợ nó, cũng như những đòi hỏi về nguồn lực tài 
của máy tính. Ứng dụng những thành tựu chính, con người mà không phải lúc nào, ở đâu 
của công nghệ này, hiện nay, trong một số và chương trình nào đơn vị tổ chức cũng có 
chương trình CMN tại Tp. Hồ Chí Minh, hình thể sử dụng được công nghệ này. Tuy nhiên, 
ảnh nghệ sỹ ảo trên sân khấu đã được hiện trong tương lai gần, trước những đòi hỏi ngày 
thực hóa bằng máy chiếu Hologram và các càng cao của công chúng, và cũng từ những 
thiết bị kỹ thuật máy chiếu hiện đại khác (các đòi hỏi trong hoạt động sáng tạo nghệ thuật, 
thiết bị này thường được kết nối kỹ thuật thiết nghĩ công nghệ VR sẽ được sử dụng 
và điều khiển từ xa). Công nghệ này tạo ra thường xuyên và hiệu quả hơn.
hình ảnh chân thực đến mức khán giả khó 2. Một số vấn đề đặt ra
phân biệt giữa người thật và người ảo trong NSND Lê Tiến Thọ đã từng cho rằng: “Trong 
chương trình. thời đại CMCN 4.0 với nhiều thiết bị nghe nhìn 
 hỗ trợ thì sân khấu cũng 
 cần tiếp cận khán giả 
 bằng công nghệ số. Một 
 số nhà hát đã thay đổi 
 tích cực, tiếp cận khán 
 giả bằng việc giới thiệu 
 thông tin về buổi diễn, 
 vở diễn trên website 
 hoặc trang Facebook 
 chính thức của mình” 
 [3]. Nghệ sỹ Thanh Bạch 
 trong một cuộc phỏng 
 vấn cũng cho rằng: 
 “Trên thế giới hiện nay, 
 sân khấu đã đi vào nhà 
 của khán giả”. Điều đó 
 Hình 1. Công nghệ Gauze tạo hình diễn viên ảo trên sân khấu 
được sử dụng trong Chương trình kỷ niệm ngày sinh Chủ tịch Tôn Đức Thắng nghĩa là nghệ thuật đã 
 (Nguồn: Tác giả) tự thân tiếp cận đến 
 NGHIÊN CỨU
Số 29 (Tháng 9 - 2019) VĂ N H ÓA 69
 NGHIÊN CỨU
 VĂ N H ÓA
 tận khán giả chứ không còn theo phương độ kinh tế, việc này còn mang lại những hiệu 
 thức truyền thống trước đây là khán giả đến quả truyền thông, marketing cho đơn vị tổ 
 nhà hát. Điều này đặt ra vấn đề là nhà sản xuất chức mà họ không cần phải tốn nhiều nguồn 
 chương trình CMN phải nhận thức ý nghĩa, lực. Thế nhưng rất tiếc rằng, ở Tp. Hồ Chí Minh 
 tầm quan trọng và tính tất yếu trong việc ứng hiện nay, không có nhiều đơn vị tổ chức biểu 
 dụng các thành tựu KHCN trong chu trình sản diễn CMN có sự quan tâm đúng mức đến vấn 
 xuất, cung ứng dịch vụ ra cho thị trường trong đề này.
 bối cảnh hiện nay. Bởi nếu không, các chương Một vấn đề nữa là, dù việc ứng dụng KHCN 
 trình CMN được sản xuất ở Tp. Hồ Chí Minh sẽ để sản xuất các chương trình CMN dường như 
 không những tụt hậu so với xu hướng phát là yêu cầu tất yếu, nhưng Tp. Hồ Chí Minh hiện 
 triển nghệ thuật biểu diễn của thế giới, mà còn nay chưa có cơ sở nào đào tạo nhân sự riêng 
 trở nên ngày càng lạc lõng trên thị trường văn cho lĩnh vực đặc thù này. Vì vậy, thị trường 
 hóa nghệ thuật đang cạnh tranh mạnh mẽ, và nghệ thuật biểu diễn nói chung, thị trường 
 trở nên “lạc điệu” so với nhu cầu, thị hiếu nghệ CMN nói riêng, không có được những nhân 
 thuật của công chúng. sự chất lượng cao và chuyên môn phù hợp 
 Ở một bình diện khác, thông qua các giá để làm việc trong những chương trình CMN 
 trị công nghệ được tích hợp trên các công cần sử dụng công nghệ cao, mà thực tế phần 
 cụ truyền thông đại chúng như facebook, lớn nhân sự nhóm này tự học hỏi và làm bằng 
 zalo, nhà sản xuất chương trình CMN tại Tp. những kinh nghiệm cá nhân. Thực trạng này 
 Hồ Chí Minh cần đóng vai trò dẫn dắt và khơi không chỉ làm cho nhà sản xuất rơi vào thế bị 
 nguồn cảm hứng cá nhân cho khán giả khi họ động khi cần ứng dụng KHCN cho các chương 
 đến tham dự chương trình. Bởi, khi tham dự trình CMN, mà còn hạn chế rất nhiều khả năng 
 chương trình, khán giả không thuần túy đến cũng như hiệu quả ứng dụng. Thực tiễn đó 
 xem những gì diễn ra trên sân khấu mà còn có cho thấy, việc hình thành các chương trình 
 những nhu cầu “ngoài sân khấu” khác. Ví dụ đào tạo nghệ sỹ, đạo diễn là việc làm cần thiết, 
 điển hình như khi các nghệ sỹ thế giới tham nhằm giúp họ không chỉ giỏi về lĩnh vực nghệ 
 dự Liên hoan phim Cannes 2018 tại Pháp, họ thuật mà họ được đào tạo, mà còn được trang 
 không hẳn đến để thưởng thức các tác phẩm bị những kiến thức chuyên môn về ứng dụng 
 điện ảnh, mà còn muốn nhân cơ hội này để làm KHCN trong hoạt động sản xuất chương trình 
 nổi bật hình ảnh cá nhân, nâng cao “nhân hiệu” nghệ thuật biểu diễn cho xã hội.
 của bản thân. Điều này vô cùng có ý nghĩa khi Mặt khác, dù việc ứng dụng KHCN trong 
 họ hoạt động trong lĩnh vực giải trí. Một ví dụ các chương trình CMN có ở cấp độ nào, quy 
 khác, đầu năm 2019, tại Nhà hát Bến Thành đã mô nào thì đơn vị sản xuất cũng cần gắn kết 
 tổ chức biểu diễn vở cải lương “Tiên Nga” do chặt chẽ với nhiệm vụ giữ gìn, phát huy các 
 Công ty tổ chức biểu diễn Idecaf sản xuất. Khi giá trị truyền thống dân tộc. Chúng ta có thể 
 đến tham gia chương trình này, rất nhiều khán thấy tinh thần đó được thể hiện trong tiết 
 giả đã cập nhật hình ảnh về vở diễn, về không mục của nhóm nhảy 218 Dance Crew của Việt 
 gian tổ chức biểu diễn trên facebook, zalo cá Nam khi họ tham gia chương trình Asia’s Got 
 nhân như là một phương thức để khẳng định Talent 2017. Mặc dù tiết mục được dàn dựng 
 cá tính, sở thích giải trí của chính bản thân họ. theo phong cách hiện đại, với phần trình diễn 
 Qua đó họ thu nhận được những giá trị riêng ứng dụng công nghệ Led-Wiless, nhưng nhóm 
 ngoài việc thỏa mãn được nhu cầu thưởng nhảy đến từ Việt Nam đã giới thiệu đến khán 
 thức nghệ thuật của mình. Hơn nữa, xét từ góc giả quốc tế các giá trị văn hóa truyền thống 
70 Số 29 (Tháng 9 - 2019)
 VĂN HÓA ĐƯƠNG ĐẠI
Việt Nam qua thiết kế trên nền biểu tượng hoa Tài liệu tham khảo
sen, nón lá và nhạc dân tộc được remix. Song 1. Hồ Tú Bảo (2017), “Hiểu về Cách mạng công 
không nhiều nhà sản xuất, đạo diễn dàn dựng nghiệp lần thứ 4”, https://vnexpress.net/tin-tuc/
có ý thức này. Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn khoa-hoc/hieu-ve-cach-mang-cong-nghiep-lan-
và phát triển mạnh mẽ đến mức ngoài tầm thu-4-3574624.html).
kiểm soát thì chắc hẳn sẽ để lại những hệ lụy 2. Trần Thị Ngọc Hoài (2016), “Trí tuệ nhân 
không mong muốn trong quá trình phát triển tạo là gì? Nguồn gốc và một số ứng dụng của 
của thị trường nghệ thuật biểu diễn của Việt trí tuệ nhân tạo trong thực tiễn”, 
Nam nói chung, Tp. Hồ Chí Minh nói riêng. vitv.vn/tin-chu/21-09-2016/tri-tue-nhan-tao-la-
Kết luận gi-nguon-goc-va-mot-so-ung-dung-cua-tri-tue-
 Theo xu hướng phát triển của thế giới, việc nhan-tao-trong-t/1321.
tăng cường ứng dụng các thành tựu của KHCN 3. Tân Khoa (2018), “Sân khấu không thể 
như khai thác dữ liệu lớn (Big data), trí tuệ nhân đứng ngoài cuộc với cách mạng công nghiệp 
tạo (AI), công nghệ thực tế ảo (VR), công nghệ 4.0”, https://viettimes.vn/san-khau-khong-the- 
kỹ thuật số, vào sản xuất các chương trình dung-ngoai-cuoc-voi-cach-mang-cong-
CMN ở Tp. Hồ Chí Minh là điều cần thiết. Kết nghiep-40-172268.html.
quả ứng dụng này sẽ góp phần nâng cao chất 4. Duy Luân (2013), “Big Data là gì và người ta 
lượng các chương trình biểu diễn CMN ở Tp. khai thác, ứng dụng nó vào cuộc sống như thế nào?”, 
Hồ Chí Minh, cũng như ở Việt Nam, tiệm cận https://tinhte.vn/threads/big-data-la-gi-va- 
với các nước phát triển. Đồng thời, thông qua nguoi-ta-khai-thac-ung-dung-no-vao-cuoc-
việc ứng dụng này sẽ rút ngắn khoảng cách song-nhu-the-nao.2210939/.
giữa nhu cầu, thị hiếu thưởng thức nghệ thuật 
của công chúng với chất lượng các chương Ngày nhận bài: 31 - 7 - 2019
trình CMN thực tế được sản xuất. Qua đó, giúp 
cho các đơn vị tổ chức biểu diễn khai thác thị Ngày phản biện, đánh giá: 27 - 8 - 2019
trường văn hóa nghệ thuật hiệu quả hơn, hòa Ngày chấp nhận đăng: 25 - 9 - 2019
nhập được với thị trường thế giới thông qua 
nâng cao năng lực cạnh tranh của mình.
 Thế nhưng, thực tế hiện nay cho thấy, việc 
ứng dụng KHCN vào sản xuất các chương trình 
CMN ở Tp. Hồ Chí Minh còn nhiều hạn chế, khó 
khăn. Thực trạng này có nhiều nguyên nhân 
khác nhau như năng lực tài chính của đơn vị 
sản xuất chưa đủ mạnh, chất lượng nguồn 
nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu công 
việc, khả năng sáng tạo nghệ thuật trên nền 
tảng công nghệ của người đạo diễn còn hạn 
chế Để giải quyết những tồn tại, khó khăn 
trên, thiết nghĩ cần có sự đồng lòng, hiệp sức 
toàn diện từ đơn vị sản xuất chương trình, 
công chúng, cơ quan quản lý nhà nước và các 
cơ sở đào tạo. 
 P.N.H
(ThS., Trung tâm Ca nhạc nhẹ Tp. Hồ Chí Minh)
 NGHIÊN CỨU
Số 29 (Tháng 9 - 2019) VĂ N H ÓA 71