Thực trạng phổ cập bơi cho học sinh 9-11 tuổi tại thành phố Hà Nội theo đánh giá của giáo viên dạy bơi

54
THÖÏC TRAÏNG PHOÅ CAÄP BÔI CHO HOÏC SINH 9-11 TUOÅI 
TAÏI THAØNH PHOÁ HAØ NOÄI THEO ÑAÙNH GIAÙ CUÛA GIAÙO VIEÂN DAÏY BÔI
Tóm tắt:
Sử dụng phương pháp phỏng vấn bằng phiếu hỏi khảo sát 40 cơ sở dạy phổ cập bơi cho trẻ 9-
11 tuổi tại Hà Nội để đánh giá thực trạng phổ cập bơi cho đối tượng nghiên cứu. Nội dung khảo sát
qua các góc độ chương trình giảng dạy, số lượng người trong mỗi lớp học, thời gian học, nội dung
học, các phương tiện hỗ trợ giảng dạy đã rút ra nhận định: chương trình dạy bơi phổ cập ở Thành
phố Hà Nội chưa có sự thống nhất giữa các đơn vị giảng dạy và chưa thống nhất các giáo án giảng
dạy trong cùng đơn vị phổ cập bơi. Điều này dẫn tới những hạn chế cơ bản trong quá trình dạy bơi.
Từ khóa: Phổ cập bơi, học sinh, 9-11 tuổi, Thành phố Hà Nội.
Evaluate the current situation of swimming popularization for students aged 9-11 
in Hanoi city according to the assessment of swimming teachers
Summary: 
The topic has employed questionnaire interview method to survey 40 establishments, which is
popularizing swimming for children 9-11 years old in Hanoi, to evaluate the current situation of
swimming popularization for research subjects. The content of the survey is selected basing on the
perspective of the curriculum, the number of people in each class, the time of study, the content of
the study, the teaching aids. It’s has drawn out the following comments: swimming popularization
teaching program has not had any unity among teaching units and among teaching lesson plans in
the same establishment. This leads to basic limitations in teaching swimming.
Keywords: Swimming popularization, students, 9-11 years old, Hanoi city.
*ThS, Trường Đại học TDTT Bắc Ninh; Email: loitdttbn83@gmail.com
Đậu Thị Lợi*
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Theo số liệu từ Cục quản lý y tế, hằng năm ở
Việt Nam có khoảng 370 nghìn trẻ em bị tai nạn,
thương tích, trong đó số trẻ em tử vong do đuối
nước khoảng 3.500 trẻ. Con số nhức nhối này
khiến cho nhu cầu phổ cập môn bơi trong
trường học đang trở nên cấp thiết. Để hạn chế
tình trạng trẻ tử vong vì đuối nước, tháng
2/2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra văn bản
chính thức yêu cầu và khuyến khích đưa dạy bơi
vào chương trình Tiểu học với trọng tâm là khối
4, mở rộng ra khối 3 và 5. Ngay sau khi nhận
được văn bản hướng dẫn triển khai công tác
phòng chống đuối nước, nhiều tỉnh thành đã tích
cực triển khai hoạt động. Tuy nhiên khi bắt tay
vào thực hiện, nhiều vấn đề nan giải đã phát
sinh. Nhu cầu học bơi của học sinh tăng cao,
trong khi các điều kiện dạy bơi lại chưa đồng
bộ, khó nhất vẫn là làm thế nào để dạy học sinh
kỹ năng bơi trong khi hầu hết các trường không
có bể bơi. Việc triển khai dạy bơi trong cấp Tiểu
học đã bị chững lại một thời gian dài. Nhưng
nhiều địa phương, do ý thức được trách nhiệm
bảo vệ trẻ em đuối nước, đã từng bước tìm được
con đường phổ cập bơi cho các em. Thành phố
Hà Nội là một trong những địa phương điển
hình trong nỗ lực phổ cập kỹ năng bơi an toàn
cho học sinh.
Để có căn cứ tổng kết công tác phổ cập bơi
cho trẻ, rút kinh nghiệm và tìm ra những khó
khăn, thách thức cũng như ưu điểm trong quá
trình hoạt động, trên cơ sở đó tác động các giải
pháp phù hợp trong vấn đề dạy bơi cho trẻ 9-11
tuổi trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Vì vậy, việc
đánh giá thực trạng phổ cập Bơi cho đối tượng
nghiên cứu là vấn đề cấp thiết.
BµI B¸O KHOA HäC
55
- Sè 5/2020
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Trong quá trình đánh giá thực trạng phổ cập
bơi, chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên
cứu sau: Phương pháp tham khảo tài liệu,
Phương pháp quan sát sư phạm, Phương pháp
phỏng vấn và phương pháp toán học thống kê.
Đối tượng khảo sát gồm 40 cán bộ giảng dạy
phổ cập Bơi trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Các
giáo viên phổ cập bơi được lựa chọn trong các
trường được được chia thành 2 khu vực chính:
Các quận nội thành; Huyện ngoại thành và các
đô thị trực thuộc.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ BAØN LUAÄN
Tiến hành khảo sát thực trạng phổ cập Bơi của
40 trường Tiểu học tại Hà Nội bằng phiếu hỏi.
Kết quả phỏng vấn được trình bày tại bảng 1.
Bảng 1. Kết quả khảo sát thực trạng việc phổ cập bơi 
của các trường Tiểu học tại Hà Nội (n = 40)
TT Câu hỏi khảo sát
Kết quả khảo sát
mi % % lũy kế
1
Anh (chị) đứng lớp dạy bơi cơ bản: 
- Theo kinh nghiệm 
- Theo chương trình giảng dạy
14
26
35.00
65.00
35.00
100
2
Số lượng người học trong một lớp: 
- Tối đa 5 người 
- Tối đa 10 người 
- Tối đa 15 người 
- Tối đa 20 người 
- Tối đa 25 người 
- Tối đa 30 người
1
2
12
14
4
7
2.50
5.00
30.00
35.00
10.00
17.50
2.50
7.50
37.50
72.50
82.50
100
3
Thời gian mỗi buổi học:
- Tối đa 30 phút
- Từ 30 phút đến 45 phút
- Từ 45 phút đến 60 phút
- Trên 60 phút
0
15
22
3
0
37.50
55.00
7.50
0
37.50
92.50
100
4
Số buổi học trong một tuần:
- 1 buổi/tuần
- 2 buổi/tuần
- 3 buổi/tuần
- Trên 3 buổi/tuần
9
5
24
2
22.50
12.50
60.00
5.00
22.50
35.00
95.00
100
5
Có giáo án cụ thể khi dạy bơi không?
- Có
- Không
36
4
90.00
10.00
90.00
100
6
Có giáo án dạy bơi thống nhất trong cùng
một CLB không?
- Có
- Không
35
5
87.50
12.50
87.50
100
7
Kiểu bơi nào được dạy trước tiên?
- Ếch
- Sải
- Ngửa
23
17
0
57.50
42.50
0
57.50
100
100
56
TT Câu hỏi khảo sát Kết quả khảo sátmi % % lũy kế
8
8.1. Có sử dụng phương tiện hỗ trợ dạy bơi
không?
- Có
- Không
8.2. Nếu có, sử dụng phương tiện nào? (có
thể chọn nhiều phương tiện)
- Phao lưng
- Phao đeo tay
- Ván bơi 
- Chân vịt
- Khác
38
2
30
24
36
2
0
95.0 
5.0 
75.0
60.0 
90.0 
5.0 
0
95.0
100
9
Người học biết bơi kiểu đầu tiên sau bao
lâu?
- 3 buổi học 
- Từ 4 – 8 buổi học 
- Từ 9 – 12 buổi học 
- Trên 12 buổi học
0
7
28
5
0
17.50
70.00
12.50
0
17.50
87.50
100
10
10.1. Có giảng dạy kỹ năng an toàn cho
người học không?
- Có
- Không 
10.1. Nếu có, dạy kỹ năng nào? (có thể chọn
nhiều kỹ năng)
- Đứng nước
- Bơi ếch an toàn (ngửa chân ếch)
- Khác
40
0
40
11
0
100
0
100
27.50
0
100
100
11
Theo anh (chị), một người được xem là biết
bơi khi:
- Biết đứng nước
- Bơi được 10 – 15m
- Bơi được 25m
- Bơi được 50m
- Bơi được 100m
- Bơi trên 100m
1
1
23
7
4
4
2.50
2.50
57.50
17.50
10.00
10.00
2.50
5.00
62.50
80.00
90.00
100
12
Khi dạy bơi, anh (chị) chú ý đến:
- Chất lượng kỹ thuật bơi của người học
- Thời gian nhanh nhất để người học biết bơi
32
8
80.00
20.00
80.00
100
Kết quả thu được ở bảng 1 cho thấy:
Về công tác giảng dạy trên thực tế (câu 1): Có
khoảng 1/3 HLV, HDV dạy theo kinh nghiệm
(14/40 người, chiếm tỷ lệ 35%). Vì vậy, dù 90%
người được hỏi trả lời “có chương trình, giáo án
cụ thể khi dạy bơi” (câu 5) và 87,5% trả lời “có
giáo án dạy bơi thống nhất trong cùng một câu
lạc bộ” (câu 6) nhưng khả năng các HLV, HDV
thực hiện nghiêm túc theo chương trình, giáo án
có sẵn là không nhiều. Đây chính là một trong
những điểm yếu của lực lượng dạy bơi ban đầu
hiện nay ở Thành phố Hà Nội.
- Số lượng người học trong một lớp (câu 2):
Nếu tham chiếu theo quy định của Hiệp hội Bơi
BµI B¸O KHOA HäC
57
- Sè 5/2020
lội Úc về vấn đề giám sát an toàn khi giảng dạy
và huấn luyện bơi lội, tỷ lệ học viên/giáo viên
trong đa số các trường hợp dạy bơi không được
vượt quá 20/1, trong một số trường hợp thậm chí
tỷ lệ này còn phải thấp hơn. Kết quả cho thấy có
72,5% số người được hỏi cho rằng một lớp dạy
bơi tối đa từ 20 người trở xuống. Đây là tỷ lệ phù
hợp đối với các lớp dạy bơi ban đầu nói chung và
cũng phù hợp đối với các lớp dạy bơi ban đầu
trong trường học vì thực tế luôn có một giáo viên
thể dục và các cô bảo mẫu đi kèm. Tuy nhiên, vẫn
có 27,5% HLV cho rằng có thể dạy bơi với số
lượng từ 25 – 30 người, đó là số lượng không
đảm bảo về mặt an toàn khi dạy bơi nếu chỉ có 1
người đứng lớp, đòi hỏi có những cảnh báo để
điều chỉnh phù hợp.
- Về lượng vận động tập luyện (câu 3, câu 4):
câu trả lời thông dụng nhất là “từ 45 phút đến 60
phút mỗi buổi học” (22 người trả lời) và “3 buổi
học trong tuần” (24 người trả lời). Lượng vận
động nêu trên cũng là thời gian quy định chung
đối với các lớp bơi dạy bơi thông thường tại các
CLB. Không có HLV nào cho rằng thời gian học
bơi 30 phút là đủ. Tuy nhiên, cần phải nói thêm
rằng, thời gian dạy bơi là một “chỉ số linh hoạt”.
Ngoài thời gian (về mặt lý thuyết) cần để thực
hiện một giáo án dạy bơi hiệu quả thì chỉ số đảm
bảo chắc chắn nhất về thời gian cho phép ở dưới
nước là những phản ứng cơ thể của người học:
nếu thấy người học nổi gai ốc, môi tái, run, thì
phải chấm dứt ngay buổi tập.
- Về kiểu bơi được dạy đầu
tiên (câu 7): có 23/40 người (tỷ
lệ 57,5%) dạy kiểu bơi ếch đầu
tiên, trong khi chỉ có 17/40
người (tỷ lệ 42,5%) dạy kiểu
bơi sải đầu tiên. Trong thực tế,
công tác dạy bơi ban đầu ở các
CLB rất đa dạng, có khi là các
hoạt động dạy bơi hè (một lớp
20 – 25 học viên), có khi là dạy
bơi kèm (một nhóm nhỏ từ 2 –
5 học viên). Đối tượng học bơi
cũng hết sức đa dạng, từ các
em thiếu nhi đến những người
lớn tuổi. Vì vậy, tùy theo đối
tượng và mục đích học bơi,
việc dạy bơi ếch trước hay bơi
sải trước đều được chấp nhận. Tuy nhiên, đa số
các HLV, HDV dạy bơi ban đầu của thành phố
đều thích dạy bơi ếch trước (dù người học là trẻ
em hay người lớn) vì thời gian biết bơi ngắn hơn
so với các kiểu bơi khác. Chính vì vậy, các lớp
dạy bơi ban đầu tại các CLB thành phố đều là
những lớp dạy bơi ngắn hạn (1 – 3 tháng) chứ
không có các lớp dạy bơi được thiết kế dài hạn.
Đây chính là điểm khác biệt (và cũng là điểm cần
phải điều chỉnh về mặt nhận thức) so với các
nước, khi tại các nước kiểu bơi sải là kiểu bơi
được ưu tiên dạy trước đối với các lớp dạy bơi
ban đầu dành cho các em nhỏ và các lớp dạy bơi
được thiết kế thành nhiều cấp độ trong một thời
gian tương đối dài. Việc dạy kiểu bơi sải trước có
ưu điểm là giúp học viên duy trì được tư thế thăng
bằng trong nước – một yêu cầu bắt buộc đối với
người mới bắt đầu học bơi. 
- Về phương tiện hỗ trợ (câu 8): các dụng cụ
bổ trợ làm cho người học thích thú hơn với việc
học hoặc giúp nâng đỡ tạm thời cơ thể người tập,
làm cho họ có thể chú tâm hơn và đạt được những
kỹ năng thực hiện động tác. Những ví dụ về việc
này rất dễ tìm thấy. Một món đồ chơi có thể được
sử dụng để khuyến khích một đứa bé nhút nhát
chịu úp mặt xuống nước để lấy món đồ chơi ấy
và điều đó cũng có thể giúp các em hiểu được
cách nổi trên mặt nước. Một tấm ván bơi, có công
dụng làm người tập phát triển được tư thế thân
người đúng và thở một cách dễ dàng trong khi
học động tác chân. Tuy nhiên, việc sử dụng quá
Phổ cập bơi cho học sinh hiện đang là vấn đề thu hút sự
quan tâm của gia đình, nhà trường và toàn xã hội
58
mức các học cụ bổ trợ có thể làm cho người học
nghĩ rằng họ không thể làm được động tác đó nếu
như không có sự hỗ trợ của các học cụ kia. Điều
này thỉnh thoảng cũng xảy ra nếu như người mới
tập bơi luôn luôn sử dụng ván để giúp mình nổi
và sẽ không bao giờ làm được động tác nếu thiếu
nó. Kết quả khảo sát cho thấy, có 95% HLV,
HDV dạy bơi tại thành phố có sử dụng các dụng
cụ hỗ trợ dạy bơi, theo thứ tự từ sử dụng nhiều
đến sử dụng ít là các dụng cụ sau: ván bơi (90%),
phao lưng (75%), phao đeo tay (60%), chân vịt
(5%) và các phương tiện khác (5%). Đây là các
dụng cụ sẵn có. Vì vậy, do thị trường trang thiết
bị, dụng cụ phục vụ cho việc dạy bơi tại thành
phố còn chưa phong phú và đa dạng (các dụng
cụ, đồ chơi nhiều màu sắc ở dưới nước) nên
phong trào dạy bơi ban đầu tại thành phố vẫn còn
thiếu tính thu hút và hấp dẫn, đặc biệt đối với lứa
tuổi nhi đồng.
- Thời gian người học biết bơi kiểu đầu tiên
(câu 9): 70% người được hỏi trả lời trong khoảng
từ 9 – 12 buổi học. Nếu học 3 buổi/tuần thì thời
gian biết bơi kiểu đầu tiên của người học là đúng
1 tháng. Đây thực sự là những lớp học bơi “cấp
tốc” (lấy kiểu bơi ếch để dạy đầu tiên) theo yêu
cầu của đa số phụ huynh là “biết bơi càng nhanh
càng tốt”. Vì vậy, chúng tôi cho rằng phần trả lời
ở câu 12 (80% trả lời chú ý đến chất lượng kỹ
thuật khi dạy bơi) là không đúng với thực tế. 
- Về giảng dạy kỹ năng an toàn cho người học
(câu 10): cả 40 HLV, HDV (100%) đều trả lời là
có chú ý giảng dạy kỹ năng này, trong đó kỹ năng
đứng nước được xem là quan trọng nhất (100%
lựa chọn), tiếp đó là bơi ếch an toàn (27,5%). 
- Ý kiến riêng về tiêu chuẩn đánh giá là một
người đã biết bơi (câu 11): phần trả lời của các
HLV, HDV khá phân tán, được chọn lựa nhiều
nhất là “bơi được 25m” (23/40 người chọn,
chiếm 57,5%). Như vậy, có khoảng hơn ½ số
người chọn phương án trả lời là bơi được từ 25m
trở xuống (kể cả ý kiến cho rằng chỉ cần biết
đứng nước đã gọi là biết bơi) và gần ½ số người
chọn phương án trả lời là bơi được từ 50m trở
lên. Thật ra, đây là vấn đề chưa được đặt ra
nghiêm túc tại Việt Nam. Tại Canađa, số liệu
thống kê của Hội cứu hộ về các trường hợp chết
đuối đã giúp Canađa đề ra “Chuẩn Bơi để sống
sót”. “Chuẩn bơi để sống sót” là một tiêu chuẩn
đơn giản, dễ hiểu nhằm định rõ các kỹ năng bơi
tối thiểu, cần thiết để sống sót khi bất ngờ rơi
xuống nước sâu. Tại Việt Nam, các chương trình
“xóa mù bơi”, “phổ cập bơi” đều lấy chuẩn là bơi
25m, khả năng đứng nước có đặt ra nhưng chưa
được kiểm tra, đánh giá cụ thể. Tại Hà Nội, hiện
có 3 quận có kế hoạch phổ cập bơi cho học sinh,
cả 3 bản kế hoạch này đều lấy chuẩn phổ cập bơi
từ 15m – 25m. Riêng Hiệp hội Thể thao dưới
nước TP. Hà Nội có tổ chức cấp thẻ bơi phổ thông
ở 2 mức: mức độ cơ bản (bơi được 50m) và mức
độ trung cấp (bơi được 300m). 
KEÁT LUAÄN
1. Còn một tỷ lệ không nhỏ HLV dạy bơi theo
kinh nghiệm, thường lạm dụng các phương tiện
hỗ trợ như phao lưng, phao đeo tay trong quá
trình dạy bơi. Học sinh biết bơi rất nhanh, từ 9-
12 buổi. Vì muốn người học biết bơi càng nhanh
càng tốt, vì vậy thường dạy kiểu bơi ếch trước và
bỏ qua các kỹ năng làm quen nước.
2. Chương trình dạy bơi phổ cập chưa thống
nhất giữa các đơn vị giảng dạy và chưa thống
nhất các giáo án giảng dạy trong cùng đơn vị phổ
cập bơi. Điều này dẫn tới những hạn chế cơ bản
trong quá trình dạy bơi.
3. Thời gian dạy bơi trong từng buổi cũng như
kiểu bơi tương đối thống nhất trong các đơn vị
phổ cập bơi.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛ0
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2016), Chỉ thị số
1572/CT-BGDĐT ngày 12/5/2016 của Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường các
giải pháp phòng, chống tai nạn thương tích, đuối
nước cho trẻ em, học sinh, sinh viên.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2016), Kế hoạch
số 801/KH-BGDĐT ngày 04/11/2016 về triển
khai thực hiện phòng, chống tai nạn, thương tích
trẻ em giai đoạn 2016-2020 của ngành Giáo dục
và các văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào
tạo về phòng, tránh tai nạn đuối nước.
3. Ủy ban nhân dân Thành phố hà Nội (2016),
Kế hoạch số 77/KH-UBND về việc thực hiện
chương trình phòng, chống tai nạn, thương tích
trẻ em trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn
2016-2020.
(Bài nộp ngày 13/10/2020, phản biện ngày
16/10/2020, duyệt in ngày 30/10/2020)
BµI B¸O KHOA HäC