Thử nghiệm bảo quản máy bay trực thăng họ Mi bằng công nghệ khí khô trong điều kiện nhiệt đới Việt Nam

 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 24
THỬ NGHIỆM BẢO QUẢN MÁY BAY TRỰC THĂNG HỌ Mi BẰNG 
CÔNG NGHỆ KHÍ KHÔ TRONG ĐIỀU KIỆN NHIỆT ĐỚI VIỆT NAM 
NGUYỄN HỒNG PHONG (1), SEREDA V.N. (1), LÊ NGỌC MINH (1), PHẠM DUY NAM (1) 
1. MỞ ĐẦU 
Lực lượng trực thăng có vai trò quan trọng trong các hoạt động tác chiến, tìm 
kiếm cứu hộ, cứu nạn và vận tải của Quân đội ta, trong đó, trực thăng họ Mi do Liên 
bang Nga sản xuất chiếm số lượng lớn trong thành phần lực lượng này. Khi khai 
thác tại Việt Nam, các máy bay trực thăng chịu tác động tiêu cực của các yếu tố khí 
hậu nhiệt đới, đặc biệt là độ ẩm cao, làm tăng tần suất hỏng hóc, ảnh hưởng đến tính 
năng kỹ thuật, đồng thời tăng chi phí bảo dưỡng hàng năm. 
Thông số độ ẩm không khí tại vị trí sân đỗ máy bay trực thăng đã được chuyên 
gia Nga và Việt Nam của Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga phối hợp khảo sát trong 
thời gian dài. Tổng hợp kết quả cho thấy, xu hướng biến đổi điển hình của độ ẩm là: 
giảm trong thời điểm ban ngày, tăng cao vào buổi tối và rạng sáng. 
Hình 1. Biến thiên độ ẩm bên trong nhà mái che của sân để trực thăng 
tại Thạch Thất, Hà Nội [7] 
Vào thời gian ban ngày, độ ẩm trong nhà mái che chứa trực thăng giảm, thấp 
nhất vào thời điểm lúc 14h00-15h00 với giá trị độ ẩm đa phần dao động từ 45% đến 
80%. Khoảng thời gian trong ngày mà giá trị độ ẩm lớn hơn 80% là từ 22h00 đến 
8h00 sáng hôm sau và cao nhất (80% ÷ 98%) là từ 6h00 đến 8h00 sáng. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 25
Thời gian ban đêm và rạng sáng cũng là thời điểm máy bay trực thăng nằm tại 
nhà mái che ở trạng thái không hoạt động. Độ ẩm cao bên ngoài dễ dàng xâm nhập 
vào bên trong khoang máy bay thông qua các khe kẽ. Hơi ẩm đi vào từng khối, từng 
bộ phận của trực thăng và tích tụ ở đó. Quá trình này diễn ra có tính chu kỳ, lặp đi 
lặp lại hàng ngày. Theo thời gian, lượng hơi ẩm tích tụ càng nhiều, gây ra hiện 
tượng ngưng tụ hơi nước bên trong các khối thiết bị điện, điện tử, các bản mạch, các 
dây bán dẫn, tụ điện, điện trở, hệ thống điều khiển, làm suy giảm độ tin cậy, giảm 
tính ổn định và gây ra trục trặc, hỏng hóc của các bộ phận này [1, 2]. 
Hình 2. Hiện tượng ngưng tụ hơi nước bên trong đồng hồ chỉ thị của trực thăng 
Nghiên cứu [3] chỉ ra, trong các khoang kín của máy bay khi khai thác ở khí 
hậu nhiệt đới, sự ngưng tụ ẩm trên bề mặt bên trong khoang và bề mặt các khối, các 
bộ phận điện-điện tử xảy ra ngay cả khi độ ẩm tương đối của không khí khá thấp. 
Nghiên cứu [4] cho thấy, hiện tượng ăn mòn các chi tiết kim loại diễn ra mạnh nhất 
trong mùa nồm ẩm (với khí hậu miền Bắc) khi máy bay đỗ tại nhà mái che. 
Thống kê số lượng hỏng hóc trên các máy bay trực thăng họ Mi tại một Trung 
đoàn theo các chuyên ngành từ 13/01/2014 đến 01/9/2017 cho thấy, hỏng hóc theo 
chuyên ngành vô tuyến điện tử và thiết bị hàng không chiếm 62% tổng số hỏng hóc. 
Hình 3. Thống kê hỏng hóc theo các chuyên ngành trên máy bay trực thăng họ Mi 
 Điều này chứng tỏ, các thành phần điện, điện tử trên máy bay trực thăng họ Mi 
là thành phần nhạy cảm nhất với yếu tố độ ẩm ở điều kiện nhiệt đới. 
120
69
137
6
0
20
40
60
80
100
120
140
160
MBĐC VTĐT TBHK VKHK
Số lượng hỏng hóc trên máy bay họ Mi
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 26
Trong khi đó, giải pháp hiện đang áp dụng tại các đơn vị để bảo vệ máy bay 
trực thăng chống lại tác động tiêu cực của độ ẩm khá đơn giản. Khi trời nắng, tổ kỹ 
thuật đưa trực thăng ra sân bay và mở hết cửa sổ, cửa ra vào để hong khô. Đây chỉ là 
giải pháp tình thế và phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện thời tiết (có nắng hay 
không). Do vậy, cần một giải pháp chủ động, có hiệu quả để bảo vệ máy bay trực 
thăng trong điều kiện khí hậu nhiệt đới Việt Nam. 
Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó, nhóm tác giả đã nghiên cứu, phát triển công 
nghệ khí khô để bảo vệ, nâng cao độ tin cậy của máy bay trực thăng họ Mi. Bài báo 
này trình bày kết quả thử nghiệm ứng dụng công nghệ khí khô trên một loại máy bay 
trực thăng họ Mi tại một đơn vị trong Quân chủng Phòng không - Không quân. 
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP THỬ NGHIỆM 
2.1. Đối tượng thử nghiệm 
Đối tượng thử nghiệm là máy bay trực thăng Mi-171 [5] thuộc biên chế của 
một đơn vị trong Quân chủng Phòng không - Không quân. 
2.2. Phương pháp thử nghiệm 
Theo phương pháp bảo quản tạm thời VKTB trong một thể tích kín, cách ly 
ВЗ-11 trong tiêu chuẩn ГОСТ 9.014-78 [6], một thiết bị hút ẩm hoàn lưu được sử 
dụng để hút khí ẩm trong thể tích kín, khử ẩm tạo khí khô và sau đó đưa khí khô trở 
lại thể tích kín đó. Phương pháp này đã được sử dụng trong bảo quản xe tăng, xe bọc 
thép Tuy nhiên, phương pháp ВЗ-11 không thể áp dụng đối với máy bay trực 
thăng họ Mi do khoang của trực thăng là thể tích không kín hoàn toàn với nhiều khe, 
kẽ. Ngoài ra, việc kết nối ống dẫn khí đầu ra và đầu vào khó thực hiện được nếu 
không thay đổi kết cấu trực thăng. Do đó, nhóm tác giả đã nghiên cứu, cải tiến 
phương pháp trên bằng cách chế tạo thiết bị thổi khí khô ITM-OY7 cung cấp khí 
khô cưỡng bức từ bên ngoài vào khoang trực thăng một cách liên tục. Thử nghiệm 
trên cơ sở biến thể của phương pháp ВЗ-11 được thiết kế như sau: 
- Thiết bị thổi khí khô ITM-OY7 [2] do Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga phát 
triển được bố trí bên trong nhà mái che và cách trực thăng 15 m. Ống dẫn khí khô từ 
thiết bị ITM-OY7 được kết nối với khoang máy bay trực thăng qua miệng nạp của 
thùng dầu phụ bên sườn phải. Khi đi vào bên trong trực thăng, ống dẫn khí khô được 
chia làm hai nhánh, một nhánh bảo đảm khí khô cho buồng hàng và một nhánh dẫn 
khí khô vào khoang buồng lái (hình 4). 
- Thiết bị ITM-OY7 hoạt động như một máy hút ẩm trên nguyên lý ngưng tụ 
lạnh, có nhiệm vụ tạo ra khí khô (độ ẩm 40-60%) thổi vào bên trong khoang máy 
bay trực thăng. Khí khô được thổi vào sẽ chiếm chỗ và đẩy không khí ẩm bên trong 
khoang trực thăng ra ngoài. Thiết bị ITM-OY7 hoạt động ở chế độ tự động. Tín 
hiệu điều khiển hoạt động của thiết bị ITM-OY7 là cảm biến độ ẩm gắn bên 
trong khoang trực thăng và nối với thiết bị ITM-OY7 qua dây dẫn. Khi độ ẩm trong 
khoang trực thăng cao hơn 60%, tín hiệu từ cảm biến sẽ kích hoạt thiết bị ITM-OY7 
hoạt động. Đến khi độ ẩm trong khoang hạ xuống dưới 50% thì thiết bị ITM-OY7 tự 
động dừng. Để bảo vệ thiết bị, tránh quá tải, nhóm tác giả đã giới hạn thời gian hoạt 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 27
động liên tục của thiết bị ITM-OY7 lớn nhất là 45 phút và thời gian dừng giữa hai 
lần hoạt động là 15 phút. Nghĩa là, thiết bị sẽ hoạt động 45 phút, nếu độ ẩm trong 
khoang trực thăng chưa giảm xuống dưới 50%, thì thiết bị vẫn tự động dừng 15 
phút. Sau 15 phút, thiết bị tự động hoạt động trở lại. Khi độ ẩm trong khoang trực 
thăng hạ xuống dưới 50% thì thiết bị dừng hẳn và chỉ hoạt động trở lại theo một chu 
kỳ mới khi độ ẩm trong khoang vượt quá 60%. 
Hình 4. Sơ đồ thiết kế thử nghiệm và hình ảnh thực tế tại nhà mái che 
 Các cảm biến nhiệt - ẩm Hobo (model UX-103) được gắn tại các vị trí khác 
nhau bên trong khoang buồng lái, buồng hàng và trong nhà mái che để ghi thông số 
nhiệt độ, độ ẩm nhằm đánh giá hiệu quả làm khô khoang trực thăng so với độ ẩm 
không khí trong nhà mái che. Vị trí bố trí các cảm biến được trình bày ở bảng 1. 
Bảng 1. Vị trí đặt cảm biến nhiệt - ẩm Hobo 
TT Cảm biến Vị trí đặt cảm biến 
1 №1 Trong khoang buồng lái, bên trái theo hướng bay, phía dưới 
2 №2 Trong khoang buồng lái, bên phải theo hướng bay, phía dưới 
3 №3 Trong khoang buồng lái, chính giữa theo hướng bay 
4 №4 Trong khoang buồng hàng, chính giữa theo hướng bay, phía trên 
5 №5 Trong khoang đuôi, cạnh thiết bị báo cháy 
6 №6 Trong nhà mái che, bên ngoài máy bay, độ cao 3 m so với mặt đất 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 28
Thử nghiệm được thực hiện trong thời gian 06 tháng (từ 12/01/2018 đến 
12/7/2018) tại sân đỗ trực thăng của đơn vị không quân, đóng quân tại Thạch Thất, 
Hà Nội [7]. Trong thời gian thử nghiệm, máy bay trực thăng được khai thác theo chế 
độ ngày, tuần, chế độ bay như khi không thử nghiệm tại đơn vị. Khoảng thời gian 
thử nghiệm này bao gồm giai đoạn nồm ẩm, khi độ ẩm cao nhất trong năm. 
Định kỳ hàng tháng, nhóm tác giả trích xuất dữ liệu nhiệt độ, độ ẩm từ các 
cảm biến Hobo đặt bên trong và bên ngoài trực thăng để phân tích và xây dựng đồ 
thị. Quá trình thử nghiệm, cán bộ kỹ thuật của đơn vị cũng ghi lại toàn bộ hỏng hóc 
xảy ra trên máy bay trực thăng được thổi khí khô và các máy bay trực thăng họ Mi 
khác trong đơn vị không được thổi khí khô để so sánh, đánh giá hiệu quả của công 
nghệ khí khô. 
2.3. Cấu tạo và thông số kỹ thuật của thiết bị ITM-OY7 
Thiết bị ITM-OY7 gồm 03 bộ phận chính: máy hút ẩm công suất 25 lít/ngày; 
bộ phận điều khiển tự động; khung giá để di chuyển. Thông số kỹ thuật của thiết bị 
ITM-OY7 được đưa ra ở bảng 2. 
Bảng 2. Thông số kỹ thuật của thiết bị ITM-OY2 
TT Thông số ĐVĐ Giá trị 
1 Độ ẩm tương đối của khí đầu vào % 40-100 
2 Độ ẩm tương đối của khí đầu ra % 30-80 
3 Nhiệt độ khí đầu vào °C 5-45 
4 Lưu lượng khí ở áp suất tĩnh tối đa m3/giờ 250 
5 Công suất khử ẩm (ở 30oC, độ ẩm 80%) lít/ngày 25 
6 Nguồn điện V/Hz 1 pha, 220/50 
7 Công suất tiêu thụ điện W 480 
8 Trọng lượng kg 60 
9 Kích thước D × R × C cm 42×26×80 
3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 
Sau 06 tháng thử nghiệm, giá trị độ ẩm trung bình bên trong các khoang máy 
bay trực thăng và trong nhà mái che được thể hiện ở bảng 3. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 29
Bảng 3. Độ ẩm trung bình theo tháng trong các khoang trực thăng và trong nhà mái che 
Vị trí Tháng 1 
Tháng 
2 
Tháng 
3 
Tháng 
4 
Tháng 
5 
Tháng 
6 
Tháng 
7 
Trong buồng lái 60% 59% 59% 59% 58% 61% 56% 
Trong buồng hàng 62% 60% 59% 61% 62% 62% 58% 
Trong nhà mái che 85% 90% 92% 90% 83% 86% 73% 
Từ bảng 3 thấy rằng, thiết bị ITM-OY7 hoạt động đã giúp làm giảm và duy trì 
độ ẩm bên trong các khoang máy bay trực thăng ở mức trung bình 60%, trong khi độ 
ẩm trung bình trong nhà mái che dao động từ 73% đến 92%. 
Độ ẩm trung bình trong buồng lái có xu hướng thấp hơn 1÷2% so với độ ẩm 
trung bình trong buồng hàng. Nguyên nhân là do lượng khí khô từ thiết bị ITM-OY7 
đưa vào trong trực thăng được dẫn tới khoang buồng lái lớn hơn so với khoang buồng 
hàng. Tuy nhiên, vì hai khoang thông nhau nên sự chênh lệch là không đáng kể. 
Đồ thị hình 5 thể hiện kết quả đo độ ẩm tại các vị trí trong khoang trực thăng 
và trong nhà mái che, thời gian từ 19/4 đến 18/5/2018. 
Hình 5. Thay đổi độ ẩm trong khoang trực thăng và trong nhà mái che 
trong thời gian thử nghiệm 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 30
Từ đồ thị trên ta thấy, độ ẩm bên trong khoang thiết bị được duy trì ở mức 
trung bình 60%, trong khi độ ẩm trung bình trong nhà mái che là 82%. Nếu lấy 
khoảng thời gian ngắn hơn để phân tích, ta sẽ thấy rõ hiệu quả khi thiết bị ITM-OY7 
hoạt động, như hình 6. 
Hình 6. Thay đổi độ ẩm trong khoang trực thăng và trong nhà mái che trong 
thời gian thử nghiệm khi thiết bị ITM-OY7 hoạt động và không hoạt động 
 Từ đồ thị trên ta thấy, trong khi độ ẩm trong nhà mái che có thời điểm lên đến 
gần 100% thì độ ẩm bên trong khoang thiết bị vẫn được duy trì ở mức 60%. Độ ẩm 
trong khoang thiết bị thay đổi theo hình răng cưa với biên độ khoảng 2%. Nguyên 
nhân là do thiết bị ITM-OY7 hoạt động có chế độ dừng (15 phút). Khi thiết bị hoạt 
động, độ ẩm trong khoang trực thăng giảm xuống. Khi thiết bị dừng hoạt động, khí 
ẩm trong nhà mái che xâm nhập trở lại khoang trực thăng (do khoang không kín) làm 
độ ẩm trong khoang tăng lên. Đến khi thiết bị ITM-OY7 hoạt động trở lại, độ ẩm 
trong khoang lại giảm xuống. Cứ như vậy giá trị độ ẩm trong khoang dao động tăng 
giảm đều đặn với biên độ 2% và được giữ ở mức trung bình khoảng 60%. 
 Từ hình 6 ta cũng thấy rằng, khi các cửa máy bay trực thăng đóng kín và thiết 
bị ITM-OY7 hoạt động, độ ẩm tại các vị trí khác nhau trong khoang trực thăng được 
duy trì ở mức 60%. Khi cán bộ kỹ thuật mở cửa trực thăng để làm công tác định kỳ, 
lập tức độ ẩm tăng cao trở lại. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 31
Quá trình thiết bị ITM-OY7 hoạt động gần như không làm thay đổi nhiệt độ 
trong khoang máy bay trực thăng so với nhiệt độ trong nhà mái che (hình 7). 
Hình 7. Thay đổi độ ẩm trong khoang trực thăng và trong nhà mái che trong thời 
gian thử nghiệm khi thiết bị ITM-OY7 hoạt động và không hoạt động 
Hiệu quả ứng dụng công nghệ khí khô trong việc bảo quản máy bay trực thăng 
cũng đã được khẳng định. Thống kê hỏng hóc theo các chuyên ngành trên máy bay 
trực thăng Mi-171 được thổi khí khô so với 08 máy bay trực thăng họ Mi khác không 
được thổi khí khô trong thời gian 06 tháng thử nghiệm tại đơn vị cho thấy: trên máy 
bay trực thăng thử nghiệm xảy ra 03 hỏng hóc, trên 08 trực thăng họ Mi không được 
thổi khí khô xảy ra 29 hỏng hóc, trên 03 trực thăng họ Mi-171 cùng loại với trực 
thăng thử nghiệm nhưng không được thổi khí khô xảy ra 14 hỏng hóc. Ba lần hỏng 
hóc trên trực thăng được thổi khí khô đều xảy ra trên Máy ghi âm П-503 (nằm ở bên 
ngoài ống đuôi, phía dưới - vị trí không được thổi khí khô). Trong tổng số 14 hỏng 
hóc trên các máy bay trực thăng họ Mi cùng loại với trực thăng thử nghiệm nhưng 
không được thổi khí khô có 6 hỏng hóc do độ ẩm cao thường gặp, được đơn vị xác 
nhận. Như vậy, rõ ràng việc ứng dụng công nghệ khí khô giúp giảm thiểu hỏng hóc 
xảy ra do tác động tiêu cực của môi trường khí hậu nhiệt đới đối với máy bay trực 
thăng họ Mi, đặc biệt là đối với các thành phần điện, điện tử của trực thăng. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 32
Ngoài ra, thiết bị ITM-OY7 hoạt động hoàn toàn tự động, không làm ảnh 
hưởng đến các hoạt động nghiệp vụ của nhân viên kỹ thuật. Việc kết nối đường ống 
dẫn khí khô với máy bay cũng được thực hiện nhanh chóng, thuận tiện. 
Từ kết quả này, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga tiếp tục hoàn thiện sản phẩm 
và triển khai thử nghiệm để ứng dụng rộng rãi công nghệ khí khô trong bảo quản các 
máy bay trực thăng họ Mi trong Quân đội và khai thác phục vụ các hoạt động dân 
sinh khác. 
4. KẾT LUẬN 
1. Công nghệ khí khô do Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga phát triển giúp làm 
giảm và duy trì độ ẩm bên trong các khoang của máy bay trực thăng ở mức trung 
bình 60%, không phụ thuộc vào điều kiện khí hậu, thời tiết bên ngoài. 
2. Công nghệ khí khô là một giải pháp có hiệu quả cao trong việc bảo vệ, nâng 
cao độ tin cậy, giảm thiểu hỏng hóc trên máy bay trực thăng họ Mi khi khai thác 
trong điều kiện khí hậu nhiệt đới Việt Nam. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Báo cáo đề tài NCKH “Nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố khí hậu nhiệt 
đới lên trạng thái kỹ thuật của thiết bị bay và thiết bị mặt đất của Quân chủng 
Phòng không - Không quân”, Mã số Ecolan T-2.1, Hà Nội, 2017. 
2. Отчет о научно-исследовательской работе по теме Эколан Т-2.1 “Влияние 
внешних воздействуюших факторов тропического климата на 
техническое состояние авиационной и наземной техники ВВС-ПВО 
российского производства”, Ханой, 2018. 
3. Авдеев Ю.П., Карпов В.А., Ольшанский В.М., К вопросу формирования 
коррозионно-опасных условий в замкнутых объемах технических 
устройств, Москва, Коррозия: материалы, защита, №7, 2013. 
4. Karpov V.A., Svitich A.A., Sereda V.N., Phạm Duy Nam, Kết quả phân tích 
trạng thái kỹ thuật của máy bay thế hệ thứ 4 trong thời gian 20 năm hoạt động 
ở vùng nhiệt đới Việt Nam, Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nhiệt đới, số 12, 
Hà Nội, 2017. 
5. Вертолет Ми-X., Руководство по технической эксплуатации. 
6. ГОСТ 9.014-78, Единая система защиты от коррозии и старения. 
Временная противокоррозионная защита изделий, Общие требования. 
7. Отчет о научно-исследовательской работе по теме Эколан Т-2.1 “Влияние 
внешних воздействуюших факторов тропического климата на 
техническое состояние авиационной и наземной техники ВВС-ПВО 
российского производства”, Ханой, 2019. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 20, 06-2020 33
SUMMARY 
TEST RESULT OF PROTECTION OF THE Mi HELICOPTER EXPLOITED 
IN TROPICAL CONDITIONS BY USING THE AIR DRYING TECHNOLOGY 
This article presents the testing result while applicating the air drying 
technology developed by Vietnam-Russia Tropical Centre in one military unit for 
protecting the Mi helicopter exploited in tropical conditions of Vietnam. The 
technology was accomplished by using an air drying equipment called ITM-OY7 
connected to the helicopter by an air duct. The test was conducted for six months, 
from January to June 2018. It was shown that, the average value of relative humidity 
in the helicopter was automatically reduced and held at roughly 60% compared to 
70÷92% of that in hangar. It was also demonstrated that, there was no failure caused 
by the high relative humidity on the helicopter, for which the air drying technology 
was applied, while there were 6 failures on other Mi helicopters due to the high 
relative humidity. It is recommended that this effective technology should be widely 
applicated in all air force units of Vietnam for protecting Mi helicopters against the 
negative impact of tropical climate. 
Keywords: Air drying techonogy, Mi helicopter, relative humidity, tropical 
climate. 
Nhận bài ngày 18 tháng 5 năm 2020 
Phản biện xong ngày 25 tháng 5 năm 2020 
Hoàn thiện ngày 03 tháng 6 năm 2020 
(1) Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga