Những đặc điểm của nghệ thuật dù kê Khmer Nam Bộ

Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
 NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CỦA NGHỆ THUẬT DÙ KÊ KHMER NAM BỘ hút số đông khán giả xem và ủng hộ nhiệt tình. Lối cùng với Lào, Campuchia đánh thắng quân Mỹ 
 diễn ban đầu của Dù kê là Àpei (hay À pêk) và diễn xâm lược. Sau năm 1975, được sự quan tâm của 
 Thái Nguyễn Đức Minh Quân1 viên toàn là nam (vai nữ cũng do nam đóng giả). chính quyền và nhân dân các địa phương mà nghệ 
 Tóm tắt: Đến những năm 30, do tác động của cuộc thuật Dù kê đã và đang tồn tại, trở thành một món 
 Người Khmer Nam Bộ từ lâu đời đã có một kho tàng văn hóa vô cùng phong phú và độc đáo. Đặc khủng hoảng kinh tế và cao trào Xô Viết - Nghệ ăn tinh thần bổ ích cho người Khmer và các dân 
biệt về nghệ thuật sân khấu, người Khmer có đóng góp rất quan trọng trong kho tàng văn hóa – nghệ Tĩnh đang diễn ra ở Bắc Trung Bộ, các đoàn nghệ tộc khác ở Nam Bộ hiện nay.
thuật Khmer Nam Bộ, đó là đã khai sinh ra hai loại hình nghệ thuật sân khấu là Rô băm và Dù kê (hay thuật Dù kê đã di chuyển sang Campuchia vì 2. Những đặc điểm của nghệ thuật Dù kê Khmer 
Yu kê). Bài báo đề cập về lịch sử hình thành và phát triển, những đặc điểm của nghệ thuật sân khấu Dù cho rằng vùng này khá yên bình, có thể trú chân Nam Bộ
 5
kê trong văn hóa Khmer Nam Bộ Việt Nam. được . Người dân xứ Chùa Tháp vì yêu mến loại Đặc điểm thứ nhất, Dù kê ra đời muộn hơn so 
 Từ khóa: Khmer, Dù kê, Nam Bộ, nghệ sĩ, Ream kê hình nghệ thuật mới này nên họ đã đặt tên rất gần với các loại hình nghệ thuật khác (Cải lương của 
 gũi, thân quen là Lo-khon Bassac (kịch hát miền người Kinh, hát Tiều của Trung Hoa). Sở dĩ như 
 Abstracts: sông Hậu). Vào thời gian này (1930 – 1970), đã thế vì loại hình nghệ thuật của người Khmer trước 
 6
 The Khmer of Southern Vietnam from long had a cultural treasure extremely rich and unique. có 16 đoàn Dù kê hoạt động rải rác trên hai tỉnh đó là Rô băm bị lạc hậu và lỗi thời, không theo 
Especially in theater arts, Khmer important contribution in cultural treasure - South Khmer art, Trà Vinh và Sóc Trăng. Các đoàn hát mạnh nhất kịp xu hướng thời đại mới. Bên cạnh đó, sự xuất 
which they gave birth to the two art forms theater is the hash Ro-bam and Du-ke (of Yu ke). In the và có ảnh hưởng nhất là gánh Tự Lập Ban của Xã hiện của các loại hình sân khấu của người Kinh 
framework paper for the Journal of Yu ke Khmer, the article will discuss the history and development, 
 Kọl, Tự Lập Thành của Tà Tia (em trai Xã Kọl) và (Chèo, Tuồng, Cải lương), người Hoa (hát Tiều, 
the characteristics of theater arts Du ke in Khmer culture of Southern in Vietnam.
 Nhật Nguyệt Quang của ông Sơn Kưu (tách khỏi hát Quảng) và sân khấu của người Pháp với một 
 Key words: Khmer, Du ke, Southern of Vietnam, artists, Ream Ke
 gánh Tự Lập Thành). Các đoàn hát này đã làm việc sự phong phú về nội dung vở diễn, diễn viên đã 
 không biết mệt mỏi và cho ra đời nhiều tác phẩm thổi một luồng sinh khí mới cho nghệ thuật sân 
DẪN NHẬP Ra đời trong bổi cảnh cuộc khai thác thuộc có chất lượng và một dàn diễn viên diễn xuất rất khấu của người Khmer Nam Bộ. Trước tình thế 
 Người Khmer Nam Bộ từ lâu đời đã có một địa lần II của Pháp ở Việt Nam, sự hưng thịnh của tuyệt vời. đó, để theo kịp với xu hướng thời đại, những nghệ 
kho tàng văn hóa vô cùng phong phú và độc đáo. nhiều loại hình sân khấu lớn ở Nam Bộ nên Dù kê Đến thời kháng Mỹ, nghệ thuật sân khấu Dù kê sĩ Khmer có tâm huyết với sân khấu đã sáng tạo ra 
Đặc biệt, về nghệ thuật sân khấu, người Khmer có có điều kiện tiếp thu và phát triển. Về nguồn gốc, vẫn phát triển; mạnh nhất ở vùng phía Nam sông một loại hình sân khấu Khmer mới – đó là nghệ 
đóng góp rất quan trọng trong kho tàng văn hóa – 
 từ “Dù kê” có gốc là từ “À Kê” (thằng Kê). Do Hậu. Tại đây, đoàn nghệ thuật Khmer Ánh Binh thuật sân khấu Dù kê.
nghệ thuật Khmer Nam Bộ, đó là họ đã khai sinh tiếng tăm vang dội nên nhiều người Kinh đến xem Minh được thành lập (tháng 4/1963, Trà Vinh) và 
 Vừa ra đời, nghệ thuật sân khấu Dù kê nhanh 
ra hai loại hình nghệ thuật sân khấu là Rô băm và rần rần và họ gọi là “Vũ Kê” (múa của thằng Kê). hoạt động mạnh mẽ, cổ vũ nhân dân miền Nam 
 chóng phát triển và dần tạo được chỗ đứng trong 
Dù kê (hay Yu kê). Trong khuôn khổ bài báo, tác Do cách phát âm gần giống của người Kinh (chữ 
 5 Thời đó, Campuchia bị Pháp thống trị từ lâu. Khi các đoàn lòng khán giả. Các nghệ sĩ Dù kê khi đó đã kế thừa 
giả sẽ đề cập về lịch sử hình thành và phát triển, “V” và “D”), họ đã đọc trại “Vũ kê” thành từ “Dũ 
 nghệ thuật Dù kê Khmer di chuyển sang đây, người Pháp nền nghệ thuật sân khấu Khmer trước đó (nghệ 
những đặc điểm của nghệ thuật sân khấu Dù kê kê”. Qua thời gian, từ “Dũ kê” trở thành “Dù kê” đã đàn áp đẫm máu cuộc khởi nghĩa Preivieng - Congpong 
 thuật Rô băm), đồng thời tiếp thu một cách có chọn 
trong văn hóa Khmer Nam Bộ Việt Nam. (tiếng Khmer viết là Dur-Kêrti) ... úa và đó là những con người Các diễn viên vào vai Hề đều biết nhiều thứ tiếng: đều có múa. Những động tác múa của họ rất mềm 
 Phách chê7. Qua tư liệu tổng kết của Trường Đại 
thực tế, đời thực. Vai “Thiện” thường do nam thủ Hoa, Kinh, Khmer để dễ sử dụng vào nghề nghiệp mại, uyển chuyển và sâu sắc. Đến các pha giao 
 học Văn hóa – Hoàng gia Campuchia, bài bản sử 
vai chính. Họ thường đóng vai vua, hoàng tử, Tiên của mình. Hề gây cười cho khán giả bằng nhiều đấu thì họ dùng võ thuật tạo được cảnh sinh động, 
ông, hay là một bậc anh hùng cái thế, đứng ra cứu kết hợp với xiếc đu bay giao chiến rất hấp dẫn. Vì 
cách: bằng giọng nói khi lên khi xuống, khi nói sai, 7 Hoàng Túc. 2011. Diễn ca Khmer Nam Bộ. NXB Thời đại. 
giúp mọi người khỏi cơn hoạn nạn. Bên cạnh vai bằng dáng đứng, dáng đi và điệu bộ. Hề còn một cống hiến hết mình cho các vai diễn, các nghệ sĩ Hà Nội. tr. 246. 
172 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 173
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
dụng trong Dù kê có 160 bài8, bao gồm: Các động tác cơ thể họ di chuyển mạnh mẽ, phần nay đó là sân khấu Dù kê hiện nay đang bị mai Theo chúng tôi, tạm thời sẽ có ba giải pháp: thực 
 - Bài ca Ba Sắc chính thống: 32 bài chân tay xoay chuyển rộng và khoa trương để tạo một rất nhiều, mà phần lớn là do thiếu một lớp hiện đãi ngộ thỏa đáng với nghệ sĩ Dù kê; đầu tư 
 diễn viên trẻ tài năng trong khi diễn viên gạo cuội thỏa đáng cho các đoàn để họ còn có đất để diễn; 
 - Bài ca Ba Sắc có gốc từ nhạc Mahôri: 90 bài uy thế, vì Chằn luôn dùng võ lực để áp đảo đối 
 phương. Trang phục của Chằn trông thô kệch, dữ lùi dần (bằng chứng là các đoàn Dù kê ít dần, thực hiện phối hợp cơ quan chức năng chuyên 
 - Bài ca Ba Sắc có gốc từ Quảng, Triều: 22 bài
 tợn. Tướng ác, mồm ngậm hai nanh dài, dùng lưỡi không còn nhiều như lúc trước), nội dung vở diễn ngành văn hóa với chính quyền địa phương để 
 - Bài ca Ba Sắc có gốc từ Pháp, Anh: 16 bài điều khiển, diễn, nói và múa khoa trương tùy vào Dù kê không đổi mới và sự quan tâm không sâu đề ra biện pháp bảo vệ nó. Tuy nhiên, như thế 
 Đặc điểm thứ sáu là về múa. Thời gian đầu hoàn cảnh nhân vật trong vở diễn. sắc của chính quyền địa phương với Dù kê, đã vô cũng chưa hẳn là đủ. Rồi đây sẽ còn có thêm, có 
sau khi Dù kê ra đời, các diễn viên đều múa theo Đặc điểm thứ bảy, đó là về nơi diễn xuất. tình làm nó bị mai một đi. Do đó, một trong những nhiều hơn nữa những biện pháp để cứu vãn một 
kiểu múa truyền thống Khmer. Sắm cùng một vai, Giống như Cải lương, Dù kê cũng được diễn xuất nhiệm vụ của chúng ta (nhất là những người làm nền nghệ thuật sân khấu Khmer dần mai một này; 
nhưng vai này sẽ múa khác vai kia (thậm chí có ở các rạp lớn. Các rạp sân khấu lớn ở Trà Vinh, Sóc bên Dù kê) là – làm thế nào để vực dậy nền sân để đưa văn hóa Việt Nam trở thành nền văn hóa 
vai thì múa, có vai thì không múa). Vai Chằn là vai Trăng với hình ảnh, đạo cụ, màu sắc trang trí trong khấu Dù kê vốn sắp suy tàn và biến mất này? phong phú, đậm bản sắc dân tộc Việt Nam. 
hoạt động mạnh nên múa nhiều nhất, nói chính xác 
 rạp thu hút sự chú ý của người xem. Khi đoàn 
là hoạt động hình thể nhiều nhất.
 Dù kê diễn kịch trên sân khấu của rạp, hệ thống Tài liệu tham khảo
 Múa Dù kê có hai loại: múa cho vai chính diện đèn chiếu đủ màu sắc cùng với dàn âm thanh lớn 
và múa cho vai phản diện. Với vai chính diện là (trong đó cũng phải nói đến dàn âm thanh trong A history of Cambodia. 1862 – 1945. Federal Publication.
 Bùi Công Ba. 2011. Nghệ thuật Dù kê của người Khmer. Báo Dân tộc và phát triển. Số ra tháng 
vua, hoàng tử, công chúa, các diễn viên múa theo nhạc cụ cổ truyền Dù kê mà các nhạc công đang 
 8/2011. 
kiểu vũ đạo cổ điển. Họ múa rất mềm với tiết điệu làm ở bên dưới sân khấu). Tất cả những cái đó đã 
 Hoàng Túc. 2011. Diễn ca Khmer Nam Bộ. NXB Thời đại. Hà Nội.
dịu dàng, vừa phải. Trang phục của các nhân vật hòa nhập vào nhau, tạo nên sự sống động trong vở 
 Huỳnh Ngọc Trảng. 1987. Người Khmer Cửu Long. Sở Văn hóa Thông tin Cửu Long xuất bản.
chính diện thường theo kiểu trang phục truyền diễn Dù kê và được khán giả hưởng ứng nhiệt liệt. 
thống Khmer, được hóa trang đẹp mắt nhiều màu Nguyễn Đức Hòa. 2011. Lịch sử văn minh thế giới, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh.
 Chị Thạch Thị Sao, phường 7, TP Trà Vinh, nói: 
sắc, nhiều vật trang trí lung linh huyền ảo. Nhiều tác giả. 2013. Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - di sản văn hóa dân tộc, Kỷ yếu 
 “Nghe nhạc điệu của Dù kê cất lên là tôi nôn nao Hội thảo khoa học. Trường Đại học Trà Vinh. 
 Trong khi đó với vai phản diện (Chằn tinh), 
 cả người, cỡ nào cũng phải đi cho bằng được”. Phan Thị Phương Hạnh. 2011. Văn hóa Khmer Nam Bộ - nét đẹp trong bản sắc văn hóa Việt Nam, 
diễn viên Dù kê múa kiểu khác. Động tác múa của 
 Chùa Khmer cũng là nơi để diễn xuất trong NXB Chính trị Quốc gia. Sự thật. Hà Nội. 
Chằn rất sinh động, nhất là nét mặt. Khi diễn, tùy 
 nghệ thuật sân khấu Dù kê. Trong tâm thức của Sơn Lương. 2012. Tìm hiểu nghệ thuật sân khấu Dù kê Dù kê Khmer Nam Bộ trên địa bàn Sóc 
theo thời điểm mà nét mặt của chằn có biểu hiện 
 người Khmer, chùa chính là trung tâm văn hóa Trăng. NXB Hội Văn hóa Nghệ thuật Sóc Trăng. 
khác nhau: hung dữ, giận dữ rất thật và cuốn hút 
 – xã hội, nơi sinh hoạt tôn giáo. Hầu hết các gia Tiến Trình. 2013. Những truyền nhân cuối cùng - Chằn tinh bên bờ... tuyệt chủng, Báo Thanh niên. 
người xem phải chú ý đến tình tiết của vở diễn. 
 đình người Khmer đều gắn cuộc đời, hoạt động Số ra tháng 10/2013. 
8 Thông tin này là ý kiến trong tham luận “Nghệ thuật sân của mình trong chùa; thường xuyên đi chùa để Trần Minh Thương. 2012. Nghệ thuật hát Dù kê của người Khmer Sóc Trăng. Tạp chí Văn hóa Phật 
khấu Dù kê là di sản văn hóa” của Sang Sết, Kỷ yếu hội cầu phúc, cầu an. Ngoài ra, chùa còn là nơi diễn giáo, số ra ngày 15/6/2012. 
thảo, tr. 15. Soạn giả Huỳnh Thanh Tuấn trong tham luận Trường Lưu. 1993. Văn hóa Khmer vùng Đồng bằng sông Cửu Long. NXB Văn hóa dân tộc. Hà Nội. 
“Nét độc đáo của sân khấu Dù kê”, Kỷ yêu Hội thảo, tr. 155 ra các hoạt động văn hóa mà hát Dù kê là ví dụ 
 Viện Văn hóa. 1986. Tìm hiểu vốn văn hóa Khmer Nam Bộ. NXB Tổng hợp Hậu Giang. Hậu Giang. 
– 156 lại viết: bài bản sử dụng trong Dù kê có 155 bài, chia cụ thể. Trong các lễ hội lớn như lễ Dolta, lễ Ok 
thành 4 nhóm:
 - Bài ca Ba Sắc chính thống: 28 bài Om Bok, lễ Mừng năm mới (Tết Chôl - chnăm – 
 - Bài ca Ba Sắc có gốc từ nhạc Mahôri: 89 bài thmây), các đoàn Dù kê đều tới hát làm phước ở 
 - Bài ca Ba Sắc có gốc từ Quảng, Triều: 22 bài chùa Khmer. Họ hát để “nhờ” khán giả làm phước 
 - Bài ca Ba Sắc có gốc từ Pháp, Anh: 16 bài
 Sơn Lương trong Tìm hiểu nghệ thuật sân khấu Dù kê Dù cúng chùa cầu an, cầu phúc; hát để mong muốn sự 
kê Khmer Nam Bộ trên địa bàn Sóc Trăng, Nxb Hội Văn hóa thái bình, yên vui.
nghệ thuật Sóc Trăng, tr. 194 - 202, viết: “bài bản trong Dù 
kê có 34 bài hát của Dù kê Khmer Nam Bộ chính thống, 22 3. Kết luận
bài có nguồn gốc từ kịch Tiều, 16 bài có ảnh hưởng châu Âu, Tóm lại có thể nói, Dù kê là một loại nghệ 
91 bài chịu ảnh hưởng Campuchia, Lào, Thái Lan, Singapore, 
Miến Điện”. thuật rất đặc biệt của người Khmer. Việc Dù kê ra 
 Trong tham luận “Những đặc trưng cơ bản về âm nhạc trong đời như một cuộc cách tân quan trọng, đánh dấu 
nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ”, Kỷ yếu, tr. 209; 
Sơn Ngọc Hoàng cũng viết: “bài bản của Dù kê có 163 bài sự chuyển biến về hình thức lẫn nội dung và cách 
chia thành 5 nhóm: hát tập thể, hát khi nhân vật vui, hát khi thức của người biểu diễn từ cái cũ – cái truyền 
nhân vật buồn, hát tỏ tỉnh, hát khi nhân vật giận hờn”. thống chuyển sang một cái mới mẻ hơn, sáng tỏ 
 Hiện chúng tôi chưa rõ vi sao có sự khác nhau này. Xin ghi 
lại đây tham khảo. hơn và đa dạng hơn. Tuy nhiên, một thực tế hiện 
 174 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 175
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
dụng trong Dù kê có 160 bài8, bao gồm: Các động tác cơ thể họ di chuyển mạnh mẽ, phần nay đó là sân khấu Dù kê hiện nay đang bị mai Theo chúng tôi, tạm thời sẽ có ba giải pháp: thực 
- Bài ca Ba Sắc chính thống: 32 bài chân tay xoay chuyển rộng và khoa trương để tạo một rất nhiều, mà phần lớn là do thiếu một lớp hiện đãi ngộ thỏa đáng với nghệ sĩ Dù kê; đầu tư 
 diễn viên trẻ tài năng trong khi diễn viên gạo cuội thỏa đáng cho các đoàn để họ còn có đất để diễn; 
- Bài ca Ba Sắc có gốc từ nhạc Mahôri: 90 bài uy thế, vì Chằn luôn dùng võ lực để áp đảo đối 
phương. Trang phục của Chằn trông thô kệch, dữ lùi dần (bằng chứng là các đoàn Dù kê ít dần, thực hiện phối hợp cơ quan chức năng chuyên 
- Bài ca Ba Sắc có gốc từ Quảng, Triều: 22 bài
tợn. Tướng ác, mồm ngậm hai nanh dài, dùng lưỡi không còn nhiều như lúc trước), nội dung vở diễn ngành văn hóa với chính quyền địa phương để 
- Bài ca Ba Sắc có gốc từ Pháp, Anh: 16 bài điều khiển, diễn, nói và múa khoa trương tùy vào Dù kê không đổi mới và sự quan tâm không sâu đề ra biện pháp bảo vệ nó. Tuy nhiên, như thế 
Đặc điểm thứ sáu là về múa. Thời gian đầu hoàn cảnh nhân vật trong vở diễn. sắc của chính quyền địa phương với Dù kê, đã vô cũng chưa hẳn là đủ. Rồi đây sẽ còn có thêm, có 
sau khi Dù kê ra đời, các diễn viên đều múa theo Đặc điểm thứ bảy, đó là về nơi diễn xuất. tình làm nó bị mai một đi. Do đó, một trong những nhiều hơn nữa những biện pháp để cứu vãn một 
kiểu múa truyền thống Khmer. Sắm cùng một vai, Giống như Cải lương, Dù kê cũng được diễn xuất nhiệm vụ của chúng ta (nhất là những người làm nền nghệ thuật sân khấu Khmer dần mai một này; 
nhưng vai này sẽ múa khác vai kia (thậm chí có ở các rạp lớn. Các rạp sân khấu lớn ở Trà Vinh, Sóc bên Dù kê) là – làm thế nào để vực dậy nền sân để đưa văn hóa Việt Nam trở thành nền văn hóa 
vai thì múa, có vai thì không múa). Vai Chằn là vai Trăng với hình ảnh, đạo cụ, màu sắc trang trí trong khấu Dù kê vốn sắp suy tàn và biến mất này? phong phú, đậm bản sắc dân tộc Việt Nam. 
hoạt động mạnh nên múa nhiều nhất, nói chính xác 
rạp thu hút sự chú ý của người xem. Khi đoàn 
là hoạt động hình thể nhiều nhất.
Dù kê diễn kịch trên sân khấu của rạp, hệ thống Tài liệu tham khảo
Múa Dù kê có hai loại: múa cho vai chính diện đèn chiếu đủ màu sắc cùng với dàn âm thanh lớn 
và múa cho vai phản diện. Với vai chính diện là (trong đó cũng phải nói đến dàn âm thanh trong A history of Cambodia. 1862 – 1945. Federal Publication.
 Bùi Công Ba. 2011. Nghệ thuật Dù kê của người Khmer. Báo Dân tộc và phát triển. Số ra tháng 
vua, hoàng tử, công chúa, các diễn viên múa theo nhạc cụ cổ truyền Dù kê mà các nhạc công đang 
 8/2011. 
kiểu vũ đạo cổ điển. Họ múa rất mềm với tiết điệu làm ở bên dưới sân khấu). Tất cả những cái đó đã 
 Hoàng Túc. 2011. Diễn ca Khmer Nam Bộ. NXB Thời đại. Hà Nội.
dịu dàng, vừa phải. Trang phục của các nhân vật hòa nhập vào nhau, tạo nên sự sống động trong vở 
 Huỳnh Ngọc Trảng. 1987. Người Khmer Cửu Long. Sở Văn hóa Thông tin Cửu Long xuất bản.
chính diện thường theo kiểu trang phục truyền diễn Dù kê và được khán giả hưởng ứng nhiệt liệt. 
thống Khmer, được hóa trang đẹp mắt nhiều màu Nguyễn Đức Hòa. 2011. Lịch sử văn minh thế giới, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh.
Chị Thạch Thị Sao, phường 7, TP Trà Vinh, nói: 
sắc, nhiều vật trang trí lung linh huyền ảo. Nhiều tác giả. 2013. Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - di sản văn hóa dân tộc, Kỷ yếu 
“Nghe nhạc điệu của Dù kê cất lên là tôi nôn nao Hội thảo khoa học. Trường Đại học Trà Vinh. 
Trong khi đó với vai phản diện (Chằn tinh), 
cả người, cỡ nào cũng phải đi cho bằng được”. Phan Thị Phương Hạnh. 2011. Văn hóa Khmer Nam Bộ - nét đẹp trong bản sắc văn hóa Việt Nam, 
diễn viên Dù kê múa kiểu khác. Động tác múa của 
Chùa Khmer cũng là nơi để diễn xuất trong NXB Chính trị Quốc gia. Sự thật. Hà Nội. 
Chằn rất sinh động, nhất là nét mặt. Khi diễn, tùy 
nghệ thuật sân khấu Dù kê. Trong tâm thức của Sơn Lương. 2012. Tìm hiểu nghệ thuật sân khấu Dù kê Dù kê Khmer Nam Bộ trên địa bàn Sóc 
theo thời điểm mà nét mặt của chằn có biểu hiện 
người Khmer, chùa chính là trung tâm văn hóa Trăng. NXB Hội Văn hóa Nghệ thuật Sóc Trăng. 
khác nhau: hung dữ, giận dữ rất thật và cuốn hút 
– xã hội, nơi sinh hoạt tôn giáo. Hầu hết các gia Tiến Trình. 2013. Những truyền nhân cuối cùng - Chằn tinh bên bờ... tuyệt chủng, Báo Thanh niên. 
người xem phải chú ý đến tình tiết của vở diễn. 
đình người Khmer đều gắn cuộc đời, hoạt động Số ra tháng 10/2013. 
8 Thông tin này là ý kiến trong tham luận “Nghệ thuật sân của mình trong chùa; thường xuyên đi chùa để Trần Minh Thương. 2012. Nghệ thuật hát Dù kê của người Khmer Sóc Trăng. Tạp chí Văn hóa Phật 
khấu Dù kê là di sản văn hóa” của Sang Sết, Kỷ yếu hội cầu phúc, cầu an. Ngoài ra, chùa còn là nơi diễn giáo, số ra ngày 15/6/2012. 
thảo, tr. 15. Soạn giả Huỳnh Thanh Tuấn trong tham luận Trường Lưu. 1993. Văn hóa Khmer vùng Đồng bằng sông Cửu Long. NXB Văn hóa dân tộc. Hà Nội. 
“Nét độc đáo của sân khấu Dù kê”, Kỷ yêu Hội thảo, tr. 155 ra các hoạt động văn hóa mà hát Dù kê là ví dụ 
 Viện Văn hóa. 1986. Tìm hiểu vốn văn hóa Khmer Nam Bộ. NXB Tổng hợp Hậu Giang. Hậu Giang. 
– 156 lại viết: bài bản sử dụng trong Dù kê có 155 bài, chia cụ thể. Trong các lễ hội lớn như lễ Dolta, lễ Ok 
thành 4 nhóm:
- Bài ca Ba Sắc chính thống: 28 bài Om Bok, lễ Mừng năm mới (Tết Chôl - chnăm – 
- Bài ca Ba Sắc có gốc từ nhạc Mahôri: 89 bài thmây), các đoàn Dù kê đều tới hát làm phước ở 
- Bài ca Ba Sắc có gốc từ Quảng, Triều: 22 bài chùa Khmer. Họ hát để “nhờ” khán giả làm phước 
- Bài ca Ba Sắc có gốc từ Pháp, Anh: 16 bài
 Sơn Lương trong Tìm hiểu nghệ thuật sân khấu Dù kê Dù cúng chùa cầu an, cầu phúc; hát để mong muốn sự 
kê Khmer Nam Bộ trên địa bàn Sóc Trăng, Nxb Hội Văn hóa thái bình, yên vui.
nghệ thuật Sóc Trăng, tr. 194 - 202, viết: “bài bản trong Dù 
kê có 34 bài hát của Dù kê Khmer Nam Bộ chính thống, 22 3. Kết luận
bài có nguồn gốc từ kịch Tiều, 16 bài có ảnh hưởng châu Âu, Tóm lại có thể nói, Dù kê là một loại nghệ 
91 bài chịu ảnh hưởng Campuchia, Lào, Thái Lan, Singapore, 
Miến Điện”. thuật rất đặc biệt của người Khmer. Việc Dù kê ra 
 Trong tham luận “Những đặc trưng cơ bản về âm nhạc trong đời như một cuộc cách tân quan trọng, đánh dấu 
nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ”, Kỷ yếu, tr. 209; 
Sơn Ngọc Hoàng cũng viết: “bài bản của Dù kê có 163 bài sự chuyển biến về hình thức lẫn nội dung và cách 
chia thành 5 nhóm: hát tập thể, hát khi nhân vật vui, hát khi thức của người biểu diễn từ cái cũ – cái truyền 
nhân vật buồn, hát tỏ tỉnh, hát khi nhân vật giận hờn”. thống chuyển sang một cái mới mẻ hơn, sáng tỏ 
 Hiện chúng tôi chưa rõ vi sao có sự khác nhau này. Xin ghi 
lại đây tham khảo. hơn và đa dạng hơn. Tuy nhiên, một thực tế hiện 
174 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 175