Nhận định về thị trường lịch Việt Nam và thực trạng thiết kế lịch của Việt Nam hiện nay

Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
NHẬN ĐỊNH VỀ THỊ TRƯỜNG LỊCH VIỆT NAM
VÀ THỰC TRẠNG THIẾT KẾ LỊCH CỦA 
 VIỆT NAM HIỆN NAY
 ThS. Nguyễn Thị Huế *
 Tóm tắt: Sử dụng lịch là nhu cầu lâu đời của người dân Việt Nam. Khi điều kiện 
vật chất, tinh thần được cải thiện, trình độ hưởng thụ thẩm mỹ ngày càng cao, các cá 
nhân, gia đình, cơ quan, trường học, doanh nghiệp đều muốn có lịch không chỉ để 
theo dõi thời gian, phục vụ sinh hoạt, xây dựng và thực hiện kế hoạch, mà còn xem 
lịch như là một tác phẩm nghệ thuật. Với những đơn vị xuất bản, thì lịch là phương 
tiện tuyên truyền, quảng cáo, tiếp thị quan trọng. Vì thế, nội dung, thiết kế lịch phù 
hợp với thuần phong, mỹ tục của xã hội và các quy định của luật pháp đòi hỏi các cá 
nhân, đơn vị liên quan, trong đó co các nhà thiết kê và các trường đào tạo các họa sĩ 
thiết kế, phải đặc biệt lưu ý.
 Từ khóa: Lịch, thiết kế, họa sĩ, tác phẩm nghệ thuật.
 Abstract: Using the calendar is a long-standing need of Vietnamese people. The 
calendar is also considered as a work of art, an important means of propagation, 
advertising and marketing for publishing units. Therefore, the content and design of 
the calendar must be consistent with the traditions and customs of the society and the 
laws that require individuals and units involved, including designers and training 
schools for design artists, with special care.
 Keywords: Calendar, design, artist, artwork.
 1. Khái quát về nhu cầu sử dụng việc, sinh hoạt một cách hợp lý và chính 
lịch của người Việt Nam xác. Vì vậy, lịch mang tính khoa học cao.
 Theo những nghiên cứu cụ thể, ngay Ngày nay, khi xã hội phát triển, trình 
từ khi mới ra đời, lịch đã có nhiệm vụ ghi độ dân trí, mức sống về vật chất và tinh 
chép lại những mốc quan trọng của thời thần của con người được nâng cao, nên 
gian cũng như sự luân chuyển của các nhu cầu giao lưu và thưởng thức văn hóa, 
mùa trong năm theo quy luật của vũ trụ, thưởng thức nghệ thuật càng lớn, đòi hỏi 
chu kỳ chuyển vận của quả đất quanh mặt các sản phẩm lịch ra đời phải được thiết 
trời (dương lịch), của mặt trăng quanh quả kế đẹp, độc đáo, ấn tượng và gắn liền với 
đất (âm lịch). Căn cứ vào lịch mà người ta giá trị bản sắc văn hóa. Do vậy, đòi hỏi 
biết vị trí chính xác của ngày tháng trong nhà thiết kế phải nhanh nhạy, sáng tạo, 
năm, sự thay đổi lặp lại của các mùa. Nhờ nhà sản xuất phải linh hoạt để cho ra 
đó, con nguời có kế hoạch sắp xếp công nhiều mẫu mã đẹp và hiệu quả.
* Giảng viên Khoa Mỹ thuật ứng dụng, Tạp chí 81
 Trường ĐH KD&CN Hà Nội. Kinh doanh và Công nghệ
 Số 06/2019
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
 Lịch đã trở nên cần thiết để chào đón mỹ tục của người Việt Nam đã bị loại dần 
năm mới trong gia đình, cơ quan, văn khỏi thị trường tiêu thụ.
phòng công ty,... Với rất nhiều người, lịch Tiến bộ khoa học - kỹ thuật, sự ra đời 
treo tường vừa để theo dõi ngày, tháng, của máy tính và những phần mềm vi tính 
thời gian, vừa để trang trí. hỗ trợ tranh và hình ảnh khi đưa vào thiết 
 Với dân số Việt Nam hơn 90 triệu kế đã xử lý và tạo được một số hiệu quả 
người, số lịch sản xuất nhằm đáp ứng nhu đẹp về bố cục và màu sắc cho các ấn phẩm 
cầu nêu trên là rất lớn. Đây là chưa kể lịch. Việc thiết kế bằng máy tính đã phần 
đến việc phải in thêm lịch phục vụ các cơ nào hạn chế được những bộ ảnh quá kém 
quan Đảng, Nhà nước, các tổ chức xã hội, về chất lượng, góp phần nâng cao thẩm 
kinh doanh, cũng như các cá nhân để mỹ cho người tiêu dùng.
quảng bá cho văn hóa đất nước, cho con Sự đa dạng về kích thước của lịch 
người Việt Nam, làm quà tặng ngày đầu treo tường và lịch để bàn đã đáp ứng nhu 
năm, hay quà lưu niệm cho bạn bè trong cầu sử dụng của người tiêu dùng.
và ngoài nước. Do dó, nhu cầu về số lượng - Lịch treo tường (với nẹp thiếc hoặc 
lịch tại Việt Nam rất cao. Ngoài ra, ngày lò so) có các kích thước: 39 x 54 cm; 40 
nay lịch còn được sử dụng để quảng cáo x 60 cm; 45 x 60 cm; 41 x 63 cm; 42 x 64 
cho doanh nghiệp, và các sản phẩm của cm; 36 x 70 cm; 38 x 70 cm; 50 x 70 cm 
doanh nghiệp. Trên các thiết kế lịch luôn in trên giấy Couche 115g/m¬2, 120g/m2, 
phải xuất hiện logo của tập đoàn, công ty, 210g/m2, 230g/m2;
các tổ chức, đơn vị kinh doanh. Do đó, - Lịch để bàn với các kích thước: 18 x 
lịch cũng mang tính kinh tế rất cao. 12 cm; 16 x 16 cm; 15 x 24 cm; 22 x 17,5 
 Trong vòng 5 năm trở lại đây, nhu cầu cm in trên giấy Couche 210g/m2, 230g/m2. 
sử dụng lịch trong đời sống người dân gia Đặc biệt, sự xuất hiện đa dạng về 
tăng mạnh. Theo thống kê của Cục Xuất các chất liệu giấy, trong đó có nhiều loại 
bản Bộ Thông tin và Truyền thông, đầu giấy ngoại nhập, đã kéo theo sự phong 
lịch sản xuất năm 2009, cách nay 10 năm, phú về chủng loại lịch. Thêm vào đó là 
đã lên tới 45 triệu cuốn, bao gồm các loại công nghệ in ngày một tiên tiến đã tạo 
lịch treo tường, lịch block, lịch sổ tay, nên sự đa dạng và thẩm mỹ cao cho các 
lịch bỏ túi, lịch bàn, Trong đó, lịch treo ấn phẩm lịch.
tường chiếm 70% (35 triệu cuốn), lịch để a) Ưu điểm của thiết kế lịch tại Việt Nam
bàn khoảng 6 triệu cuốn. Đời sống xã hội phát triển kéo theo 
 2. Thực trạng thiết kế lịch tại Việt sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 
Nam và những ưu, nhược điểm thiết kế thông tin giúp cho quá trình phát triển và 
 Trong những năm gần nay, việc thiết thể hiện ý tưởng để tạo ra nhiều ấn phẩm 
kế lịch ở nước ta đã có nhiều thay đổi. Đề lịch đẹp về bố cục và màu sắc. Bên cạnh 
tài của lịch ngày càng phong phú, như về đó, việc ra đời của máy móc hiện đại đã 
phong cảnh, kiến trúc, di sản văn hóa, cây hỗ trợ việc lựa chọn, sử dụng hình ảnh tốt, 
xanh, bonsai, hoa lá, con người, thể thao, loại bỏ những hình ảnh kém chất lượng, 
tôn giáo, trẻ em, Đã xuất hiện một số góp phần nâng cao thẩm mỹ cho người 
loại lịch in các tác phẩm nghệ thuật tạo tiêu dùng.
hình. Một số ít bộ lịch có đề tài không phù Cùng với những thuận lợi trên, quá 
hợp với nhu cầu thẩm mỹ, thuần phong trình in ấn, sản xuất được đầu tư hơn, ý 
 Tạp chí 82
 Kinh doanh và Công nghệ
 Số 06/2019
Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
tưởng thiết kế được thể hiện rộng rãi trên ít họa sĩ thiết kế lịch nhiều khi cũng chưa 
mọi chất liệu để in ấn ra được những sản có sự tìm tòi cái mới, chiều theo thị hiếu 
phẩm đẹp hơn, độc đáo và ấn tượng hơn. nhất thời của người sử dụng, còn các nhà 
 b) Những hạn chế của thiết kế lịch tại quản lý lịch thì chưa nhận thức rõ mức độ 
Việt Nam quan trọng của khâu thiết kế, người tiêu 
 Mặc dù nhu cầu sử dụng lịch tại Việt dùng thì lại dễ dãi, trình độ hưởng thụ 
Nam là cao, đề tài và thể loại lịch phong thẩm mỹ chưa cao, Tất cả những cái đó 
phú, nhưng thẩm mỹ của lịch cũng như cộng hưởng lại đã tạo ra một hiện tượng 
vai trò của nhà thiết kế còn bị xem nhẹ. lịch như hiện nay. Để có thể hình dung 
Do đó, một số các sản phẩm lịch trên thị một cách cụ thể, hãy nhìn nhận các vẫn 
trường hiện nay còn rơi vào tình trạng đề trên dưới góc nhìn của một họa sĩ thiết 
phản ánh quá nhiều đối tượng, sự sắp xếp kế về hình dáng, bố cục, hình ảnh, màu 
bố cục không mạch lạc, rõ ràng, lịch thiếu sắc, những vấn đề về chữ và số, chất liệu 
tính nghệ thuật. Hiện tại, đa số lịch đều và cuối cùng là tính đồng bộ của một sản 
thiếu tính chuyên nghiệp, các đề tài phản phẩm lịch để trên cơ sở đó có sự đánh giá, 
ánh hời hợt, thiếu sự chuyên sâu. Không phân tích đúng đắn những nguyên nhân 
 Thiết kế lịch trong đồ án tốt nghiệp của sinh viên Khoa Mỹ thuật ứng dụng, 
 Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội (HUBT) 
 Tạp chí 83
 Kinh doanh và Công nghệ
 Số 06/2019
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
chủ quan, khách quan và nhận định về xu quan tâm đến lợi nhuận, xem nhẹ các yếu 
hướng phát triển. tố thẩm mỹ; hạn chế khả năng thiết kế 
 - Tính đồng bộ trong hệ thống lịch của các họa sĩ; họa sĩ thiết kế đầu tư thời 
hiện nay còn thiếu sự nghiên cứu về bố gian cho việc tìm kiếm và ý tưởng thiết kế 
cục, tỷ lệ, màu sắc, hình ảnh và chất liệu; chưa nhiều, nhiều khi đi vào lối mòn trong 
các yếu tố thiết kế bên trong còn rất nhiều sáng tạo hoặc phụ thuộc vào thị trường, 
hạn chế; thị hiếu thẩm mỹ của số đông người tiêu 
 - Bố cục trong bộ lịch thì tờ bìa khác dùng; các nhà quản lý xuất bản chưa nhận 
hoàn toàn các tờ ruột, thiếu sự liên kết giữa thức đúng vị trí quan trọng của lịch, chưa 
tờ trước với tờ sau, khiến người sử dụng xác định và lựa chọn đúng hướng phát 
không biết rõ được nội dung; triển lịch trên thị trường, tạo cho lịch có 
 - Kiểu dáng của các bộ lịch sắp xếp sức cạnh tranh; sinh viên chuyên ngành 
tùy tiện; đồ họa chỉ chăm chút sáng tác thiết kế 
 - Trang bìa được sử dụng quá nhiều theo các bài tập đã học, ít thâm nhập thực 
màu đỏ gây cảm giác nặng nề, thiếu sự tế thị trường lịch, nên sự hiểu biết và nhận 
sang trọng, nền ruột lịch lại thường một thức bị hạn chế; việc áp dụng các phương 
màu trắng tinh đơn điệu, buồn chán; tiện máy móc kỹ thuật, tuy trợ giúp công 
 - Hình ảnh + hình ảnh nhiếp ảnh được việc thiết kế, nhưng lại tăng sự lệ thuộc 
sử dụng nhiều, nhưng các mô típ về hoa, vào máy móc, khiến các sản phẩm thiếu 
cây cảnh, kiến trúc, thiếu nữ lặp đi lặp lại, đi tính sáng tạo, mất dấu ấn cá nhân của 
tạo lối mòn; họa sĩ.
 - Về hình ảnh tạo hình, các nhà thiết 3. Xu hướng thiết kế lịch và những 
kế chưa tập trung khai thác các dòng tranh lưu ý trong thiết kế lịch tại Việt Nam
dân gian hay sáng tạo những ý tưởng mới Theo phỏng vấn và lấy ý kiến từ hàng 
đưa vào tranh để làm thay đổi diện mạo trăm người thuộc các đối tượng chính, 
lịch Việt Nam, mà hay thỏa hiệp với các như người tiêu dùng sản phẩm lịch, nhà 
mẫu mã có sẵn; sản xuất lịch và các nhà quản lý lịch, xin 
 - Về chất liệu, thì đơn điệu, nhàm đưa ra các ý kiến tổng hợp về xu hướng 
chán, làm cho bộ lịch nào cũng giống thiết kế lịch của Việt Nam như sau:
nhau, năm sau không khác gì năm trước. - Xu hướng lịch những năm tới vẫn 
 Tất cả các lý do nêu trên tạo nên tính dựa trên nền tảng nghệ thuật cơ bản của 
tổng thể của hệ thống lịch Việt Nam với thiết kế đồ họa lịch: các sản phẩm lịch sẽ 
đặc trưng thiếu chiều sâu, thiếu bản sắc được phát triển phong phú về nội dung, 
và phi thẩm mỹ. đa dạng về hình thức. Đặc biệt, cùng với 
 Những tồn tại của thực trạng thiết sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ 
kế lịch ở Việt Nam hiện nay là do nhiều thuật, công nghệ tiên tiến, các tác phẩm 
nguyên nhân, như các cơ quan quản lý ảnh sẽ được đưa vào lịch nhiều hơn, với 
văn hóa chưa coi trọng vị trí và vai trò của những bố cục, sắp xếp, sự vật, hiện tượng 
thiết kế lịch; việc đưa ra một quy chuẩn, được khai thác ở các góc độ độc đáo; lịch 
một định hướng, một tài liệu để thẩm sẽ phản ánh được nhiều mặt của cuộc 
định thiết kế lịch chưa rõ ràng, chưa phổ sống và dưới bàn tay sắp xếp tài hoa của 
biến; sự chấp nhận thiếu khoa học của đối các nhà thiết kế, lịch sẽ trở thành một tác 
tượng khách hàng; các doanh nghiệp chỉ phẩm nghệ thuật.
 Tạp chí 84
 Kinh doanh và Công nghệ
 Số 06/2019
Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
 viên chuyên ngành đồ họa ở các trường đại 
 học là công việc quan trọng. Đồng thời, đề 
 tài này là tư liệu tham khảo cho các nhà 
 quản lý xuất bản lịch, các cơ quan chuyên 
 môn, Cục xuất bản thuộc Bộ Thông tin và 
 Truyền thông, các sở, ban ngành liên quan 
 và các công ty in ấn quảng cáo, để họ có cơ 
 sở trong việc định hướng, thẩm định chính 
 xác các ấn phẩm lịch của Việt Nam.
 Một số điều lưu ý trong việc thiết 
 kế lịch tại Việt Nam
 Theo yêu cầu của Bộ Thông tin và 
 Truyền thông, các nhà thiết kế lịch, các 
 công ty, các nhà xuất bản không được sử 
 dụng hình ảnh lãnh tụ, hình ảnh quốc kỳ 
 mang tính phản cảm đưa lên lịch; không 
 được sử dụng hình ảnh đồng tiền sắp đặt 
 phản cảm, hình ảnh người mẫu thời trang 
 - Cùng với xu hướng này, các sản không phù hợp với thuần phong mỹ tục 
phẩm thiết kế lịch vẽ bằng tay vẫn sẽ Việt Nam. Nghiêm cấm sử dụng hình ảnh 
được tôn vinh, ưa chuộng. Trong một xã bản đồ không thể hiện đầy đủ chủ quyền 
hội công nghiệp, cuộc sống phát triển liên về lãnh thổ, lãnh hải, biển đảo của Việt 
tục, con người cần một khoảng để thư Nam trên lịch,
giãn, thả tâm hồn vào các tác phẩm lịch, Khắc phục những hậu quả của thị 
thì chính các ấn phẩm lịch được bố cục, trường lịch Việt Nam hiện nay, cấn sớm 
sáng tác tranh bằng các giải pháp đồ họa, triển khai đồng bộ hai lĩnh vực sau đây:
như tranh trổ giấy, tranh khắc, vẽ nét, kỹ - Phải nâng cao sự hiểu biết và nhận 
thuật đồ họa, là một cách thưởng thức thức của doanh nghiệp và nhà quản lý để lựa 
lý tưởng, là một xu hướng tạo được nhiều chọn những mẫu lịch đẹp đưa ra thị trường.
mẫu lịch đẹp, có thể thỏa mãn nhu cầu rất - Phải coi trọng đào tạo các họa sĩ đồ 
lớn của người tiêu dùng. họa một cách bài bản để họ có khả năng 
 Xác định mục tiêu cần thiết, xu hướng sáng tạo các sản phẩm văn hóa, trong đó, 
phát triển lịch để chuẩn hóa đào tạo sinh lịch là một sản phẩm quan trọng./.
 Tài liệu tham khảo
 1. Trần Tiến Bình (2005). Lịch Việt Nam thế kỷ XX - XXI (1901-2100). Nxb Văn hóa 
- Thông tin, Hà Nội.
 2. Yến Nga. Mùa lịch 2020: Hướng đến nét văn hóa đặc sắc. dientu@hanoimoi.com.vn.
 3. Nhiều tác giả (2019). Đồ họa Mỹ thuật Công nghiệp – Một chặng đường. Hà Nội.
 Tạp chí 85
 Kinh doanh và Công nghệ
 Số 06/2019