Nghiên cứu tình trạng kháng Insulin và chức năng tế bào beta ở người cao tuổi

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 
Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012 190 
NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG KHÁNG INSULIN 
VÀ CHỨC NĂNG TẾ BÀO BETA Ở NGƯỜI CAO TUỔI 
Hoàng Mạnh*, Hồ Thượng Dũng*, Nguyễn Đức Công*, Nguyễn Văn Thành*, Trương Văn Trị*, 
Đỗ Thị Thuận* 
TÓM TẮT 
Mở đầu: Những năm gần đây dân số già tăng lên rất nhanh. Lớn tuổi tăng tỷ lệ đái tháo đường: trên 60 
tuổi gấp 8 lần so với dưới 40 tuổi. Đái tháo đường týp 2 chủ yếu do tình trạng kháng insulin ở cơ, gan, mô mỡ, 
xương và sự bài tiết bất thường insulin. Kháng insulin và rối loạn chức năng tiết insulin của tế bào BETA tuyến 
tụy ở người cao tuổi chưa được nghiên cứu nhiều. 
Mục tiêu: Khảo sát tình trạng kháng insulin, tiết insulin của tế bào BETA tuyến tụy ở người cao tuổi qua 
chỉ số HOMA-IR, HOMA-CNTB β. Tìm mối liên quan giữa chỉ số kháng insulin và chức năng tiết insulin của 
tế bào BETA tuyến tụy với một số yếu tố nguy cơ đái tháo đường. 
Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, thực hiện trên 660 bệnh nhân đến khám, điều trị ngoại trú tại 
bệnh viện Thống Nhất năm 2010. 
Kết quả: Chỉ số kháng insulin Ln (HOMA-IR) nhóm ≥ 60 tuổi (0,96 ± 0,44) và ở nhóm < 60 tuổi (0,96 ± 
0,41). Tỷ lệ bệnh nhân kháng insulin ở nhóm ≥ 60 tuổi (33,3%) và nhóm < 60 tuổi (35,0%). Chỉ số chức năng tế 
bào BETA tụy Ln (HOMA CNTB β) ở nhóm ≥ 60 tuổi (4,54 ± 0,61) và ở nhóm < 60 tuổi (4,78 ± 0,58). Mối liên 
quan kháng insulin ở người cao tuổi với BMI (P < 0,001). Mối liên quan kháng insulin ở người cao tuổi với 
WHR (P = 0,0031). Mối liên quan kháng insulin ở người cao tuổi với tăng triglycerid (P = 0,003). Mối liên quan 
kháng insulin ở người cao tuổi với lớp tuổi, giới, tiền sử gia đình có đái tháo đường, vận động thể lực, tăng 
huyết áp, tăng cholesterol, tăng LDL-C, giảm HDL-C, giảm GNG (P > 0,005). Mối liên quan giảm chức năng tế 
bào BETA tụy ở người cao tuổi với các yếu tố nguy cơ đái tháo đường (P > 0,005). 
Kết luận: Ở người cao tuổi không có sự khác biệt về đề kháng insulin giữa nhóm ≥ 60 tuổi và nhóm < 60 
tuổi; giảm chỉ số chức năng tế bào BETA tụy ở nhóm ≥ 60 tuổi so với nhóm < 60 tuổi. Ở người cao tuổi: tăng đề 
kháng insulin có liên quan với béo phì, béo bụng và tăng triglycerid, không liên quan với lớp tuổi, giới, tiền sử 
gia đình có đái tháo đường, vận động thể lực, tăng huyết áp, tăng cholesterol, tăng LDL-C, giảm HDL-C, giảm 
GNG. Giảm chức năng tế bào BETA tụy không liên quan với các yếu tố nguy cơ đái tháo đường. 
Từ khóa: kháng insulin, chức năng tế bào BETA, người cao tuổi, mối liên quan. 
ABSTRACT 
STUDY OF INSULIN RESISTANCE AND PANCREATIC BETA-CELL FUNCTION IN THE ELDERLY 
Hoang Manh, Ho Thuong Dung, Nguyen Đuc Cong, Nguyen Van Thanh, Truong Van Tri, 
Do Thi Thuan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 190 - 194 
Background: In recent years, the aging population has increased rapidly. Among the elderly, the incidence 
of type 2 diabetes is continuing to rise. People aged over 60 years are 8 times more likely to develop type 2 diabetes 
than people aged less than 40 years. 
Type 2 diabetes is mainly caused by: (a) insulin resistance in muscle, liver, adipose tissue and bone and (b) 
* Bệnh viện Thống Nhất TP.Hồ Chí Minh 
Tác giả liên lạc: BS. CKII. Hoàng Mạnh ĐT: 0903634393 Email: hoangmanh1806@yahoo.com.vn 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học
Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012 191 
abnormal insulin secretion. Insulin resistance and dysfunctional insulin secretion from pancreatic beta cells in 
the elderly were not clearly understood in the past. 
Method: We performed a prospective descriptive study to survey the state of insulin resistance and insulin 
secretion from pancreatic beta cells in the elderly by HOMA-IR index and HOMA-β to find a link between the 
insulin resistance index and the insulin secretion function of pancreatic beta cells, taking into account a number 
of supposed risk factors for diabetes, in 660 patients who had presented to the outpatient department at Thong 
Nhat Hospital, HCMC, Vietnam in 2010. 
Results: Insulin resistance index (HOMA-IR) ≥ 60 age group (0.96 ± 0.44) and in group <60 years (0.96 ± 
0.41). The rate of insulin resistance in patients ≥ 60 years of age group (33.3%) and the group <60 years (35.0%), 
index of pancreatic beta-cell function (HOMA β) in group ≥ 60 years of age (4.54 ± 0.61) and in group <60 years 
(4.78 ± 0.58). The relationship between insulin resistance in the elderly and BMI (P <0.001) 
The relationship between insulin resistance in the elderly and WHR (P = 0.0031) 
The relationship between insulin resistance in the elderly and increased triglyceride (P = 0.003) 
The relationship between insulin resistance in the elderly and age class, gender, family history with diabetes, 
physical activity, hypertension, increased cholesterol, increased LDL-C, decreased HDL-C, GNG decreased (P > 
0.005). The relationship between reduced pancreatic beta-cell function in elderly people and risk factors for 
diabetes (P> 0.005). 
Conclusion: In older people, there is no difference in insulin resistance between people ≥ 60 years old and 
<60 years or reduced pancreatic beta-cell function in the group ≥ 60 years compared with those <60 years old. In 
the elderly, increased insulin resistance is associated with obesity, abdominal obesity and increased triglyceride 
levels but not related to age class, gender, family history of diabetes, physical activity, hypertension, increased 
cholesterol, increased LDL-C, decreased HDL-C or decreased GNG. Reduced function in pancreatic beta cells is 
not associated with risk factors for diabetes. 
Keywords: insulin resistance, pancreatic beta-cell, Homeostasis model assessment of insulin resistance 
(HOMA-IR) index, Homeostasis model assessment of β-cell function (HOMA- β), Width to height ratio (WHR), 
Gluconeogenesis (GNG). 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Những năm gần đây dân số già tăng lên rất 
nhanh. Theo WHO (1950) số người 60 tuổi trở 
lên trên toàn thế giới là 214 triệu (8,5%). Năm 
2000 con số đó đã là 580 triệu người. Việt Nam 
năm 1950 cả nước chỉ có 1,96 triệu người già 
(6,5%) và hiện nay 01/4/2009 người cao tuổi trên 
60 tuổi là 8,56 triệu người (9,9%). Lớn tuổi giảm 
chức năng các cơ quan làm thay đổi tỷ lệ mắc 
bệnh: ở những người lớn hơn 60 tuổi bệnh đái 
tháo đường phổ biến gấp 8 lần so với lứa tuổi 
nhỏ hơn 40 tuổi. Tuổi càng cao thì tỷ lệ đái tháo 
đường càng tăng. Trong số các yếu tố đóng vai 
trò quan trọng trong sự hình thành bệnh đái 
tháo đường týp 2 phải kể đến tình trạng kháng 
insulin ở cơ, gan, mô mỡ, xương cộng với sự bài 
tiết bất thường insulin. Kháng insulin và rối 
loạn chức năng tiết insulin của tế bào beta tuyến 
tụy ở người cao tuổi chưa được nghiên cứu 
nhiều. Vì vậy chúng tôi tiến hành làm đề tài này 
nhằm mục tiêu nghiên cứu: 
1. Khảo sát tình trạng kháng insulin, tiết 
insulin của tế bào beta tuyến tụy ở người cao 
tuổi qua chỉ số HOMA-IR, HOMA CNTB beta. 
2. Tìm mối liên quan giữa chỉ số kháng 
insulin và chức năng tiết insulin của tế bào beta 
tuyến tụy với tuổi, giới tính, chỉ số nhân trắc, 
tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa lipid, tình 
trạng vận động thể lực, rối loạn dung nạp 
glucose, người trực hệ trong gia đình bị đái tháo 
đường ở người cao tuổi. 
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
Đối tượng nghiên cứu 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 
Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012 192 
Tiêu chuẩn chọn mẫu 
660 người đến khám tại BV Thống Nhất, 
không bị ĐTĐ theo WHO (1998): glucose máu 
tĩnh mạch lúc đói (sau bữa ăn gần nhất 6 – 8 giờ) 
< 7mmol/l (< 126mg/dl) và glucose máu tĩnh 
mạch sau 2 giờ uống 75g glucose < 11,1mmol/l 
được chia làm 3 nhóm: 
Nhóm chứng: 60 người < 60 tuổi và ≥ 18 tuổi, 
khỏe mạnh 
Nhóm 60 tuổi – nhóm người cao tuổi: 300 
người 
Nhóm < 60 tuổi và ≥ 18 tuổi: 300 người 
Tiêu chuẩn loại trừ 
BN suy kiệt, BN có tổn thương gan, thận 
nặng, BN bị các bệnh cấp tính, ác tính, bệnh nội 
tiết, phụ nữ mang thai, đã hoặc đang dùng một 
số thuốc ảnh hưởng đến tiết và kháng insulin 
như: glucophage, insulin, diamicron, corticoid... 
Phương pháp nghiên cứu 
Thiết kế nghiên cứu 
Tiến cứu, cắt ngang mô tả. 
Cách tiến hành và phương pháp thu thập 
số liệu 
Khai thác TSGĐ có ĐTĐ, THA, thuốc dùng, 
khám lâm sàng: tuổi, giới, HA và chỉ số nhân 
trắc, cận lâm sàng: glucose máu lúc đói và sau 2 
giờ uống 75g glucose, insulin máu, mỡ máu lúc 
đói. 
Theo công thức của Matthews DR và cộng 
sự(2) thì các chỉ số được tính như sau: 
5,22
)/(cos)/( lmmoleGlumluInsulinIRHOMA 
Xử lý số liệu 
Phần mềm thống kê y học SPSS 13.0 
KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN 
Phân bố giới, TSGĐ có ĐTĐ, tỷ lệ RLLDM, 
tỷ lệ RLDNG sau OGGT, tỷ lệ THA, BMI, WHR 
không có sự khác biệt giữa nhóm 60 tuổi và 
nhóm0,05). 
Bảng 1: So sánh giá trị trung bình chỉ số kháng 
insulin 
Nhóm 
Giới 
 60 tuổi 
 (n = 300) 
< 60 tuổi 
 (n = 300) P 
HOMA-IR 2,26 ± 2,01 2,26 ± 1,74 Chung 
Ln (HOMA-IR) 0,96 ± 0,44 0,96 ± 0,41 
> 0,05 
HOMA-IR 2,32 ± 2,31 2,44 ± 1,96 Nam 
Ln (HOMA-IR) 0,86 ± 0,42 0,99 ± 0,46 
< 0,05 
HOMA-IR 2,16 ± 1,24 1,90 ± 1,13 Nữ 
Ln (HOMA-IR) 0,86 ± 0,37 0,89 ± 0,38 
> 0,05 
Bảng 2: So sánh tỷ lệ kháng insulin 
Nhóm 
Giới 
 60 tuổi 
 (n = 300) 
< 60 tuổi 
 (n = 300) P 
Chung Tăng, n (%) 100 (33,3) 105 (35,0) > 0,05 
Tăng (n = 198) (n = 200) Nam 
n (%) 61 (30,8) 75 (37,5) 
> 0,05 
Tăng (n = 102) (n = 100) Nữ 
n (%) 39 (38,2) 30 (30,0) 
> 0,05 
Không có sự khác biệt chỉ số kháng insulin, 
tỷ lệ kháng insulin giữa nhóm ≥ 60 tuổi và nhóm 
< 60 tuổi. Kết quả này phù hợp với Lưu Cảnh 
Toàn, Hoàng Trung Vinh (2006)(2); không phù 
hợp với Huichen (2005)(1) Nguyễn Văn Quýnh 
(2007)(4). Sự khác biệt này có lẽ là do sự khác 
nhau về đối tượng nghiên cứu: các tác giả 
nghiên cứu đề kháng insulin ở bệnh nhân ĐTĐ 
týp 2, chúng tôi nghiên cứu đề kháng insulin ở 
NCT chưa bị ĐTĐ. 
Bảng 3: So sánh giá trị trung bình chỉ số CNTB beta 
tụy 
Nhóm 
Giới 
 60 tuổi 
 (n = 300) 
< 60 tuổi 
 (n = 300) P 
HOMA CNTB  113,6 ± 87,68 110,4 ± 87,83 Chung 
Ln (HOMA 
CNTB ) 
4,54 ± 0,61 4,78 ± 0,58 
< 
0,05 
HOMA CNTB  113,3 ± 99,51 108,9 ± 92,02 Nam 
Ln (HOMA 
CNTB ) 
4,50 ± 0,65 4,73 ± 0,57 
< 
0,05 
HOMA CNTB  114,2 ± 58,69 113,4 ± 79,15 Nữ 
Ln (HOMA 
CNTB ) 
4,61 ± 0,53 4,87 ± 0,58 
< 
0,05 
Rối loạn tiết insulin của tế bào BETA tụy là 
tình trạng song hành với đề kháng insulin trong 
cơ chế bệnh sinh ĐTĐ týp 2. Quá trình tích tuổi 
học làm kiệt quệ dần tế bào BETA tụy cho nên 
 
 
Insulin u / ml 20
HOMA CNTB
Glucose mmol / l 3,5
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học
Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012 193 
khả năng tiết insulin bị suy giảm. Kết quả 
nghiên cứu của chúng tôi: giảm chỉ số chức 
năng tế bào BETA tụy ở nhóm ≥ 60 tuổi so với 
nhóm < 60 tuổi (kể cả chung, nam, nữ) có ý 
nghĩa thống kê (P < 0,05). Kết quả này khác biệt 
với Trần Thị Thanh Hóa, Tạ Văn Bình (2007)(1), 
Phan Ngọc Lan (2006)(6) có lẽ do đối tượng 
nghiên cứu của các tác giả là bệnh nhân ĐTĐ 
týp 2, còn chúng tôi là NCT chưa bị ĐTĐ. 
Bảng 4: Mối liên quan kháng insulin với BMI ở 
người 60 tuổi 
BMI 
Thông số 
Béo phì 
( 25) 
(n = 87) 
Quá cân 
(23 – 24,9) 
(n = 83) 
Bình 
thường 
(18,5-22,9) 
(n = 115) 
p 
- Chung, 
n (%) 50 (57,5) 29 (34,9) 23 (20,0) <0,001 
- Nam, n 
(%) 
34/61 
(55,7) 
15/53 
(28,3) 
15/75 
(20,0) <0,001 
Tăng 
Insulin 
- Nữ, n 
(%) 
16/26 
(61,5) 
14/30 
(46,7) 8/40 (20,0) 0,002 
- Chung, 
n (%) 47 (54,0) 28 (33,7) 24 (20,9) <0,001 
- Nam, n 
(%) 
32/61 
(52,5) 
14/53 
(26,4) 
15/75 
(20,0) <0,001 
Kháng 
Insulin 
- Nữ, n 
(%) 
15/26 
(57,7) 
14/30 
(46,7) 9/40 (22,5) 0,011 
Phù hợp Nguyễn Văn Quýnh (2007)(4), Lưu 
Cảnh Toàn (2006)(2). 
Bảng 5: Mối liên quan kháng insulin với WHR ở 
người 60 tuổi 
WHR 
Thông số 
Tăng WHR 
(n = 254) 
Không 
 (n = 46) 
p 
Tăng Insulin 
- Chung, n (%) 94 (37,0) 9 (19,6) 0,022 
- Nam, n (%) 63/185 
(34,1) 
1/13 
(7,7) 
0,049 
- Nữ, n (%) 31/69 (44,9) 8/33 
(24,2) 
0,044 
Kháng Insulin 
(HOMA-IR) 
- Chung, n (%) 91 (35,8) 9 (19,6) 0,031 
- Nam, n (%) 60/185 
(32,4) 
1/13 
(7,7) 
0,062 
- Nữ, n (%) 31/69 (44,9) 8/33 
(24,2) 
0,044 
Phù hợp Nguyễn Văn Quýnh (2007)(4), 
Trần Thị Thanh Hóa (2007)(1). 
Có mối liên quan giữa kháng insulin và tăng 
triglycerid ở người ≥ 60 tuổi (P = 0,003). Kết quả 
này phù hợp với Nguyễn Văn Quýnh (2007)(4), 
Trần Thị Thanh Hóa (2007)(1). 
Không có sự liên quan về giảm chức năng 
tế bào beta với BMI, WHR, tăng triglycerid ở 
người cao tuổi (chung, nam, nữ) có ý nghĩa 
thống kê (p > 0,05). 
Khác biệt: Nguyễn Văn Quýnh (2007)(4), 
Trần Thị Thanh Hóa (2007)(1). 
Ngoài ra: không có sự liên quan tình trạng 
kháng insulin, giảm chức năng tế bào beta với 
lớp tuổi, TSGĐ có ĐTĐ, vận động thể lực, THA, 
RLDNG ở người cao tuổi. 
Khác biệt: Nguyễn Văn Quýnh (2007)(4), Lưu 
Cảnh Toàn (2006)(2), Trần Thị Thanh Hóa (2007)(1) 
Phải chăng do tác động kinh tế xã hội làm 
tuổi phát bệnh ĐTĐ có xu hướng trẻ hơn. 
KẾT LUẬN 
Qua nghiên cứu 660 bệnh nhân đến khám tại 
Bệnh viện Thống Nhất chúng tôi nhận thấy: 
Tình trạng kháng Insulin và giảm chức 
năng tế bào beta tuyến tụy ở người cao tuổi 
như sau: 
- Không có sự khác biệt về đề kháng insulin 
giữa nhóm 60 tuổi và nhóm < 60 tuổi: chỉ số 
HOMA-IR và tỷ lệ kháng insulin giữa hai nhóm 
không có sự khác biệt (p > 0,05). 
- Giảm chỉ số chức năng tế bào beta tuyến 
tụy ở nhóm 60 tuổi so với nhóm < 60 tuổi: ln 
(HOMA CNTB) nhóm 60 tuổi thấp hơn 
nhóm < 60 tuổi (kể cả chung, nam, nữ) có ý 
nghĩa thống kê (p < 0,05). 
Mối liên quan giữa kháng Insulin và giảm 
chức năng tế bào beta tuyến tụy với một số 
yếu tố nguy cơ ở người cao tuổi: 
- Tăng đề kháng insulin có liên quan với béo 
phì, béo bụng và tăng triglycerid. 
Ngược lại, tăng đề kháng insulin không có 
liên quan với các yếu tố: lớp tuổi, giới, tiền sử 
gia đình có người đái tháo đường, vận động thể 
lực, tăng huyết áp, tăng cholesterol, tăng LDL-C, 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 
Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012 194 
giảm HDL-C, giảm dung nạp glucose. 
- Giảm chức năng tế bào beta tuyến tụy 
không có liên quan với lớp tuổi, giới, tiền sử gia 
đình có người đái tháo đường, vận động thể lực, 
tăng huyết áp, béo phì, béo bụng, rối loạn 
chuyển hóa lipid, tăng cholesterol, tăng 
triglycerid, tăng LDL-C, giảm HDL-C, giảm 
dung nạp glucose. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Huichen et al (2005), “Assessing the Predictic Accuracy of 
QUICKI as a Surrogate Index for insulin Sencivi ty using a 
Calibration Model”, Diabetes, 54: pp 1914-1925. 
2. Lưu Cảnh Toàn (2006), Nghiên cứu tình trạng kháng insulin 
và chức năng tế bào beta ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 có 
tăng huyết áp, Luận văn Thạc sĩ Y học. 
3. Mattthews DR, Hosker JR, Rudenski AS et al (1985), 
“Homeoostasis model assessment: insulin resistance and  
cell funtion from fasting plasma glucse and insulin 
concentrations in man”, Diabetologie, 28: 412-419. 
4. Nguyễn Văn Quýnh và cộng sự (2007), Nghiên cứu tình 
trạng kháng insulin ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2, Đề tài 
cấp Bộ Quốc Phòng. 
5. Nguyễn Thiện Thành (2002), Những bệnh thường gặp ở 
người cao tuổi, Nhà xuất bản Y học. 
6. Phan Ngọc Lan (2006), Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, biến 
chứng, tình trạng kháng insulin và chức năng tế bào beta ở bệnh 
nhân đái tháo đường týp 2 trên 60 tuổi, Luận văn Thạc sĩ Y 
học. 
7. Trần Thị Thanh Hóa, Tạ Văn Bình (2007), “Nghiên cứu 
kháng insulin ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2 có gan 
nhiễm mỡ phát hiện lần đầu ở Bệnh viện Nội tiết Trung 
ương”, Báo cáo toàn văn các đề tài khoa học - Hội nghị khoa học 
toàn quốc chuyên ngành Nội tiết và chuyển hóa lần thứ 3, Nhà 
xuất bản Y học, trang 927 – 937.