Nét đặc sắc của dù kê Khmer Nam Bộ qua cảm nhận của một người Việt Bắc Bộ

Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
 NÉT ĐẶC SẮC CỦA DÙ KÊ KHMER NAM BỘ có nhiều bỡ ngỡ vì rào cản ngôn ngữ (tôi không quây quần bên bếp lửa, bên vò rượu cần. Nghệ 
 QUA CẢM NHẬN CỦA MỘT NGƯỜI VIỆT BẮC BỘ biết tiếng Khmer) nên đi với tâm trạng xem cho nhân kể khan ngồi ngay bên bếp lửa và bắt đầu câu 
 Phạm Thu Yến1 biết, vậy mà tôi đã thật sự bất ngờ. Bất ngờ bởi chuyện. Người nghe có khi đông đến nỗi phải ngồi 
 số lượng khán giả đến với buổi biểu diễn và quan ra phần sau ở ngoài trời. Thời gian tốt nhất để bắt 
 Tóm tắt trọng là bởi chất lượng vở diễn. Sân khấu ngoài đầu một cuộc diễn xướng sử thi là vào buổi tối. Các 
 Bài viết trình bày nhận thức cá nhân về một vài khía cạnh nghệ thuật đặc sắc trong sân khấu Dù trời, xem miễn phí. Ban tổ chức không bán vé thu tài liệu trước đây miêu thuật về buổi diễn xướng 
kê, so sánh một số phương diện Dù kê của người Khmer Nam Bộ với Chèo của người Việt Bắc Bộ. Báo tiền. Chưa đến giờ biểu diễn mà khán giả đã đến sử thi Ê Đê thật ấn tượng: mọi người đến tham 
cáo nêu lên ba ý lớn: ngồi khá đông ở các hàng ghế trên khoảng đất dự rất đông, họ ngồi suốt đêm, nghe khan say sưa 
 1. Trong kho tàng văn hóa dân gian các dân tộc ít người ở Việt Nam, Dù kê Khmer Nam Bộ là hình trống rộng rãi (Điều này thật đáng kể trong tình đến nỗi, tối hôm trước họ ngồi thế nào thì dường 
thức sân khấu kịch hát duy nhất hoàn chỉnh và được trình diễn mang tính chuyên nghiệp. hình các chương trình ca nhạc, thông tin văn hóa như sáng hôm sau vẫn thấy họ ngồi y nguyên như 
 2. Dù kê thể hiện rõ đặc trưng nguyên hợp, giàu bản sắc văn hóa Khmer Nam Bộ. Kịch bản các vở nghệ thuật, giải trí tràn ngập trên các kênh VTV). vậy. Chúng tôi miêu tả dài dòng một chút về các 
Dù kê thường được lấy cốt truyện từ thần thoại, truyện kể dân gian, nghệ thuật múa, hát, nhạc khí Dù kê Càng lúc khán giả đến càng đông hơn. Họ không hình thức diễn xướng văn hóa dân gian tiêu biểu 
tiếp thu từ nghệ thuật múa, các điệu hát Khmer. Tính ước lệ, tính kí hiệu biểu trưng thể hiện qua mô hình chỉ là người Khmer mà cả người Việt, có thể cả của các dân tộc cũng để khẳng định rằng tuy sinh 
nhân vật, qua nghệ thuật trang trí sân khấu, đạo cụ và trang phục mang đậm đặc trưng Khmer. người Hoa, người Chăm. Tôi cũng ngồi xem đến hoạt diễn xướng nghệ thuật của các dân tộc anh em 
 3.Bảo tồn và phát huy sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ. Bài viết nêu lên bốn kiến nghị để Dù kê được cuối buổi và đã tìm ra câu trả lời về sự tự nguyện, rất phong phú, hấp dẫn nhưng ngoài hình thức sân 
giữ gìn, phát huy. hào hứng của khán giả. Vở diễn có nội dung hấp khấu kịch hát của người Việt là Chèo, Tuồng, Cải 
 Từ khóa: Dù kê Khmer Nam Bộ, nguyên hợp, Chèo, ước lệ, bảo tồn. dẫn, có sự đầu tư kĩ càng, cẩn trọng của đạo diễn, lương, trong 53 dân tộc ít người ở cộng đồng các 
 ban lãnh đạo đoàn và sự hóa thân đầy tâm huyết dân tộc thì Dù kê Khmer Nam Bộ là hình thức sân 
 Abstract của dàn diễn viên đoàn văn hóa nghệ thuật Ánh khấu kịch hát duy nhất mang tính chuyên nghiệp 
 The paper presents personal cognition of some special art aspects of Du ke theatre in comparison Binh Minh.. và hoàn thiện. Đó quả thật là điều đáng tự hào, 
with Cheo of the Northerners. The paper outlines three broad terms: Gần đây, muốn trình bày tham luận về Dù đáng nghiên cứu, đáng tôn vinh.
 1. In folklore treasure of ethnic minorities in Vietnam, Southern Khmer Du ke is the only comprehensive kê Khmer Nam Bộ, tôi đã tìm hiểu và xem qua 2.2. Dù kê thể hiện đặc trưng nguyên hợp, lưu 
and professional theatre form. các clip video của các Đài truyền hình miền Tây giữ các nét tinh hoa nghệ thuật tiêu biểu độc 
 2. Du ke demonstrates syncretic and bold cultural character of Southern Khmer. The scenario of Nam Bộ một số trích đoạn các vở Dù kê như Lọ đáo, giàu bản sắc văn hóa Khmer Nam Bộ
Du ke is usually taken from mythology, folk stories, Khmer Du ke dancing and singing instruments. nước thần, Đóa hoa thần tiên, Nàng Sê Đa, Thạch Đặc trưng nguyên hợp (syncretism) là đặc 
The stylization, symbolization which are shown through characters, through art of stage decoration, Sanh chém Chằn Cảm nhận về sân khấu Dù kê trưng nổi bật của các loại hình văn hóa truyền 
instruments and costumes are distinctively Khmer. của bản thân được rõ dần qua đặc trưng nổi bật thống, thể hiện tập trung nhất ở loại hình sân khấu. 
 3. The paper raised four solutions to preservation and promotion of Southern Khmer Du ke sau đây: Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, tính nguyên 
theatre. 2.1.Trong kho tàng văn hóa dân gian các dân hợp là một đặc tính xuyên suốt các thành tố văn 
 Keywords: Southern Khmer Du ke, Syncretism, Cheo, stylization, preservation. tộc ít người ở Việt Nam, Dù kê Khmer Nam Bộ hóa căn bản, đặc biệt là các thành tố văn hóa dân 
 là hình thức sân khấu kịch hát duy nhất hoàn gian, tiêu biểu như Chèo, Tuồng, Cải lương, múa 
 chỉnh và biểu diễn mang tính chuyên nghi ... er có truyền thống lâu đời, là di sản giới khách quan thông qua nhận thức chủ quan của cầm quạt trong tay đào chín và đào lệch (cách gọi 
cả thể xác lẫn tinh thần. Kết thúc có hậu của câu nghệ thuật độc đáo của người Khmer, vốn có cội người nghệ sĩ, do đó, tác phẩm nghệ thuật bao giờ nhân vật nữ tích cực và tiêu cực trong Chèo cổ) 
chuyện giống như bao câu chuyện cổ tích trong nguồn và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các điệu múa cũng là “hiện thực thứ hai”. Ranh giới phân biệt cũng khác xa nhau. Có lẽ tính ước lệ trong đạo 
kho tàng văn học dân gian trên thế giới đem đến trong tín ngưỡng xa xưa của văn hóa Ấn Độ. “Múa giữa sự miêu tả nghệ thuật và hiện thực dời sống cụ, phông màn, trang phục ở Chèo truyền thống 
cho người xem sự thư thái, sảng khoái, ấm áp bởi Khmer xuất hiện rất sớm với loại hình sân khấu Rô được tái hiện gọi là ước lệ trong nội dung biểu ý đậm nét hơn Dù kê vì hàng mấy trăm năm trước, 
sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện, cái dũng cảm băm - loại kịch hát cổ điển, lấy nghệ thuật múa làm và trình diễn. Chèo, tuồng của người Việt, Dù kê người nông dân Bắc Bộ phải tự khắc phục, tự vượt 
cao thượng. ngôn ngữ chủ đạo để diễn tả tâm trạng, tình huống, của người Khmer đều thể hiện rõ đặc trưng của sân lên những khó khăn thực tế để tự biên, tự diễn khi 
Trong một số năm gần đây, các đoàn nghệ tuồng tích. Dù kê ra đời muộn hơn nên nghệ thuật khấu truyền thống phương Đông khiến người xem trình diễn nghệ thuật, vì thế ngôn ngữ sân khấu 
thuật đã dàn dựng một số vở kịch có nội dung phản múa Dù kê không còn giữ vai trò chủ đạo như Rô dù không song hành về ngôn ngữ với diễn viên biểu ý là ngôn ngữ nghệ thuật hết sức đặc trưng
ánh những vấn đề xã hội hiện đại như vở “Trùng băm nhưng đã bắt đầu phát triển chiều hướng diễn cũng hiểu được những nét cơ bản chủ đề tư tưởng Chèo có hát vỡ nước là màn hát mở đầu, mang 
dương lặng sóng” của Đoàn Nghệ thuật Khmer tả tâm trạng mang tính mô phỏng, rồi nâng lên nghệ thuật mà vở diễn muốn chuyển tải đến người tính giới thiệu, không liên quan đến tích trò để thu 
Sóc Trăng. Trường Đại học Trà Vinh đã tự biên tự với tính cách được ước lệ cao, như diễn tả những thưởng thức. Mô hình nghệ thuật là kết quả của hút sự chú ý đối với người xem. Chèo trước đây 
diễn vở Dù kê “ Cạm bẫy học đường” do các bạn con thú: chim thần (Krud), Chằn (Yeak), rắn thần quá trình lao động nghệ thuật, là sự chắt lọc các thường được trình diễn ở không gian sân đình vốn 
sinh viên Khoa Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật (Naga), khỉ (Hanuman), rồng (Phuchông)... Ðộng nét tinh túy và sự khái quát hóa, điển hình hóa các rộng, dễ bị loãng. Để tránh tình trạng đó, trước 
Khmer Nam Bộ trình diễn, gây được ấn tượng tốt tác được hệ thống, qui nạp mang tính khoa học, hiện tượng, sự vật trong tự nhiên và trong xã hội khi trình diễn, cùng với tiếng trống Chèo rộn ràng 
với đông đảo khán giả mực thước, như con khỉ có 12 động tác: cười, lạy, qua lăng kính của người nghệ sĩ. là giọng hát của một hai diễn viên của gánh hát 
50 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 51
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
làng với âm vực cao, vang xa cất lên để mời gọi 2.3. Bảo tồn và phát huy sân khấu Dù kê thức không nhỏ. Thực tế là những vở Chèo truyền sáng rực rỡ. Với những chủ trương rất đúng dắn 
người xem đến với chiếu Chèo, có hai anh hề lấy Khmer Nam Bộ thống vốn được coi là những viên ngọc vô cùng của Đảng, chính phủ về việc giữ gìn, phát triển 
gậy ra dẹp đám giúp cho người xem đứng thành Tại lớp Cao học chuyên ngành Văn hóa quý báu trong gia tài văn hóa của người Việt xưa bản sắc văn hóa dân tộc, đặc biệt là lòng tự hào, 
vòng tròn quanh chiếu Chèo. Dù kê cũng thể hiện Khmer Nam Bộ khóa 1 đợt 1 của Trường Đại học kia, giờ đây không dễ kéo được người xem đến niềm yêu mến nghệ thuật thiết tha của nhân dân 
nghệ thuật thu hút người xem mang tính tập thể ấy. Trà Vinh, số lượng học viên chọn thực hiện đề tài rạp dù được tài trợ miễn phí. Song, như chúng tôi – những chủ thể sáng tạo và hưởng thụ văn hóa 
Trước khi trình diễn có tục cúng tế Tổ. Mở đầu vở về nghệ thuật múa, âm nhạc Khmer, sân khấu Dù đã trình bày ở phần đầu bài viết, một điều đáng chân chính, mong rằng các hình thức nghệ thuật 
Dù kê có dàn đồng ca giới thiệu diễn viên và nội kê không phải là ít và rất hào hứng. mừng là Dù kê Khmer vẫn có đất dụng võ một đặc sắc, tiêu biểu của cộng đồng các dân tộc Việt 
dung tích truyện. Để bảo tồn, phát huy vốn nghệ thuật sân khấu cách tiềm tàng, vẫn được đông đảo người dân Nam nói chung, Dù kê Khmer Nam Bộ nói riêng 
 Nhân vật Hề: Sự tương đồng của Chèo và Dù Dù kê quý báu của đồng bào Khmer, chúng tôi đề Khmer Nam Bộ, kể cả người Hoa, người Việt được đầu tư, phát triển, quảng bá hợp lý, hiệu 
kê thể hiện rất rõ qua các vai Hề. Hề trong Chèo xuất một số kiến nghị như sau: cổ vũ nhiệt thành. Nhân dân Khmer đã sáng tạo, quả thì Dù kê Khmer Nam Bộ xứng đáng được 
cũng như trong Dù kê là sự sáng tạo nghệ thuật Nghiên cứu, quảng bá về loại hình sân khấu gìn giữ và phát triển loại hình sân khấu mà ở đó UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể 
tuyệt vời của sân khấu mỗi dân tộc. Giống như Dù kê cho đông đảo nhân dân các dân tộc hiểu, tính hoa văn hóa dân tộc đã được tích hợp và tỏa của nhân loại.
trong kịch cổ điển của nhiều quốc gia trên thế giới, yêu mến, trân trọng giá trị di sản văn hóa dân tộc 
 thông qua hoạt động du lịch (đặc biệt là du lịch 
nhân vật Hề với tư cách là một nhân vật thuộc tầng Tài liệu tham khảo
lớp dưới nhưng lại được đặc ân của vua chúa, quan miệt vườn Tây Nam Bộ), đồng thời tạo cơ hội bổ 
 sung nguồn kinh phí cho các đoàn nghệ thuật. 
lại ban cho: vô cai quản, bất đắc hành hạ (không Múa Khmer, xem 
 Sự bất đồng ngôn ngữ giữa các dân tộc là rào 
ai cai quản nhưng cũng không ai được phép hành Ngô Đức Thịnh, Frank Proschan. 2005. Folklore một số thuật ngữ đương đại.
 cản lớn trong việc thưởng thức Dù kê. Khi trình 
hạ), nhân vật Hề luôn là loại nhân vật không thể Ngô Đức Thịnh, Văn hóa dân gian và văn hóa dân tộc. trong: 
 diễn, các đạo diễn suy nghĩ nếu có thể tăng thêm 
thiếu, tạo nên sự hài hòa, cân đối giữa yếu tố bi Sơn Lương, xem <
 hình thức lồng ghép giới thiệu một số trích đoạn 
và hài trong tích truyện. Về nội dung thì vai Hề nguoi-khmer-nam-bo.html>
 bằng tiếng phổ thông để người xem nắm được cụ 
biểu đạt sâu sắc yếu tố dân chủ, dám công khai, Trần Đình Ngôn. 2004. Hệ thống lý luận cơ bản của kịch hát truyền thống Việt Nam. Đề tài 
khéo léo nói lên tiếng nói giễu nhại, phản kháng thể nội dung cơ bản của vở kịch hát. Điều này đã NCKH cấp Bộ. 
đối với những bất công trong xã hội về hình thức có một số sân khấu kịch thể nghiệm thành công 
sân khấu tạo nên sự giãn nở không gian, thời gian, trong dự án kịch nói.
hợp tâm lý người xem, giảm độ căng trong các lớp Mở rộng, nâng cao hiệu quả của việc dạy 
cao trào. Điều này có chức năng tương tự như tiếng, chữ Khmer cho học sinh, sinh viên học ở 
 Tây Nam Bộ, đưa nội dung truyền đạt về vẻ đẹp 
chức năng của nghệ thuật chuyển cảnh hoặc đổi 
 của sân khấu Dù kê trong chương trình văn hóa 
màu ánh sáng trên sân khấu truyền thống. 
 dân gian địa phương trong nhà trường, chú trọng 
 Nghệ thuật trang trí sân khấu và trang 
 đào tạo đội ngũ trí thức bản tộc Khmer và các dân 
phục của diễn viên trong loại hình Dù kê cũng 
 tộc anh em có khả năng sáng tác, chuyển thể, biên 
là thành tố quan trọng tạo nên ấn tượng đẹp cho 
 soạn, phổ biến các kịch bản hay. Điều đó sẽ giúp 
người xem. Có thể nói sân khấu Dù kê luôn tạo 
 cho việc đảm bảo sự tiếp thu, kế thừa các yếu tố 
được cho người xem không gian hoành tráng lộng 
 văn hóa truyền thống cập nhật với nội dung và 
lẫy của cung điện hoặc thoáng rộng của những cách thể hiện mới mang tính thẩm mỹ thời đại.
cánh đồng, những khu rừng. Trang phục của các 3. Kết luận
diễn viên thiên về những gam màu sáng ấm, sang Gần 100 năm tồn tại, phát triển, Dù kê Khmer 
trọng phù hợp với từng vai diễn chứng tỏ sự đầu Nam Bộ ra đời trên cơ sở tiếp thu một số yếu tố 
tư kĩ càng, cẩn trọng của các đoàn diễn, sự tôn nghệ thuật của sân khấu Rô băm Khmer, Cải lương 
trọng người thưởng thức. Quả đúng như ý kiến của của người Việt, hát Quảng của người Hoa được 
ai đó nhận xét: trong cuộc sống, đồng bào Khmer người Khmer sản sinh, giữ gìn, nuôi dưỡng, trở 
rất giản dị với những trang phục thiên về gam màu thành bảo vật tinh thần vô giá, đáng tự hào của dân 
trầm, với khăn rằn thân thương song trên sân khấu, tộc mình. Song, để làm được điều đó, những nghệ 
thị hiếu thẩm mỹ dân tộc đã thăng hoa đến mức sĩ Khmer chuyên và không chuyên chắc chắn đã 
cao độ. Trong khi đó, không gian sân khấu Chèo phải vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ.
Bắc bộ có phần giản dị, gần với đời sống thường Ngày nay, trong xu thế nền kinh tế thị trường, 
ngày của người dân hơn. sân khấu truyền thống đứng trước những thách 
 52 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 53
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
làng với âm vực cao, vang xa cất lên để mời gọi 2.3. Bảo tồn và phát huy sân khấu Dù kê thức không nhỏ. Thực tế là những vở Chèo truyền sáng rực rỡ. Với những chủ trương rất đúng dắn 
người xem đến với chiếu Chèo, có hai anh hề lấy Khmer Nam Bộ thống vốn được coi là những viên ngọc vô cùng của Đảng, chính phủ về việc giữ gìn, phát triển 
gậy ra dẹp đám giúp cho người xem đứng thành Tại lớp Cao học chuyên ngành Văn hóa quý báu trong gia tài văn hóa của người Việt xưa bản sắc văn hóa dân tộc, đặc biệt là lòng tự hào, 
vòng tròn quanh chiếu Chèo. Dù kê cũng thể hiện Khmer Nam Bộ khóa 1 đợt 1 của Trường Đại học kia, giờ đây không dễ kéo được người xem đến niềm yêu mến nghệ thuật thiết tha của nhân dân 
nghệ thuật thu hút người xem mang tính tập thể ấy. Trà Vinh, số lượng học viên chọn thực hiện đề tài rạp dù được tài trợ miễn phí. Song, như chúng tôi – những chủ thể sáng tạo và hưởng thụ văn hóa 
Trước khi trình diễn có tục cúng tế Tổ. Mở đầu vở về nghệ thuật múa, âm nhạc Khmer, sân khấu Dù đã trình bày ở phần đầu bài viết, một điều đáng chân chính, mong rằng các hình thức nghệ thuật 
Dù kê có dàn đồng ca giới thiệu diễn viên và nội kê không phải là ít và rất hào hứng. mừng là Dù kê Khmer vẫn có đất dụng võ một đặc sắc, tiêu biểu của cộng đồng các dân tộc Việt 
dung tích truyện. Để bảo tồn, phát huy vốn nghệ thuật sân khấu cách tiềm tàng, vẫn được đông đảo người dân Nam nói chung, Dù kê Khmer Nam Bộ nói riêng 
Nhân vật Hề: Sự tương đồng của Chèo và Dù Dù kê quý báu của đồng bào Khmer, chúng tôi đề Khmer Nam Bộ, kể cả người Hoa, người Việt được đầu tư, phát triển, quảng bá hợp lý, hiệu 
kê thể hiện rất rõ qua các vai Hề. Hề trong Chèo xuất một số kiến nghị như sau: cổ vũ nhiệt thành. Nhân dân Khmer đã sáng tạo, quả thì Dù kê Khmer Nam Bộ xứng đáng được 
cũng như trong Dù kê là sự sáng tạo nghệ thuật Nghiên cứu, quảng bá về loại hình sân khấu gìn giữ và phát triển loại hình sân khấu mà ở đó UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể 
tuyệt vời của sân khấu mỗi dân tộc. Giống như Dù kê cho đông đảo nhân dân các dân tộc hiểu, tính hoa văn hóa dân tộc đã được tích hợp và tỏa của nhân loại.
trong kịch cổ điển của nhiều quốc gia trên thế giới, yêu mến, trân trọng giá trị di sản văn hóa dân tộc 
thông qua hoạt động du lịch (đặc biệt là du lịch 
nhân vật Hề với tư cách là một nhân vật thuộc tầng Tài liệu tham khảo
lớp dưới nhưng lại được đặc ân của vua chúa, quan miệt vườn Tây Nam Bộ), đồng thời tạo cơ hội bổ 
sung nguồn kinh phí cho các đoàn nghệ thuật. 
lại ban cho: vô cai quản, bất đắc hành hạ (không Múa Khmer, xem 
Sự bất đồng ngôn ngữ giữa các dân tộc là rào 
ai cai quản nhưng cũng không ai được phép hành Ngô Đức Thịnh, Frank Proschan. 2005. Folklore một số thuật ngữ đương đại.
cản lớn trong việc thưởng thức Dù kê. Khi trình 
hạ), nhân vật Hề luôn là loại nhân vật không thể Ngô Đức Thịnh, Văn hóa dân gian và văn hóa dân tộc. trong: 
diễn, các đạo diễn suy nghĩ nếu có thể tăng thêm 
thiếu, tạo nên sự hài hòa, cân đối giữa yếu tố bi Sơn Lương, xem <
hình thức lồng ghép giới thiệu một số trích đoạn 
và hài trong tích truyện. Về nội dung thì vai Hề nguoi-khmer-nam-bo.html>
bằng tiếng phổ thông để người xem nắm được cụ 
biểu đạt sâu sắc yếu tố dân chủ, dám công khai, Trần Đình Ngôn. 2004. Hệ thống lý luận cơ bản của kịch hát truyền thống Việt Nam. Đề tài 
khéo léo nói lên tiếng nói giễu nhại, phản kháng thể nội dung cơ bản của vở kịch hát. Điều này đã NCKH cấp Bộ. 
đối với những bất công trong xã hội về hình thức có một số sân khấu kịch thể nghiệm thành công 
sân khấu tạo nên sự giãn nở không gian, thời gian, trong dự án kịch nói.
hợp tâm lý người xem, giảm độ căng trong các lớp Mở rộng, nâng cao hiệu quả của việc dạy 
cao trào. Điều này có chức năng tương tự như tiếng, chữ Khmer cho học sinh, sinh viên học ở 
Tây Nam Bộ, đưa nội dung truyền đạt về vẻ đẹp 
chức năng của nghệ thuật chuyển cảnh hoặc đổi 
của sân khấu Dù kê trong chương trình văn hóa 
màu ánh sáng trên sân khấu truyền thống. 
dân gian địa phương trong nhà trường, chú trọng 
Nghệ thuật trang trí sân khấu và trang 
đào tạo đội ngũ trí thức bản tộc Khmer và các dân 
phục của diễn viên trong loại hình Dù kê cũng 
tộc anh em có khả năng sáng tác, chuyển thể, biên 
là thành tố quan trọng tạo nên ấn tượng đẹp cho 
soạn, phổ biến các kịch bản hay. Điều đó sẽ giúp 
người xem. Có thể nói sân khấu Dù kê luôn tạo 
cho việc đảm bảo sự tiếp thu, kế thừa các yếu tố 
được cho người xem không gian hoành tráng lộng 
văn hóa truyền thống cập nhật với nội dung và 
lẫy của cung điện hoặc thoáng rộng của những cách thể hiện mới mang tính thẩm mỹ thời đại.
cánh đồng, những khu rừng. Trang phục của các 3. Kết luận
diễn viên thiên về những gam màu sáng ấm, sang Gần 100 năm tồn tại, phát triển, Dù kê Khmer 
trọng phù hợp với từng vai diễn chứng tỏ sự đầu Nam Bộ ra đời trên cơ sở tiếp thu một số yếu tố 
tư kĩ càng, cẩn trọng của các đoàn diễn, sự tôn nghệ thuật của sân khấu Rô băm Khmer, Cải lương 
trọng người thưởng thức. Quả đúng như ý kiến của của người Việt, hát Quảng của người Hoa được 
ai đó nhận xét: trong cuộc sống, đồng bào Khmer người Khmer sản sinh, giữ gìn, nuôi dưỡng, trở 
rất giản dị với những trang phục thiên về gam màu thành bảo vật tinh thần vô giá, đáng tự hào của dân 
trầm, với khăn rằn thân thương song trên sân khấu, tộc mình. Song, để làm được điều đó, những nghệ 
thị hiếu thẩm mỹ dân tộc đã thăng hoa đến mức sĩ Khmer chuyên và không chuyên chắc chắn đã 
cao độ. Trong khi đó, không gian sân khấu Chèo phải vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ.
Bắc bộ có phần giản dị, gần với đời sống thường Ngày nay, trong xu thế nền kinh tế thị trường, 
ngày của người dân hơn. sân khấu truyền thống đứng trước những thách 
52 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 53