Nâng cao hiệu quả hát hợp xướng trong học đường

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 25 - Thaùng 12/2014 
 NÂNG CAO HIỆU QUẢ HÁT HỢP XƯỚNG 
 TRONG HỌC ĐƯỜNG 
 NGUYỄN XUÂN CHIẾN(*) 
TÓM TẮT 
 Bài viết đưa ra cái nhìn chung về tình hình hợp xướng tại các trường phổ thông, có sự 
so sánh đồng thời khẳng định giá trị, ý nghĩa của hợp xướng đối với việc giáo dục phẩm 
chất của con người; đáp ứng nhu cầu xã hội ngày nay đồng thời hợp với xu thế phát triển 
thế giới và tạo được sự hứng thú cho giáo viên cùng học sinh, nâng cao dân trí, hướng đạo 
thị hiếu tốt cho thanh thiếu niên, góp phần tạo nguồn tài năng âm nhạc trẻ. 
 Từ khoá: nâng cao hiệu quả hát hợp xướng trong học đường 
ABSTRACT 
 The paper presents an overall view of the development of singing choir in the general 
schools. By making comparison, the paper asserts the value and the significance of the 
choir to the cause of human quality education, meeting the present social requirements, 
matching with the current trend of the development of the world and creating the interest 
for students and teachers, enhancing the people’ cultural standard, orientating the good 
taste for the childhood, making a contribution to molding the young gifted musicians. 
 Keywords: choir in music education in general schools 
1. ĐẶT VẤN ĐỀ(*) thiện, mỹ” do sự ứng cảm trong tâm ta với 
 Hợp xướng là một loại hình nghệ thuật sự hài hòa của âm nhạc” (Vũ Ngọc Pha, 
trình diễn bằng giọng hát, có nhiều bè, Doãn Chính: Triết học tập 1, Nxb Chính trị 
nhiều giọng. Qua tác phẩm hợp xướng có Quốc gia, 1993.Tr. 94). 
thể diễn tả những vấn đề lớn của xã hội. Theo Platon, nghệ thuật tác động trước 
Với đặc điểm là giọng hát hợp xướng có hết đến xúc cảm, kích thích hành vi con 
điều kiện dễ phổ cập và gần gũi với quần người. Nghệ thuật có thể góp phần xây 
chúng. Trong nhà trường học sinh tham gia dựng những phẩm chất tốt đẹp ở con người, 
hợp xướng không chỉ được nâng cao về tư có vai trò quan trọng trong giáo dục “trước 
tưởng, tình cảm, khiếu thẩm mĩ mà còn hết cần theo dõi những người sáng tạo ra 
được rèn luyện đức tính kỉ luật và đạo đức. huyền thoại, nếu tác phẩm tốt chúng ta cho 
 Khổng Tử cho rằng, “nhạc, thi, thư phép, nếu không bác bỏ. Chúng ta khuyên 
cũng là phương tiện để giáo hoá con người những người giáo dục và những người mẹ 
góp phần ổn định và phát triển xã hội. kể cho trẻ nghe những tác phẩm huyền thoại 
Nhạc chính trực, trang nghiêm, hoà nhã có được cho phép, những tác phẩm có ích như 
tác dụng di dưỡng tính tình, cảm hóa lòng thế hình thành nên tâm hồn trẻ thơ nhanh 
người, hướng “tâm” người ta tới cái “chân, hơn cả sự lớn, sự cứng cáp của thân xác nhờ 
 sự giúp đỡ của đôi tay (người mẹ)” (Platon, 
(*)ThS, Trường Đại học Sài Gòn 1999, II, 140, 377c). 
 120 
 C.Mác viết “Đối với nghệ thuật, người Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật 
ta biết rằng những thời kì hưng thịnh nhất thường xuyên được biểu diễn nhất, trong 
của nó hoàn toàn không tương ứng với sự chương trình biểu diễn âm nhạc có đơn ca, 
phát triển chung của xã hội, do đó cũng song ca, tốp ca, hợp ca trong đó hình 
không tương ứng với sự phát triển của cơ thức đơn ca thường được biểu diễn nhiều. 
sở vật chất của xã hội, cơ sở này dường Bản thân tôi đã trải qua gần 20 mươi 
như cấu thành cái xương sống của tổ chức năm hoạt động và biểu diễn hợp xướng và 
xã hội” (C.Mác và Ph.Ăngghen: Tuyển tập, 15 năm giảng dạy ở các trường văn hoá 
Nxb.Sự thật Hà Nội, 1981. Tr. 629). nghệ thuật; các trường sư phạm âm nhạc 
 Nghệ thuật chân chính gắn bó với đời cũng như các trường phổ thông, tôi đã có 
sống hiện thực của nhân dân, là nhân tố dịp nghiên cứu, tìm hiểu, gặp trực tiếp các 
thúc đẩy mạnh mẽ tiến bộ xã hội thông qua giáo viên và học sinh, qua những lần đứng 
việc đáp ứng những nhu cầu thẩm mỹ của lớp ở trường sư phạm khi giảng môn chỉ 
con người. khi phản ánh thế giới trong các huy hợp xướng và kỹ thuật hát hợp xướng 
hình tượng chân thực và có giá trị thẩm mỹ thì hầu hết sinh viên rất hứng thú, nhất là 
cao, nghệ thuật đã tác động đến lí trí và những học viên về trường phổ thông giảng 
tình cảm của con người, kích thích tính tích dạy sau đó quay lại học tiếp lớp nâng cao 
cực của con người, xây dựng ở con người trình độ chuyên môn. Nhưng khi bàn về 
những hành vi đạo đức tốt đẹp. chương trình và biểu diễn thì vướng mắc 
2. NỘI DUNG một số vấn đề sau: 
 Hiện nay phong trào ca hát đã được Nhìn lại chương trình giảng dạy âm 
các cơ quan ban ngành quan tâm rất nhiều, nhạc trong trường phổ thông ở Việt Nam từ 
các chương trình thiếu nhi cho tới người bậc Mầm Non, cấp I, cấp II. Trong chương 
lớn được các đài truyền hình phát sóng liên trình giảng dạy âm nhạc ở trường phổ thông 
tục như: the voice kid, the voice, X factor, gần như không nói đến hợp xướng, chỉ nói 
tiếng hát hoa phượng đỏ, Việt Nam Idol, đến khái niệm hợp xướng trong chương 
Tuyệt đỉnh tranh tài, Sao mai điểm hẹn, trình cấp II vì vậy các em ít có điều kiện 
Bước nhảy hoàn vũ các hội thi tiếng hát tiếp xúc với nghệ thuật hát hợp xướng. 
măng non của HTV tổ chức, các hội thi Trong chương trình giảng dạy chúng ta có 
măng non, thiếu niên của các trung tâm sinh hoạt hợp xướng nhưng còn mang tính 
quận huyện, các trường Trung học phổ hình thức so với một số các nước ở Châu 
thông, THCS và Tiểu học đã thu hút đông Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn 
đảo phụ huynh và các em học sinh hưởng Quốc thì việc giảng dạy hợp xướng của 
ứng tham gia rất nhiệt tình. Qua những chúng ta chưa thực sự phát huy thế mạnh 
chương trình trên, chúng ta đã phát hiện ra của loại hình nghệ thuật rất ưu việt này. 
nhiều tài năng từ những cuộc thi này. Chúng ta khảo sát thời gian biểu học tập 
 Chương trình biểu diễn văn nghệ hiện dành cho giáo dục âm nhạc ở một số nước 
nay bao gồm ca, múa, kịch, thời trang. để có được mức độ so sánh khách quan: 
 121 
 Bảng phân bổ thời gian cho giáo dục Âm nhạc ở Hàn Quốc 
 Thời gian phân bổ mỗi tuần 
 Lớp Tiêu đề Cấp 
 Số tiết /tuần (phút) 
 1-2 3 (40 phút) Cuộc sống vui tươi Tiểu học 
 3-6 3 (40 phút) Âm nhạc 
 7 2 (45 phút) Âm nhạc Trung học CS 
 8-9 1 (45 phút) Âm nhạc 
 10 1 (45 phút) Âm nhạc Trung học PT 
 Học Âm nhạc ở Nhật Bản 
 Lớp Số tiết học Âm nhạc/ năm Ghi chú 
 1 68 
 2 70 
 3 60 
 Tiểu học 1 tiết = 45 phút 
 4 60 
 5 50 
 6 50 
 7 45 
 Trung học 
 8 35 1 tiết = 50 phút 
 cơ sở 
 9 35 
 Chương trình Giáo dục Âm nhạc ở Mỹ 
 Cấp học Primary school Middle high school High school 
 Lớp MG-4 (5) (5) 6-8 9-12 
 -Âm nhạc chuẩn biểu -Âm nhạc chuẩn biểu 
 diễn (Performance- diễn (Performance-
 based music) based music) 
 -Phát triển năng lực cá -Phát triển năng lực cá 
 Âm nhạc chuẩn phổ nhân (Individual nhân (Individual 
Chương trình Giáo 
 thông (General development) development) 
dục Âm nhạc 
 Music) + Hợp xướng (Choir) + Hợp xướng (Choir) 
 + Dàn nhạc cổ điển + Dàn nhạc cổ điển 
 (Instrumental (Instrumental 
 Ensemble) Ensemble) 
 + Nhóm nhạc (Band) + Nhóm nhạc (Band) 
Thời gian tiết học 20-30 phút 30-45 phút 30-45 phút 
 122 
 Nhóm lớn, nhóm nhỏ, Nhóm lớn, nhóm nhỏ, 
Hình thức dạy học Nhóm lớn, nhóm nhỏ 
 và cá nhân và cá nhân 
 Phụ thuộc vào hình Phụ thuộc vào hình 
Số lượng học sinh 15-20 
 thức lớp thức lớp 
Số tiết Âm nhạc 4-5 tiết / tuần 4-5 tiết / tuần 4-5 tiết / tuần 
 Điểm qua thời gian biểu học tập âm học Sài Gòn là những trường đào tạo hệ đại 
nhạc ở một số nước chúng ta thấy rằng: học sư phạm âm nhạc cho toàn phía nam 
 - Thời lượng học tập âm nhạc ở độ tuổi cho tới nay đã đào tạo một đội ngũ giáo 
nhỏ luôn học với số tiết trung bình khoảng viên rất tốt. Trong chương trình các sinh 
2 tiết trong 1 tuần và giảm dần ở những cấp viên được trang bị kiến thức về môn kỹ 
học sau nhưng học liên tục cho đến lớp 12 thuật hát tập thể, kỹ thuật hát hợp xướng, 
 - Chúng ta nên tìm hiểu thêm về nội chỉ huy hợp xướng, phối hợp xướng, sáng 
dung giảng dạy môn âm nhạc để có cái tác. giúp cho giáo viên có thể tự chuyển 
nhìn tổng thể và toàn diện. Qua đó có thể soạn và biên soạn các ca khúc, hợp xướng 
rút ra những kinh nghiệm quý báu cho dạy để phục vụ cho nhu cầu công việc tập 
và học của chúng ta luyện và biểu diễn hợp xướng học đường. 
 Vậy làm thế nào để chúng ta phát huy - Hàng năm, sở giáo dục có những tổng 
hiệu quả việc giảng dạy âm nhạc hợp kết về chương trình phát huy tính sáng tạo 
xướng trong trường phổ thông? để có những tác phẩm tốt bổ sung vào 
 - Hiện nay chúng ta đã có chương chương trình giảng dạy. Việc thực hành có 
trình sách giáo khoa nhưng nội dung đã thể được tiến hành đa dạng và phong phú 
chuẩn chưa? Chỉ cần thay đổi một số bài ở không mang nặng hình thức, thể hiện từ 
phần phụ lục phù hợp cho chương trình những bài ca đơn giản, có tiết tấu sôi động, 
giảng dạy và ngoại khóa là đủ hay cần có hát có kết hợp với múa, vừa hát vừa làm 
sự bổ sung thường xuyên để cập nhật đời động tác, đóng các nhân vật trong tác 
sống biến động không ngừng? phẩm. hát các chủ đề về thiên nhiên, ca 
 - Tăng cường việc thực hành để rèn ngợi tổ quốc, bạn bè, mái trường, gia đình 
luyện thẩm mỹ và đạo đức, tính kỉ luật Việc đưa giáo dục âm nhạc hợp xướng 
trong sinh hoạt tập thể, văn hóa ứng xử vào trong học đường không quá khó khăn 
trong giao lưu đồng thời cũng rất cần thiết, đáp ứng nhu 
 Bác Hồ đã từng nói “đoàn kết, đoàn cầu xã hội ngày nay và hợp với xu thế phát 
kết, đại đoàn kết” từ mức độ hát tập thể triển thế giới, tạo được sự hứng thú cho giáo 
chúng ta bổ sung thêm hát hợp xướng vì viên và học sinh, nâng cao dân trí hướng 
đây cũng là xu thế tương lai khi chúng ta đạo thị hiếu tốt cho thanh thiếu niên, góp 
hội nhập cùng giáo dục với thế giới. phần tạo nguồn tài năng âm nhạc trẻ. 
 - Với thuận lợi hiện nay của Việt Nam 3. KẾT LUẬN 
là dạy lớp tập thể rất đông vì thế tôi tin Những điểm ưu việt của hợp xướng là 
rằng khi đưa những tác phẩm hát hợp sức mạnh của một tập thể, vẻ đẹp của giọng 
xướng sẽ rất thuận lợi. hát nhiều bè Đặc trưng cơ bản của hợp 
 - Nhạc viện TP.HCM và Trường Đại xướng là bằng giọng hát của cả một tập thể 
 123 
với những cung bậc trầm bổng tạo nên cảm nghệ thuật, liên tưởng sáng tạo góp phần 
nhận đa chiều hàm xúc tình cảm sâu rộng phát triển trí tuệ, xây dựng ý thức tập thể 
phong phú cho khán thính giả và cho chính và tạo khả năng nhận thức tốt, giúp con 
những người tham dự hợp xướng. người ứng xử văn minh giao tiếp hoà đồng, 
 Hợp xướng có thể nói lên được những rèn luyện văn hoá một cách toàn diện, phát 
tâm tư, nguyện vọng của con người khi sống triển khả năng nội tâm, rèn luyện sự quan 
trong một xã hội, đại diện cho sức mạnh sát tinh tế và giải quyết tình huống linh 
nhân dân, là tiếng nói thét lên sức mạnh. hoạt tạo tính đoàn kết, tuyên truyền, giáo 
 Hợp xướng còn đóng một số vai trò rất dục truyền thống của đất nước, giáo dục 
quan trọng như: giáo dục thẩm mỹ âm học sinh biết sống và chia sẻ yêu thương.
nhạc, thị hiếu âm nhạc, đánh thức xúc cảm 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Đoàn Phi (2005), Chỉ huy dàn dựng hát tập thể, Nxb Đại học Sư phạm. 
2. Đoàn Phi (2007), Chỉ huy dàn dựng Hợp xướng, Nxb Đại học Sư phạm. 
3. F.A.Gievecto (1968), Phối khí, Hội nhạc sĩ Việt Nam dịch. 
4. Hồ Ngọc Khải (2013), So sánh Chương trình Giáo dục Âm nhạc của Việt Nam và Hoa 
 Kỳ, website giáo dục âm nhạc Việt Nam. 
5. I.ievukhin (1967), Kỹ thuật chỉ huy, Nxb Leningrad. 
6. Lê Anh Tuấn (2011), Giáo dục Âm nhạc ở một số nước trên thế giới, website giáo dục 
 âm nhạc Việt Nam. 
7. Minh Cầm (1982), Chỉ huy và biểu diễn hợp xướng, Vụ Đào Tạo – Bộ Văn hóa và 
 Thông tin Hà Nội. 
8. Minh Cầm (2008), Tập bài giảng phối hợp xướng. 
9. Ngô Thị Nam (2004), Hát nhạc, Nxb Đại học Sư phạm. 
10. Nguyễn Thị Nhung (2005), Hình thức, thể loại âm nhạc, Nxb Đại học Sư phạm. 
11. Nguyễn Thị Thanh Thùy (2012), Quan niệm về giáo dục con người của Platon trong tác 
 phẩm nền cộng hòa, Tạp chí khoa học xã hội số 06 Viện khoa học xã hội Việt Nam. 
12. Vũ Ngọc Pha, Doãn Chính (1993), Triết học tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia. 
13. Vũ Tự Lân, Lê Thế Hào (1998), Phương pháp hát và chỉ huy dàn dựng hát tập thể, 
 Nxb Giáo dục. 
 *Ngày nhận bài: 25/6/2014. Biên tập xong: 1/12/2014. Duyệt đăng: 6/12/2014 
 124