Mối tương quan giữa nghệ thuật âm nhạc và một số loại hình nghệ thuật khác

 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL 
 ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY 
 Số 70 (04/2020) No. 70 (04/2020) 
 Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website:  
 MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC 
 VÀ MỘT SỐ LOẠI HÌNH NGHỆ THUẬT KHÁC 
 The correlation between music art and other art forms 
ThS. Dương Thanh Tùng 
Trường Đại học Sài Gòn 
TÓM TẮT 
Âm nhạc là một trong những loại hình nghệ thuật mà chúng ta rất dễ bắt gặp trong cuộc sống. Bên cạnh 
đó, còn một số loại hình nghệ thuật phổ biến khác như: múa, văn học, sân khấu, kiến trúc, điện ảnh.v.v. 
Mặc dù các loại hình nghệ thuật này đều có nét đặc thù riêng nhưng chúng lại có mối quan hệ mật thiết 
với nhau. Bài viết nhằm giúp người đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này. 
Từ khóa: âm nhạc, các loại hình nghệ thuật 
ABSTRACT 
Music is one of the art forms that we easily come across in life. Besides, there are some other popular arts 
such as dance, literature, theater, architecture, cinema, etc. Although these types of art are unique, they 
have a close relationship with one another. The article aims to clarify this issue. 
Keywords: music, types of art 
 1. Mở đầu khấu, điện ảnh). Mỗi loại hình nghệ thuật 
 Nghệ thuật là sự sáng tạo ra những sản đều có nét đặc trưng riêng, đồng thời chúng 
phẩm vật thể hoặc phi vật thể, mang lại có nhiều thể loại khác nhau. Chẳng hạn, 
những giá trị văn hóa, tinh thần, tư tưởng trong nghệ thuật văn học gồm có tiểu 
và thẩm mỹ. Đó là cái hay, cái đẹp để con thuyết, truyện ngắn, thơ ca.v.v. trong nghệ 
người chiêm nghiệm qua các giác quan, thuật sân khấu có kịch nói, kịch hát 
khiến họ có sự rung động về mặt cảm xúc, trong âm nhạc có ca khúc, tổ khúc, giao 
từ đó ngưỡng mộ bởi trình độ và tài năng hưởng.v.v. 
vượt trên mức thông thường của người 2. Nội dung 
sáng tạo. Nghệ thuật được chia ra thành Mỗi loại hình nghệ thuật đều có cách 
bảy môn cơ bản: kiến trúc, điêu khắc, âm thể hiện tiếng nói tâm hồn của riêng mình, 
nhạc, hội họa, văn học, sân khấu và điện chúng bổ sung cho nhau, làm phong phú 
ảnh. Ngoài ra, còn có nghệ thuật trang trí, cho hoạt động nghệ thuật của con người, 
múa, nhiếp ảnh.v.v. Nghệ thuật được chia nhằm đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của xã hội, 
thành ba nhóm: không gian (kiến trúc, hội điển hình là nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc 
họa, điêu khắc), thời gian (âm nhạc) và sự là một trong những loại hình nghệ thuật cổ 
kết hợp giữa không gian – thời gian (sân xưa nhất. Với sự phong phú của các thể 
Email: tungnhacvien@gmail.com 
 80 
DƯƠNG THANH TÙNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
loại và hình thức, nghệ thuật âm nhạc rất thúc buộc người ta phải cử động. Âm nhạc 
đa dạng và độc đáo. Vì thế nó luôn đồng và múa có một sự tương đồng giữa tiết 
hành trong suốt cuộc đời của mỗi con tấu(1) và nội dung, cảm xúc phong phú của 
người. Âm nhạc đặc biệt ở chỗ có nhạc âm nhạc có thể đáp ứng tốt để đệm cho 
điệu, âm trầm bổng, nhịp nhàng theo tiết điệu múa, góp phần làm tăng thêm vẻ say 
tấu riêng của từng thể loại, phục vụ mọi đắm và nâng cao ý nghĩa cũng như giá trị 
nhu cầu về thưởng thức, vì vậy có thể của nghệ thuật múa. Như vậy, âm nhạc có 
khiến người ta buồn, vui, sầu não, hân được một sự diễn giải cụ thể thông qua 
hoan.v.v. Là loại hình nghệ thuật của âm điệu múa, và điệu múa có được sức mạnh 
thanh và thời gian, đồng thời với tính chất cảm xúc thông qua âm nhạc. 
trừu tượng, âm nhạc dễ dàng kết hợp với 2.2. Âm nhạc và văn học 
các loại hình nghệ thuật khác. Tuy nhiên, So với sự hợp nhất của âm nhạc với 
trong phạm vi một bài báo, chúng tôi chỉ nghệ thuật múa, sự hợp nhất của âm nhạc 
nêu lên điển hình một số loại hình nghệ với văn học cũng gần như tương đương về 
thuật liên quan đến âm nhạc như múa, thơ tính tự nhiên và tính cổ xưa. Thực chất, các 
ca, kịch nghệ. Đặc biệt là sự kết hợp giữa âm trong văn học chính là âm thanh của từ 
âm nhạc với thơ ca và múa vì chúng có tiết ngữ được phát ra và được tinh lọc để đưa 
tấu. Âm nhạc cũng thống nhất với kiến trúc vào âm nhạc. Điển hình, có những bài thơ 
mặc dù kiến trúc là một loại hình nghệ giàu nhạc tính, không cần phổ nhạc cũng 
thuật cụ thể, người xem có thể thấy rõ từng có thể hát lên được (ngâm thơ). Bên cạnh 
chi tiết và có đặc điểm không gian. Trong đó, rất nhiều bài thơ được phổ nhạc, trở 
điện ảnh, âm nhạc đóng vai trò rất ưu thế: thành những ca khúc được đông đảo công 
“Âm nhạc là một thành tố quan trọng chúng yêu mến. Do đó, nhiều bài thơ đã 
trong hệ thống các ký hiệu âm thanh, góp nổi tiếng càng nổi tiếng hơn nhờ những ca 
phần quan trọng vào quá trình sáng tạo tác khúc dùng thơ làm ca từ. Ví dụ: Thuyền và 
phẩm điện ảnh. Việc điện ảnh đưa âm nhạc biển (Thơ: Xuân Quỳnh, Nhạc: Phan 
vào trong phim đã tạo nên những hiệu quả Huỳnh Điểu); Hành khúc ngày và đêm 
cảm xúc, đưa lại cho người xem những mỹ (Thơ: Bùi Công Minh, Nhạc: Phan Huỳnh 
cảm” (Phan Thị Bích Hà, 2015). Điểu); Lời ru trên nương (Thơ: Nguyễn 
 2.1. Âm nhạc và múa Khoa Điềm, Nhạc: Trần Hoàn), Đất nước 
 Múa là một bộ môn nghệ thuật biểu (Thơ: Tạ Hữu Yên, Nhạc: Phạm Minh 
diễn sử dụng ngôn ngữ hình thể để phản Tuấn).v.v. Trong lĩnh vực sáng tác ca khúc, 
ánh tình cảm, hiện tượng của cuộc sống. hầu như nhạc sĩ nào cũng đã từng tìm đến 
Đặc trưng của múa là động tác, đội hình thơ để phổ nhạc, đặc biệt là những người 
cách điệu. Âm nhạc và múa là hai loại hình mới học sáng tác nhạc. Nhờ lấy cảm hứng 
nghệ thuật xuất hiện rất sớm của loài trong ca từ của bài thơ nên nhạc sĩ có thể 
người, chúng gắn kết với nhau trong cả tiến viết thêm giai điệu của âm nhạc để tạo nên 
trình lịch sử văn hóa, nghệ thuật của mỗi những bài hát có giá trị. Tuy nhiên, những 
dân tộc, mỗi quốc gia. Cứ như thế, chúng điều nêu trên thuộc về đa số chứ không 
cùng đồng hành, tồn tại và phát triển ngày phải là tất cả, bởi vì không phải bài thơ nào 
một hoàn thiện. Vẻ đẹp của múa trước hết cũng phù hợp để phổ nhạc. 
là thể hiện ở sự tự do, có tiết tấu và sự thôi 2.3. Âm nhạc với Sân khấu 
 81 
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 70 (04/2020) 
 Một loại hình nghệ thuật khác cũng mạn thế kỷ XIX. Thế nhưng, sự kết hợp 
luôn có sự tham gia của âm nhạc đó chính của hai loại hình nghệ thuật này cũng có 
là nghệ thuật sân khấu, điển hình là kịch. nhiều khó khăn. Sự vận động của vở kịch 
Từ những hình thức sơ khai của nghệ thuật là nhanh chóng và thẳng một mạch, trong 
sân khấu như các trò diễn, các hình thức kể khi âm nhạc thì chậm rãi và theo đường 
chuyện sử thi của các dân tộc trên thế giới vòng. Do đó, nếu âm nhạc cứ theo đường 
đến các hình thức sân khấu lớn như kịch của nó thì hành động kịch sẽ phải dừng lại. 
nói của phương Tây, hoặc là tuồng, chèo, Hệ quả là các vở kịch sẽ ít diễn xuất hơn, 
cải lương của Việt Nam.v.v. đều có sự thay vào đó là những màn đối thoại dài 
tham gia của nghệ thuật âm nhạc. Một vở dòng. Thông thường thì sự kết hợp của 
kịch dù nhỏ đến đâu nếu không có âm nhạc hình thức âm nhạc cũng bị phá vỡ, và bị 
sẽ không thể nói đó là một tác phẩm hoàn thay thế bằng mạch trong câu chuyện của 
chỉnh. Trong những hình thức sân khấu sơ vở kịch. 
khai như “Hát khan” của các dân tộc Tây 2.4. Âm nhạc và kiến trúc 
Nguyên, “Đẻ đất đẻ nước” của dân tộc Nghệ thuật kiến trúc cũng có mối 
Mường thường có các nhạc cụ gõ, nhạc cụ tương quan với âm nhạc về nhiều khía 
hơi... đệm theo. Tuy ở đó có thể không có cạnh. Trước hết, âm nhạc là nghệ thuật 
các làn điệu hát, nhưng nó có yếu tố hát mang tính chất thời gian, ta cần phải có 
trong các câu kể thơ hoặc có thể nói đó là thời gian để thưởng thức một khúc nhạc, 
những câu hát thơ mang tính ngâm ngợi. cũng như một khúc nhạc cần thời gian để 
Trong sân khấu kịch nói, âm nhạc thường biểu lộ hết những tiểu khúc. Đoạn nhạc này 
tham gia vào các phần mở màn, kết thúc, nối tiếp đoạn nhạc kia, các nốt nhạc theo 
làm nhạc nền, nhạc chen, nhạc chuyển đuổi nhau cho đến hết bài. Trong khi đó, 
màn, chuyển cảnh góp phần tạo hình kiến trúc nặng về không gian, một công 
tượng, tăng thêm tính kịch và nhiều khi trình kiến trúc hiện ra mà không cần người 
còn có những tiết mục âm nhạc hoàn chỉnh xem phải mất thời gian để theo dõi từ đầu 
để miêu tả tâm trạng nhân vật hoặc làm nền đến cuối quá trình thi công của công trình 
bổ sung cho tình tiết của vở kịch. Ví dụ, đó. Một dinh thự có thứ tự trước sau, 
trong vở kịch nói “Peer Gynt”, nhạc sĩ nhưng thứ tự ấy xuất hiện cùng một lúc, 
Edvard Grieg(2) đã viết phần nhạc như làm mất ý niệm thời gian và thay vào đó 
những tiết mục âm nhạc hoàn chỉnh ở đó cho ta một cảm giác rất đỗi mạnh mẽ về 
giai điệu đầy chất thơ đẹp như hoa đồng không gian. Bởi công trình kiến trúc cần 
nội của bài hát “Khúc hát nàng không gian mới biểu lộ được. Cho nên, 
Solveig” (làm nền cho cảnh nàng Solveig trong các ngành nghệ thuật, chỉ riêng hai 
đứng trên bờ biển chờ đón chàng Peer ngành này là có tính chất sáng tạo thuần 
Gynt trở về và rồi chàng chết trong vòng túy. Đối với kiến trúc, vật được tạo ra là 
tay của Solveig) đã làm cho người xem một tác phẩm rõ ràng và độc đáo, không 
phải xúc động. Phần âm nhạc của vở cần dùng thiên nhiên làm mẫu mực để làm 
kịch “Peer Gynt” sau này đã được Grieg theo. Đối với âm nhạc, không cần phải giả 
tách ra, viết thành tổ khúc (Suite)(3) cho tiếng chim hót hay tiếng suối reo để tác 
dàn nhạc giao hưởng và là một trong động lên tâm hồn con người mặc dù nó có 
những tổ khúc xuất sắc của âm nhạc lãng thể làm vậy, và kiến trúc cũng không dựa 
 82 
DƯƠNG THANH TÙNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
vào một hình thể nào đó của thiên nhiên để tại Nhạc viện TP. HCM), hoặc là sự hỗn 
gợi nơi chúng ta cảm xúc thanh thoát. Cả hợp giữa điệu Tango và Habalera thành 
hai tự tạo những âm điệu, hình thức khác điệu Tango Habalera. Khi kiến trúc sư thiết 
biệt với thiên nhiên trong khi các ngành kế xong một ngôi nhà cũng giống như nhạc 
nghệ thuật khác không sáng tạo như thế mà sĩ sáng tác một tác phẩm âm nhạc. “Khúc 
chỉ tái tạo lại. Ta thấy, các nghệ sĩ trong dạo đầu” là người ta bước vào sân nhà để 
ngành hội họa, điêu khắc, thơ, kịch có thể xem thiết kế bên trong, “phần trình bày” là 
lấy đề tài của mình đã có sẵn trong thiên đi vào sảnh, “dấu lặng” là khoảng dừng 
nhiên và trình bày trở lại cho mọi người chân để ngắm nhìn hoặc chuyển hướng, 
thưởng ngoạn với tài năng của mình. Đối “biến tấu” là sự thay đổi màu sắc của căn 
với một kiến trúc sư, khi thiết kế một nhà nhà, “giang tấu”(5) là lúc ngồi ở giữa nhà, 
hát là phải biết qua âm thanh học, phải biết ngẫm nghĩ những nơi gây ấn tượng và tiếp 
làm triệt âm ở các vách tường và mọi bậc tục xem đi xem lại, sau đó là sự kết thúc 
thang. Ngoài ra, phải thiết kế trần phản âm của bài nhạc. Tuy nhiên, so sánh như trên 
sao cho âm thanh đến với khán giả mà là để ta dễ hiểu hơn về mối tương quan 
không bị độ vang làm hỏng âm thanh. giữa hai loại hình nghệ thuật này với nhau 
Hoặc là khi thiết kế một nhà thờ, phải làm mà thôi, không nhất thiết phải rập khuôn 
sao để tạo độ vang vừa đủ, sử dụng mái đến thế. Bởi lẽ, điều khác biệt giữa âm 
vòm để nghe âm thanh được thiêng liêng. nhạc và kiến trúc là khi nghe một bài nhạc 
Vì vậy, nếu kiến trúc sư có kiến thức về âm ta phải nghe theo thứ tự thời gian, nghe từ 
nhạc sẽ thấy rõ sự mật thiết của hai ngành đầu đến cuối chứ không thể nghe ngược 
nghệ thuật này. Sở trường viết nhạc của lại, như vậy sẽ không đúng bài nhạc. Còn 
các nhạc sĩ khác nhau, có người chuyên đối với kiến trúc, ta có thể tham quan 
viết nhạc tình cảm, có người chuyên về theo ý muốn, không cần phải theo chiều 
nhạc âm hưởng dân ca.v.v. Kiến trúc sư hướng nào. 
cũng vậy, mỗi người đều có sở trường 2.5. Âm nhạc và điện ảnh 
riêng, có người chuyên thiết kế bệnh viện, Điện ảnh cũng có mối tương quan đối 
có người chuyên thiết kế trường học.v.v. với âm nhạc, trong một bộ phim luôn có sự 
rồi cũng tùy theo địa điểm vùng biển, đồng hỗ trợ của âm nhạc để có sự hấp dẫn và 
bằng hay vùng cao mà công trình sẽ có xúc động hơn. Đồng thời, âm nhạc sẽ góp 
kiểu dáng khác đi. Bên cạnh đó, còn tùy phần lột tả được nhân vật trong bộ phim. 
theo nội dung, đường nét biến đổi. Ví dụ: Có âm nhạc, phim sẽ không bị khô khan, 
bệnh viện đa khoa phải khác bệnh viện phụ nếu nhạc phù hợp sẽ giúp cho bộ phim 
sản, trường âm nhạc phải khác trường phổ thêm ý nghĩa và khiến người xem cảm 
thông; nói đến nhà ở thì rất đa dạng, người thấy rung động. Phim ảnh là một loại hình 
thích kiểu Pháp, người thích kiểu Nhật; nghệ thuật tổng hợp và nhạc phim là sự hỗ 
thậm chí có người thích kiểu hỗn hợp vừa trợ, không thể thiếu. Phim thị trường ở 
Pháp vừa Nhật, vừa hoành tráng nhưng Việt Nam và cả thế giới đều có ca khúc 
cũng phải dễ thương. Âm nhạc cũng có sự chủ đạo, đồng thời khi nghe ca khúc là 
hỗn hợp như vậy, trong nhạc Jazz(4) có sự người ta sẽ nghĩ ngay đến bộ phim. Ví dụ: 
kết hợp với đàn tranh (nghệ sĩ Trần Mạnh đối với những ai đã từng được xem bộ 
Tuấn đã từng biểu diễn với hình thức này phim Titanic, khi nghe ca khúc “My heart 
 83 
SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 70 (04/2020) 
will go on”, họ sẽ liên tưởng đến bộ phim 3. Kết luận 
chứ không thể nào tách ra đứng riêng. Âm Rõ ràng, nghệ thuật âm nhạc có mối 
nhạc nếu không có hình ảnh vẫn là một tác tương quan với một số loại hình nghệ thuật 
phẩm độc lập, còn một bộ phim nếu không khác. Sự kết hợp này sẽ giúp cho nghệ 
có âm nhạc sẽ không thể xem là một tác thuật thêm phong phú, tác phẩm được sinh 
phẩm trọn vẹn. Nhạc phim thường được đề ra từ sự kết hợp như vậy thật sự là một 
cập là ca khúc, nhạc nền và nhạc tình hình thức nghệ thuật mới. Nhờ đó, nghệ 
huống trong phim. Nhạc sĩ viết nhạc cho thuật âm nhạc càng thêm đa dạng, ngoài 
bộ phim trước hết phải có một ca khúc phù những tác phẩm âm nhạc độc lập, chúng ta 
hợp với chủ đề, sau đó phải có phần nhạc dễ dàng nghe thấy âm nhạc ở trong hầu hết 
nền thật xuất sắc để chuyển tải được thân các bộ phim, các điệu múa, nhiều bài hát 
phận nhân vật và hình ảnh mà bộ phim được phổ từ thơ.v.v. 
muốn gửi đến người xem. 
Chú thích 
(1) Tiết tấu: sự nối tiếp các âm thanh có trường độ (độ dài – ngắn của âm thanh) giống nhau 
 và khác nhau. 
(2) Edvard Grieg: nhà soạn nhạc, nhạc trưởng, nghệ sĩ Piano người Na Uy. 
(3) Tổ khúc (Suite): một bộ các tác phẩm khí nhạc được sắp xếp theo thứ tự nhằm để biểu 
 diễn riêng một mạch. 
(4) Jazz: một thể loại âm nhạc có nguồn gốc từ Hoa Kỳ, là sự pha trộn của âm nhạc Blues 
 (những điệu hát của miền Tây Châu Phi, được các nô lệ da đen mang sang Bắc Mỹ) và 
 hòa âm trong âm nhạc cổ điển. 
(5) Giang tấu (interlude): phần dạo nhạc giữa các lần biểu diễn khác nhau. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Dương Viết Á. (1994). Âm nhạc – Lý luận và cây đời. Hà Nội: NXB Âm nhạc – Tạp chí 
 Văn hóa nghệ thuật. 
Đỗ Văn Khang, Đỗ Huy. (1985). Mỹ học Mác – Lênin. Hà Nội: NXB ĐH & THCN. 
Đỗ Văn Khang. (1998). Lịch sử Mỹ học. Hà Nội: NXB Văn hóa. 
Hoài Lam. (1979). Tìm hiểu Mỹ học Mác – Lênin. Hà Nội: NXB Văn hóa. 
Lê Ngọc Trà. (1994). Mỹ học đại cương. Hà Nội: NXB Văn hóa thông tin. 
Các đường link tham khảo 
Hoài An. (07/03/2020, 03:00). Sự giao thoa giữa các loại hình nghệ thuật. Truy xuất từ 
 https://nhandan.com.vn/vanhoa/item/7713302-.html. 
 84 
DƯƠNG THANH TÙNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN 
Dewitt H. Parker. (07/3/2020, 03:29) Âm nhạc và các loại hình nghệ thuật khác. Truy xuất 
 từ 
 dewitt-hparker-am-nhac-va-cac-loai-hinh-nghe-thuat-khac.html. 
Phan Thị Bích Hà. (08/3/2020, 19:11). Yếu tố âm nhạc trong tác phẩm phim truyện. Truy 
 xuất từ  
Trần Quang Minh. (08/3/2020, 20:00). Mối lương duyên của âm nhạc và kiến trúc. Truy 
 xuất từ https://fudozon.com/tin-tuc/moi-luong-duyen-cua-am-nhac-va-kien-truc-
 -1073.html 
Tọa đàm “Vai trò âm nhạc trong nghệ thuật múa”: Thể hiện âm nhạc trong múa. 
 (09/3/2020, 21:21). Truy xuất từ  
 =18&macmp=18&mabb=45853&no_redirect=true 
Vai trò âm nhạc trong sân khấu truyền thống Việt Nam. (09/3/2020, 22:11). Truy xuất từ 
 https://vannghebinhphuoc.org.vn/am-nhac/vai-tro-am-nhac-trong-san-khau-
 truyen-thong-viet-nam-44.html 
Duyên Vũ. (10/3/2020, 13:12). Âm nhạc làm mới nhân vật văn chương. Truy xuất từ 
 https://giaoducthoidai.vn/am-nhac-lam-moi-nhan-vat-van-chuong-
 3807509.html 
Ngày nhận bài: 11/3/2020 Biên tập xong: 15/4/2020 Duyệt đăng: 20/4/2020 
 85