Môi trường diễn xướng của hát chầu văn: Tiếp cận và giải pháp bảo tồn tại Hải Phòng

 MÔI TRƯỜNG DIỄN XƯỚNG CỦA HÁT CHẦU VĂN: 
 TIẾP CẬN VÀ GIẢI PHÁP BẢO TỒN TẠI HẢI PHÒNG
 Hoàng Thị Mỹ 
 Khoa Du lịch 
 Email: myht@dhhp.edu.vn
 Ngày nhận bài: 12/4/2019
 Ngày PB đánh giá: 27/5/2019
 Ngày duyệt đăng: 19/7/2019
 TÓM TẮT
 Chầu văn là một thể loại âm nhạc được sinh ra trong môi trường tín ngưỡng hầu đồng dùng để ngợi ca công 
 đức của các vị Thánh Tứ Phủ. Bên cạnh môi trường tín ngưỡng, Chầu văn còn được sử dụng trong những 
 sinh hoạt văn hóa dân gian đời thường. Bài báo này hướng đến phân tích hai môi trường diễn xướng, từ đó, 
 tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy môi trường diễn xướng Chầu văn ở Hải Phòng.
 Từ khóa: Chầu văn, Môi trường diễn xướng, Hải Phòng.
 CHAU VAN SINGING ENVIRONMENTS: 
 APPROACHES AND PRESERVATION SOLUTIONS IN HAIPHONG.
 ABSTRACT
 Chau Van is a Vietnamese form of ritual singing which accompanies “Hau dong” (Mediumship) during 
 rituals to honor the Mother Goddess. Beside the mediumship ritual singing environment, Chau Van 
 is also used in everyday folk cultural activities. This paper aims at analyzing two environments for 
 ritual singing, from which the author proposes some solutions to preserve and promote the Chau Van 
 environment in Hai Phong.
 Keywords: Chau Van, Ritual Singing Environment, Hai Phong.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ là động lực giúp con người vững tin hơn 
 Là một thành phố nằm trong vùng trong cuộc sống. 
Đồng bằng Bắc bộ, Hải Phòng là nơi lưu Chầu văn tồn tại và phát triển trong hai 
giữ và bảo tồn nhiều loại hình diễn xướng môi trường diễn xướng: Chầu văn trong môi 
văn hóa dân gian, trong đó có Chầu văn. trường tín ngưỡng và Chầu văn trong những 
Chầu văn là một thể loại âm nhạc phục sinh hoạt văn hóa dân gian đời thường. Chúng 
vụ cho nghi lễ tín ngưỡng gắn liền với tục 
 tôi sẽ phân tích và làm rõ hai môi trường của 
thờ Mẫu. Hòa trong tiếng hát là những 
 diễn xướng Chầu văn ở Hải Phòng với mục 
âm thanh rộn rã của những nhạc cụ cổ 
truyền, đặc biệt là bộ gõ. Những âm thanh đích giúp người đọc hiểu hơn về loại hình âm 
đó đã góp phần không nhỏ đưa con người nhạc nghi lễ này, từ đó có thái độ đúng đắn 
vào một thế giới vui tươi hạnh phúc, tạm trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nó 
quên đi những vất vả, cơ cực đời thường, trong đời sống hiện nay.
50 TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI PHÒNG
2. KHÁI QUÁT VỀ CHẦU VĂN Ở xứ Đông (Hải Dương- Hải Phòng) trong 
HẢI PHÒNG việc tôn thờ Mẫu. Các sách như: “Đại 
 Hải Phòng từ lâu đã được bạn bè Nam nhất thống chí”, “Hải Dương dư địa 
phương xa biết đến là một “miền sóng, chí” soạn vào đời Nguyễn, đều có nhắc 
miền gió” đầy chất thợ của bến Cảng với đến phủ Thượng Đoạn và xếp vào hàng 
những con tàu lớn nhỏ khơi xa là cái nôi cổ tích của tỉnh Hải Dương. Đền phủ thờ 
sản sinh, nuôi dưỡng nhiều loại hình diễn thánh Mẫu Liễu Hạnh được xây dựng ở 
xướng dân gian độc đáo: rối cạn, rối nước, nhiều nơi trong cả nước, nhưng tiêu biểu 
hát Đúm, Ca trù và Chầu văn. Chầu văn là di tích Đền Phủ dày (Nam Định), Phủ 
tuy không sinh ra ở Hải Phòng nhưng Chầu Tây Hồ (Hà Nội), Đền Sòng (Thanh Hóa) 
văn đã là một trong những món ăn tinh thần và Phủ Thượng Đoạn (Hải Phòng). 
quan trọng của người dân nơi đây. 3. MÔI TRƯỜNG DIỄN XƯỚNG 
 Trong các nghi thức thờ Mẫu Liễu CỦA CHẦU VĂN Ở HẢI PHÒNG
Hạnh và các thánh thần Tứ phủ được diễn 
 Trong âm nhạc cổ truyền, căn cứ vào 
ra ở các đền, phủ, điện, lên đồng là một 
 mục tiêu thực hành nghệ thuật của chúng 
nghi thức vô cùng độc đáo. Gắn liền và 
 có thể chia thành ba khối chính: ca nhạc, 
làm nên thành công của một buổi hầu 
 tín ngưỡng; ca nhạc phong tục và ca nhạc 
đồng là âm nhạc Chầu văn. Vì vậy, mỗi 
 đời thường. “Ca nhạc lễ nghi, tín ngưỡng 
năm, đặc biệt là vào dịp Tháng 3 Âm lịch, 
hoặc các dịp “trình đồng mở phủ” của các là những thể loại được dùng vào việc cúng 
con nhang đệ tử, những nơi thờ Mẫu nói tế các lực lượng siêu nhiên”. “Ca nhạc đời 
chung và những nơi thờ Mẫu ở Hải Phòng thường là những thể loại ca nhạc được 
nói riêng nghi lễ hầu đồng và diễn xướng dùng trong cuộc sống thường ngày hoặc để 
Chầu văn hầu thánh diễn ra phổ biến. Rất vui chơi giải trí trong các dịp hội hè hoặc 
nhiều nhà nghiên cứu và nghệ nhân hát nông nhàn mà không gắn với việc tế lễ 
Chầu văn coi Hải Phòng là nơi gìn giữ thờ cúng”. Còn “ca nhạc lễ nghi, phong 
được những nét truyền thống của hát Chầu tục là thể loại ca nhạc trung gian giữa các 
văn xưa. Để xác định chính xác Chầu văn loại ca nhạc lễ nghi tín ngưỡng tôn giáo 
Hải Phòng có từ bao giờ là điều không và các loại ca nhạc đời thường” [9]. Chầu 
dễ dàng, nhưng thông qua các thư tịch cổ văn được sản sinh ra từ môi trường lễ nghi, 
cũng như truyền thuyết dân gian chúng ta tín ngưỡng - mang tính thiêng. Theo dòng 
thấy: Về nguồn gốc hình thành, khoảng chảy của cuộc sống, Chầu văn dần được 
thế kỉ XVI, có vị Chúa Liễu (Thánh Mẫu thế tục hóa để phục vụ cho những nhu cầu 
Liễu Hạnh) đã hạ giới 3 lần, trong lần văn hóa nghệ thuật của con người trong đời 
hạ giới thứ ...  nhân hậu, dáng 
Lợi - Ngô Quyền - Hải Phòng”. [8] Tại ba hình Tiên Nga. Dưới trời đền, miếu những 
nơi thờ chính đó, Chúa Bà Năm Phương tòa. Sắc phong bản cảnh Chúa Bà Quyến 
được thờ trong cung cấm riêng. Bên cạnh Hoa” để người xem hiểu rõ hơn về nguồn 
những đồ thờ cơ bản như bát nhang, chén gốc xuất thân, quê quán của Chúa Bà. 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, Số 35, tháng 07 năm 2019 53
 Ngoài Chúa bà Năm Phương, thi người phụ nữ tài giỏi, khi sống thì giúp 
thoảng người ta cũng thỉnh mời được Bà Vương đánh giặc ngoại xâm, mở mang 
Lê Chân tuy số lần giáng ngự không nhiều. ruộng đất, dạy dân lập nghiệp. Khi hóa Bà 
Trong chuỗi các hoạt động của Lễ hội bà thường hiển linh giúp dân giúp nước: “Nữ 
Lê Chân, tại đình An Biên, đêm hội diễn tướng Lê Chân là võ tướng dưới thời Hai 
xướng chầu văn cũng thường được tổ chức Bà Trưng cùng với thủ lĩnh anh hùng của 
vào tối ngày mùng 8 tháng 2 Âm lịch. Như cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, bà đã đánh 
một thông lệ bất thành văn, trước khi các đuổi giặc Hán đô hộ trở thành Nữ tướng 
thánh thần Tứ phủ giáng ngự, thường thì có công lao, thể hiện tinh thần độc lập và ý 
giá đầu tiên, bà Lê Chân sẽ giáng trước. thức tự chủ của dân tộc ta những năm đầu 
Sở dĩ có hiện tượng này là vì bà vừa được Công nguyên”[3].
nhân dân suy tôn là Mẫu nghi thiên hạ Từ một nhân vật lịch sử có thật với 
(thuộc hàng Mẫu) vừa là thành hoàng của những công đức lớn lao, trải qua bao biến 
Hải Phòng. Với ý nghĩa đó, môi trường thiên thăng trầm của lịch sử, người dân 
diễn xướng Chầu văn vào dịp này cũng Hải Phòng đã lập đền thờ phụng, suy tôn 
vừa phải tuân thủ những nguyên tắc bài bà lên bậc “Thánh Chân Công Chúa” và 
trí trong hầu đồng như chúng tôi đã phân tặng mỹ tự “Nam Hải uy linh”. Để nhớ 
tích ở trên vừa phải gắn với những yếu tố đến công lao của bà, từ xưa nhân dân Hải 
mang tính địa phương: Lễ vật là cua bể Phòng đã tổ chức nhiều hoạt động nghi 
(long đằng) và tôm (hải giải) - những con lễ tại những ngôi đền thờ bà như đền An 
to, tươi ngon và bún sợi phải nhỏ, trắng Biên, đền Nghè. Trong các nghi lễ đó, “lễ 
được làm bằng thứ gạo thơm, ngon, sạch Thánh Đản” được diễn ra quy mô nhất.
sẽ. Nguồn gốc của những lễ vật này gắn 
 Lễ Thánh Đản là lễ hội chính của 
liền với sự hy sinh và hiển linh của Nữ 
 đền Nghè. Lễ hội diễn ra từ ngày mồng 
tướng Lê Chân. Chầu văn giá bà cũng 
 7 đến ngày mồng 10 tháng 2 Âm lịch 
được xướng lên trước sau đó mới đến các 
 hàng năm, là dịp để tưởng nhớ ngày sinh 
thánh thần khác trong hệ thống Tứ phủ: 
 của Thánh Chân Công Chúa (ngày mồng 
“Chiến khu Đệ tứ Đông triều. Giáng sinh 
 8 tháng 2 Âm lịch). Sau khi kiệu thánh 
thục nữ yêu kiều Lê Chân Họp tướng sĩ 
 rước về tế an vị tại đình An Biên. Trong 
những người hào kiệt. Cùng kề vai gách 
 đình, ban hành tế tiếp tục thực hiện lễ 
vác non sông...”[3].
 tế, đọc chúc văn và hóa chúc. Sau lễ tế, 
 Cũng trong môi trường sinh hoạt tín dân làng tụ tập quanh đền nghe các cung 
ngưỡng, Chầu văn còn được dùng để ca văn biểu diễn Chầu văn về bà, những 
ngợi Thành Hoàng làng. Trong những dịp bản Chầu văn long trọng nói về sự tích, 
cúng đình thường thì người ta tổ chức tế lễ sự nghiệp, sự hiển linh của thánh được 
Thành Hoàng làng trước sau đó mới dâng thể hiện trong một không gian văn hóa 
văn chầu thờ ca ngợi đức ngài. tôn nghiêm, những khúc hát Văn đã tạo 
 Đối với người Hải Phòng, vị Thành nên một không gian văn hóa tín ngưỡng 
Hoàng mà nhân dân sùng kính là Nữ tướng huyền bí, khơi gợi lòng tự hào về quê 
Lê Chân - người có công khai phá vùng hương, dân tộc.“Đất An Biên cây xanh 
đất An Biên - Hải Phòng ngày nay. Bà là bát ngát. Làng Cấm xưa đất cát phì nhiêu. 
54 TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI PHÒNG
Vốn xưa quê ở Đông Triều. Sinh ra một Quảng trường tượng đài Nữ tướng Lê 
gái mỹ miều đoan trang An Biên, làng Chân, có lẽ do không gian mở, tập trung 
Cấm một lòng. Khi xưa hai xã nhập cùng đông người xem, người đi lại nên cung 
một dân. Chúa nay có đức có tài. Giúp văn được bố trí nhiều hơn (khoảng trên 
dân đánh giặc nơi nơi phụng thờ”[10]. dưới 10 người), cả nam và nữ. Với tư 
 Như vậy, trong dịp tưởng nhớ ngày cách là một vị Thành Hoàng làng nên ở 
sinh của Nữ tướng Lê Chân, những khúc môi trường diễn xướng này, những bản 
hát văn vẫn được diễn ra đều đặn hàng năm Văn chầu là những bài ngợi ca riêng về 
để ngợi ca công đức của vị Thành hoàng Nữ tướng Lê Chân được các nghệ sĩ thể 
làng Hải Phòng. Cũng là hát văn, cũng là hiện một cách tập thể trong sự phối hợp 
những cung văn với những nhạc cụ truyền nhịp nhàng với các nhạc cụ truyền thống 
thống quen thuộc đấy nhưng người xem (đàn nguyệt, sáo, nhị, trống...). Nhân vật 
có thể thấy nó không phải được trình diễn trung tâm trên sân khấu lúc này cũng 
trong không gian hầu đồng với các giá không do các thanh đồng mà là những 
thánh thần Tứ Phủ mà chỉ như một hoạt nghệ sĩ của đoàn nghệ thuật chèo Hải 
động văn nghệ dân gian bên cạnh các hoạt Phòng trình diễn.
động văn hóa khác của lễ hội như hội vật, 3.2. Chầu văn trong sinh hoạt văn hóa 
hội bơi chải, hội thi hoa thủy tiên, hội thi dân gian đời thường
đánh pháo đất...
 Với sự phong phú về làn điệu, sức lôi 
 Một vài năm gần đây, diễn xướng 
 cuốn trong âm nhạc, tiết tấu và khả năng 
Chầu văn mặc dù vẫn là một hoạt động 
 thể hiện sinh động những nội dung mới, 
quan trọng trong chuỗi các hoạt động tổ 
 những năm gần đây để phù hợp với hơi 
chức kỉ niệm ngày sinh của Nữ tướng 
 thở của thời đại, Chầu văn đã được đưa lên 
Lê Chân, xong địa điểm tổ chức đã thay 
 sân khấu chuyên nghiệp và thể hiện trong 
đổi. Khi diễn ra lễ hội đền Nghè, vào 
 những sinh hoạt văn nghệ quần chúng của 
đêm khai hội (Mùng 7 tháng 2 Âm lịch) 
 người dân. Không gắn với môi trường tín 
diễn xướng Chầu văn được tổ chức trên 
 ngưỡng, lễ nghi nữa, không theo những tục 
sân khấu tại Quảng trường tượng đài Nữ 
 lệ riêng vào thời gian hóa kị của thánh thần, 
tướng Lê Chân cùng các hoạt động văn 
 các bài Văn chầu đã được trình diễn trên 
hóa nghệ thuật chèo, cải lương... Sự thay 
đổi về địa điểm dẫn đến môi trường diễn sân khấu với các yếu tố ánh sáng, phông 
xướng Chầu văn lúc này không phải là nền, trang phục hiện đại. Nội dung của 
không gian tâm linh - nơi ngự của các những bài Văn chầu lúc này đề cập đến tình 
thánh thần, không có sự hiện diện của yêu quê hương, đất nước và ngợi ca Bác 
đồ thờ, lễ vật, vàng mã, hương khói mà Hồ kính yêu, những vấn đề chống tiêu cực, 
thay thế vào đó là những phông ảnh, an toàn giao thông 
pano, hệ thống đèn điện mang tính hiện Rõ ràng là Chầu văn không còn bó 
đại. Nếu trong môi trường diễn xướng hẹp trong môi trường tâm linh mà vươn 
hầu đồng, số lượng cung văn thường ra ngoài đời thường, trở thành một thể 
chỉ 1-2 người nếu là môi trường nhỏ, loại âm nhạc đáp ứng nhu cầu giải trí đơn 
5-7 người nếu là môi trường lớn thì tại thuần của người dân thành phố.
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, Số 35, tháng 07 năm 2019 55
 Có thể thấy, môi trường diễn xướng giúp du khách biết và hiểu về môi trường 
của Chầu văn đã có những thay đổi nhất diễn xướng Chầu văn.
định và dù ở môi trường nào Chầu văn Hai là, cung văn là đối tượng chính cần 
cũng nhận được sự ủng hộ của khán giả. có một môi trường sinh hoạt nghệ thuật 
Điều đó khẳng định sức hấp dẫn và những lành mạnh. Ở Hải Phòng hiện nay chưa có 
giá trị mà nó mang đến cho cộng đồng. câu lạc bộ Chầu văn riêng, vì vậy việc tập 
Hơn lúc nào, chúng ta cần phải gìn giữ hợp các cung văn có kỹ năng thực hành 
môi trường diễn xướng của nó, tức là tạo nghề nghiệp tốt để trao đổi kiến thức, kinh 
điều kiện để Chầu văn có đất tồn tại, phát nghiệm với nhau và phổ biến những quy 
triển và thích ứng với những thay đổi của định về việc thực hành, bảo tồn và phát huy 
đời sống chứ không phải chỉ được hiện giá trị của Chầu văn trong cuộc sống, cũng 
diện trên video, sách vở, tranh ảnh. Một như kịp thời chấn chỉnh những cung văn 
số giải pháp dưới đây sẽ góp phần bảo tồn có biểu hiện lệch lạc trong thực hành Chầu 
và phát huy môi trường diễn xướng của văn còn khá hạn chế. Do đó, trong thời 
Chầu văn ở Hải Phòng. gian sớm nhất, Sở văn hóa, Hội văn nghệ 
4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM BẢO dân gian thành phố nên có định hướng tới 
TỒN VÀ PHÁT HUY MÔI TRƯỜNG các cung văn, những nhà nghiên cứu Chầu 
DIỄN XƯỚNG CHẦU VĂN Ở HẢI văn thành lập câu lạc bộ sinh hoạt Chầu 
PHÒNG văn để tạo môi trường cho cung văn có 
 kinh nghiệm yên tâm tổng hợp, truyền dạy 
 Để tạo ra một môi trường diễn xướng 
 cho các cung văn trẻ khi vào nghề. 
Chầu văn lành mạnh, rất cần sự vào cuộc 
của các cá nhân và tập thể mà trước hết là cơ Giống như câu lạc bộ Ca trù, câu lạc 
quan quản lý Nhà nước đối với hoạt động bộ Chầu văn Hải Phòng cũng nên được 
diễn xướng Chầu văn. Trong môi trường gắn với một di tích cụ thể ví dụ như Đình 
diễn xướng nào cũng đều rất cần sự quan An Biên, Đền Tiên Nga hoặc Phủ Thượng 
tâm, định hướng và giám sát của Sở văn Đoạn để nhắc nhở người nghe về nguồn 
hóa, phòng văn hóa các quận, huyện cũng gốc ra đời của nó.
như Ban quản lý các di tích trong địa bàn Ba là, trong đời sống xã hội hiện nay, 
Hải Phòng để diễn xướng Chầu văn được nên khai thác môi trường diễn xướng 
diễn ra đúng, liên tục qua các năm, hoặc Chầu văn phục vụ phát triển du lịch thành 
phải có quy định cụ thể về thời gian tổ chức phố. Như trên đã phân tích, Chầu văn tồn 
giúp các cung văn có thời gian chuẩn bị chu tại trong hai môi trường tín ngưỡng và 
đáo để cống hiến cho khán giả. Thêm vào trong những hoạt động văn hóa dân gian 
đó, Sở Du lịch phải đẩy mạnh tuyên truyền, đời thường. Ngoài Chầu văn trên sân khấu 
quảng bá về môi trường diễn xướng Chầu chuyên nghiệp, môi trường diễn xướng 
văn Hải Phòng trên các kênh thông tin khác của nó chủ yếu gắn với nghi lễ diễn ra vào 
nhau: sách, báo, tập gấp, pano, áp pích, đầu thời gian nhất định (lễ giỗ, lễ hội). Điều 
tư xây dựng những bài viết có chất lượng, này cũng gây khó khăn khi du khách đến 
những phóng sự, video về môi trường diễn không đúng vào dịp diễn ra các lễ hội, lễ 
xướng của Chầu văn Hải Phòng trên các giỗ đó. Do vậy, việc xây dựng một mô 
trang mạng giới thiệu về du lịch thành phố hình du lịch trải nghiệm Chầu văn - tức là 
56 TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI PHÒNG
tạo ra một không gian diễn xướng thực sẽ ra những quy định có tính chất pháp lý, 
giúp du khách có cơ hội thả hồn vào một một là yêu cầu các doanh nghiệp du lịch 
môi trường với âm nhạc, vũ điệu, trang khi khai thác Chầu văn thành một sản 
phục khác ngày thường, gặp gỡ trực tiếp phẩm du lịch cần phải có sự hợp tác công 
các nghệ nhân để hiểu, để học cách hát bằng, sòng phẳng với các nghệ nhân. 
Chầu văn. Đó cũng là cách phát huy hiệu Phải trả thù lao cho nghệ nhân một cách 
quả những giá trị của Chầu văn trong đời xứng đáng khi họ cống hiến hết mình, có 
sống xã hội hiện nay. trách nhiệm trong quá trình phục vụ du 
 Bên cạnh đó, để truyền tải những cái khách. Hai là, trích một phần kinh phí hỗ 
 trợ hàng tháng cho các cung văn để đảm 
hay cái đẹp của Chầu văn tới khách du 
 bảo cuộc sống cho họ vào những lúc vắng 
lịch, hướng dẫn viên đóng vai trò vô cùng 
 khách giúp họ yên tâm hành nghề, sưu 
quan trọng. Hướng dẫn viên là cầu nối, là 
 tầm và trao truyền những giá trị của Chầu 
sứ giả truyền tải bản sắc văn hóa của địa 
 văn cho thế hệ tiếp nối. Sự hợp tác đa 
phương tới du khách muôn nơi. Thực tế, 
 phương ấy vừa có tác động rất lớn tới sự 
tại một số di tích tiêu biểu ở Hải Phòng - 
 phát triển kỹ năng thực hành nghề nghiệp 
nơi diễn ra không gian diễn xướng Chầu 
 của nghệ nhân cũng như việc trao truyền 
văn còn thiếu các hướng dẫn viên thực sự 
 kỹ năng đó tới các thế hệ mai sau vừa góp 
am hiểu về loại hình nghệ thuật này. Chầu 
 phần bảo tồn và phát huy hiệu quả nét 
văn nghe đã hay nhưng để hiểu biết cặn 
 đẹp của Chầu văn trong cộng đồng. Đây 
kẽ về không gian và thời gian mà nó tồn 
 cũng chính là cách khai thác du lịch bền 
tại và phát triển- môi trường diễn xướng 
 vững đang rất được chú trọng, khuyến 
- thì không phải du khách nào cũng hiểu 
 khích hiện nay. 
hết được. Do đó, có lẽ chúng ta phải nghĩ 
đến việc sử dụng chính những nghệ nhân 5. KẾT LUẬN
hát Chầu văn như những hướng dẫn viên Có thể thấy, Chầu văn vừa được tỏa 
không chính thức bởi chính họ mới hiểu sáng trong môi trường tín ngưỡng vừa 
và truyền tải những nét đặc sắc của thể được thể hiện sinh động trong môi trường 
loại âm nhạc này đến mọi người và cũng đời thường, vừa giữ được nét cổ truyền 
chính họ sẽ là đối tượng gìn giữ và bảo tồn vừa có những thay đổi để thích ứng với 
Chầu văn một cách hiệu quả nhất. Cũng điều kiện xã hội mới. Ở môi trường nào, 
cần phải nói thêm rằng, những nghệ nhân Chầu văn cũng nhận được sự ủng hộ của 
hát văn nói riêng và tất cả chúng ta không chính quyền và người dân. Vì vậy, bảo tồn 
thể đứng ngoài vòng xoáy của cuộc đời, và phát huy môi trường diễn xướng Chầu 
những băn khoăn, trăn trở về “cơm, áo, văn cũng chính là gìn giữ và phát huy tốt 
gạo, tiền” luôn thường trực đã khiến cho nhất các giá trị của thể loại âm nhạc này 
đạo đức và tâm lí hành nghề của họ nhiều trong đời sống xã hội hiện nay. Muốn làm 
khi ảnh hưởng. Vì thế, một vấn đề đặt ra được điều đó, rất cần sự quan tâm, chỉ 
là làm thế nào để các nghệ nhân hát văn đạo của các cơ quan quản lý Nhà nước về 
yên tâm hành nghề, có trách nhiệm với văn hóa, du lịch ở Hải Phòng; cần thiết 
công việc của họ? Để làm được điều đó, phải thành lập câu lạc bộ Chầu văn ở Hải 
thiết nghĩ Sở Du lịch Hải Phòng phải đề Phòng để các cung văn - đối tượng thực 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, Số 35, tháng 07 năm 2019 57
hành chính sinh hoạt; đồng thời đẩy mạnh 7. Đỗ Thị Hảo, Mai Thị Ngọc Chúc (2001), Các 
khai thác môi trường diễn xướng Chầu nữ thần Việt Nam, Nxb Phụ nữ.
văn phục vụ phát triển du lịch thành phố. 8. Đào Thị Nhung (2015), Tín ngưỡng thờ cúng 
TÀI LIỆU THAM KHẢO Chúa bà Năm Phương tại Hải Phòng’, Luận 
 văn Thạc sỹ, Học viện Khoa học Xã hội
1. Ban Tôn giáo Chính phủ (2005), Văn bản pháp luật 
 Việt Nam về tín ngưỡng, tôn giáo, NXB Tôn giáo. 9. Nguyễn Thụy Loan (2005), Âm nhạc cổ truyền 
 Việt Nam, Nxb Đại học Sư Phạm
2. Ban nghiên cứu lịch sử Đảng Thành ủy (2002), 
 Lịch sử Đảng bộ Thành phố Hải Phòng 1975- 10. Hội liên hiệp văn hóa nghệ thuật Hải Phòng 
 2000, tập 3, NXB Hải Phòng. (2018), Văn hóa, văn nghệ dân gian Hải Phòng, 
3. Bảo tàng Hải Phòng (2018), Nữ tướng Lê Hải Phòng
 Chân trong tâm thức người dân Hải Phòng, 
 11. Ngô Đức Thịnh (chủ biên) (1992), Hát Văn, 
 NXB Hải Phòng.
 Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội
4. Báo cáo thống kê (2006), Phòng Văn hóa cơ 
 12. Ngô Đức Thịnh (chủ biên), Đạo Mẫu và các hình 
 sở, Sở Văn hoá - Thông tin Hải Phòng.
 thức Saman giáo trong các tộc người ở Việt Nam 
5. Hội đồng lịch sử Thành phố Hải Phòng (1994), 
 Địa chí Hải Phòng, NXB Hải Phòng. và Đông Nam Á, Nxb Khoa học Xã hội.
6. Nguyễn Văn Chính (2008), Đàn và hát Chầu 13. Nghị định 98/2010/NĐ-CP về hướng dẫn Luật 
 văn, NXB Hải Phòng. di sản văn hóa và Luật di sản văn hóa sửa đổi.
58 TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI PHÒNG