Kỹ thuật mới của nghệ thuật sân khấu

 DỊCH THUẬT
 KỸ THUẬT MỚI CỦA NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU
 Bertol Brecht*, Huỳnh Vân** dịch
 Về cái kỳ lạ và cái đáng xem đó đương nhiên không có nghĩa là thế giới 
 Những người trẻ tuổi đến với sân khấu ảo ảnh này không cho phép hồi tưởng về thế 
 phần nhiều duy chỉ có nguyện vọng là được giới hiện thực, nó thậm chí còn phải làm việc 
 tận hưởng cuộc sống theo một cách thức đặc đó, nó còn phải nêu lên nhiều nét “hiện thực” 
 biệt, được bộc lộ sức mạnh cảm xúc của họ như có thể được; bảo rằng nó chỉ là một ảo 
 hay sự thanh lịch trang nhã của sự xuất hiện ảnh thì điều đó cần phải được dấu kín một 
 của họ trước mắt công chúng, nói tóm lại cách cẩn thận như có thể được. Nó phải được 
 họ là một kiểu công chúng đã trở nên năng nhận thấy như là một thế giới đích thực, đích 
 động, không còn thỏa mãn với việc từ hàng thực hơn là thế giới đích y thực, y như ta mơ 
 ghế khán giả nhập thân một cách đơn giản ước về thế giới đích thực, như thế giới đích 
 vào những số phận xa lạ và không còn muốn thực phải thế, nếu nó phải là đích thực. Do 
 có được điều đó một cách gợi cảm. Để hiểu vậy cho nên cái hư ảo trong phim không phổ 
 được tâm tính của những người trẻ tuổi thì biến, và sự hoài nghi rằng ở đây có sự phù 
 ta hãy quan sát phim ảnh của thời đại chúng phép, sẽ phá hỏng ảo mộng.
 ta. Các hãng phim ít hay nhiều đều chọn làm Sự biểu diễn sân khấu loại này, cái loại 
 diễn viên các kiểu người phổ biến, họ tự thân mà trong thời đại của chúng ta đã được thực 
 diễn vai, không cần đến bất kỳ sự biến tấu hiện có kết quả nhất trong phim ảnh, thảng 
 nào, mặt nạ nào, sự thể hiện tính cách nào và hoặc đôi khi cũng đã bị công kích. Người 
 trải qua những hoàn cảnh mà cả công chúng ta gọi nó là một thứ kinh doanh ma túy và 
 cũng mong trải qua – chí ít là trong tưởng chứng minh rằng nó, dấu hiệu của một thời 
 tượng. kỳ suy đốn, đã ảnh hưởng nguy hại tới công 
 Bởi ở đây sân khấu xuất hiện chỉ như là chúng bằng cách tạo ra những ảo tưởng về 
 sự thay thế bằng nghệ thuật cho cuộc sống cuộc sống hiện thực và những ảo tưởng về 
 hiện thực, hay tốt nhất chỉ là sự bổ sung, những tình trạng thực tế. Nhưng sự phản 
 nên thế giới ảo ảnh này là một thế giới thuần đối đó không làm tổn hại gì đặc biệt cho 
 túy mơ ước và hoàn toàn dành cho những loại trình diễn sân khấu này. Thế thì tất cả 
 ước mơ của công chúng. Nó có thể có hình những sự phản đối ấy giúp được gì, khi mà 
 dạng như nó muốn, bởi chưng nó phải có tất cả chúng ta đều cần đến ma túy, và trong 
 hình dạng mà công chúng muốn nó có. Tất một thời kỳ suy đốn thì người ta cần phải 
 cả những gì xảy ra trong nó không bắt buộc tạo ra những dấu hiệu nào cho một thời kỳ 
 phải xảy ra ở bất kỳ nơi nào, ngoại trừ xảy xây dựng? Liệu có ích gì sàm báng một sản 
 ra trong nó. Thế giới đó là một xứ sở thần phẩm thay thế là đường xaccarin khi mà sản 
 tiên, nơi mà những mơ ước của con người có phẩm “đích thực” là đường mía lại không có.
 thể được thỏa sức tung hoành và nơi mà tất Nếu người ta không thể chấm dứt được 
 cả những quy luật có thể nhận thấy ở cuộc một cách tốt đẹp việc diễn kịch theo cái lối 
 sống hiện thực đều mất hết hiệu lực. Điều được mô tả, nếu người ta phải chỉ ra cho nó 
* Nhà viết kịch, lý luận kịch, đạo diễn kịch và nhà thơ nổi tiếng người Đức (1898-1956). 
** PGS.TS, Trường ĐH Văn Hiến.
 SỐ 07 - THÁNG 05/2015 109
 DỊCH THUẬT
 thấy được một sự cần thiết nhất định trong nhịp điệu được điều chỉnh của giọng nói để 
 thế giới của chúng ta như nó hiện nay, mặc tạo không khí; công chúng không những 
 tất cả những khiếm khuyết và tác hại có thể không bị “kích lên” bởi sự buông lỏng tính 
 có, và không được chờ đợi là sân khấu của khí mà cũng không bị “lôi cuốn vào uy lực 
 cái loại được mô tả này sẽ chấm dứt, trước mê hoặc” bởi trò diễn căng cơ bắp, nói gọn 
 khi thế giới này thay đổi hay đáng phải tự lại là không cố gắng đưa công chúng vào 
 thay đổi, thì người ta cũng không thể nào nói trạng thái thôi miên và đem lại cho họ cái ảo 
 được rằng ngày nay một kiểu biểu diễn sân trưởng là họ đang tham dự vào một sự kiện 
 khấu khác là không có thể có được hoặc là tự nhiên, không bị dàn dựng. Như ta sẽ thấy 
 hầu như vô nghĩa. thì cái khuynh hướng của công chúng thích 
 Quả thật có một kiểu loại khác. Đó là một lao vào một ảo tưởng như vậy cần phải được 
 kiểu loại biểu diễn sân khấu, nơi mà ở đó thế trung tính hóa bằng biện pháp nghệ thuật nào 
 giới, cái thế giới được biểu hiện không phải đó.
 là một thế giới thuần mong ước, nơi mà ở đó Điều kiện để tạo ra hiệu quả lạ hóa là diễn 
 thế giới không được thể hiện như nó cần phải viên phải đem lại cho việc anh ta phải chỉ ra 
 thế mà như nó đang thế. điều mà anh ta cần phải chỉ ra bằng một cử 
 Đó là sự trình diễn sân khấu hiện thực. chỉ, điệu bộ2 rõ rệt của sự chỉ ra. Việc hình 
 dung một bức tường thứ tư ngăn cách một 
 Mô tả ngắn gọn về một kỹ thuật mới cách giả tạo sân khấu với công chúng mà từ 
 của nghệ thuật sân khấu có thể đem lại đó ảo tưởng hình thành, tiến trình  ...  sự nhập cảm. Để đem 
 của nó là phương tiện nghệ thuật. lại hành vi tâm lý này người diễn viên câu nệ 
 Điều kiện đối với sự vận dụng hiệu quả quy tắc thường tập trung cố gắng một cách 
 lạ hóa để đạt được mục đích đã nêu là sân hoàn hảo đến mức mà người ta có thể nói 
 khấu cũng như khán phòng phải được tẩy rằng anh ta chỉ nhìn thấy mục tiêu nghệ thuật 
 sạch khỏi mọi trò “ảo thuật” và không để chủ yếu của mình ở trong đó mà thôi. Ngay 
 hình thành những “môi trường thôi miên”. từ những lưu ý mở đầu của chúng ta cũng đã 
 Do vậy không tiến hành tìm cách để tạo ra chỉ ra rằng cái kỹ thuật nhằm đem lại hiệu 
 không khí của một không gian nào đấy trên quả lạ hóa là hoàn toàn ngược với kỹ thuật 
 sân khấu (căn phòng lúc chiều tối, đường nhằm mục đích nhập cảm. Người diễn viên 
 phố vào mùa thu), cũng như việc tìm tòi một qua đó sẽ được ngăn cản để không thực hiện 
 1 Đây là số thứ tự được Brecht ghi trong văn bản (tổng cộng có 19 số) để ông giải thích thêm trong phần phụ 
 lục của bài viết. Phần này dài hơn gấp rưỡi phần chính văn, không phù hợp với quy định của tạp chí nên xin 
 được lược bớt (Người dịch). 
 2 Khái niệm cử chỉ điệu bộ mà chúng tôi dịch từ chữ Gestus là khái niện do Brecht tạo ra, mượn từ chữ Gestus 
 của ngôn ngữ La tinh, có nghãi là cử chỉ điệu bộ. Từ Gestus này được Đức hóa thành từ Geste có cùng nghĩa. 
 Nhưng khái niện Gestus có nghĩa rộng hơn từ Geste, nó có hàm nghĩa rộng hơn là sự vận động của cơ thể. Nó 
 bao hàm, như Brecht quan niệm, cả cử chỉ, điệu bộ, giọng nói, vẻ mặt và đặc biệt nó mang tính chất xã hội, thể 
 hiện những mối quan hệ xã hội, được xác định trên cơ sở tính xã hội của các nhân vật sân khấu... (Người dịch).
110 SỐ 07 - THÁNG 05/2015
 DỊCH THUẬT
hành vi nhập cảm. ta cân nhắc kỹ và hiểu rõ đặc điểm của nó; 
 Tuy vậy trong sự cố gắng của mình anh không một điều gì được anh ta chấp nhận là 
ta cần thể hiện những nhân vật nhất định và đã xong, là điều “hoàn toàn không thể xảy ra 
chỉ ra cách ứng xử của những người ấy mà khác được”, là điều “tất phải được chờ đợi 
không hoàn toàn khước từ phương tiện nhập trong tính cách của nhân vật này”. Trước khi 
cảm. Anh ta sử dụng phương tiện này chỉ anh ta nhớ lại các lời thoại, anh ta cần phải 
đến mức như bất kỳ người nào đó không có nhớ lại là anh ta đã ngạc nhiên và đã phản 
tài năng diễn xuất và không hám danh làm đối điều gì. Tức là anh ta phải nắm chắc yếu 
diễn viên vẫn sử dụng để thể hiện một người tố này trong sự thể hiện của anh ta.
khác, tức là chỉ ra cách ứng xử của người ấy. Khi anh ta bước lên sân khấu thì bên cạnh 
Sự chỉ ra cách ứng xử này của những người tất cả các chỗ chủ yếu đối với những điều mà 
khác xảy ra hằng ngày trong vô vàn cơ hội anh ta thực hiện, anh ta còn phải tìm ra, còn 
(người làm chứng của một vụ tai nạn diễn lại phải làm cho có danh tính, có gốc gác và có 
hành vi của người bị nạn cho những người thể đoán định được những gì anh ta không 
mới đến, người hay bông phèng bắt chước thực hiện; có nghĩa là anh ta diễn làm sao để 
bước đi khôi hài của một người bạn, vân người ta nhận thấy rõ nhất như có thể được 
vân), những người đó không tìm cách đưa sự lựa chọn, làm thế nào để cho sự trình diễn 
khán giả của mình vào bất kỳ ảo tưởng nào. của anh ta làm cho người ta đoán được là 
Tuy nhiên họ luôn luôn nhập cảm vào những còn có những khả năng khác nữa, là mới chỉ 
người đó để hấp thụ đặc điểm của họ. có một trong những phương án có thể có đã 
 Như đã nói, diễn viên cũng sử dụng hành được diễn. Thí dụ anh ta nói: “Cái đó anh 
vi tâm lý này. Song, ngược với cách thức còn phải trả giá với tôi” mà không nói: “Tôi 
thông thường của sự trình diễn sân khấu, ở tha cho anh đó”. Anh ta căm ghét con cái của 
đó hành vi ấy được thực hiện ngay trong trình anh ta, và không có chuyện anh ta yêu chúng. 
diễn, và rõ ràng nhằm mục đích tác động vào Anh ta đi về phía trước bên trái và không 
khán giả để làm cho khán giả cũng có hành phải phía sau bên phải. Những gì mà anh ta 
vi tương tự, thì anh ta chỉ thực hiện hành vi không làm phải được chứa đựng và lưu giữ 
nhập cảm trong một giai đoạn chuẩn bị, vào trong những gì anh ta làm. Như thế có nghĩa 
một thời điểm nào đó lúc thử vai trong khi là tất cả những lời nói và động tác, điệu bộ là 
tập vở. những cái đã được quyết định, nhân vật kịch 
 Để tránh việc thể hiện các nhân vật và đã được kiểm tra và thử nghiệm. Sự thể hiện 
sự việc một cách “ngẫu hứng”, có tính chất kỹ thuật đối với phương thức này có tên là: 
phê phán thì có thể tiến hành tập dượt nhiều Cố định cái không phải-mà là.
hơn thông thường. Diễn viên cần từ bỏ sự tự Diễn viên không để cho xảy ra trên sân 
thích nghi trước đây và làm việc lâu như có khấu sự hóa thân hoàn toàn vào nhân vật 
thể được với tư cách người đọc (chứ không được diễn. Anh ta không phải là Lear2, không 
phải với tư cách người trình đọc). Một thủ phải là Harpagon2, không phải là Schwejk2, 
tục quan trọng là nhớ lại ấn tượng ban đầu. anh ta chỉ biểu lộ những nhân vật này. Anh 
 Diễn viên nên đọc vai diễn của mình với ta thể hiện những lời nói của họ chân thật 
thái độ của một người ngạc nhiên và phản như có thể được, anh ta trình diễn cách thức 
đối. Không chỉ sự hình thành của các sự việc ứng xử của họ thật tốt như kiến thức về con 
anh ta đọc được mà cả thái độ của nhân vật người của anh ta cho phép, nhưng anh ta 
kịch mà anh ta nắm bắt được phải được anh không tìm cách tạo cho mình (và thông qua 
 2 Các nhân vật trong những vở kịch: “Vua Lia”của Shakespeare, “Lão hà tiện” của Moliere (lấy tích từ vở 
 “Cái nồi” của Plautus),“Schwejk trong chiến tranh thế giới thứ hai”của Brecht (dựa theo tiểu thuyết “Anh lí 
 lính Schwejk dũng cảm” của Jaroslav Hasek) (Người dịch).
 SỐ 07 - THÁNG 05/2015 111
 DỊCH THUẬT
 đó, cho những người khác) nghĩ là ở đây anh tạo điều kiện cho hai ngữ điệu va chạm vào 
 ta đã hóa thân hoàn toàn. Các diễn viên sẽ nhau, qua đó ngữ điệu thứ hai (tức văn bản 
 được biết là người ta có ý gì khi người ta dẫn đích thực) được lạ hóa. Ngoài ra cách diễn 
 ra cách diễn của đạo diễn hay của bạn diễn, cũng được lạ hóa bằng cách nó thực sự diễn 
 người ấy diễn làm mẫu cho họ một chỗ đặc ra sau khi nó đã được biểu thị và thông báo 
 biệt để làm thí dụ về một cách diễn không có bằng lời. Việc ấn định thời quá khứ hơn nữa 
 sự hoá thân hoàn toàn. Vì đó không phải là còn đặt người nói vào một chỗ mà từ chỗ đó 
 vai diễn của người ấy nên người này không anh ta ngoái nhìn lại câu nói. Như thế câu 
 hóa thân hoàn toàn, người ấy làm nổi bật mặt nói cũng được lạ hóa tương tự mà không cần 
 kỹ thuật và giữ tư thế của người chỉ đưa ra người nói nhận lấy một chỗ đứng phi thực tế 
 đề nghị. nào ví anh ta, ngược với người nghe, đã đọc 
 Nếu từ chối sự hóa thân thì người diễn hết kịch bản và như vậy có thể từ phía cuối, 
 không trình bày lời kịch của mình như là lời từ các kết quả, đánh giá câu nói được tốt hơn 
 ứng khẩu mà như là một trích dẫn. Bên cạnh người kia, người biết được ít hơn, người cảm 
 đó rõ ràng là trong trích dẫn này diễn viên có thấy xa lạ hơn với câu nói.
 thể thể hiện tất cả các âm sắc, sự biểu cảm Thông qua phương pháp phối hợp này, 
 cụ thể, tròn đầy của con người; cũng như cử kịch bản sẽ được lạ hóa trong khi tập, và nhìn 
 chỉ, điệu bộ mà anh ta trình diễn và giờ đây chung cũng được giữ nguyên trong khi trình 
 là một bản sao, phải có hình hài đầy đặn của diễn. Đối với cách nói thực sự thì tính chất 
 cử chỉ, điệu bộ của con người. tất yếu và khả năng biến đổi, xét ở phương 
 Ba biện pháp hỗ trợ có thể giúp ích trong diện tầm quan trọng nhiều hay ít mà câu nói 
 cách diễn không hoàn toàn hóa thân nhằm phải đem lại, là xuất phát từ mối liên hệ trực 
 đạt được sự lạ hóa sự biểu lộ cũng như hành tiếp với công chúng. Một thí dụ là cách nói 
 động của nhân vật được trình diễn: của người làm chứng trước tòa án. Sự nhấn 
 1. Sự dịch chuyển sang ngôi thứ ba. mạnh, sự xác định các nhân vật ở sự biểu 
 2. Sự dịch chuyển vào thời quá khứ. hiện của các nhân vật đó phải nhằm mang lại 
 3. Nói cùng lúc cả hướng dẫn diễn xuất hiệu quả nghệ thuật đặc biệt. Nếu việc hướng 
 và lời bình luận. vào công chúng đạt hiệu quả thì đó phải là 
 Việc đặt định ngôi thứ ba và thời quá khứ một sự hướng vào đầy đủ và không được có 
 tạo điều kiện cho diễn viên giữ thái độ gián “lời tự bạch”3 hay kỹ thuật độc thoại của sân 
 cách một cách đúng đắn. Ngoài ra diễn viên khấu cũ. Để tạo ra một hiệu quả lạ hóa trọn 
 còn cần tìm những hướng dẫn diễn xuất và vẹn từ hình thức của câu thơ thì diễn viên đã 
 những phát biểu bình luận đối với kịch bản làm được một việc tốt nếu trong buổi diễn 
 của anh ta và cùng nói ra trong khi tập vở tập người diễn viên ấy tái hiện lại được nội 
 (“Anh ta đứng lên và nói một cách giận dữ vì dung của câu thơ trước tiên trong hình thức 
 anh ta không được ăn” hay “Anh ta nghe văn xuôi thông thường. Đồng thời nếu có thể 
 điều ấy lần đầu tiên và không biết đó có phải cả động tác điệu bộ nào đó đối với câu thơ 
 là sự thật không” hay “Anh ta mỉm cười ấy. Một cách kiến trúc đẹp và mạnh bạo nào 
 và nói hết sức dửng dưng:”). Việc cùng đó các hình thức ngôn ngữ sẽ làm lạ hóa kịch 
 nói cả những chỉ dẫn diễn xuất ở ngôi thứ ba bản (văn xuôi có thể được lạ hóa bằng việc 
 3 Đây là hướng dẫn diễn xuất được các tác giả kịch bản ghi chú trước một số lời thọai, theo đó một diễn viên 
 bộc lộ suy nghĩ của nhân vật mình diễn với khán giả trong khi (những) diễn viên cùng diễn (các) nhân vật khác 
 làm như không nghe thấy (Người dịch).
112 SỐ 07 - THÁNG 05/2015
 DỊCH THUẬT
d ị c h s a n g p h ư ơ n g n g ữ b ả n x ứ c ủ a d i ễ n v i ê n ) . điểm phê phán xã hội. Trong việc tổ chức 
 Về cử chỉ điệu bộ sẽ được bàn tiếp bên các sự việc của anh ta và trong việc cá tính 
dưới, tuy nhiên ở đây cũng cần nói rằng tất hóa nhân vật thì anh ta phải tìm ra những nét 
cả những gì thuộc về tình cảm cần phải được thuộc trong khu vực quyền lực xã hội. Như 
biểu hiện ra bên ngoài, tức là phải được phát thế sự trình diễn của anh ta trở thành một 
triển thành cử chỉ điệu bộ. Diễn viên phải cuộc hội thảo (về tình trạng xã hội) với công 
tìm ra một sự biểu lộ rõ rệt, bên ngoài đối với chúng mà anh ta hướng đến. Anh ta khơi gợi 
những xúc cảm của nhân vật của mình, nếu để khán giả tùy theo giai tầng của mình mà 
có thể thì một hành động làm lộ những sự bênh vực hay cự tuyệt tình trạng ấy.
việc bên trong nào đó của nhân vật. Cảm xúc Mục đích của hiệu quả lạ hóa là lạ hóa cử 
ấy phải xuất hiện ra, phải phát triển ra để cho chỉ điệu bộ có tính chất xã hội làm cơ sở cho 
có thể xử lý nó một cách trác việt. Sự thanh mọi sự việc. Nói đến cử chỉ điệu bộ mang 
lịch, sự mạnh mẽ và thanh nhã đặc biệt của tính chất xã hội là nói đến sự biểu hiện bằng 
cử chỉ điệu bộ đem lại hiệu quả lạ hóa. động tác, vẽ mặt và cử chỉ điệu bộ các mối 
 Nghệ thuật sân khấu Trung Quốc thành quan hệ xã hội mà ở đó con người của một 
thạo trong việc xử lý cử chỉ điệu bộ. Bằng thời đại nào đó ứng xử với nhau. 
việc quan sát một cách rõ ràng hành động Sự trình bày sự việc cho xã hội, sự định 
của mình, người diễn viên Trung Quốc đạt hướng của nó nhằm trao chìa khóa cho xã 
được hiệu quả lạ hóa. hội sẽ trở nên dễ dàng với việc tìm ra tựa đề 
 Những gì người diễn viên cung cấp về cử cho các lớp kịch. Tựa đề này phải có tính 
chỉ điệu bộ, và về cấu tạo câu thơ, phải chất lịch sử. Với điều này chúng ta đi đến 
là hòan bị và mang dấu ấn của cái đã được một kỹ thuật có tính chất quyết định, kỹ 
tập luyện và hoàn tất. Cần làm xuất hiện ấn thuật lịch sử hóa. 
tượng về sự dễ dàng, sự dễ dàng của những Diễn viên phải diễn các sự việc như là sự 
khó khăn đã được khắc phục. Cả cái nghệ việc lịch sử. Sự việc lịch sử là sự việc chỉ 
thuật riêng của anh ta, sự khắc phục của anh xảy ra duy nhất một lần, có tính chất nhất 
ta về kỹ thuật thì người diễn viên cũng phải thời, gắn với một thời kỳ nhất định. Cách 
làm cho công chúng tiếp thu nhẹ nhàng. ứng xử của nhân vật trong các sự việc đó 
Bằng phương thức hoàn thiện anh ta trình không phải là cách ứng xử duy chỉ mang tính 
diễn sự việc cho khán giả một cách hoàn hảo con người, không thay đổi. nó có những đặc 
như nó có thể diễn ra hay đã có thể diễn ra điểm nhất định, trải qua tiến trình lịch sử nó 
theo ý của anh ta. Anh ta không che dấu là có tính chất của cái đã qua và có thể vượt 
anh ta đã tập dượt nó không ít hơn diễn viên qua và được phán xét xuất phát từ quan điểm 
nhào lộn che dấu sự tập luyện của mình, và của thời đại nào đó tiếp theo sau. Sự phát 
anh ta nhấn mạnh rằng những điều bên trên triển thường trực làm khác đi cách ứng xử 
là lời phát biểu, là ý kiến, là sự kiến giải của của những người sinh ra trước chúng ta.
anh ta, của diễn viên về sự việc. Vậy thì diễn viên phải có cái khoảng cách 
 Vì anh ta không đồng nhất mình với nhân này đối với những sự kiện và cách ứng xử, 
vật anh ta diễn, nên anh ta có thể chọn một cái khoảng cách mà các nhà sử học vốn có, 
chỗ đứng nào đó đối với nhân vật, bày tỏ ý đối với các sự kiện và cách ứng xử của thời 
kiến cũa mình về nhân vật đó, đòi hỏi khán đại bây giờ, Anh ta phải lạ hóa những sự kiện 
giả, người cũng không được mời đến để và nhân vật này với chúng ta.
đồng nhất, phải có sự phê phán đối với nhân Những sự việc và con người của cuộc 
vật được trình diễn. sống thường nhật, gần gủi trực tiếp là cái 
 Quan điểm mà anh ta đại diện là quan gì tự nhiên đối với chúng ta, vì là cái quen 
 SỐ 07 - THÁNG 05/2015 113
 DỊCH THUẬT
 thuộc. Lạ hóa chúng là để phục vụ cho việc phê phán của khán giả là một thái độ hoàn 
 làm cho chúng nổi bật lên với chúng ta. Cái tòan có tính nghệ thuật. Sự mô tả hiệu quả lạ 
 kỹ thuật tạo sự lạ lẫm ngạc nhiên đối với hóa hoàn toàn gây cảm giác không tự nhiên 
 những sự việc thông thường, “đương nhiên”, bằng sự trình diễn hiệu quả ấy. Tất nhiên 
 không bao giờ bị hoài nghi, vốn đã được khoa cách diễn này không có gì liên quan đến sự 
 học xây dựng kỹ lưỡng, và không có lý do gì “cách điệu hóa” thông thường. Ưu thế chính 
 nghệ thuật lại không tiếp thu cách ứng xử bổ của sân khấu tự sự với hiệu quả lạ hóa của 
 ích vô cùng này. Đấy là một cách ứng xử mà nó, cái hiệu quả vốn theo đuổi mục đích duy 
 khoa học nhận được từ sự phát triển của sức nhất là thể hiện thế giới rằng nó có thể luận 
 sản xuất của con người, và cũng chính từ cơ giải được, chính là tính tự nhiên và tính trần 
 sở đó nó mang lại kết quả cho nghệ thuật. thế của nó, là sự hài hước và sự khước từ của 
 Về những gì có liên quan đến cảm xúc nó đối với tất cả những gì là huyền bí vẫn gắn 
 thì những tìm tòi với hiệu quả lạ hóa trong chặt với sân khấu thông thường từ các thời 
 các buổi trình diễn ở Đức của Nhà hát tự sự kỳ xưa cũ.
 đã cho thấy rằng thông qua cách trình diễn 
 này cũng đã gây nên những xúc cảm, dù đó Dịch từ cuốn “Bertolt Brecht (Tập 5) 
 là những xúc cảm thuộc loại khác so với xúc Những bài viết”, NXB Aufbau-Verlag Berlin 
 cảm của sân khấu thông thường. Một thái độ und Weimar, 1973, các trang từ 285 đến 294.
114 SỐ 07 - THÁNG 05/2015