Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập

 Xói mòn cơ sở thuế và dịch chuyển lợi nhuận là (BEPS) là vấn đề mang tính thời sự toàn cầu do

hành vi chuyển giá, trong đó chuyển giá thông qua hoạt động vay vốn của các bên liên kết nhằm làm giảm

thiểu nghĩa vụ thuế tính chung cho cả tập đoàn là thủ thuật được nhiều doanh nghiệp, nhất là các công ty

đa quốc gia áp dụng. Nhiều nước lo ngại về việc tình trạng thất thu thuế nên chính sách thuế TNDN ở một

số nước quy định phần lãi mà doanh nghiệp trả đối với vốn vay vượt quá tỷ lệ nhất định (về vốn vay trên vốn

chủ sở hữu) thì không được coi là chi phí được trừ mà phải được coi là cổ tức khi tính thuế. Lý luận và thực

tiễn ở nhiều nước đã cho thấy sự cần thiết phải áp dụng các quy định về khống chế chi phí lãi vay.

Tại Việt Nam, thuế TNDN được áp dụng từ ngày 01/01/1999 và đã trải qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung cho

phù hợp với thực tiễn, đảm bảo chính sách ngày càng công khai, minh bạch và đồng bộ, phù hợp hơn với

thông lệ quốc tế và các cam kết quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia. Tuy nhiên, Luật thuế TNDN

từ khi được áp dụng ở Việt Nam không có quy định khống chế khoản chi phí lãi tiền vay được trừ vào chi

phí đối với trường hợp khoản vay vượt quá nhiều lần vốn chủ sở hữu. Chính vì vậy, doanh nghiệp có thể

vay vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu dẫn đến chi phí trả lãi tiền vay lớn, làm giảm thu nhập chịu thuế

dẫn đến giảm nghĩa vụ thuế phải nộp, gây thất thu cho ngân sách. Mặt khác, việc doanh nghiệp vay gấp

nhiều lần vốn chủ sở hữu còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn tài chính, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư

kinh doanh cũng như sự phát triển của nền kinh tế. Do đó, quy định khống chế chi phí lãi vay trong chính

sách thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ góp phần hạn chế doanh nghiệp vay gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu,

qua đó góp phần chống chuyển giá thông qua hình thức vay vốn (thực chất là góp vốn ẩn) giữa các bên

liên kết, hạn chế thất thu cho ngân sách. Đồng thời, áp dụng quy định khống chế chi phí lãi vay trong

chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp còn góp phần giảm thiểu nguy cơ mất an toàn tài chính và định

hướng doanh nghiệp tiếp cận vốn theo cơ chế thị trường thông qua thị trường tín dụng ngân hàng hoặc

thị trường chứng khoán

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 1

Trang 1

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 2

Trang 2

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 3

Trang 3

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 4

Trang 4

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 5

Trang 5

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 6

Trang 6

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 7

Trang 7

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 8

Trang 8

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 9

Trang 9

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập trang 10

Trang 10

Tải về để xem bản đầy đủ

pdf 11 trang baonam 17120
Bạn đang xem 10 trang mẫu của tài liệu "Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

Tóm tắt nội dung tài liệu: Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập

Kiến nghị áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ nhằm chống xói mòn cơ sở thuế ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA248
KIẾN NGHỊ ÁP DỤNG KHUNG KHỐNG CHẾ CHI PHÍ LÃI VAY ĐƯỢC TRỪ 
NHẰM CHỐNG XÓI MÒN CƠ SỞ THUẾ Ở VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP
Lê Quang Thuận*
TÓM TẮT: Xói mòn cơ sở thuế và dịch chuyển lợi nhuận là (BEPS) là vấn đề mang tính thời sự toàn cầu do 
hành vi chuyển giá, trong đó chuyển giá thông qua hoạt động vay vốn của các bên liên kết nhằm làm giảm 
thiểu nghĩa vụ thuế tính chung cho cả tập đoàn là thủ thuật được nhiều doanh nghiệp, nhất là các công ty 
đa quốc gia áp dụng. Nhiều nước lo ngại về việc tình trạng thất thu thuế nên chính sách thuế TNDN ở một 
số nước quy định phần lãi mà doanh nghiệp trả đối với vốn vay vượt quá tỷ lệ nhất định (về vốn vay trên vốn 
chủ sở hữu) thì không được coi là chi phí được trừ mà phải được coi là cổ tức khi tính thuế. Lý luận và thực 
tiễn ở nhiều nước đã cho thấy sự cần thiết phải áp dụng các quy định về khống chế chi phí lãi vay.
Tại Việt Nam, thuế TNDN được áp dụng từ ngày 01/01/1999 và đã trải qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung cho 
phù hợp với thực tiễn, đảm bảo chính sách ngày càng công khai, minh bạch và đồng bộ, phù hợp hơn với 
thông lệ quốc tế và các cam kết quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia. Tuy nhiên, Luật thuế TNDN 
từ khi được áp dụng ở Việt Nam không có quy định khống chế khoản chi phí lãi tiền vay được trừ vào chi 
phí đối với trường hợp khoản vay vượt quá nhiều lần vốn chủ sở hữu. Chính vì vậy, doanh nghiệp có thể 
vay vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu dẫn đến chi phí trả lãi tiền vay lớn, làm giảm thu nhập chịu thuế 
dẫn đến giảm nghĩa vụ thuế phải nộp, gây thất thu cho ngân sách. Mặt khác, việc doanh nghiệp vay gấp 
nhiều lần vốn chủ sở hữu còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn tài chính, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư 
kinh doanh cũng như sự phát triển của nền kinh tế. Do đó, quy định khống chế chi phí lãi vay trong chính 
sách thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ góp phần hạn chế doanh nghiệp vay gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu, 
qua đó góp phần chống chuyển giá thông qua hình thức vay vốn (thực chất là góp vốn ẩn) giữa các bên 
liên kết, hạn chế thất thu cho ngân sách. Đồng thời, áp dụng quy định khống chế chi phí lãi vay trong 
chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp còn góp phần giảm thiểu nguy cơ mất an toàn tài chính và định 
hướng doanh nghiệp tiếp cận vốn theo cơ chế thị trường thông qua thị trường tín dụng ngân hàng hoặc 
thị trường chứng khoán
Từ khóa: Chi phí lãi vay được trừ; Chống xói mòn cơ sở thuế; Thuế thu nhập doanh nghiệp
1. GIỚI THIỆU
Xói mòn cơ sở thuế và dịch chuyển lợi nhuận là (BEPS) là vấn đề mang tính thời sự toàn cầu 
khi mà hiện nay tình trạng này đang ngày càng trở nên phổ biến thông qua hành vi chuyển giá, 
thương mại điện tử, vốn mỏng, thiên đường thuế... Theo đó, người nộp thuế đã lợi dụng khoảng 
trống và những hạn chế trong chính sách thuế cũng như công tác quản lý thuế tại những nước nơi 
* Viện Chiến lược Chính sách Tài chính, Hà Nội, Việt Nam
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 249
doanh nghiệp tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh để chuyển lợi nhuận sang những nước/vùng 
lãnh thổ có mức thuế suất thấp hơn hoặc bằng không. Chuyển giá thông qua hoạt động vay vốn của 
các bên liên kết nhằm làm giảm thiểu nghĩa vụ thuế tính chung cho cả tập đoàn là thủ thuật được 
nhiều doanh nghiệp, nhất là các công ty đa quốc gia áp dụng.
Luật thuế TNDN từ khi được áp dụng ở Việt Nam không có quy định khống chế khoản chi 
phí lãi vay được trừ vào chi phí đối với trường hợp khoản vay vượt quá nhiều lần vốn chủ sở hữu. 
Điều đó có nghĩa là doanh nghiệp được phép tính vào chi phí hợp lý bất kể số tiền chi trả lãi tiền 
vay ở mức nào và được phép khấu trừ khi xác định nghĩa vụ thuế. Chính vì vậy, doanh nghiệp có 
thể vay vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu dẫn đến chi phí trả lãi tiền vay lớn, làm giảm thu nhập 
chịu thuế dẫn đến giảm nghĩa vụ thuế phải nộp, gây thất thu cho ngân sách. Mặt khác, việc doanh 
nghiệp vay gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn tài chính, ảnh hưởng 
đến môi trường đầu tư kinh doanh cũng như sự phát triển của nền kinh tế.
Bài viết này nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn ở nhiều nước và khuyến nghị về áp dụng 
khung khống chế chi phí lãi vay được trừ khi xác định nghĩa vụ thuế thu nhập của doanh nghiệp 
ở Việt Nam. 
2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP KHỐNG CHẾ 
CHI PHÍ LÃI VAY ĐƯỢC TRỪ KHI TÍNH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP
Chính sách thuế là một trong những công cụ kinh tế vĩ mô quan trọng của Chính phủ để quản 
lý và định hướng phát triển kinh tế - xã hội trong nền kinh tế thị trường. Bên cạnh việc tạo nguồn 
thu chủ yếu cho ngân sách nhà nước, hệ thống thuế còn góp phần quan trọng trong việc điều tiết 
sản xuất, tiêu dùng, tác động đến các quan hệ tiết kiệm - đầu tư cũng như chuyển dịch cơ cấu kinh 
tế thông qua các ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến các hành vi của các chủ ... 006 3:1
4 Colombia 2013 3:1
5 Đan Mạch 1998 4:1
6 Hungari 2000 3:1
7 Indonesia 2016 4:1
8 Nhật Bản 1992 3:1
9 Lát-via 2003 4:1
10 Newzealand 1995 1,6:1
11 Rumani 2006 3:1
Nguồn: Ruud de Mooij and Shafik Hebous (2017), “Curbing Corporate Debt Bias: Do 
Limitations to Interest Deductibility Work?, IMF Working Paper WP/17/22.
Bảng 4. Quy định về tỷ lệ chi phí lãi vay được trừ tính trên thu nhập, áp dụng đối với các 
khoản vay của các bên liên quan
STT Quốc gia Năm áp dụng Tỷ lệ chi phí lãi vay được 
trừ tính trên thu nhập
1. Phần Lan 2013 25%
2. Na Uy 2014 30%
3. Slovakia 2015 25%
Nguồn: Ruud de Mooij and Shafik Hebous (2017), “Curbing Corporate Debt Bias: Do 
Limitations to Interest Deductibility Work?, IMF Working Paper WP/17/22.
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA254
Bảng 5. Quy định về tỷ lệ chi phí lãi vay được trừ tính trên thu nhập, áp dụng đối với tất 
cả các khoản vay
STT Quốc gia Năm áp dụng Tỷ lệ chi phí lãi vay 
được trừ tính trên thu 
nhập
1 Đức 1994 30%
2 Hy Lạp 2010 40%
3 Italia 2003 30%
4 Bồ Đào Nha 1996 30%
5 Tây Ban Nha 1996 30%
Nguồn: Ruud de Mooij and Shafik Hebous (2017), “Curbing Corporate Debt Bias: Do 
Limitations to Interest Deductibility Work?, IMF Working Paper WP/17/22.
Theo OECD, phương pháp giới hạn chi phí lãi vay bởi một tỷ lệ vốn vay/vốn chủ sở hữu được 
xem là một trong những thông lệ tốt nhất do việc xác định đơn giản và dễ thực hiện. Các yếu tố 
cấu thành vốn vay dựa trên các báo cáo tài chính, bảng cân đối kế toán từ các khoản vay phải trả 
lãi suất và các khoản phải trả thương mại chịu lãi suất và những khoản tương tự như khoản vay có 
thể được kiểm soát tốt hơn. Mỗi phương pháp xác định chi phí lãi vay được trừ khi xác định thu 
nhập tính thuế đều có ưu nhược điểm khác nhau. Mỗi quốc gia tùy thuộc vào tình hình thực tế đã 
đưa ra các quy định để giới hạn chi phí lãi vay được trừ khi tính thuế TNDN. 
3. CHÍNH SÁCH THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP CỦA VIỆT NAM VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA DO 
KHÔNG CÓ QUY ĐỊNH KHỐNG CHẾ CHI PHÍ LÃI VAY ĐƯỢC TRỪ
Tại Việt Nam, thuế TNDN được áp dụng từ ngày 01/01/1999 và đã trải qua nhiều lần sửa đổi, 
bổ sung cho phù hợp với thực tiễn, đảm bảo chính sách ngày càng công khai, minh bạch và đồng 
bộ, phù hợp hơn với thông lệ quốc tế và các cam kết quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia. 
Cùng với quá trình cải cách thuế, chính sách thuế TNDN ở Việt Nam đối với chi phí của doanh 
nghiệp cũng đã được thay đổi từ “nguyên tắc chọn-cho”3* sang “nguyên tắc chọn - bỏ”4**. Luật thuế 
TNDN số 14/2008/QH12 ngày 03/6/2008 đã quy định cụ thể các khoản không được trừ (áp dụng 
nguyên tắc chọn bỏ), theo đó, doanh nghiệp được trừ mọi khoản chi nếu đáp ứng đủ các điều kiện 
đó là: (i) Khoản chi thực tế phát sinh liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh 
nghiệp; (ii) Khoản chi có đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật
Tuy nhiên, Luật thuế TNDN từ khi được áp dụng ở Việt Nam không có quy định khống chế 
khoản chi phí lãi tiền vay được trừ vào chi phí đối với trường hợp khoản vay vượt quá nhiều lần 
vốn chủ sở hữu. Điều đó có nghĩa là doanh nghiệp được phép tính vào chi phí hợp lý bất kể số 
tiền chi trả lãi tiền vay ở mức nào và được phép khấu trừ khi xác định nghĩa vụ thuế. Chính vì vậy, 
doanh nghiệp có thể vay vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu dẫn đến chi phí trả lãi tiền vay lớn, 
3 Chọn - cho là cách tiếp cận quy định trong văn bản quy phạm phát luật những gì được làm (cho cái gì thì ghi vào văn bản quy 
phạm pháp luật, đối tượng liên quan chỉ được thực hiện những gì pháp luật cho phép).
4 Chọn - bỏ là cách tiếp cận quy định trọng văn bản quy phạm pháp luật những gì không được làm (cái gì không quy định trong 
văn bản quy phạm pháp luật thì được phép làm, đối tượng liên quan được phép làm những gì mà pháp luật không cấm).
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 255
làm giảm thu nhập chịu thuế dẫn đến giảm nghĩa vụ thuế phải nộp, gây thất thu cho ngân sách. 
Mặt khác, việc doanh nghiệp vay gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn 
tài chính, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh cũng như sự phát triển của nền kinh tế.
Theo VCCI, giai đoạn 2007-2014, các doanh nghiệp hoạt động dựa nhiều vào các khoản nợ 
(nợ nhà cung cấp, các khoản vay tài chính,). Mặc dù chỉ số nợ của các doanh nghiệp đã giảm 
trong giai đoạn 2007-2014, từ 2,2 lần xuống còn 1,6 lần, tuy nhiên sau đó đã tăng trở lại trong các 
năm sau và lên đến 2,3 lần năm 2011. Các doanh nghiệp nhà nước là nơi có chỉ số nợ cao nhất, mặc 
dù có xu hướng giảm từ 4,3 lần năm 2007 xuống 3,2 lần năm 2011. Chỉ số nợ của doanh nghiệp 
nhà nước đã cải thiện đáng kể, liên tục giảm trong giai đoạn 2007-2014 từ 3,7 lần xuống 2,8 lần. 
Tuy giảm liên tục, nhưng các doanh nghiệp nhà nước vẫn có chỉ số này cao nhất. Chỉ số nợ của các 
doanh nghiệp FDI có xu hướng tăng nhẹ trong giai đoạn 2007-2014, từ 2,6 lần lên 2,7 lần. 
Tính toán từ số liệu báo cáo tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng 
khoán cho thấy lĩnh vực ngân hàng có cơ cấu vốn vay so vốn chủ sở hữu cao nhất, lên tới 16,78% 
lần (2017). Điều này có thể lý giải đây là một lĩnh vực đặc thù về dịch vụ tài chính. Lĩnh vực xây 
dựng, xây lắp cũng có tỷ lệ vốn vay so vốn chủ sở hữu cao, lên tới 3,10 lần (2017).
Bảng 6. Cơ cấu vốn vay so vốn chủ sở hữu của một số nhóm doanh nghiệp (Bình quân)
Đơn vị tính: lần
Doanh nghiệp 2014 2015 2016 2017
Thiết bị, vật liệu xây dựng 1.85 1.47 1.58 2.04
Xây dựng, xây lắp 3.47 4.26 3.81 3.10
Khai thác khoáng sản 0.91 0.75 0.76 1.27
Ngân hàng 12.44 13.53 15.06 16.78 
Du lịch 1.57 2.54 2.42 5.82
Nguồn: Tính toán từ số liệu của các doanh nghiệp niêm yết (
Luật Thuế TNDN hiện hành không khống chế khoản chi phí lãi tiền vay đối với trường hợp 
khoản vay vượt quá nhiều lần vốn chủ sở hữu. Điều đó có nghĩa là doanh nghiệp được phép tính 
vào chi phí hợp lý bất kể số tiền chi trả lãi tiền vay ở mức nào và được phép khấu trừ khi xác định 
nghĩa vụ thuế. Chính vì vậy, doanh nghiệp có thể vay vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu dẫn đến 
chi phí trả lãi tiền vay lớn, làm giảm thu nhập chịu thuế dẫn đến giảm nghĩa vụ thuế phải nộp, gây 
thất thu cho ngân sách. Mặt khác, việc doanh nghiệp vay gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu còn tiềm 
ẩn nguy cơ mất an toàn tài chính, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh cũng như sự phát 
triển của nền kinh tế. 
Ngô Thế Chi (2012) đã chỉ ra thủ thuật chuyển giá của các doanh nghiệp FDI ở Việt Nam 
thông qua hoạt động góp vốn ẩn trong nội bộ tập đoàn kinh tế. Theo đó, các doanh nghiệp FDI ở 
Việt Nam vay vốn của Công ty mẹ, hoặc công ty liên kết nước ngoài thuộc Tập đoàn với lãi suất cao 
hơn lãi suất thị trường.Thông qua cách này đã phát sinh các khoản thanh toán dưới dạng trả lãi tiền 
vay với lãi suất cao hơn lãi suất thị trường làm cho chi phí tăng lên, thu nhập tính thuế TNDN giảm, 
NSNN thất thu, khoản thất thu này là lợi nhuận của Công ty mẹ hoặc công ty liên kết ở các nước.
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA256
Phan Hữu Thắng (2013) chỉ ra rằng hiện tượng chuyển giá của các doanh nghiệp có vốn đầu 
tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Việt Nam đã và sẽ diễn ra ở nhiều dạng với các thủ thuật khác 
nhau theo các giai đoạn đầu tư, loại hình đầu tư, lĩnh vực - sản phẩm đầu tư, thời gian đầu tư. Theo 
đó, sử dụng chi phí trả lãi tiền vay cũng là một cách mà các doanh nghiệp FDI sử dụng để chuyển 
giá, làm giảm nghĩa vụ thuế phải nộp. Công ty mẹ đưa nguyên vật liệu, vật tư linh kiện đầu vào 
mà ở Việt Nam chưa sản xuất được hoặc chất lượng chưa đảm bảo, công ty ở Việt Nam báo cáo 
không có tiền lấy hàng, công ty mẹ cho trả chậm để sau khi bán sẽ trả, thời gian trả chậm đó phải 
có lãi. Việc này được doanh nghiệp coi là trả lãi tiền vay. Nên khi doanh nghiệp bán hàng ra có lãi 
đều tính vào chi phí trả lãi tiền vay, dẫn tới hết lãi. Phần lãi thực, thông qua trả lãi, đã chuyển hết 
ra ngoài cho công ty mẹ5.*
Theo Thanh tra Chính phủ6**, thống kê những năm qua cho thấy cả nước có khoảng 50% doanh 
nghiệp FDI kê khai lỗ, trong đó nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục trong nhiều năm. Thành phố 
Hồ Chí Minh có tới gần 60% trong số trên 3.500 doanh nghiệp FDI thường xuyên kê khai lỗ trong 
nhiều năm. Tại Bình Dương, có đến 50% doanh nghiệp FDI báo cáo lỗ trong giai đoạn 2006-2011.
Do đó, quy định khống chế chi phí lãi vay trong chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ 
góp phần hạn chế doanh nghiệp vay gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu, qua đó góp phần chống chuyển 
giá thông qua hình thức vay vốn (thực chất là góp vốn ẩn) giữa các bên liên kết, hạn chế thất thu 
cho ngân sách. Đồng thời, áp dụng quy định khống chế chi phí lãi vay trong chính sách thuế thu 
nhập doanh nghiệp còn góp phần giảm thiểu nguy cơ mất an toàn tài chính và định hướng doanh 
nghiệp tiếp cận vốn theo cơ chế thị trường thông qua thị trường tín dụng ngân hàng hoặc thị trường 
chứng khoán.
4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về khống chế chi phí lãi vay được trừ khi tính 
thuế thu nhập doanh nghiệp cũng như thực tiễn kinh nghiệm quốc tế, Việt Nam nên áp dụng 
Phương pháp xác định theo tỷ lệ vốn vay so vốn chủ sở hữu: Theo đó, cơ quan thuế quy định trước 
tỷ lệ vốn vay được tính chi phí lãi vay khi xác định thu nhập tính thuế, không bắt buộc đó là khoản 
vay theo nguyên tắc giao dịch độc lập. Ưu điểm của phương pháp này là đảm bảo tính chắc chắn và 
giảm thiểu chi phí tuân thủ của người nộp thuế và chi phí quản lý của cơ quan thuế, dễ thực hiện. 
Do đó, phương án phù hợp với công tác quản lý thuế của cơ quan thuế Việt Nam là áp dụng 
quy định về tỷ lệ vốn vay/vốn chủ sở hữu đối với các khoản vay của các bên liên kết. Theo đó, 
trường hợp doanh nghiệp Việt Nam vay vốn của doanh nghiệp liên kết một số tiền gấp 3 lần số 
vốn chủ sở hữu (tỷ lệ 3:1) thì lãi phải trả cho số vốn vay vượt quá tỷ lệ này được coi là cổ tức trả 
cho doanh nghiệp liên kết, và không được tính là chi phí được trừ khi tính thuế. Trường hợp các tổ 
chức tài chính, các ngân hàng thương mại thì áp dụng tỷ lệ 6:1. Vốn chủ sở hữu trong năm được 
xác định bằng số trung bình cộng của số dư đầu kỳ và cuối kỳ. Đây cũng là phương án được nhiều 
quốc gia phát triển và đang phát triển áp dụng, phù hợp với thông lệ quốc tế, tạo điều kiện thuận 
lợi cho doanh nghiệp tham gia hội nhập kinh tế quốc tế.
5 Phan Hữu Thắng (2013), “Nhận biết dấu hiệu chuyển giá”, 
6 Thanh tra Chính phủ (2013), “Kết luận Thanh tra về thu nộp ngân sách tại khu chế xuất và doanh nghiệp chế xuất trên địa bàn 
Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Tỉnh Bình Dương và Tỉnh Đồng Nai”, (Số 2053-KL-TTCP, ngày 10/9/2013.
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 257
Đối với an toàn tài chính: Việc khống chế khoản chi phí trả lãi tiền vay không được trừ vào 
chi phí đối với trường hợp khoản vay vượt quá nhiều lần vốn chủ sở hữu qua đó sẽ hạn chế tình 
trạng doanh nghiệp đi vay quá nhiều, đảm bảo an toàn tài chính cho doanh nghiệp, phản ánh đúng 
chi phí lãi vay phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đồng thời góp phần làm giảm rủi ro nợ 
xấu cho hệ thống ngân hàng. 
Đối với nền kinh tế: Việc áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ khi tính thuế thu 
nhập doanh nghiệp ở Việt Nam còn nhằm định hướng doanh nghiệp tiếp cận vốn theo cơ chế thị 
trường thông qua thị trường vốn, hạn chế tình trạng sở hữu chéo trong doanh nghiệp, qua đó hạn 
chế rủi ro khủng hoảng kinh tế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Việc áp dụng khung khống chế chi phí lãi vay được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp 
ở Việt Nam là phù hợp với thông lệ quốc tế, phù hợp với khuyến cáo OECD về chống xói mòn 
cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận (BEPS), trong đó đưa ra khuyến nghị áp dụng Hành động số 4 
về hạn chế xói mòn cơ sở tính thuế thông qua các khoản khấu trừ lãi tiền và và các thanh toán tài 
chính khác7*. Chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận cũng là nội dung hợp tác đa phương 
về thuế trong khuôn khổ các diễn đàn khu vực, như ASEAN, APEC. Năm 2017, các nhà lãnh đạo 
của 21 nền kinh tế thành viên APEC đã thông qua Tuyên bố chung về các vấn đề liên quan đến các 
chủ đề hợp tác ưu tiên, trong đó có chủ đề xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận. Theo đó, 
Bộ trưởng Bộ Tài chính 21 nền kinh tế đã khẳng định nhận thức tác động quan trọng của các vấn 
đề xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận đến các nền kinh tế thành viên APEC và sự cần 
thiết tăng cường hợp tác trong khu vực nhằm chia sẻ kinh nghiệm, cách tiếp cận và các thông lệ 
tốt nhất trong việc xây dựng chính sách, pháp luật và quản lý thuế, nhằm giải quyết những thách 
thức về BEPS trong khu vực, đồng thời nâng cao tính chắc chắn, minh bạch và công bằng của hệ 
thống thuế.
Tuy nhiên, để tạo điều kiện cho doanh nghiệp xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch kinh 
doanh hiệu quả, thể hiện sự minh bạch của chính sách thuế, Việt Nam có thể quy định rõ thời hạn 
có hiệu lực của quy định về khung khống chế chi phí lãi vay được trừ khi tính thuế thu nhập doanh 
nghiệp với thời hạn 3 năm, kể từ ngày quy định này được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam 
thông qua.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1) Gangadha Prasad Shukla, Phạm Minh Đức, Michael Engelschalk, Lê Minh Tuấn (2011), 
“Cải cách Thuế ở Việt Nam: Hướng tới một hệ thống Hiệu quả và Công bằng hơn”, Ngân hàng 
Thế giới.
2) Ngô Thế Chi (2013), “Giải pháp hạn chế các thủ thuật chuyển giá trong điều kiện hiện nay 
của các công ty đa quốc đang hoạt động tại Việt Nam”, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Bộ 
Tài chính.
3) Vũ Nhữ Thăng (2017), “Gói hành động về xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận 
7 Carmel Peters (2015), “Developing Countries’ Reactions to the G20/ OECD Action Plan on Base Erosion and Profit Shifting”, 
Bulletin for International Taxation”.
HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA258
(BEPS): Khả năng áp dụng tại Việt Nam”, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Bộ Tài chính.
4) Phan Hữu Thắng (2013), “Nhận biết dấu hiệu chuyển giá”, 
dau-hieu-chuyen-gia-d5715.html.
5) VCCI (2015), Báo cáo thường niên doanh nghiệp Việt Nam 2015
6) Peter Barnes (2014), Papers on Selected Topics in Protecting the Tax Base of Developing 
Countries”, Duke University School of Law, USA.
7) Carmel Peters (2015), “Developing Countries’ Reactions to the G20/ OECD Action Plan 
on Base Erosion and Profit Shifting”, Bulletin for International Taxation”.
8) Ernesto Crivelli, Ruud De Mooij and Michael Keen (2015), “Base Erosion, Profit Shifting 
and Developing Countries”, IMF Working Paper WP/15/118.
9) IMF (2016), “Tax policy, leverage and macroeconomy stability”.
10) Ruud de Mooij and Shafik Hebous (2017), “Curbing Corporate Debt Bias: Do Limitations 
to Interest Deductibility Work?, IMF Working Paper WP/17/22.

File đính kèm:

  • pdfkien_nghi_ap_dung_khung_khong_che_chi_phi_lai_vay_duoc_tru_n.pdf