Khuyến cáo chẩn đoán và điều trị hẹp động mạch cảnh ở bệnh nhân trên 70 tuổi

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 3 * 2014
Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014 300
KHUYẾN CÁO CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ HẸP ĐỘNG MẠCH CẢNH 
Ở BỆNH NHÂN TRÊN 70 TUỔI 
Đỗ Kim Quế*, Nguyễn Thị Hiền* 
TÓM TẮT 
Đặt vấn đề: Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh đã được chứng minh là phương pháp điều trị an 
toàn, hiệu quả và làm giảm nguy cơ đột quỵ não ở bệnh nhân có hẹp động mạch cảnh. Tuy nhiên phẫu thuật bóc 
lớp trong động mạch cảnh ở bệnh nhân trên 70 tuổi vẫn còn nhiều bàn cãi về lợi ích và mức độ an toàn. 
Mục tiêu nghiên cứu của chúng tôi nhằm đánh giá mức độ an toàn và hiệu quả của phẫu thuật bóc lớp 
trong động mạch cảnh trong điều trị hẹp động mạch cảnh ngoài sọ ở bệnh nhân trên 70 tuổi từ đó đưa ra các 
khuyến cáo trong chẩn đoán và điều trị hẹp động mạch cảnh ở bệnh nhân trên 70 tuổi. 
Đối tượng nghiên cứu: Toàn bộ bệnh nhân trên 70 tuổi bị hẹp động mạch cảnh được phẫu thuật bóc lớp 
trong động mạch cảnh tại bệnh viện Thống nhất trong thời gian 9 năm từ 12/2004 – 12/2013. 
Phương pháp nghiên cứu: Tiền cứu mô tả hàng loạt ca. Đánh giá các đặc điểm về tuổi, giới tính, biểu hiện 
lâm sàng, các bệnh lý nền. Chẩn đoán thương tổn dựa trên siêu âm Duplex, Multislice và X quang động mạch. 
Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh và phục hồi động mạch cảnh có miếng vá PTFE hoặc bóc lớp trong 
động mạch cảnh kiểu lộn ngược. Đánh giá kết quả dựa trên lâm sàng và siêu âm doppler động mạch. 
Kết quả: Trong thời gian từ tháng 12/2004 đến tháng 12/2013 chúng tôi đã thực hiện 143 phẫu thuật bóc 
lớp trong động mạch cảnh cho những bệnh nhân hẹp động mạch cảnh trên 80 tuổi. Tuổi trung bình là 76,8 (70 – 
92) Tỉ lệ nam/nữ là 14:1. Có 56 trường hợp có tai biến mạch máu não mới hoặc cũ. 28 trường hợp tổn thương cả 
2 động mạch cảnh. Tất cả các trường hợp đều được gây mê nội khí quản. Động mạch cảnh được bóc lớp trong và 
phục hồi với miếng vá PTFE cho các trường hợp có tổn thương động mạch cảnh trong. Tất cả các trường hợp đều 
hết triệu chứng lâm sàng sau mổ. Một trường hợp tử vong sau mổ 3 tuần do biến chứng viêm phổi, 2 trường hợp 
nào bị nhũn não sau mổ. Theo dõi từ 1 – 9 năm, 1 bệnh nhân tử vong sau mổ 13 tháng do ung thư dạ dày, 1 
trường hợp tử vong sau 18 tháng do ung thư đại tràng; có 2 trường hợp nào bị nhũn não tái phát, 6 trường hợp 
hẹp tái phát. 
Kết luận: Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh là phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn cho bệnh 
nhân trên 70 tuổi có hẹp động mạch cảnh ngoài sọ. 
Từ khóa: Hẹp động mạch cảnh, đột quỵ não, phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh. 
ABSTRACT 
GUIDELINE FOR DIAGNOSIS AND SURGICAL TREATMENT FOR EXTRACRANIAL CAROTID 
STENOSIS IN SEPTUAGENRIAN 
Do Kim Que, Nguyen Thi Hien 
 * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 3- 2014: 300-305 
Background: Carotid endarterectomy will improve the symptoms of TIA and prevent stroke. But carotid 
endarterectomy for patient who are older than 70 still constrovasy. The purpose of this study was review our 
experience in diagnose and treat for patient older than 70 who have carotid stenosis by carotid endarterectomy. 
Methods: Prospective. Eveluate the clinical characteristics of stenosis of the carotid. Diagnosis was based on 
Duplex scanning, multi-slice and angiography. Carotid endarterectomy were performed for all of cases. 
* Bệnh viện Thống Nhất 
Tác giả liên lạc: PGS. TS. Đỗ Kim Quế ĐT: 0913977628 Email: dokimque@gmail.com 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 3 * 2014 Nghiên cứu Y học
Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014 301
Result: From 12/2004 to 12/2013, there are 143 patient older than 70 who have carotid endarterectomy were 
done in Thong nhat hospital. Mean age is 76,8% range 70 – 92, male:female is 14:1. 56 cases had stroke before, 28 
cases had bilateral carotid stenosis. Arteriosclerosis are the cause of all cases. All of patients were diagnosed by 
Duplex scan, MS CT. No procedure-related morbidity or mortality was observed. One patient died by 
pneumonia, No patient had stroke after operation. All of case are in good condition after 1 - 9 years follow up. 2 
patient died by cancer after operation 13 and 18 months. Restenosis appear in 6 cases. 2 patients had stroke 
during follow-up period. 
Conclusions: Carotid endarterectomy is the safe and effective methods for patient older than 70 with 
stenosis of carotid artery. 
Key words: Carotid endarterectomy, stenosis of carotid artery, stroke
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Hẹp động mạch cảnh ngoài sọ là một trong 
những nguyên nhân chính của đột quỵ. Mức độ 
hẹp động mạch cảnh liên quan mật thiết với tần 
suất của đột quỵ. Theo Cinà CS và cộng sự(4) 
33% những trường hợp hẹp động mạch cảnh từ 
80 – 99% có cơn thiếu máu não hoặc nhũn não 
do lấp mạch trong khi đó tỉ lệ này chỉ xuất hiện 
ở 0,4% ở những bệnh nhân hẹp động mạch 
cảnh dưới 80%. 
Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh 
cho những bệnh nhân hẹp từ 70 – 99% làm giảm 
nguy cơ đột quỵ não 17%. Hơn nữa phẫu ... sớm hẹp động mạch cảnh 
ngoài sọ và điều trị đúng đắn sẽ góp phần 
phòng ngừa đột quỵ não. 
Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh đã 
được các Hội tim mạch châu Âu, Hội tim mạch 
Hoa Kỳ thống nhất về chẩn đoán và điều trị. Tuy 
nhiên vấn đề phẫu thuật ở bênh nhân lớn tuổi, 
phương pháp phẫu thuật, cách thức bảo vệ não 
vẫn còn những bàn cãi. 
Tại Việt nam các nghiên cứu về phẫu thuật 
hẹp động mạch cảnh chưa nhiều. Bệnh viện 
Thống nhất là một trong những trung tâm lớn 
thực hiện phẫu thuật bóc lớp trong động mạch 
cảnh của cả nước, từ năm 2002 tới nay gần 300 
trường hợp hẹp động mạch cảnh đã được thực 
hiện với kết quả trước mắt và trung hạn rất đáng 
khích lệ. 
Chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm 
mục tiêu đánh giá kết quả điều trị ngoại khoa 
hẹp động mạch cảnh ngoài sọ cho bệnh nhân 
trên 70 tuổi tại bệnh viện Thống Nhất. Qua kết 
quả nghiên cứu chúng tôi đưa ra một số khuyến 
cáo về phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh 
ở bệnh nhân cao tuổi. 
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
Đối tượng nghiên cứu 
Tất cả những trường hợp hẹp động mạch 
cảnh ngoài sọ ở bệnh nhân trên 70 tuổi được 
điều trị phẫu thuật tại bệnh viện Thống nhất 
trong thời gian từ tháng 12 năm 2004 tới tháng 
12 năm 2013. 
Phương pháp nghiên cứu 
Tiền cứu mô tả cắt dọc. 
Đặc điểm bệnh nhân 
Tất cả bệnh nhân được đánh giá các yếu tố: 
tuổi, giới, hút thuốc lá, rối loạn lipid máu. 
Các dấu hiệu lâm sàng: Các dấu hiệu đột 
quỵ não, thiếu máu não thoáng qua, âm thổi 
vùng động mạch cảnh. 
Chẩn đoán mức độ hẹp 
Dựa trên siêu âm Duplex, CT scan đa lớp cắt, 
X quang động mạch. 
Chỉ định phẫu thuật 
Bóc lớp trong động mạch cảnh cho các 
trường hợp: 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 3 * 2014
Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014 302
Hẹp động mạch cảnh trên 80% không có 
triệu chứng, 
Hẹp > 50% nhưng có loét trên mảng xơ vữa 
và có triệu chứng. 
Phương pháp phẫu thuật 
Tất cả bệnh nhân đều được gây mê nội khí 
quản. 
Bóc lớp trong động mạch cảnh kiểu kinh 
điển hoặc kiểu loan ngược vỏ động mạch. 
Phục hồi động mạch cảnh với miếng vá 
PTFE khi bóc lớp trong theo kiểu kinh điển. 
Đánh giá kết quả 
Ngắn hạn: tính tỉ lệ tử vong, tỉ lệ đột quỵ 
não, các biến chứng chảy máu, nhiễm trùng. 
Trung và dài hạn: tần suất tử vong, đột quỵ 
não. Tỉ lệ hẹp tái phát động mạch cảnh. 
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 
Đặc điểm bệnh nhân 
Trong thời gian 9 năm chúng tôi đã điều trị 
phẫu thuật cho 143 trường hợp hẹp động mạch 
cảnh ngoài sọ với các đặc điểm: 
Tuổi và giới 
Có 112 bệnh nhân là nam và 31 bệnh nhân 
nữ. Tuổi trung bình: 76,8 + 10.3 trong đó trẻ nhất 
là 70 và lớn tuổi nhất là 92 tuổi, có 38 bệnh nhân 
chiếm 26,6% các trường hợp trên 80 tuổi. 
Tiền sử hút thuốc lá 
93 bệnh nhân có tiền sử hút thuốc lá, trong 
đó có 52 bệnh nhân hút thuốc trên 10 năm với số 
lượng trên 10 điếu/ngày. 
Đặc điểm lâm sàng 
Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng 
Đặc điểm lâm sàng Số trường hợp % 
Cao huyết áp 110 76,9 
Di chứng tai biến mạch máu não 56 39,2 
Tai biến mạch máu não mới 18 12.6 
Cơn thiếu máu não 78 54,5 
Âm thổi vùng động mạch cảnh 88 61,5 
Cao huyết áp ghi nhận ở 110 trường hợp. 
Tiền sử tai biến mạch máu não ghi nhận ở 56 
trong số 135 trường hợp, trong đó 18 trường hợp 
có nhũn não mới trong vòng 6 tuần. 
Âm thổi vùng động mạch cảnh phát hiện ở 
88 trường hợp. 
Dấu hiệu thiếu máu não thoáng qua: 78 bệnh 
nhân. 
Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh học 
Siêu âm Duplex động mạch cảnh được thực 
hiện ở tất cả các trường hợp. 
CT scan đa lớp cắt (Multislices) được thực 
hiện ở 80 trường hợp. 
MRA được thực hiện cho 56 trường hợp. 
X quang động mạch được thực hiện cho 13 
trường hợp. 
Vị trí động mạch hẹp 
Trong 143 trường hợp hẹp/tắc động mạch 
cảnh của chúng tôi có 28 trường hợp có tổn 
thương cả 2 động mạch cảnh, 93 trường hợp hẹp 
1 động mạch cảnh với phân bố: 
Bảng 2: Vị trí động mạch hẹp 
Vị trí hẹp Số trường hợp % 
Hai động mạch 28 19,6 
Một động mạch 93 80,4 
Động mạch cảnh P 
Động mạch cảnh T 
44 
49 
47,3 
52,7 
Mức độ hẹp 
Chúng tôi đánh giá mức độ hẹp dựa trên các 
phương pháp chẩn đoán hình ảnh học có đối 
chiếu với kết quả trong mổ. 
Bảng 3: Mức độ hẹp. 
Mức độ hẹp Số trường hợp % 
50 – 80% 26 18,2 
80 – 99% 88 61,5 
100% 29 20,3 
Phương pháp phẫu thuật 
Bảng 4: Phương pháp phẫu thuật 
Phương pháp phẫu thuật Số trường hợp % 
Bóc lớp trong động mạch, đặt miếng 
vá động mạch. 
109 76,2 
Bóc lớp trong động mạch, ghép ống 
động mạch nhân tạo. 
2 1,4 
Bóc lớp trong động mạch kiểu lộn 
ngược. 
32 22,4 
Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh 
được áp dụng cho tất cả các trường hợp, 112 
trường hợp có dùng miếng vá PTFE tái tạo lại 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 3 * 2014 Nghiên cứu Y học
Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014 303
động mạch cảnh, 2 trường hợp ghép ống PTFE 
cảnh gốc – phình cảnh. 71 trong số 143 trường 
hợp được đặt shunt tạm chiếm tỉ lệ 52,6%. 
Kết quả điều trị 
Kết quả ngắn hạn 
Một trường hợp tử vong sau mổ 3 ngày do 
viêm phổi suy hô hấp chiếm tỉ lệ 0.7%. Hai 
trường hợp bị nhồi máu não sau mổ chiếm tỉ lệ 
1,4%. 2 trường hợp chảy máu vùng mổ. (1,4%). 
Kết quả lâu dài 
Theo dõi từ 1 tới 9 năm. 
Cải thiện triệu chứng lâm sàng ghi nhận ở tất 
cả các trường hợp có biểu hiện thiếu máu não 
trước mổ. 
Kết quả siêu âm Duplex kiểm tra sau mổ 1 
tháng cho thấy không còn hẹp động mạch cảnh 
ở tất cả các trường hợp. 
Một trường hợp hẹp động mạch cảnh tái 
phát sau mổ 3 tháng, 5 trường hợp hẹp tái phát 
>50% sau 1 năm nhưng không có triệu chứng. 2 
trường hợp nào bị nhũn não trong thời gian theo 
dõi sau mổ. 
Hai trường hợp tử vong sau mổ 13 tháng do 
ung thư dạ dày tiến xa và 18 tháng do ung thư 
đại tràng giai đoạn muộn. 
BÀN LUẬN 
Hẹp động mạch cảnh ngoài sọ là nguyên 
nhân chính gây ra cơn thiếu máu não cục bộ và 
nhũn não. Phát hiện sớm và điều trị thích hợp sẽ 
giúp bệnh nhân trở lại cuộc sống bình thường và 
giảm nguy cơ nhũn não. Phẫu thuật bóc lớp 
trong động mạch cảnh ở bệnh nhân chưa đột 
quỵ sẽ làm giảm nguy cơ đột quỵ và tàn phế cho 
bệnh nhân. 
Hẹp động mạch cảnh thường thấy ở bệnh 
nhân lớn tuổi, trong nghiên cứu của chúng tôi 
tuổi trung bình của bệnh nhân là 76,8, trong đó 
57,5% bệnh nhân trên 70 tuổi. Điều này cũng 
tương tự các nghiên cứu khác trong y văn 
(bảng 5). 
Đa số bệnh nhân của chúng tôi nhập viện ở 
giai đoạn muộn khi đã có nhũn não mới hoặc đã 
thành di chứng với tỉ lệ 62,5 %. So với các nghiên 
cứu tại Âu Mỹ, tỉ lệ phẫu thuật hẹp động mạch 
cảnh ở giai đoạn muộn của chúng tôi cao hơn 
nhiều. Tuy nhiên so với giai đoạn trước 2005 tỉ lệ 
phẫu thuật hẹp động mạch cảnh khi chưa đột 
quỵ đã tăng rõ rệt. (Bảng 5). 
Bảng 5: Đặc điểm bệnh nhân. 
 ECST NASCET VACSP Đỗ Kim 
Quế 
Thời gian nghiên 
cứu 
1981-
1995 
1987-1997 1988-
1991 
2003-
2008 
Số trung tâm 
nghiên cứu 
97 106 16 1 
Thiếu máu não 
thoáng qua 
 38 38 54.7 
Đột quỵ 43 24 45,3 
Hẹp động mạch 
cảnh đối bên > 
50% 
6 4 20,0 
Tuổi trung bình 63 65 66 71,03 
Nam 72 69 100 85,3 
Hút thuốc lá 52 31 92 82,1 
Tiểu đường 12 21 30 37,9 
Siêu âm Duplex động mạch cảnh là phương 
pháp chẩn đoán hình ảnh rất có giá trị trong 
chẩn đoán hẹp động mạch cảnh. Tất cả các 
trường hợp hẹp động mạch cảnh trong nghiên 
cứu của chúng tôi đều được làm siêu âm Duplex 
động mạch cảnh và cột sống. Với kết quả chính 
xác cao. Tại nhiều trung tâm lớn người ta có thể 
phẫu thuật dựa trên kết quả Duplex động mạch 
cảnh. Tuy nhiên độ nhạy và độ chuyên biệt của 
phương pháp này tùy thuộc rất nhiều vào trình 
độ của bác sĩ siêu âm(7,2,14). 
Chụp cắt lớp điện toán đa lát cắt là một 
phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm 
lấn có độ nhạy và độ đặc hiệu cao có thể thay thế 
chụp X quang động mạch đặc biệt giúp đánh giá 
vòng nối động mạch trong sọ. 
Chỉ định phẫu thuật bóc lớp trong động mạch 
cảnh được hội tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo khi 
hẹp trên 70% có triệu chứng lâm sàng hoặc hẹp 
trên 60% không có triệu chứng lâm sàng. 
Theo Cinà và cs.( 4) tổng hợp 23 nghiên cứu về 
động mạch cảnh tại châu Au và bắc Mỹ với 6078 
bệnh nhân trong đó 3777 bệnh nhân được phẫu 
thuật bóc lớp trong động mạch cảnh. Tác giả kết 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 3 * 2014
Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014 304
luận phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh 
cho những trường hợp hẹp trên 70% sẽ làm 
giảm nguy cơ đột tử và nhũn não 48%, và ở 
những trường hợp hẹp 50-69% làm giảm nguy 
cơ đột tử và tai biến mạch máu não 27%. 
Trường hợp bệnh nhân đã có nhũn não do 
hẹp động mạch cảnh thì chỉ định phẫu thuật 
nhằm làm giảm nguy cơ đột quỵ tái phát. Thời 
điểm phẫu thuật sau đột quỵ được đa số các tác 
giả thống nhất là 6 tuần. Tuy nhiên một số 
nghiên cứu gần đây cho thấy phẫu thuật sớm ở 
những trường hợp có hồi phục tốt trong vòng 2 
tuần không làm tăng tỉ lệ tử vong và biến chứng 
nhưng giảm nguy cơ tái nhồi máu não(12,13,14). 
Trong nghiên cứu của chúng tôi có 2 trường 
hợp được phẫu thuật sớm sau nhồi náu não 2 
tuần cả 2 trường hợp đều có diễn biến hậu phẫu 
thuận lợi, đặc biệt có 1 trường hợp chúng tôi 
phẫu thuật sớm trong tuần đầu tiên sau nhũn 
não do bệnh nhân bị các cơn thiếu máu não nặng 
liên tiếp 3 lần trong tuần. 
Về phương pháp vô cảm chúng tôi chọn lựa 
phương pháp mê nội khí quản cho tất cả các 
trường hợp. Hiện tại có các trung tâm phẫu 
thuật bóc lớp trong động mạch cảnh với gây tê 
tại chỗ nhằm đánh giá tình trạng tri giác bệnh 
nhân khi phẫu thuật. 
Chỉ định đặt shunt tạm khi mổ bóc lớp trong 
động mạch cảnh là bắt buộc nếu áp lực động 
mạch cảnh bít dưới 50% huyết áp của bệnh nhân 
hoặc nhỏ hơn 70 mmHg. Tuy nhiên với những 
trường hợp động mạch cảnh đã tắc hoàn toàn 
trước mổ thì không cần đặt shunt tạm. Trong 
thời kỳ đầu chúng tôi dùng shunt tạm cho tất cả 
các trường hợp động mạch cảnh chưa tắc hoàn 
toàn. Trong thời gian 4 năm gần đây chúng tôi 
không dùng shunt tạm khi phẫu thuật bóc lớp 
trong động mạch cảnh. 
Kỹ thuật bóc lớp trong với với đường mở 
dọc động mạch cảnh có dùng miếng vá động 
mạch hoặc bóc lớp trong kiểu lộn ngược vỏ động 
mạch tuỳ thuộc phẫu thuật viên. Trong nghiên 
cứu của chúng tôi 32 trường hợp áp dụng kỹ 
thuật bóc lớp trong kiểu loan ngược vỏ động 
mạch. 
Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh là 
một phương pháp hiệu quả và an toàn, tỉ lệ tử 
vong và biến chứng thấp. Theo hầu hết các 
nghiên cứu lớn tỉ lệ này khoảng 0 – 3%(1,2,15). 
Trong nghiên cứu của chúng tôi có một trường 
hợp tử vong tử vong với tỉ lệ 0.7%. 
Kết quả theo dõi bước đầu cho thấy hiệu quả 
tốt của phẫu thuật trong việc cải thiện tình trạng 
thiếu máu não qua lâm sàng và siêu âm Duplex 
mạch máu. Trong nghiên cứu này chỉ có 02 
trường hợp bị nhồi máu não tái phát và một 
trường hợp nhồi máu não trong mổ. 
KẾT LUẬN 
Qua nghiên cứu 143 trường hợp hẹp động 
mạch cảnh ở bệnh nhân trên 70 tuổi đã được 
điều trị phẫu thuật tại bệnh viện Thống Nhất 
chúng tôi rút ra các nhận xét: 
Đa số hẹp động mạch cảnh xảy ra ở bệnh 
nhân nam lớn tuổi có hút thuốc lá. Tỉ lệ bệnh đã 
bị đột quỵ cao. 
Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch cảnh 
với gây mê là một phương pháp phẫu thuật an 
toàn và hiệu quả trong điều trị hẹp động mạch 
cảnh. Tỉ lệ tử vong, tỉ lệ tái hẹp thấp, tần suất đột 
quy não sau phẫu thuật 9 năm là 1.4%. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO: 
1. AbuRahma AF, Robinson PA, Mullin DA, Holt SM, Herzotg 
TA, Mowery NT (2000). Frequency of postoperative cartid 
duplex serveillance and type of closure: Results from 
randomized trial. Vasc Surg; 32:1043-51. 
2. Back MR, Wilson JS, Rushing G, Stordahl N, Linden C, 
Johnson BL, Bandyk DF (2000): Magnetic resonance 
angiography is an accurate imaging adjunct to Duplex 
ultrasound in patient selection for carotid endarterectomy. J 
Vasc Surg; 32:429-41. 
3. Brott TG, Haperin JL, Abbara S, Bacharach JM, Barr JD, Bush 
RL, Cates CU, Creager MA, Fowler SB, et al (2011) : 
SA/ACCF/AHA/AANN/AANS/ACR/ASNR/CNS/SAIP/SCAI
/SIR/SNIS/SVM/SVS Guideline on the Management of 
Patients With Extracranial Carotid and Vertebral Artery 
Disease. Circulation 123 : 1 - 77 
4. Cinà CS, Clase CM, Haynes BR (1999). Refining the 
indications for carotid endarterectomy in patients with 
symptomatic carotid stenosis: A systemic review. J Vasc Surg; 
30:606-18. 
5. Corriveau MM, Johnston KW (2004). Interobsever variability 
of carotid Doppler peak velocity measurements among 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 3 * 2014 Nghiên cứu Y học
Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014 305
technologists in an ICVL-accredited vascular laboratory. Vasc 
Surg; 39:735-41. 
6. Đỗ Kim Quế (2003). Hẹp các nhánh của cung động mạch chủ: 
chẩn đoán và điều trị ngoại khoa. Y học TP. Hồ Chí Minh; 7 
(phụ bản 1):96 - 103 
7. Đỗ Kim Quế (2008). Phẫu thuật bóc lớp trong động mạch 
cảnh 2 bên. Y học Việt Nam; 2(352): 262-74 
8. Green RM, Greenberg R, Illig K, Shortell C, Ouriel K (2000). 
Eversion endarterectomy of the carotid artery: Technical 
considerations and recurrent stenosis. Vasc Surg; 32:1052-61. 
9. Lê Nữ Hòa Hiệp, Nguyễn Thế Hiệp (2003). Điều trị ngoại 
khoa hẹp động mạch cảnh ngoài sọ nhân ba trường hợp tại 
bệnh viện nhân dân Gia định. Y học TP. Hồ Chí Minh; 7 (phụ 
bản 2):92- 96 
10. Liapis CD, Bell PRF, Mikhailidis D, Sivenius J, Nicolaides A, 
Fernandes A, Biasi FG, Norgren L. (2009): ESVS Guidelines. 
Invasive Treatment for Carotid Stenosis: Indications, 
Techniques. Eur J Vasc Endovasc Surg 37, S1 - S19. 
11. Raman KG, Layne S, Makaroun MS, Kelley ME, Rhee RY, 
Tzeng E, Muluk VS, Muluk SC (2004). Disease progression in 
contralateral carotid artery is common after endarterectomy. 
Vascu Surg; 39:52-57. 
12. Rockman CB, Jacobovitz GR, Gagne PJ, Aldelman MA, 
Lamparello PJ, Landis R, Riles TS (2004). Focused screening 
for occult carotid artery disease: Patients with known heart 
disease are at high risk. Vascu Surg; 39:44 -51. 
13. Ross CB, Ranval TJ (2000): Intraoperative use of stent for the 
management of unacceptable distal internal carotid artery end 
point during carotid endarterectomy: short-term and mid-
term results. J Vasc Surg; 32:420-29. 
14. Sean PR, Estes JM, Kwoun MO, O’Donnell TF, Mackey WC 
(2000). Factors predicting prolonged length of stay after 
carotid endarterectomy. J Vasc Surg; 32:550-55. 
15. Tretter JF, Hertzer NR, Mascha EJ, O’Hara PJ, Krajewski LP, 
Beven EG (1999). Perioperative risk and late outcome of 
nonelective carotid endarterectomy. J Vasc Surg; 30:618-32. 
16. Willfort-EhringercA, Ahmadi R, Gruber D, Gschwandtner 
ME, Haumer A, Haumer M, Ehringer H (2004). Arterial 
remodelling and hemodynamics in carotid stents: A 
prospective duplex scanning study over 2 years. J Vasc Surg; 
39:728-34. 
Ngày nhận bài báo: 11-04-2014 
Ngày phản biện nhận xét bài báo: 20-04-2014 
Ngày bài báo được đăng: 20-05-2014