Giáo trình Phân tích báo cáo tài chính - Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính

 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 1 
BÀI 1 
TỔNG QUAN VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH 
Hướng dẫn học 
Phân tích tài chính là một nội dung quan trọng và không thể thiếu trong phân tích kinh 
doanh và ra quyết định. Phân tích tài chính làm giảm bớt sự sai lệch, tính phỏng đoán cũng 
như sự chủ quan cho các quyết định kinh doanh, từ đó giảm bớt sự không chắc chắn trong 
hoạt động kinh doanh. 
Đây là bài học nhập môn về “Phân tích tài chính”, nhiệm vụ chính của bài học này là cung 
cấp cho người học những kiến thức cơ bản nhất về phân tích tài chính và các điều kiện để 
ra quyết định sau phân tích tài chính. Nội dung chính của bài học tập trung giới thiệu các 
kiến thức và kỹ năng, phương pháp phân tích tài chính trên giác độ giám đốc doanh 
nghiệp, tập trung vào 3 hoạt động tài chính cơ bản của doanh nghiệp: Hoạt động sản xuất 
kinh doanh, hoạt động tài chính và hoạt động đầu tư. Môn học cũng cung cấp hệ thống các 
chỉ tiêu tài chính được sử dụng để phân tích bao gồm: Chỉ tiêu phản ánh khả năng thanh 
toán, hiệu quả hoạt động, khả năng cân đối vốn và khả năng sinh lời. 
Từ các kết quả phân tích tài chính, trên giác độ giám đốc doanh nghiệp, môn học cũng 
hướng dẫn cách thức đề xuất các giải pháp giúp doanh nghiệp cải thiện tình hình tài chính, 
từ đó, xây dựng kế hoạch tài chính ngắn hạn và dự báo BCTC. 
Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau: 
 Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gia 
thảo luận trên diễn đàn. 
 Đọc tài liệu: Chương 3, trang 66 – 69, sách “Tài chính doanh nghiệp”, PGS.TS Lưu Thị 
Hương và PGS.TS Vũ Duy Hào đồng chủ biên, Nxb ĐH Kinh tế Quốc dân, 2013. 
 Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc 
qua email. 
 Tham khảo các thông tin từ trang Web môn học. 
Nội dung 
Trong bài học này, sẽ giới thiệu những nội dung cơ bản sau: 
 Phân tích tài chính được hiểu và được tiếp cận như thế nào. 
 Mục tiêu của phân tích tài chính. 
 Phương pháp phân tích tài chính. 
 Quy trình phân tích tài chính. 
 Nội dung phân tích tài chính. 
Mục tiêu 
Sau khi học xong bài học này, sinh viên có thể thực hiện được các việc sau: 
 Mô tả mục tiêu của những đối tượng quan tâm tới tình hình tài chính của doanh nghiệp. 
 Phương pháp sử dụng trong phân tích tài chính. 
 Quy trình phân tích tài chính. 
 Thu thập thông tin sử dụng trong phân tích tài chính. 
 Nội dung phân tích. 
 Nghiên cứu tình huống làm ví dụ minh họa. 
 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
2 TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 
Tình huống dẫn nhập 
Trong thời gian qua, công ty Dược Hậu Giang (DHG) đang là công ty được rất nhiều nhà đầu tư 
quan tâm. Hàng năm, DHG phải công bố thông tin tài chính giúp các cơ quan quản lý, nhà đầu 
tư, nắm được tình hình tài chính của công ty. Mặc dù thông tin tài chính công bố là như nhau 
tới các đối tượng quan tâm, song họ lại ra các quyết định khác nhau, đặc biệt đối với các nhà 
đầu tư. 
Vậy, cơ sở nào giúp họ ra các quyết định khác nhau này? 
 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 3 
1.1. Khái niệm về phân tích tài chính 
1.1.1. Khái niệm 
Phân tích tài chính là việc ứng dụng các công cụ và 
kỹ thuật phân tích đối với các báo cáo tài chính tổng 
hợp và mối liên hệ giữa các dữ liệu để đưa ra các dự 
báo và các kết luận hữu ích trong phân tích hoạt 
động của doanh nghiệp. Phân tích tài chính còn là 
việc sử dụng các báo cáo tài chính để phân tích 
năng lực và vị thế tài chính của một doanh nghiệp, 
và từ đó đánh giá và dự báo năng lực tài chính của 
doanh nghiệp trong tương lai. 
Quy trình thực hiện phân tích tài chính ngày càng được áp dụng rộng rãi trong mọi 
đơn vị kinh tế được tự chủ nhất định về tài chính như các doanh nghiệp thuộc mọi 
hình thức, được áp dụng trong các tổ chức xã hội, tập thể và các cơ quan quản lý, tổ 
chức công cộng. Đặc biệt, sự phát triển của các doanh nghiệp, của các ngân hàng và 
của thị trường vốn đã tạo nhiều cơ hội để chứng tỏ phân tích tài chính thực sự có ích 
và cần thiết. Những người phân tích tài chính ở những cương vị khác nhau nhằm các 
mục tiêu khác nhau. 
1.1.2. Ý nghĩa 
Phân tích tài chính là tạo ra giá trị khổng lồ cho các nhà đầu tư, cung cấp số liệu phân 
tích và đưa ra lời khuyên đầu tư cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư. 
Phân tích tài chính làm giảm bớt các nhận định chủ quan, dự đoán và những trực giác 
trong kinh doanh, góp phần làm giảm bớt tính không chắc chắn cho các hoạt động 
kinh doanh. 
Phân tích tài chính cung cấp những cơ sở mang tính hệ thống và hiệu quả trong phân 
tích các hoạt động kinh doanh. 
Phân tích tài chính cũng giúp kết nối và cố vấn đầu tư cho chính doanh nghiệp của 
mình thông qua sự phân tích và đánh giá các dự án hay kế hoạch. 
Kết quả của phân tích tài chính sẽ góp phần tích cực vào sự phát triển của doanh 
nghiệp, giúp doanh nghiệp phát huy được những điểm mạnh và khắc phục những 
điểm yếu trong hoạt động của mình. 
1.2. Mục tiêu của phân tích tài chính 
Phân tích tài chính là việc ứng dụng các công cụ và kỹ thuật phân tích đối với các báo 
cáo tài chính tổng hợp và mối liên hệ giữa các dữ liệu để đưa ra các dự báo và các kết 
luận hữu ích trong phân tích hoạt động của doanh nghiệp. Phân tích tài chính còn là 
việc sử dụng các báo cáo tài chính để phân tích năng lực và vị thế tài chính của một 
doanh nghiệp, và từ đó đánh giá và dự báo năng lực tài chính của doanh nghiệp trong 
tương lai. 
Phân tích tài chính tạo ra giá trị “khổng lồ” cho các nhà đầu tư, cung cấp số liệu phân 
tích và đưa ra lời khuyên đầu tư cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư. Phân tích tài 
 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
4 TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 
chính làm giảm bớt các nhận định chủ quan, dự đoán và những trực giác trong kinh 
doanh, góp phần làm giảm bớt tính không chắc chắn cho các hoạt động kinh doanh. 
Như vậy, mỗi đối tượng sẽ quan tâm tới một khía cạnh khác nhau về tình hình tài 
chính của doanh nghiệp. 
1.2.1. Phân tích tài chính đối với nhà quản trị 
Các nhà quản trị doanh nghiệp có thông tin đầy đủ 
và hiểu rõ về doanh nghiệp nên họ có nhiều lợi thế 
để phân tích tài chính doanh nghiệp một cách đầy 
đủ nhất. Phân tích tài chính doanh nghiệp trên giác 
độ quản trị nhằm vào nhiều mục tiêu: 
 Tạo thành chu kỳ đánh giá đều đặn về các hoạt 
động kinh doanh quá khứ, tiến hành cân đối tài 
chính, đánh giá khả năng thanh toán, khả năng sinh lời cũng như các rủi ro của 
doanh nghiệp. 
 Làm cơ sở cho các dự báo tài chính như lập kế hoạch đầu tư, kế hoạch ngân quỹ... 
 Cung cấp thông tin cho các quyết định của giám đốc tài chính cũng như ban giám 
đốc, đồng thời là công cụ kiểm soát các hoạt động quản lý. 
1.2.2. Phân tích tài chính đối với nhà đầu tư 
Mục tiêu chính của các nhà đầu tư là gia tăng giá trị tài sản, giá trị doanh nghiệp vì họ 
đã bỏ vốn đầu tư vào doanh nghiệp và có thể phải chịu nhiều rủi ro. Các cổ đông và các 
nhà đầu tư khi đầu tư vào doanh nghiệp quan tâm tới khả năng sinh lời, rủi ro, diễn biến 
giá của cổ phiếu, do đó khi phân tích tài chính họ tập trung vào các nội dung này. 
1.2.3. Phân tích tài chính đối với cho vay 
Khi cho vay, các chủ nợ quan tâm đến khả năng trả nợ của khách hàng. Tuy nhiên vay 
ngắn hạn và dài hạn có đặc điểm khác nhau, do đó khi phân tích tài chính cũng cần 
phải sử dụng các kỹ thuật khác nhau. Đối với các khoản cho vay ngắn hạn, người cho 
vay đặc biệt quan tâm đến khả năng thanh toán nhanh của doanh nghiệp, tức là khả 
năng ứng phó của doanh nghiệp đối với các khoản nợ đến hạn. Đối với các khoản cho 
vay dài hạn, người cho vay phải tin chắc khả năng hoàn trả và khả năng sinh lời mà 
việc hoàn trả vốn và lãi phụ thuộc vào khả năng sinh lời này. Phân tích tài chính có 
một vai trò khá quan trọng trong việc cung cấp thông tin giúp cho việc ra các quyết 
định không chỉ các quyết định kinh doanh mà cả các quyết định quản lý. Phân tích tài 
chính tuy không trực tiếp ảnh hưởng tới kết quả kinh doanh nhưng nó có tầm ảnh 
hưởng tới toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp, nhất là trong môi trường đầy biến 
động của kinh tế thị trường. 
Ngoài ra, phân tích tài chính cũng được các đối tượng khác quan tâm bởi họ có sử 
dụng các thông tin của phân tích làm cơ sở cho các hoạt động của họ, đó là các cơ 
quan thuế, công an, những người hưởng lương trong doanh nghiệp... 
 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 5 
1.3. Phương pháp phân tích 
1.3.1. Phương pháp tỷ số 
Phương pháp truyền thống được áp dụng phổ biến 
trong phân tích tài chính là phương pháp tỷ số. Phương 
pháp tỷ số là phương pháp trong đó các tỷ số được sử 
dụng để phân tích. Đó là các tỷ số đơn được thiết lập 
bởi chỉ tiêu này so với chỉ tiêu khác. Đây là phương 
pháp có tính hiện thực cao với các điều kiện áp dụng 
ngày càng được bổ sung và hoàn thiện. Bởi lẽ, thứ 
nhất, nguồn thông tin kế toán và tài chính được cải tiến 
và được cung cấp đầy đủ hơn. Đó là cơ sở để hình thành những tỷ lệ tham chiếu tin 
cậy cho việc đánh giá một tỷ số của một doanh nghiệp hay một nhóm doanh nghiệp; 
thứ hai, việc áp dụng công nghệ tin học cho phép tích lũy dữ liệu và thúc đẩy nhanh 
quá trình tính toán hàng loạt các tỷ số; thứ ba, phương pháp phân tích này giúp nhà 
phân tích khai thác có hiệu quả những số liệu và phân tích một cách hệ thống hàng 
loạt tỷ số theo chuỗi thời gian liên tục hoặc theo từng giai đoạn. 
Về nguyên tắc, với phương pháp tỷ số, cần xác định được các ngưỡng, các tỷ số tham 
chiếu. Để đánh giá tình trạng tài chính của một doanh nghiệp cần so sánh các tỷ số của 
doanh nghiệp với các tỷ số tham chiếu. Như vậy, phương pháp so sánh luôn được sử 
dụng kết hợp với các phương pháp phân tích tài chính khác. Khi phân tích, nhà phân 
tích thường so sánh theo thời gian (so sánh kỳ này với kỳ trước) để nhận biết xu 
hướng thay đổi tình hình tài chính của doanh nghiệp, theo không gian (so sánh với 
mức trung bình ngành) để đánh giá vị thế của doanh nghiệp trong ngành. 
1.3.2. Phương pháp so sánh 
Phương pháp so sánh được sử dụng để phân tích, đánh giá sự thay đổi của các khoản 
mục/chỉ tiêu thông qua việc sử dụng báo cáo tài chính của nhiều năm liên tiếp: 
 Phân tích sự thay đổi qua thời gian 2 đến 3 năm cả 
về số tuyệt đối và số tương đối của các chỉ tiêu 
trong Báo cáo tài chính. 
 Phân tích xu hướng dài hạn, trên cơ sở so sánh số 
liệu của các năm sau so với năm gốc. 
Từ đó đưa ra nhận định về chiều hướng, tốc độ, 
khuynh hướng/xu hướng của các khoản mục/chỉ tiêu 
qua các năm so với năm gốc. 
Ưu điểm của phương pháp so sánh là đơn giản, dễ vận 
dụng, có thể rút ra được tính xu thế của các chỉ tiêu; tuy nhiên hạn chế của phương 
pháp này là không đánh giá được chất lượng của thông tin sử dụng để phân tích. 
Phương pháp so sánh được chia làm 2 phương pháp: So sánh theo chuỗi thời điểm 
(time – series) và so sánh chéo (cross – sectional) thời gian (time – series) và so sánh 
theo thời điểm (cross – sectional). 
 Phương pháp so sánh theo thời gian 
Phương pháp so sánh theo thời gian là phương pháp sử dụng các chỉ tiêu 
của doanh nghiệp tính tại thời điểm phân tích so sánh với chính chỉ tiêu đó trong 
 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
6 TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 
quá khứ theo năm hoặc theo tháng. Việc lựa chọn các thời điểm để so sánh phụ 
thuộc vào mục đích phân tích báo cáo tài chính của các nhà phân tích. 
Ví dụ: Các nhà phân tích muốn biết khả năng thanh toán của doanh nghiệp A tại 
thời điểm cuối quý nào trong năm là tốt nhất, thì cần phải xem xét các tỷ số trong 
nhóm khả năng thanh toán tại thời điểm cuối mỗi quý trong 4 quý của năm. Dựa 
vào kết quả tìm được, chúng ta có thể dễ dàng xác định được khả năng thanh toán 
của doanh nghiệp tại quý nào là tốt nhất. Tương tự như vậy đối với trường hợp 
phân tích theo năm, khi muốn biết khả năng thanh toán của doanh nghiệp năm 
2010 so với các năm trước, chỉ cần lấy số liệu khả năng thanh toán năm 2008, 
2009 và từ đó so sánh. 
 Phương pháp so sánh chéo theo thời điểm (cross – sectional analysis) 
Trong phương pháp này, người ta thường xuyên sử dụng kết quả các chỉ tiêu tỷ số 
của doanh nghiệp đang xem xét để so sánh với chính chỉ tiêu đó của trung bình 
ngành hoặc của doanh nghiệp cạnh tranh tại cùng một thời điểm. 
 Phương pháp phân tích kết hợp (combined analysis) 
Sau khi so sánh tỷ số theo thời gian và trung bình ngành, các nhà phân tích thường 
kết hợp hai phương pháp trên để đưa ra kết luận về các tỷ số phân tích. 
1.3.3. Phương pháp phân tích tách đoạn 
Mô hình Dupont là kỹ thuật có thể được sử dụng để phân tích khả năng sinh lời của 
một doanh nghiệp bằng các công cụ quản lý hiệu quả truyền thống. Mô hình Dupont 
tích hợp nhiều yếu tố của Báo cáo kết quả kinh doanh với Bảng cân đối kế toán. Với 
phương pháp này, các nhà phân tích sẽ nhận biết được các nguyên nhân dẫn đến các 
hiện tượng tốt, xấu trong hoạt động của doanh nghiệp. Bản chất của phương pháp này 
là tách một tỷ số tổng hợp phản ánh sức sinh lợi của doanh nghiệp như thu nhập trên 
tài sản (ROA), thu nhập sau thuế trên vốn chủ sở hữu (ROE) thành tích số của chuỗi 
các tỷ số có mối quan hệ nhân quả với nhau. Điều đó cho phép phân tích ảnh hưởng 
của các tỷ số đó đối với tỷ số tổng hợp. 
 Ứng dụng mô hình Dupont 
o Mô hình có thể được sử dụng bởi bộ phận thu mua và bộ phận bán hàng để 
khảo sát hoặc giải thích kết quả của ROA. 
o So sánh với những hãng khác cùng ngành kinh doanh. 
o Phân tích những thay đổi thường xuyên theo thời gian. 
o Cho thấy sự tác động của việc chuyên nghiệp hóa chức năng mua hàng. 
 Các bước tiến hành trong phương pháp Dupont 
o Thu nhập số liệu kinh doanh (từ bộ phận tài chính). 
o Tính toán (sử dụng bảng tính). 
o Đưa ra kết luận. 
o Nếu kết luận xem xét không chân thực, kiểm tra số liệu và tính toán lại. 
 Ưu điểm của việc sử dụng phương pháp Dupont 
o Tính toán đơn giản. Đây là một công cụ rất tốt để cung cấp những thông tin và 
đánh giá cơ bản giúp tác động tích cực đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. 
 Bài 1: Tổng quan về phân tích tài chính 
TXNHTC04_Bai1_v1.0015106223 7 
o Có thể dễ dàng kết nối với các chính sách đãi ngộ đối với nhân viên. 
o Có thể được sử dụng để thuyết phục cấp quản lý thực hiện một vài bước cải tổ 
nhằm chuyên nghiệp hóa chức năng thu mua và bán hàng. Đôi khi điều cần làm 
trước tiên là nên nhìn vào thực trạng của doanh nghiệp, thay vì tìm cách thôn 
tính doanh nghiệp khác nhằm tăng thêm doanh thu và hưởng lợi thế nhờ quy 
mô, để bù đắp khả năng sinh lợi yếu kém. 
 Hạn chế của phương pháp phân tích Dupont 
o Dựa vào số liệu kế toán cơ bản nhưng có thể không đáng tin cậy. 
o Không bao gồm chi phí vốn. 
o Mức độ tin cậy của mô hình phụ thuộc hoàn toàn vào giả thuyết và số liệu đầu vào. 
1.4. Quy trình và thu thập thông tin trong phân tích 
1.4.1. Quy trình phân tích 
Mối quan tâm hàng đầu của các nhà phân tích tài chính là đánh giá khả năng xảy ra rủi 
ro phá sản tác động tới các doanh nghiệp mà biểu hiện là khả năng thanh toán, khả 
năng cân đối vốn, khả năng hoạt động cũng như khả năng sinh lời của doanh nghiệp. 
Trên cơ sở đó, các nhà phân tích tài chính tiếp tục nghiên cứu và đưa ra những dự 
đoán về kết quả hoạt động nói chung và mức doanh lợi nói riêng của doanh nghiệp 
trong tương lai. Nói cách khác, phân tích tài chính là cơ sở để dự báo tài chính. Phân 
tích tài chính có thể được ứng dụng theo nhiều hướng khác nhau: Với mục đích tác 
nghiệp (chuẩn bị các quyết định nội bộ), với mục đích nghiên cứu, thông tin hoặc theo 
vị trí của nhà phân tích (trong doanh nghiệp hoặc ngoài doanh nghiệp). Tuy nhiên, 
trình tự phân tích và dự báo tài chính đều phải tuân theo các nghiệp vụ phân tích thích 
ứng với từng giai đoạn dự báo. 
Giai đoạn dự báo Nghiệp vụ phân tích 
Chuẩn bị và xử lý các nguồn thông tin: 
– Thông tin kế toán nội bộ 
– Thông tin khác từ bên ngoài 
Áp dụng các công cụ phân tích tài chính: 
– Xử lý thông tin kế toán 
– Tính toán các chỉ số 
– Tập hợp các bảng biểu 
Xác định các biểu hiện đặc trưng Giải thích và đánh giá các chỉ số và bảng biểu, các kết quả 
– Triệu chứng hoặc hội chứng – những khó khăn 
– Điểm mạnh và điểm yếu 
– Cân bằng tài chính 
– Năng lực hoạt động tài chính 
– Cơ cấu vốn và chi phí vốn 
– Cơ cấu đầu tư và doanh lợi 
Phân tích thuyết minh 
– Nguyên nhân khó khăn 
– Nguyên nhân thành công 
Tổng hợp và quan sát 
Tiên lượng và chỉ dẫn 
Xác định 
– Hướng phát triển 
– Giải pháp tài chính hoặc giải pháp khác