Giải pháp ứng dụng yếu tố tạo hình từ mặt nạ tuồng truyền thống vào thiết kế trang phục nữ thanh niên

ISSN 2354-0575
 GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG YẾU TỐ TẠO HÌNH
 TỪ MẶT NẠ TUỒNG TRUYỀN THỐNG
 VÀO THIẾT KẾ TRANG PHỤC NỮ THANH NIÊN
 Trần Thị Ưng
 Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên
 Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 16/04/2018
 Ngày phản biện đánh giá và sửa chữa: 22/05/2018
 Ngày bài báo được duyệt đăng: 25/05/2018
Tóm tắt:
 Trong thiết kế, các tác phẩm nghệ thuật đều được hình thành từ yếu tố tạo hình như: đường nét, 
mảng khối và màu sắc. Một trong những nghệ thuật sử dụng yếu tố tạo hình phải kể đến là nghệ thuật hóa 
trang mặt nạ sân khấu tuồng truyền thống. Đã có một số tác giả nghiên cứu về nghệ thuật sân khấu tuồng 
truyền thống nhưng chưa có tác giả nào nghiên cứu ứng dụng yếu tố tạo hình từ mặt nạ tuồng truyền thống 
nên trang phục dạo phố cho nữ thanh niên. Qua nghiên cứu yếu tố tạo hình trên mặt nạ sân khấu tuồng, tác 
giả đã đưa ra hai phương án sáng tác thống nhất với yếu tố tạo hình mặt nạ tuồng truyền thống, kết hợp 
hài hòa với phong cách hiện đại, phóng khoáng. Hình thức sắp xếp bố cục đăng đối, đối xứng, trên đó yếu 
tố tạo hình được thể hiện chủ yếu dùng kỹ thuật ghép vải.
Từ khóa: Tạo hình, mặt nạ, trang phục, thanh niên nói chung, nữ thanh niên nói chung.
1. Đặt vấn đề 2. Phương pháp nghiên cứu
 Trong xu thế thời trang hiện đại nghệ thuật a. Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi từ 18 đến 25
tạo hình là yếu tố quan trọng để cấu thành nên trang Dấu hiệu đặc trưng tâm lý ở độ tuổi 18 đến 
phục. Phong cách ăn mặc không chỉ thể hiện trình 25 là khả năng phản ứng với những thay đổi và 
độ văn hóa của mỗi người mà còn làm giàu cho xã thích nghi các điều kiện mới. Trong cuộc sống hàng 
hội trên cả hai phương diện: văn minh và kinh tế. ngày, cần phải đưa ra những quyết định và vượt qua 
 Nghệ thuật sân khấu tuồng truyền thống nói những khó khăn một cách độc lập nhất định. Việc 
chung và hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng nói riêng giải quyết các khó khăn mâu thuẫn, các vấn đề nảy 
là nguồn cảm hứng sáng tác trong định hướng nghệ sinh trong hoạt động sống một cách tích cực là nền 
thuật tạo hình hiện đại trên con đường tiếp thu thành tảng ở lứa tuổi 18 đến 25.
quả văn hóa nhân loại nhưng vẫn phát huy và bảo Điểm đặc biệt ở độ tuổi 18 đến 25 là sự biến 
tồn những giá trị văn hóa truyền thống. đổi rất phức tạp của yếu tố xã hội, đòi hỏi con người 
 Mặt nạ sân khấu tuồng truyền thống được phải có sự thích ứng về tâm lý với sự biến đổi đó. 
nhà thiết kế Sĩ Hoàng đưa vào sáng tác trang phục Thời kỳ đầu tuổi trưởng thành là thời điểm đánh dấu 
áo dài cách tân cho nữ tuổi từ 25 đến 30. Bộ thiết sức khoẻ đạt đỉnh điểm. Đến 18 tuổi sự phát triển thể 
kế đã mang đến cảm giác mộc mạc, gần gũi, phảng chất của con người đã đạt đến mức hoàn thiện. Đặc 
phất chút hiện đại. biệt, từ 18 đến 25 tuổi sức khoẻ con người ở mức cao 
 Nhà thiết kế Hải Long đã kết hợp mặt nạ nhất. Những người ở độ tuổi 18 đến 35 đã khá chín 
tuồng với hiệu ứng pop-art nên trang phục với dày muồi về tâm sinh lý. Do đó ở giai đoạn tuổi trưởng 
đặc họa tiết, cho hiệu quả vừa hiện đại, khỏe khoắn, thành có thể tự chủ trong cuộc sống của mình.
vừa nhấn mạnh yếu tố văn hóa dân tộc.
 Yếu tố tạo hình từ mặt nạ tuồng truyền b. Các dạng cơ bản của trang phục nữ
thống được ứng dụng thiết kế trang phục cho nữ Trang phục được hình thành từ nhiều yếu tố, 
thanh niên, qua đó nghiên cứu nâng cao giá trị yếu trong đó phải kể đến là phom dáng. Trong tác phẩm 
tố nghệ thuật tạo hình trên trang phục mang phong của họa sĩ thiết kế hầu hết các lĩnh vực thường được 
cách hiện đại phù hợp với sự năng động của giới trẻ, xem xét trong trạng thái tĩnh còn trang phục thì lại 
tăng giá trị thẩm mỹ cho người mặc, góp phần làm là một hệ thống động, thường xuyên thay đổi tư thế. 
phong phú thêm những mẫu hình trang trí cho thời Vì vậy, mức độ khối ở trang phục giới hạn bởi khối 
trang hiện đại, phát huy và bảo tồn bản sắc văn hóa cơ thể người. Khối trang phục được xem xét ở tư thế 
dân tộc. tĩnh và động của cơ thể. Hình khối được tổ chức nên 
 trang phục không phải bất biến mà là không gian 
64 Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology
 ISSN 2354-0575
xác định lại những trang thái khác nhau như mở ra, 
kéo căng hay co hẹp.
 Cấu trúc hình khối - không gian của trang 
phục được xác định bởi sự tương tác giữa không 
gian với những phần mở của cơ thể như đầu, cổ, 
tay, chân. Những bộ phận này của cơ thể không thay 
đổi, còn trang phục thì thay đổi. Trang phục có thể 
đơn giản, bó, hoặc rộng, có thể những chi tiết phụ 
thêm như cổ áo, mũ đội đầu mà kiểu dáng của trang 
phục sẽ tăng thêm sự ảnh hưởng của không gian tới 
trang phục. Chân, tay và đầu không thay đổi độ dài 
và rộng, vì thế không gian bao quanh hình dáng có 
 Hình 2. Mẫu thiết kế của Roksanda Ilincic [3]
thể ảnh hưởng tới sự cảm nhận chúng. Phân tích 
sự phát triển kiểu dáng trang phục nữ giới chỉ ra 
 Xu hướng thời trang ở Việt Nam
rằng, trang phục các thời kỳ che giấu đi hình dáng 
 Ngày nay nhu cầu làm đẹp của giới trẻ không 
cơ thể bằng cách nhấn mạnh cấu trúc đường nét cơ 
 chỉ còn gói gọn nơi công sở hay ở buổi tiệc sang 
thể theo kiểu này hoặc kiểu khác. Trang phục có 
 trọng, mà nhu cầu làm đẹp khi đi chơi, thậm chí là ở 
nét giống với những hình khối được nghiên cứu đa 
 nhà được giới trẻ quan tâm hơn. Nắm bắt được nhu 
hình học hóa.
 cầu đó, Thời trang luôn thay đổi để có phong cách 
 Trong Hình 1 là những kiểu hình khối chữ 
 thời trang đi chơi với kiểu dáng trẻ trung, năng động 
nhật, hình thang, hình ô van ứng với những kiểu 
 nhưng cũng không kém phần dịu dàng, nữ tính.
dáng quần áo.
 Hình 3. Xu hướng thời trang Việt Nam 2018 [4]
 d. Khai thác vẻ đẹp hóa trang mặt nạ sân 
 khấu tuồng truyền thống
 Tuồng là một loại hình sân khấu độc đáo 
 của nền nghệ thuật dân tộc. Trong tuồng chứa đựng 
Hình 1. Sự hình thành khối trang phục trên cơ sở nhiều nét độc đáo, tuy nhiên việc thưởng thức tuồng 
 cấu trúc cơ thể vẫn còn nhiều hạn chế do thị hiếu thẩm mỹ đương 
 đại đã thay đổi khiến chúng ta không có đủ thời 
 c. Xu hướng thời trang dạo phố gian để nhìn nhận, đón đợi những sản phẩm tinh 
 Xu hướng thời trang thế giới thần độc đáo của dân tộc như tuồng, chèo [1]. Vì 
 Thế giới phát triển với giao lưu văn hóa, thế, tác giả muốn kết hợp trang phục hiện đại với 
kinh tế và xã hội đa chiều, sự tự do và sáng tạo ngày yếu tố tạo hình mặt nạ sân khấu tuồng truyền thống 
càng không giới hạn. Vì vậy, xu hướng thời trang để tôn vinh giá trị nghệ thuật, tạo lên vẻ đẹp độc 
dạo phố 2018 chủ yếu sử dụng kỹ thuật ghép vải để đáo và mới lạ cho trang phục bằng cách sử dụng ba 
tạo hình, qua các mảng màu, chất liệu kết hợp với tông màu chính trong mặt nạ tuồng vào thiết kế đó 
nhau tạo lên một hình ảnh cá tính và năng động. là màu: đỏ, trắng, đen. Trong đó màu đỏ và đen là 
Nhìn chung mỗi mẫu thiết kế mang lại những cảm hai màu chính xuyên suốt bộ sưu tập.
hứng tươi mới và hấp dẫn dành cho xuân hè 2018. Thông qua các nhân vật Phàn Diệm; Trịnh 
Hầu hết những mẫu thiết kế đều tôn lên khỏe khoén, Giảo Kim; Tạ Ôn Đình; Dương Chấn Tử; Cát Thượng 
tươi trẻ cho người mặc. Hùng để làm ý tưởng cho bộ sưu tập thời trang.
Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology 65
ISSN 2354-0575
 STT Ý tưởng Nghiên cứu Ứng dụng Kỹ thuật thể hiện
 1 Hóa trang nhân vật Ghép vải, đính cườm
 Phàn Diệm [2]
 2 Hóa trang nhân vật Ghép vải, đính cườm
 Trịnh Giảo Kim [2]
 3 Hóa trang nhân vật Tạ Ghép vải, đính cườm
 Ôn Đình [2]
 4 Hóa trang nhân vật Ghép vải, đính cườm
 Dương Chấn Tử [2]
 5 Hóa trang nhân vật Cát Ghép vải, đính cườm
 Thượng Hùng [2]
 Hình 4. Họa tiết nghiên cứu
3. Kết quả và bàn luận Màu sắc được sử dụng trong bộ sưu tập chủ 
 a. Kết cấu cơ bản và phương án màu của yếu lấy ba màu cơ bản của mặt nạ sân khấu tuồng 
bộ sưu tập là: đỏ - đen - trắng.
 Kết cấu được xây dựng trên cơ sở kết quả 
nghiên cứu xu hướng trang phục. Phân tích rõ phom 
dáng, tỷ lệ, bố cục.
 Màu đỏ Màu đen Màu trắng
 Hình 6. Phương án màu sắc
 b. Lựa chọn vật liệu
 Vải dệt thoi được sử dụng may các mẫu phác 
 thảo lựa chọn. Là vải với chất liệu bông, Pe/Co pha 
 Spandex. Vải có ưu điểm thoáng khí, có khả năng 
 co giãn, chống nhàu tốt, tạo cảm giác thoải mái, tiện 
 nghi khi sử dụng, phù hợp với trang phục mặc đi chơi.
 Vải có độ dày nhất định phù hợp với xuân 
 Hình 5. Kết cấu của bộ sưu tập - hè, khả năng tạo dáng và giữ hình dáng tốt, ít bị 
66 Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology
 ISSN 2354-0575
biến dạng. Tính chất của loại vải này phù hợp với khác. Vì thế, thiết kế trang phục hiện đại dành cho 
hình dáng chung của hệ thống mẫu phác thảo, cho đối tượng nữ giới trưởng thành từ 18 đến 25 tuổi, là 
phép dễ dàng vận động, di chuyển. những người đã phát triển đầy đủ về thể chất và tư 
 duy. Do vậy, trang phục cần được thiết kế phù hợp 
 c. Hệ thống mẫu phát triển để tôn nên nét đẹp hình thể và thỏa mãn nhu cầu 
 Trang phục hiện đại thường sử dụng những làm đẹp.
màu sắc tương phản mạnh và kết cấu bất đối xứng Qua đó, đề tài đưa ra hai phương án thiết kế 
tạo nên một phong cách cá tính, mạnh mẽ nhưng với kiểu dáng khác nhau nhưng vẫn tôn được nét 
vẫn hài hòa. Xu hướng thời trang ngày càng đa đẹp văn hóa hiện đại và hợp với xu hướng thời trang 
dạng, không gò bó, cứng nhắc như các trang phục của chủ đề.
 Hình 7. Hệ thống mẫu phác thảo phương án 1
 Hình 8. Hệ thống mẫu phác thảo phương án 2
 Thực hiện mẫu Mẫu thiết kế có dáng ôm sát phần thân trên, xòe 
 Mẫu số 1: phần váy và có đường cắt ngang đùi, chi tiết này 
 Mẫu thiết kế là sự kết hợp tương phản của mang lại cảm giác thoải mái trong thời tiết xuân - hè 
hai màu trắng – đen. Với đường cắt cúp tạo bố còn giúp người mặc khoe được đôi chân thon dài, 
cục đối xứng trên trang phục. Kết hợp các mảng quyến rũ. Mẫu cũng sử dụng chất liệu hơi co giãn, 
màu đen đắp trên nền trắng tạo hiệu ứng trang trí tạo cảm giác dễ chịu, thoải mái nhưng vẫn giữ được 
của nghệ thuật hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng phom dáng.
lên trang phục. Mẫu thiết kế có dáng ôm sát phần Mẫu số 3:
thân trên, xòe phần váy và có đường xẻ ngang đùi Mẫu thiết kế áo váy liền, sử dụng gam màu 
tạo cảm giác thoải mái khi di chuyển của người sử đen - đỏ chủ đạo, kết hợp với đường cắt cúp và 
dụng. Mẫu được sử dụng chất liệu co giãn, tạo cảm mảng trắng tạo yếu tố mảng khối của nghệ thuật 
giác dễ chịu nhưng vẫn giữ được phom dáng. hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng vào trang phục. 
 Mẫu số 2: Sử dụng chất liệu co giãn, tạo cảm giác cho người 
 Cũng giống như mẫu thiết kế số 1, sử dụng sử dụng thoải mái nhưng vẫn giữ được phom dáng.
hai màu tương phản, nhưng là đỏ - đen kết hợp với Mẫu số 4:
nhau. Dùng các đường cắt cúp tạo bố cục đăng đối Kết hợp hai màu đen - trắng. Đường cắt cúp 
trên trang phục. Kết hợp các mảng màu trắng đắp tạo bố cục bất đối xứng. Các mảng màu trắng, đỏ 
trên nền đen tạo hiệu ứng đường nét của nghệ thuật đắp trên nền đen tạo hiệu ứng trang trí của nghệ thuật 
hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng lên trang phục. hóa trang mặt nạ sân khấu tuồng lên trang phục.
Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology 67
ISSN 2354-0575
 Mẫu lựa chọn Mẫu lựa chọn Mẫu lựa chọn Mẫu lựa chọn Mẫu thực
 số 1 số 2 số 3 số 4
 Bộ sưu tập trang phục cho nữ thanh niên 4. Kết luận
trong độ tuổi từ 18 đến 25 đáp ứng được nhu cầu Những sáng tác trên tác giả đã khai thác yếu 
mặc và làm đẹp của đối tượng nữ đi chơi hoặc đi tố tạo hình từ một số mặt nạ của các nhân vật tuồng 
dự các bữa tiệc nhỏ cùng bạn bè. Các mẫu với kiểu truyền thống tiêu biểu. Hình thức sắp xếp bố cục 
dáng đặc biệt góp phần tôn lên sự mạnh mẽ, cá tính đăng đối, đối xứng được thể hiện chủ yếu dùng kỹ 
và nổi bật trước bạn bè. thuật ghép vải.
 Các mẫu thiết kế sử dụng kết cấu, các đường Thông qua bộ sưu tập, tác giả muốn truyển 
cắt cúp mạnh, khỏe. Kết hợp cùng những tông màu tải thông tin về quá khứ của nghệ thuật hóa trang 
tương phản phù hợp với độ tuổi cũng như hoàn cảnh mặt nạ sân khấu tuồng lên trang phục qua cái nhìn 
sử dụng, tạo phong cách mới cho người mặc. gợi tả, ước lệ từ ba màu: đỏ- trắng- đen.
 Với hình thức trang trí, cắt cúp kết hợp hài Hiệu quả mà bộ sưu tập thời trang dạo phố 
hòa giữa các mảng, nét tạo nên nhịp điệu, bố cục lấy ý tưởng từ yếu tố tạo hình trên mặt nạ tuồng 
đối xứng là điểm nhấn cho bộ sưu tập, là yếu tộ truyền thống một phần tiếp sức cho sự sáng tạo của 
tạo hình trên mặt nạ hóa trang tuồng truyền thống. các nhà thiết kế, một phần khẳng định giá trị của 
Được thiết kế hợp lý trên trang phục đảm bảo tính văn hóa dân tộc trong sự vận động và hình thành 
thẩm mỹ và công năng sử dụng. những giá trị văn hóa mới. Thời trang mang phong 
 cách hiện đại góp phần nâng cao giá trị thẩm mỹ 
 gắn kết với yếu tố bản sắc truyền thống.
Tài liệu tham khảo
 [1]. Đoàn Thị Tình. Hóa trang mặt nạ Tuồng, NXB Mỹ Thuật, 2014, tr. 7-25.
 [2]. Đoàn Thị Tình. Mỹ thuật sân khấu tuồng truyền thống, NXB Mỹ Thuật, 2017, tr. 103-118
 [3]. 
 [4]. 
 SOLUTION APPLYING PLASTIC ELEMENTS
 FROM TRADITIONAL THEATRE OPERA MASK
 INTO COSTUME DESIGN FOR YOUNG GIRLS
Abstract:
 In design, the works of art are formed by plastic elements such as: Lines, blacks and colour. One of 
the arts using plastic elements to be considered is the art of mask make – up in the traditional theatre opera. 
There have been a number of researchers on traditional theatre opera but none of them does research on 
applying plastic elements from mask in traditional theatre opera that forms the street costume for young 
girls, the author set up two pattern – making methods common to mask plastic element of traditional theatre 
opera. Through researchs on plastic elements of traditional theatre opera mask, combining in harmony 
with modern, free style, the arrangement of disposition is balanced and symetrical way of which plastic 
elements are manifested mainly by cloth joint technique.
Keywords: Plastic, mask, costume, youth, youth girl.
68 Khoa học & Công nghệ - Số 18/Tháng 6 - 2018 Journal of Science and Technology