Bài giảng Y tế công cộng và khuyến cáo chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Y tế công cộng & khuyến cáo 
chăm sóc sức khỏe người cao 
tuổi 
Việt Nam có thể hướng tới: 
Tuổi thọ tăng trong điều kiện dân số đang tăng lên ? 
Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi – nếu có và khi nào cần? 
Tránh triệu chứng mất trí nhớ - khi về già? 
 GS. Tony Broe 
Viện Nghiên cứu Khoa học Thần 
kinh-Australia 
Các chủ để về 
Tuổi thọ - Một cuộc sống khỏe mạnh lâu dài 
 • Dân số tăng và tuổi thọ tăng 
 Trên toàn thế giới & Việt nam 
• Những tiến bộ trong YTCC ảnh hưởng đến tuổi thọ 
người cao tuổi thế nào? 
– Các giai đoạn các bệnh dịch và các chuyển biến của con 
người: 
– YTCC thực hiện giai đoạn đầu- Phòng chống ngăn ngừa 
các bệnh truyền nhiễm, bệnh dịch. 
– YTCC thực hiện lần tiếp theo- Ngăn ngừa các bệnh không 
lây nhiễm như tim, mạch máu, phổi, thậnvv 
- YTCC tuổi thọ - phát triển và tăng tuổi thọ qua việc phát 
triển trí não và trí tuệ đồng thời giảm chứng mất trí nhớ. 
Sự phát triển dân số thế giới 
Chỉ bắt đầu tính từ 200 năm trước 
1800 - Start of World 
Population Growth 
Sự tăng dân số thế giới 
• Trong nhiều thiên niên kỷ– av. Tuổi thọ hoảng < 25-
30 tuổi – do từ bệnh dịch, bệnh tệt, đói nghèo, suy 
dinh dưỡng, bạo lực, chiến tranh dẫn đến dân số Thế 
giới thấp 
Cho đến khi 
• Khoảng từ 200 năm trước – tuổi thọ tăng từ 25 đến 
khoảng hơn 70 tuổi (Trung bình 71.8 tuổi) trên toàn 
thế giới 
• Khoảng từ 100 năm trước- dân số thế giới đã tăng 
từ 7 tỷ (10 tỷ năm 2100) 
Dân số tăng với tốc độ nhanh- kể từ thế kỷ 18. 
Vì mọi người có sức khỏe tốt nên sống thọ hơn 
Tại sao lại có sức khỏe tốt? 
• Những tiến bộ xã hội- sự ra đời của KHKT và công cuộc 
đổi mới các ngành công nghiệp 
– Nghèo đói và tổn thương giảm trong khi đó được con người 
được bổ sung calories trong thực phẩm, nâng cao kiến thức, 
thương mại, giầu có hơn và hệ thống quản trị xã hội mới 
• Y tế và Y tế công cộng Các chủ đề của chúng tôi hôm nay 
– Những tiến bộ trong y học 
• Những cuộc cách mạng trong việc nuôi dạy trẻ và giáo dục 
– Tăng phát triển trí não và trí tuệ từ trẻ em đến người cao tuổi. 
Lão hóa trên thế giới 
Nước Anh 
Năm 1800- Thời điểm bắt đầu tăng trưởng dân số 
và người cao tuổi 
0 
5 
10 
15 
20 
25 
1541 1751 1981 
 % số người >60 tuổi - [không tăng trong vòng 
450 năm] 
1541 1751 1921 
%
 o
ve
r 
6
0
(P. Laslett. 1986) 
 Tăng trưởng dân số 
trong 200 năm 
Tỷ lệ người cao tuổi 
trong 100 năm 
Việt Nam 
Tăng dân số và lão hóa 
Việt Nam – Tăng dân số nhanh 
từ năm 2006 tới 2016 
Việt Nam – Tăng dân số 
từ năm 1950-2017 
Nhưng tỷ lệ tăng dân số bắt đầu giảm = lão hóa 
Biểu đồ người trẻ ở Việt Nam- 2010 
Wealth 
Dividend 
20–50 yrs 
Biểu đồ người trẻ ở Việt Nam 
- năm 2010 
• Dân giàu có hơn 
• Giảm tỷ lệ sinh sản 
• Tăng trưởng dân số 
Kết quả là có một lực 
lượng lớn lao động trẻ & 
và phụ nữ ( Được học 
vấn nhiều hơn ) thì có ít 
con hơn 
Biểu đồ người cao tuổi ở Việt nam– những 
năm 2020+ 
2020 
Ageing 
population 
30–60 yrs 
By 2050 
Aged 60-90 yrs 
Healthier and 
 better-off 
Tại sao dân số lại già đi? 
• Người cao tuổi sống lâu hơn – 
 - Ảnh hưởng từ trí não 
– Và cuộc sống mạnh khỏe hơn 
• Sức khỏe tốt tăng tuổi thọ 
– Người trưởng thành sống dài hơn 
– Có nhiều người trưởng thành sống lâu hơn 
• Tỷ lệ sinh giảm 
– Ít trẻ em hơn 
Y tế công cộng và Y tế lâm sàng 
• Trọng tâm của Y học lâm sàng là điều trị và chữa bệnh– 
các bệnh dịch cấp tính. Điều này rất quant trọng trong điều 
trị cho bệnh nhân tại bệnh viện và Phòng khám - nhưng 
không cải thiện được sức khỏe người dân. 
• Trọng tâm của Y tế công cộng là Phòng ngừa bệnh – Điều 
này quan trọng cho toàn bộ người dân hơn là cho mỗi cả 
nhân 
– YTCC cấp 1 - Nhiễm trùng & Dịch bệnh – Giai đoạn phát triển 
từ lúc mới sinh 
– YTCC cấp 2 - Các bệnh mãn tính- Giai đoạn trung niên 
– YTCC tuổi thọ – Các bệnh về não và trí nhớ – Giai đoạn cao tuổi 
Y tế công cộng và Người cao tuổi 
• Trọng tâm thứ nhất của YTCC đới với người cao tuổi là phòng bệnh. Điều đó có 
nghĩa là: 
– Thúc đẩy quá trình lão hóa lành mạnh = lão hóa không gây tổn hại sức 
khỏe/tàn tật 
– Giảm và ngăn ngừa các bệnh do tuổi tác – như tim, mạch, phổi vv 
– Phòng ngừa các bệnh về não cho người già – Chứng mất trí nhớ 
• Trọng tâm thứ hai là cung cấp hệ thống y tế và chăm sóc cho người có bệnh về 
mãn tính và tàn tật 
– Dự phòng bệnh mãn tính cho thanh thiếu niên+--- 
– Dịch vụ y tá chăm sóc cho người cao tuổi ngoài 75 tuổi 
– Các dịch vụ chăm sóc người cao tuổi công cộng và hiệu quả để hỗ trợ 
các gia đình. 
Các giai đoạn bệnh dịch 
và 
Chuyển dịch bệnh tật 
Các giai đoạn bệnh dịch và chuyển biến 
1. Bệnh truyền nhiễm và gây tử vong sớm( thương hàn, tả, sốt rét, 
thủy đậu, bệnh lao, chấn thương) kể từ khi phát hiện trường hợp 
đầu tiên cho đến thế kỷ 19 tỷ lế sống khoảng 25 tuổi trong lịch sử 
và ở tất cả các nước trước thế kỷ thứ 19. 
2. Phát triển thành các bệnh “ không lây truyền ” Các bệnh dịch từ 
những năm ở thế kỷ 19-20 (Tim, phổi, thận, tiểu đường vv) ở hai 
giai đoạn : 
1. Mức tuổi thọ trung bình ở Anh tăng từ 25-55 vào cuối Thế kỷ thứ 19 
2. Các bệnh dịch đã ảnh hưởng chậm đến người cao tuổi hơn vào thế 
kỷ thứ 20. 
3. Chuyển qua các bệnh về não “Neurodegenerative” ở thể kỷ 21 
(Chứng mất trí nhờ và rối loạn ở não ). Trung bình sống sót ở tuổi 
80- 95 ở cuối thể kỷ thứ 21- năm 2060 
 Các giai đoạn và chuyển dịch bệnh dịch 
Cho đến thế kỷ 
19: chết sớm 
Thế kỷ 20: 
Tử vong giảm 
chủ yếu ở trung 
niên và cao tuổi 
Thế kỷ 21: 
Tử vong chủ yếu 
ở tuổi 80+ 
Bệnh truyển nhiễm 
Tiêu chảy 
Bệnh dịch 
Small Pox 
Bệnh tả 
Bệnh sốt rét 
Lao 
Bệnh hệ thống 
Cao huyết áp 
Bệnh tim, Đột quỵ 
và mạch máu 
Bệnh tiểu đường 
Bệnh về phổi 
Bệnh về não 
Bệnh Alzheimer 
Bệnh Parkinson 
Các chứng hoang 
tưởng khác não 
Frailty, Rối loạn Gait 
& Falls 
Tiến bộ YTCC 
Thế kỷ 19 
Giảm bệnh dịch 
Thế kỷ 20 
TRì hoãn bệnh dịch 
Thế kỷ 21 
Trì hoãn bệnh não 
Tác động YTCC lần 
1 
Tiêm chủng- Vệ 
sinh đường phố, 
nhà cửa, chất 
thải 
Kỹ sư- Nhà quy 
hoạch tuyến phố, 
Bác sỹ 
Phụ nữ và sinh sản 
Tác động YTTC lần 2 
Tủ lạnh, thực phẩm - ít 
muối, chế độ ăn uống 
tốt hơn, giảm hút thuốc 
và dùng rượu; tai nạn; 
Có nhiều công việc hơn 
và giao thông an toàn 
hơn 
Các loại thuốc mới cho 
BP, lipids, thuốc tránh 
thai 
Cuộc cách mạng giải 
phụ nữ 
YTCC tác động lên “tuổi 
thọ" 
Cách mạng tư tưởng 
-Nuôi dạy con tốt hơn 
-Giảm tổn thương trẻ 
em 
-Cách mạng giải phóng 
phụ nữ 
-Tăng cường giáo dục 
-Giảm tổn thương và 
tăng huyết áp nơi người 
trưởng thành 
- Bổ sung dưỡng chất 
cho não 
Giảm ô nhiễm Biến đổi 
khí hậu 
Làm thế nào để người dân Việt Nam 
có cuộc sống khỏe mạnh và tuổi thọ 
tăng cao hơn ? 
Definitely! 
Già hóa dân số 
• Dân số già đang là một sự pha trộn, tương tác phức 
tạp giữa sự phát triển xã hội, chính trị, kinh tế và các 
tiến bộ trong y học cùng với sự phát triển cửa trí não 
và trí tuệ con người. 
• Dự đoán 
– Dân số già là một điều tốt – không phải là một vấn đề 
– Các can thiệp YTCC là qúa trình lâu dài cần bắt đầu từ khi 
con người con trẻ cho đến khi về già để hướng tới sức 
khoẻ tốt. 
– S.E. Asia sẽ là nước dẫn đầu về sự giầu có và có tỷ lệ dân 
số già (av. tỷ lệ sống sau khi sinh > 90 ca sinh của phụ nữ 
Hàn Quốc) 
– Tỷ lệ sa sút trí tuệ giảm – khi dân số có tỷ lệ sống thọ 
hơn 
Tuổi thọ cao và khoẻ mạnh đối với người Việt Nam 
Các giải pháp trong YTCC “truyền thống” tốt sẽ 
giúp bạn sống đến trên 75 tuổi 
Giảm tỷ lệ tỷ vong ở trẻ sơ sinh 
• Thực hiện tiêm chủng và phòng 
ngừa dịch bệnh 
• Sống đến giữa cuộc đời – to mid-
life 
Các giải pháp YTCC đầu tiên 
 - Vệ sinh sạch sẽ 
– Tiêm phòng, 
– Thoát nước 
– Chất thải 
– Giảm tỷ lệ sinh – 
– Cách mạng giải phòng phụ nữ 
Giảm tỷ lệ tử vong ở tuổi trung 
niên 
Phòng chống khỏi các bệnh khôn lây 
truyền - Tim và phổi vv, 
• Sống đến năm trên 75 tuổi 
Các giải pháp YTCC lần 2 
 - Ít muối hơn - 
– Đồ ăn - giảm béo và calories 
– Giảm rượu bia và thuốc lá 
– Các loại thuốc mới cho cao huyết 
áp, giảm cholesterol, kháng thể 
– Giảm thương tổn – công việc, 
đường xã 
– Giảm ô nhiễm; nhiên liệu xanh 
Một cuộc sống khỏe mạnh hơn cho người cao tuổi 
 ‘Lão hóa của người cao tuổi ’ – Tuổi lão hóa tăng đến ngoài 80 tuổi 
• Lão hóa cao - đến thập niên 80s 90s 100s - phần lớn là do bộ 
não = sự phát triển của não trẻ em + tăng trưởng não suốt đời 
thông qua giáo dục, việc làm và sự suy giảm thần kinh 
• Bằng cách thúc đẩy YTCC “Lifespan” chúng tôi đã giúp phát triển 
não bộ và trí tuệ và giảm chứng mất trí nhớ 
• Ba nhân tổ chính của cho người cao tuổi khỏe mạnh và trí não là: 
– Những tiến bộ trong nuôi dạy và chăm sóc con cái : Phát triển não bộ, 
giảm căng thẳng và tổn thương đồng thời đẩy mạnh chăm sóc trẻ nhỏ. 
– Cách mạng trong giáo dục : Giáo dục trẻ em – yêu chúng nhiều hơn là 
dùng roi vọt ; Giao dục sau trung học phổ thông, giáo dục suốt đời, và 
“brainy” trong các công việc 
– Giải phóng phụ nữ : Bình đẳng; giảm tỷ lệ sinh ; có nhiều cơ hội học hỏi 
hơn ; “brainy” trong các công việc. 
Dân số già có thực sự không tốt cho sự phát triển 
của xã hội? 
Như những nhà kinh tế và chính trị đã nói 
• Người cao tuổi là tốt- là tín hiệu tốt cho xã hội và nền 
kinh tế nước đó. 
• Người cao tuổi nói chung: 
• Ít trầm cảm; 
• Chi phí ít hơn (chết nhan và chi phí cuộc sống ít hơn; sử dụng ít 
năng lượng; tiêu thụ ít hàng hóa ; và không mặc Armani) 
• Ít bạo lực hơn (don’t mug people) 
• Tâm trí như những đứa trẻ 
• Không gây nguy hiểm cho hệ sinh thái 
• Sống khỏe mạnh và trí tuệ tốt giảm chứng mất trí nhớ 
• Tạo công việc thêm cho người lao động - chăm sóc người cao 
tuổi và sức khỏe người cao tuổi. 
Để người cao tuổi mạnh khỏe 
Cần ưu tiên gì? 
YTCC ‘ Tuổi thọ” Đối với 
Nuôi dạy và phát triển 
– Phát triển não khi còn trẻ 
• Giáo dục suốt đời 
– Phát triển trí tuệ cho người cao tuổi 
• Hệ thống chăm sóc sức khỏe công 
– Chấm dứt bất bình đẳng trong hệ 
thống tư nhân 
• Kiểm soát được ô nhiễm 
– Loại bỏ Carbon – Năng lượng xanh 
• Duy trì y tế công cộng cho người 
cao tuổi 
– Giảm nhiễm trùng và kiểm soát dịch 
bệnh 
 Những hãng dược lớn – Thuốc - 
Chi phí lớn 
• Pharma - ‘Dịch bệnh mới’? 
– Viruses trong gà nuôi chạy 
• Pharma – sự phát triển của thuốc 
chữa bệnh” 
– Có - nhưng cần phòng chống trước 
• Chứng giảm trí nhớ “một bệnh 
dịch ” 
– Pharma – đã chỉ $100 tỷ 
• Dịch béo phì 
– Béo phì= bất bình đẳng và nghèo 
đói 
• Công nghệp bảo hiểm/Dược 
phẩm 
– Đạo đức y học và Tham nhũng