Bài giảng Sinh lý chuyển dạ - Âu Nhựt Luân

Sinh lý chuyển dạ
Âu Nhựt Luân
© Âu Nhựt Luân, 2010. Bộ môn Phụ Sản ðại học Y Dược TP. HCM. Tác giả giữ bản quyền
Mở ñầu

 Sinh lý chuyển dạ là một vấn ñề căn bản trong chương
trình Sản Phụ khoa của sinh viên năm thứ Tư các trường
ñại học Y. Là một vấn ñề thường thức nên sinh viên cần 
phải hiểu thấu ñáo những chi tiết ñược trình bày. 

 Bài giảng ñiện tử-tự học này ñược biên soạn với mục ñích
giúp ñỡ sinh viên có thể tự học và tìm hiểu thêm về những
nội dung có liên quan.

 Mong các bạn sẽ hài lòng khi sử dụng tài liệu ñiện tử này. 
Tác giả chúc các bạn thành công.
Hướng dẫn sử dụng

 ðến mục lục chính

 ðến trang ñầu của một nội dung

 Trở về trang ñầu của một nội dung

 Thông tin thêm về một chi tiết

 Trở lại bài giảng căn bản

 Mục tiêu bài giảng

 Xem ñáp án câu hỏi tự lượng giá
A
Mục tiêu bài giảng dành cho sinh viên Y4
1. Trình bày ñược ñịnh nghĩa của chuyển dạ
2. Trình bày ñược vai trò của cơn co tử cung chuyển dạ
3. Trình bày ñược các biến ñổi xảy ra ở cổ tử cung
4. Trình bày ñược cách thiết lập chẩn ñoán chuyển dạ
5. Liệt kê các yếu tố phải theo dõi trong chuyển dạ
Tài liệu tham khảo *.pdf
Tài liệu tham khảo ñọc online

 
ptember2007mainguideline.pdf

 Hacker & Moore’s Essential of OB-GYN 5th ed. 2010. 
Saunders Elsevier. ISBN 978-1-4160-5940-0
 Hard copy và e-copy có bản quyền, có thể ñọc online. 
Liên hệ mail box của bộ môn Phụ Sản ðHYD TPHCM 
elearningsanhungvuong@gmail.com
Index
1. ðịnh nghĩa của chuyển dạ
2. Thay ñổi ở cổ tử cung trước chuyển dạ
3. Cơn co tử cung và hệ quả của nó
4. Chẩn ñoán chuyển dạ
5. Các thời kỳ của chuyển dạ
6. Các thành tố ảnh hưởng lên kết cục của chuyển dạ
7. Theo dõi chuyển dạ
8. Vấn ñề cần ghi nhớ
9. Test tự lượng giá sau học
ðịnh nghĩa

 Chuyển dạ là một quá trình, trong ñó xuất hiện các cơn co 
tử cung của chuyển dạ, gây nên hiện tượng xóa mở cổ tử
cung nhằm thực hiện mục tiêu là tống xuất thai nhi ra 
ngoài qua ngả âm ñạo

 Như vậy, chuyển dạ

 Diễn tiến trong thời gian

 Dưới ñộng lực là cơn co tử cung của chuyển dạ

 Biểu hiện bằng thay ñổi của cổ tử cung và ngôi thai

 Thành quả là thai nhi và nhau ñược tống xuất ra ngoài 
Hiện tượng chín muồi cổ tử cung
Chuẩn bị cần thiết cho chuyển dạ

 Tử cung mang thai là một khối gồm hàng tỉ sợi cơ trơn, 
hoàn toàn “trơ” với kích thích cho tới khi có chuyển dạ

 Cổ tử cung ñược tạo từ sợi cơ trơn, chất nền và collagen

 Chắc và ñóng kín khi chưa chuyển dạ

 Trước khi chuyển dạ

 Tăng tỉ số Est:Prg, có mặt PGE2, men mềm cổ tử cung

 Gây ly giải collagen và tăng giữ nước

 Cổ tử cung trở nên mềm, co giãn ñược

 Mục tiêu là các sản phẩm thụ thai có thể ñi qua cổ tử cung 
ở thời ñiểm thích hợp
Sự kiện quan trọng nhất của chuyển dạ:
Xuất hiện cơn co tử cung chuyển dạ

 Sự kiện quan trọng nhất của chuyển dạ là xuất hiện sự co 
của cơ trơn tử cung

 Có tổ chức và ñịnh hướng, của toàn khối cơ

 Nhờ các liên kết ñặc biệt protein liên tế bào

 Dưới tác ñộng của Prostaglandin hoặc Oxytocin

 Trên thụ thể của chúng ở màng tế bào

 Kích hoạt xâm nhập Ca++ vào tế bào, tạo phức bộ
actin-myosin
Cơ chế hình thành cơn co tử cung chuyển dạ
Kết hợp giữa Ca++ xâm nhập qua kênh Ca++ type L
Yếu tố xác ñịnh có chuyển dạ
Hiện diện cơn co tử cung của chuyển dạ và hiệu quả

 Cơ tử cung có thể co thắt ngoài chuyển dạ

 Các cơn co Braxton-Hicks

 ðặc ñiểm của cơn co tử cung của chuyển dạ

 Tự ñộng

 ðều ñặn

 Gây ñau

 Tăng dần về cường ñộ

 Tăng dần về tần số

 Có hiệu quả gây xóa hay mở cổ tử cung
ðặc ñiểm của cơn co tử cung của chuyển dạ

 Hình ảnh cơn co ñầu chuyển dạ và khi ñã tiến triển xa
Kết quả của cơn co tử cung chuyển dạ:
Sự thành lập ñoạn dưới của tử cung

 Tại phần trên của tử cung

 Khối cơ co và nghỉ chủ ñộng, nhịp nhàng

 Mục tiêu là tống xuất thai

 Phần dưới của tử cung 

 Mỏng dần và thụ ñộng

 Chuyển thành ñoạn dưới tử cung

 Ở chỗ nối giữa 2 phần, hình thành vòng thắt sinh lý

 Trong chuyển dạ tắc nghẽn, do các nỗ lực co thắt ñể tống 
xuất, ñoạn dưới rất mỏng, vòng thắt trở nên quá ñáng tạo 
thành vòng thắt Bandl bệnh lý
Hình thành vòng thắt là hiện tượng sinh lý
Khi chuyển dạ bị tắc nghẽn, nó trở thành vòng Bandl 

 Vòng Bandl trong
 dọa vỡ tử cung
Thay ñổi ở tử cung do cơn co tử cung chuyển dạ
Xóa mở cổ tử cung, thành lập ñoạn dưới tử cung

 Dưới tác dụng của cơn co, các thành phần của kênh cổ tử
cung bị kéo lên phía trên làm cổ tử cung mỏng ñi. Hiện 
tượng này ñược gọi là hiện tượng xóa cổ tử cung 

 Phần dưới tử cung thụ ñộng, mỏng dần, hòa với các thành 
phần từ kênh tử cung gây xóa mở và lập ñoạn dưới
Thay ñổi ở tử cung do cơn co tử cung chuyển dạ
Mở cổ tử cung không chỉ chịu ảnh hưởng của cơn co

 ðộng lực của mở cổ tử cung

 Cơn co tử cung là ñộng lực chính

 Có tham gia nong cổ tử cung của ñầu ối và ngôi thai
Hệ quả của cơn co tử cung chuyển dạ
Dấu hiệu nhận biết chuyển dạ

 Cơn co tử cung gây xóa mở cổ tử cung, nên dấu hiệu 
chính của chuyển dạ là

 Cơn co tử cung của chuyển dạ

 Thay ñổi ở cổ tử cung

 Khi cổ tử cung ñã mở

 Nút niêm dịch bong ra, vài mạch máu nhỏ bị vỡ

 Hình thành 1 ñiểm yếu là kênh cổ tử cung bị mở rộng
Triệu chứng gián tiếp quan sát thấy khi có chuyển dạ

 ðầu ối ñược thành lập

 Tống xuất nút niêm dịch lẫn huyết hồng
Nhận biết chuyển dạ
Cơn co chuyển dạ1, xóa cổ tử cung2 và lập ñầu ối3

 ≥2 cơn co dài >20sec mỗi 10’, ñau

 Cổ tử cung xóa ≥30%

 Lập ñầu ối, căng phồng khi TC co
3 thời kỳ của chuyển dạ
Xóa mở CTC 1, Sổ thai 2, Sổ nhau và cầm máu 3
1. Thời kỳ xóa mở cổ tử cung ñược tính từ khi bắt ñầu 
chuyển dạ ñến khi cổ tử cung xóa và mở hoàn toàn
2. Thời kỳ sổ thai ñược tính từ khi cổ tử cung ñã hoàn thành 
xóa và mở cho ñến khi thai ñược tống xuất ra ngoài
3. Thời kỳ sổ nhau và cầm máu ñược tính từ khi thai ñược 
tống xuất hoàn toàn
Thời kỳ xóa mở cổ tử cung ñược phân ra 2 pha
Pha tiềm thời và pha hoạt ñộng

 Tiềm thời

 Dài, bất ñịnh

 Mềm và xóa 

 Mở <3cm

 Hoạt ñộng

 Nhanh, tối ña

 Tối ña 12 giờ

 Mở ≥3cm

 Ngôi ñi xuống
Pha tiềm thời của thời kỳ xóa mở cổ tử cung
Chuẩn bị cổ tử cung, ngôi thai

 Ngôi thai

 ðịnh hướng

 Bình chỉnh

 Cổ tử cung

 Xóa mỏng

 Hướng trục

 Cơn co

 Thưa

 Ngắn

 Cường ñộ yếu, biên ñộ thấp
Pha hoạt ñộng của thời kỳ xóa mở cổ tử cung
Cổ tử cung mở nhanh, lập ñoạn dưới, ngôi tiến triển

 Ngôi thai

 Tiến triển

 Biến dạng

 Cổ tử cung

 Hoàn tất xóa

 Mở nhanh

 Cơn co

 Nhiều

 Dài

 Cường ñộ mạnh, biên ñộ lớn
Thành tố ảnh hưởng ñến diễn tiến của chuyển dạ
Chuyển dạ bình thường do kết hợp hài hòa 3 yếu tố
A B
PowerPassagePassenger
Thành tố ảnh hưởng ñến diễn tiến của chuyển dạ
Bất thường của Passenger, Passage hay Power
A B
PowerPassagePassenger
The power
Cơn co tử cung là ñộng lực của chuyển dạ

 Cơn co gây nên sự xóa và mở cổ tử cung

 Là ñộng lực của xóa cổ tử cung trong các giai ñoạn 
sớm của chuyển dạ

 Kênh cổ tử cung ngắn dần

 Thành lập ñoạn dưới tử cung

 Làm CTC mở và bị nong rộng

 Cùng sự xuống của ngôi

 Cùng với trương lực của ñầu ối

 Cơn co hài hòa tạo nên vector hợp lực thúc ngôi tiến triển 
trong ñường sanh ở những thời ñiểm thích hợp 
The passenger
Tác ñộng lên chuyển dạ bằng nhiều phương thức

 Tiến triển trong ñường sanh dưới ảnh hưởng của hệ
momen lực phức tạp tạo bởi cơn co, phản lực và lực cản

 Ngôi sanh dễ, sanh khó hay không có cơ chế sanh

 Kích thước của các ñường kính trình trước các eo của 
khung chậu

 Số ño tuyệt ñối

 Liên quan tương với các ñường kính của ñường sanh

 Số ño xảy ra sau biến hình ñể cố gắng vượt qua ñường 
sanh
The passage
Hành trình khó khăn vượt qua khung xương cứng

 ðặc ñiểm khung xương chậu

 Lối vào bằng xương

 ðường tiến là một ống tròn

 Góc uốn cong 90°

 Thành không ñều

 Kích thước tương ñối có thể ñổi

 Tạo ra phản lực và lực cản, tham gia phức tạp vào hệ
momen lực tạo bởi cơn co và các lực này, tác ñộng lên 
passenger
Thành lập ñầu ối
Vai trò của ñầu ối

 Dưới tác ñộng của cơn co tử cung

 Tăng áp suất thủy tĩnh

 Cổ tử cung mở

 Tạo ñiểm yếu
Hình thành ñầu ối

 Tác dụng của ñầu ối

 Khi ngôi còn cao

 Nong rộng cổ tử cung
Thúc ñẩy sự mở cổ tử cung
Theo dõi chuyển dạ
Mọi thành tố ñều quan trọng và tương tác với nhau

 Cơn co tử cung là ñộng lực của chuyển dạ

 Trao ñổi khí máu thai chịu ảnh hưởng của cơn co tử cung

 Tình trạng nước ối phản ánh một phần sức khỏe thai

 Ngôi thai tiến triển với ñộng lực là cơn co

 Khi tiến triển của ngôi gặp khó khăn, ngôi sẽ biến dạng

 Cơn co tử cung và tiến triển của ngôi gây xóa mở CTC

 Thuốc dùng ảnh hưởng lên nhiều yếu tố của chuyển dạ

 Sinh hiệu phản ánh tình trạng của mẹ trong chuyển dạ
Mọi thành tố ñều quan trọng và tương tác với nhau 
Theo dõi chuyển dạ là theo dõi tất cả các thành tố

 Cơn co tử cung với ñầy ñủ các ñặc trưng của nó

 Nhịp tim thai / biến ñộng của nhịp tim thai theo cơn co

 Màu sắc và các tính chất của nước ối

 Tiến triển của ngôi thai trong ống sanh

 Biến dạng của ngôi thai

 Tiến triển của xóa mở CTC

 Ghi chép về các thuốc dùng trong chuyển dạ

 Sinh hiệu của mẹ trong chuyển dạ
Partograph, model World Health Organization 1993
Ghi lại chuyển dạ với khả năng cảnh báo bất thường
Những vấn ñề phải ghi nhớ

 Chuyển dạ ñược ñặc trưng bởi cơn co tử cung chuyển dạ

 Hiệu quả của cơn co là sự xóa và mở cổ tử cung

 Kết cục cuối cùng là ngôi thai ñược tống xuất ra ngoài

 Chuyển dạ diễn tiến qua 3 thời kỳ: xóa mở cổ tử cung, sổ
thai và sổ nhau-cầm máu

 Có 3 yếu tố chính ảnh hưởng ñến kết cục của chuyển dạ: 
the power, the passage và the passenger

 ðầu ối có vai trò quan trọng ở những giai ñoạn nhất ñịnh

 Theo dõi chuyển dạ bao gồm theo dõi chính tiến trình của 
chuyển dạ và những hệ quả trên các ñối tượng của nó
Tự lượng giá sau học
MCQ 1

 Về ñoạn dưới của tử cung, chọn câu sai
a. Có biên ñộ co lớn hơn phần ñáy tử cung
b. Ngăn cách với kênh cổ tử cung bằng một vòng thắt 
sinh lý
c. Không có lớp cơ ñan chéo
d. Sự thành lập chỉ ñược hoàn tất khi chuyển dạ ñã tiến 
triển xa
Tự lượng giá sau học
MCQ 2

 Về cơn co tử cung của chuyển dạ, chọn câu sai
a. Có thể ñược khởi phát bằng prostaglandins
b. Có thể ñược khởi phát bằng các biện pháp cơ học 
c. Có thể ngăn ñược bằng thuốc ức chế kênh Ca++ 
d. Có thể ngăn ñược bằng thuốc cạnh tranh với Ca++
e. Có thể ngăn ñược bằng thuốc ñối kháng oxytocin
f. Có thể ngăn ñược bằng thuốc kích thích beta thụ thể
g. Có thể ngăn ñược bằng thuốc chống co thắt cơ trơn
Tự lượng giá sau học
MCQ 3

 Về yếu tố Passenger trong chuyển dạ, chọn câu sai
a. Kết cục của chuyển dạ bị ảnh hưởng bởi số ño sinh 
trắc tuyệt ñối của thai nhi hơn là bị ảnh hưởng bởi số 
ño của các ñường kính của ngôi trình trước eo trên
b. Kích thước các ñường kính của ngôi sẽ thay ñổi tùy 
theo kiểu cách mà ngôi trình trước eo trên
c. Ngôi có khả năng ñiều chỉnh số ño của các ñường 
kính mà nó sẽ dùng ñể vượt qua khung chậu bằng 
cách bình chỉnh, biến hình và biến dạng
d. Số ño của các ñường kính mà ngôi dùng ñể qua eo 
trên ñộc lập với cách mà ñường kính ñó qua eo trên
Tự lượng giá sau học
MCQ 4

 Về yếu tố Power trong chuyển dạ, chọn các câu ñúng
a. ðể chuyển dạ diễn tiến thuận lợi, ñặc tính của cơn co 
tử cung phải phù hợp với giai ñoạn của chuyển dạ
b. Cơn co tử cung hài hòa sẽ tạo nên một vector hợp lực 
tống thai nhi ñi theo phương của ống sanh
c. Cơn co tử cung xảy ra tự ñộng, dưới sự ñiều khiển 
của pace-maker, các oxytocics như oxytocin và PG
d. Hoạt ñộng tăng bất thường của cơn co tử cung có thể
ảnh hưởng xấu ñến tình trạng thai
e. Gia tăng bất thường của cơn co tử cung có thể là do 
nguyên nhân cơ năng hay là do nguyên nhân cơ học 
Tự lượng giá sau học
MCQ 5

 Trong các triệu chứng sau, triệu chứng nào là không ñủ ñể
gợi ý chẩn ñoán ñã có chuyển dạ ñang diễn tiến, chọn các 
câu thích hợp
a. Cổ tử cung ñã mở
b. Cổ tử cung ñã xóa
c. Các màng ối ñã vỡ
d. Nút nhầy chặn cổ tử cung ñã ñược tống xuất
e. ðoạn dưới ñã ñược thành lập
f. Tử cung có 2 cơn co mỗi 10 phút, mỗi cơn dài >30sec
g. Ra huyết âm ñạo 
Tự lượng giá sau học
MCQ 1

 Về ñoạn dưới của tử cung, chọn câu sai
a. Có biên ñộ co lớn hơn phần ñáy tử cung
b. Ngăn cách với kênh cổ tử cung bằng một vòng thắt 
sinh lý
c. Không có lớp cơ ñan chéo
d. Sự thành lập chỉ ñược hoàn tất khi chuyển dạ ñã tiến 
triển xa
Tự lượng giá sau học
MCQ 2

 Về cơn co tử cung của chuyển dạ, chọn câu sai
a. Có thể ñược khởi phát bằng prostaglandins
b. Có thể ñược khởi phát bằng các biện pháp cơ học 
c. Có thể ngăn ñược bằng thuốc ức chế kênh Ca++ 
d. Có thể ngăn ñược bằng thuốc cạnh tranh với Ca++
e. Có thể ngăn ñược bằng thuốc ñối kháng oxytocin
f. Có thể ngăn ñược bằng thuốc kích thích beta thụ thể
g. Có thể ngăn ñược bằng thuốc chống co thắt cơ trơn
Tự lượng giá sau học
MCQ 3

 Về yếu tố Passenger trong chuyển dạ, chọn câu sai
a. Kết cục của chuyển dạ bị ảnh hưởng bởi số ño sinh 
trắc tuyệt ñối của thai nhi hơn là bị ảnh hưởng bởi số 
ño của các ñường kính của ngôi trình trước eo trên
b. Kích thước các ñường kính của ngôi sẽ thay ñổi tùy 
theo kiểu cách mà ngôi trình trước eo trên
c. Ngôi có khả năng ñiều chỉnh số ño của các ñường 
kính mà nó sẽ dùng ñể vượt qua khung chậu bằng 
cách bình chỉnh, biến hình và biến dạng
d. Số ño của các ñường kính mà ngôi dùng ñể qua eo 
trên ñộc lập với cách mà ñường kính ñó qua eo trên
Tự lượng giá sau học
MCQ 4

 Về yếu tố Power trong chuyển dạ, chọn các câu ñúng
a. ðể chuyển dạ diễn tiến thuận lợi, ñặc tính của cơn co 
tử cung phải phù hợp với giai ñoạn của chuyển dạ
b. Cơn co tử cung hài hòa sẽ tạo nên một vector hợp lực 
tống thai nhi ñi theo phương của ống sanh
c. Cơn co tử cung xảy ra tự ñộng, dưới sự ñiều khiển 
của pace-maker, các oxytocics như oxytocin và PG
d. Hoạt ñộng tăng bất thường của cơn co tử cung có thể
ảnh hưởng xấu ñến tình trạng thai
e. Gia tăng bất thường của cơn co tử cung có thể là do 
nguyên nhân cơ năng hay là do nguyên nhân cơ học 
Tự lượng giá sau học
MCQ 5

 Trong các triệu chứng sau, triệu chứng nào là không ñủ ñể
gợi ý chẩn ñoán ñã có chuyển dạ ñang diễn tiến, chọn các 
câu thích hợp
a. Cổ tử cung ñã mở
b. Cổ tử cung ñã xóa
c. Các màng ối ñã vỡ
d. Nút nhầy chặn cổ tử cung ñã ñược tống xuất
e. ðoạn dưới ñã ñược thành lập
f. Tử cung có 2 cơn co mỗi 10 phút, mỗi cơn dài >30sec
g. Ra huyết âm ñạo