Bài giảng Môi trường và con người - Giới thiệu môn học

MÔI TRƯỜNG & CON NGƯỜI 
ĐẠI HỌC BÁCH KHOA TP.HCM 
KHOA MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN 
 Gioi thieu mon hoc 2 
 Gioi thieu mon hoc 3 
Mục tiêu môn học 
 Môn học nhằm trang bị cho sinh viên các kiến thức cơ bản về: 
 Quá trình phát triển của con người và tác động của con người đến môi 
trường, 
 Mối tương tác giữa con người và môi trường. 
 Có thái độ tích cực về mối quan hệ tác động qua lại giữa môi trường 
và con người; hướng đến ý thức bảo vệ môi trường và phát triển kinh 
tế - xã hội một cách bền vững 
 Gioi thieu mon hoc 4 
Nội dung tóm tắt môn học 
 Cung cấp và trình bày các kiến thức về con người và sự phát triển của con người; 
sự tác động của con người vào môi trường; hậu quả của sự tác động đó ngược trở 
lại đối với con người; đồng thời giới thiệu các khái niệm về sinh thái, tài nguyên, 
môi trường. 
 Đưa ra các biện pháp cơ bản để bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên mà đỉnh 
cao của nó là phát triển bền vững – một sự kết hợp hài hòa và tối ưu cho sự phát 
triển của con người trong khi vẫn bảo vệ được môi trường tự nhiên và xã hội. 
 Định hướng cho sinh viên những kiến thức cơ bản cần thiết phục vụ cho chuyên 
ngành của mình, giúp người kỹ sư ra trường có ý thức cao và nắm được các vấn 
đề môi trường trong công việc sau này. 
 Gioi thieu mon hoc 5 
Nội dung môn học 
Nội dung 
Chương 
1 
Con người và quá trình phát triển 
1. Các hình thái kinh tế của loài người 
2. Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến đời sống và sự phát 
triển của con người 
3. Dân số và các vấn đề về dân số 
4. Dấu chân sinh thái 
Nội dung 
Chương 
2 
Môi trường, Sinh thái và Tài nguyên 
1. Tổng quan về môi trường 
2. Khái niệm về sinh thái 
3. Khái niệm về tài nguyên thiên nhiên 
 Gioi thieu mon hoc 6 
Nội dung môn học 
Tuần Nội dung 
Chương 
3 
Tương tác giữa con người và Môi trường 
1. Khái niệm 
2. Tác động của con người đến tài nguyên 
3. Tác động của con người đến môi trường 
4. Tác động của suy thoái môi trường đến con người 
Tuần Nội dung 
Chương 
4 
Chính sách, công cụ và hệ thống Quản lý Tài nguyên và Môi trường 
1. Chính sách về môi trường và tài nguyên 
2. Các công cụ quản lý môi trường và tài nguyên 
3. Hệ thống quản lý nhà nước về môi trường và tài nguyên Việt Nam 
 Gioi thieu mon hoc 7 
Nội dung môn học 
Nội dung 
Thảo 
luận 
Môi trường và ngành nghề 
1.Các vấn đề môi trường trong chuyên ngành 
2.Các tác động và giải pháp bảo vệ môi trường trong chuyên ngành. 
Ôn Tập và Giải Đáp 
 Gioi thieu mon hoc 8 
Tài liệu tham khảo 
[1]. Lê Thị Thanh Mai. Giáo trình Môi trường và con người. (Giáo trình 
điện tử). 
[2]. Lâm Minh Triết, Huỳnh Thị Minh Hằng (2008). Con người và môi 
trường. NXB ĐH Quốc gia TP. HCM, 895pp. 
[3]. Cunningham W. P. and Saigo, B. W. (2001). Environmental Science: 
A Global concern., Boston, McGraw-Hill, 646pp, Boston. 
[4]. Goudie, A. (1993), The Human Impact on Natural Environment., 
Blackwell,4th Edition. Oxford, Blackwell14th, 1993, 542pp 
[5]. Internet, báo, đài, phương tiện truyền thông,  
 Gioi thieu mon hoc 9 
Kế hoạch giảng dạy 
 Thời gian: 45 tiết 
 Hình thức: trình bày bài giảng, phim tài liệu, hướng dẫn tham khảo 
tài liệu, kiểm tra nhanh tại lớp, bài tập nhóm. 
 Đánh giá: 
 Kiểm tra cuối kỳ: 50% - trắc nghiệm 
 Seminar (cá nhân): 20%. 
 Kiểm tra nhanh tại lớp (chia làm nhiều lần): 30% 
Thi cuối kỳ: chỉ áp dụng đối với SV có bài tập nhóm và kiểm tra tại lớp 
 Gioi thieu mon hoc 10 
Đối với phần thảo luận bài tập nhóm (thuyết trình): 
Trình bày: sau khi học hết chương 2, thứ tự thuyết trình là thứ tự theo số thứ tự chủ đề. 
Báo cáo tổng hợp được chỉnh sửa, bổ sung theo nhận xét, đóng góp tại lớp, sinh viên in và 
gửi lại giảng viên trước 1 tuần trước khi thi cuối kỳ 
- Mỗi bài trình bày: chuẩn bị 1 file powerpoint. 
- Thời gian cho mỗi bài trình bày ~ 35 phút, trong đó: 
+ Thời gian trình bày: ~ 25 phút 
+ Thời gian thảo luận: ~ 10 phút 
- Điểm seminar/ thuyết trình gồm điểm nội dung báo cáo và điểm trình bày, thảo luận. 
Đề tài thuyết trình 
 Gioi thieu mon hoc 11 
1. Ngày môi trường thế giới? 
2. Ngày hội tái chế? 
3. Giờ trái đất? 
4. Các vấn đề môi trường trên thế giới? 
5. Các vấn đề môi trường tại Việt Nam? 
6. Các tổ chức phi chính phủ về môi trường? 
 Gioi thieu mon hoc 12 
1. Ngày môi trường thế giới – World Environment Day (WED) (5/6/1972) 
2006 Deserts and Desertification – Don't Desert Drylands! Algiers, Algeria 
2007 Melting Ice – a Hot Topic? Tromsø, Norway 
2008 Kick The Habit – Towards A Low Carbon Economy Wellington, New Zealand 
2009 Your Planet Needs You – UNite to Combat Climate Change Mexico City, Mexico 
2010 Many Species. One Planet. One Future Kigali, Rwanda 
2011 Forests: Nature at your Service New Delhi, Ấn Độ 
2012 Green Economy: Does it include you? Brazil 
2013 Think – Eat - Save Ulaanbaatar, Mông Cổ 
 Gioi thieu mon hoc 13 
2. Ngày hội tái chế tại TP. Hồ Chí Minh 
- Website của Quỹ Tái chế  
- Do Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức vào khoảng trung tuần tháng 4 
hàng năm 
- Mục tiêu: tăng mối quan tâm và nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt 
động Tiết giảm, Tái sử dụng và Tái chế chất thải (3T); 
- Có nhiều hoạt động tại ngày hội, trong đó gồm: 
 + thu gom chất thải nguy hại và các chất thải có thể tái chế 
 + trao đổi đồ dùng, vật dụng cũ 
Người dân đổi chất thải 
nguy hại lấy quà tặng tại 
ngày hội tái chế chất thải 
ngày 17/4/2011. 
 Gioi thieu mon hoc 14 
3. Giờ Trái đất– Earth Hour 
Biểu trưng của Giờ Trái Đất 
- Giờ Trái Đất là một sự kiện quốc tế hằng năm, 
do Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (World 
Wildlife Fund) khuyên các hộ gia đình và cơ sở 
kinh doanh tắt đèn điện và các thiết bị điện 
không ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt trong một giờ 
đồng hồ vào lúc 8h30 đến 9h30 tối (giờ địa 
phương) ngày thứ bảy cuối cùng của tháng ba 
hàng năm; 
- Mục đích: nâng cao nhận thức về biến đổi khí 
hậu 
“Bạn sẵn sàng làm gì để cứu hành tinh của chúng ta?” 
 Gioi thieu mon hoc 15 
Tổ chức Hành động vì Môi trường (tên tiếng Anh: Actions for 
Environment Organization, tên viết tắt: AFEO) là tổ chức phi chính phủ 
của Việt nam, được thành lập nhằm thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, truyền 
thông, nghiên cứu về môi trường và phát triển bền vững. Một phần quan 
trọng khác trong nhiệm vụ của chúng tôi đó là thực hiện các hoạt động xã 
hội, thúc đẩy các hoạt động nhằm hướng tới sự phát triển bền vững của xã 
hội, trong đó chú ý tới sự phát triển của mỗi cá nhân. 
East Meets West's core program work is in the areas of 
education, healthcare, clean water and sanitation, and infrastructure. 
Our programs reflect our commitment to removing the barriers that 
prevent people from enjoying life's fullest opportunities. Our primary 
mission is to serve the poor and the disadvantaged in Southeast and 
South Asia. 
6. Các tổ chức phi chính phủ về môi trường 
 Gioi thieu mon hoc 16 
Phim tài liệu 
Như một cuốn nhật ký ghi lại chuyến viễn du chỉ gồm những hình ảnh quay từ trên không, tựa như 
một bản tụng ca Hành tinh và Loài người, bộ phim được sản xuất nhằm đưa lại cho mọi người có một 
cái nhìn tổng quan và chân thực hơn về thực trạng hành tinh mà chúng ta đang sống, 
Khi nhìn từ trên cao, trái đất của chúng ta mang một dáng vẻ khác mà tới giờ chúng ta vẫn chưa được 
biết tới, và bộ phim tha thiết mời gọi chúng ta dừng lại chỉ một khoảnh khắc thôi để ngắm nhìn trái 
đất, ngắm nhìn những gì chúng ta đã làm với những tài nguyên và vẻ đẹp của quả Địa cầu này, từ đó 
để có thể tự quyết định hành vi của chính mình đối với ngôi nhà chung – Trái Đất của chúng ta. 
Thức tỉnh ý thức của tất cả mọi người về những hiểm họa đang đe dọa Hành tinh và trách nhiệm của 
chúng ta trong việc bảo vệ giữ gìn trái đất, đó chính là thông điệp của bộ phim mang tính toàn cầu và 
sẽ được phổ biến rộng rãi trên toàn cầu này. 
“Xin hãy lắng nghe, bạn cũng như tôi, một sinh vật tiến hóa nhất , loài người tinh khôn! Sự 
sống, một phép màu trong vũ trụ đã xuất hiện từ 4 tỉ năm trước, và loài người chúng ta mới 
chỉ tồn tại được 200.000 năm. Nhưng chúng ta đã kịp phá vỡ mọi tính chất cân bằng của sự 
sống. Hãy lắng nghe thật kỹ về câu chuyện phi thường này, câu chuyện của chính bạn, và 
hãy quyết định bạn muốn làm gì với nó” – Trích từ bộ phim HOME. 
 Gioi thieu mon hoc 17 
Chúng ta biết thời gì dầu mỏ giá rẻ sắp kết thúc, nhưng chúng ta từ chối tin vào sự thật đó. 
Với rất nhiều người trong số chúng ta, giấc mơ Mỹ là tiêu biểu cho cái tên thần thoại Los 
Angeles. 
Trong thành phố trải dài trên 100km này, số xe hơi gần như bằng số dân. Tại đây, năng 
lượng được dùng cho các show diễn ấn tượng hằng đêm, một thành phố ngàn sao. Mức năng 
lượng tiêu tốn cho một đêm xa hoa ở đây đủ để cho một thành phố lớn khác tiêu dùng cả một 
tháng trời. 
Năng lượng chiếu sáng cho một đêm đầy sao của Los Angeles đủ để một 
thành phố tầm cỡ như TP. HCM tiêu thụ trong vòng một tháng 
 Gioi thieu mon hoc 18 
Ít ai biết rằng Los Angeles được xây dựng trên một sa mạc, cũng giống 
như việc người ta chở đất cát và nước ngọt để xây dựng các hòn đảo nhân 
tạo trên biển ở Dubai đang làm cả thế giới kinh ngạc. Nhưng liệu sự xa xỉ 
này sẽ kéo dài bao lâu, khi mà sự cân bằng nào cũng có giới hạn của nó 
Dubai nổi tiếng với những hòn đảo nhân tạo, được xây dựng bằng tiền thu từ dầu mỏ 
và tất cả nguyên liệu đều chở ra từ đất liền. Liệu sự xa xỉ này sẽ tồn tại bao lâu nữa? 
 Gioi thieu mon hoc 19 
() Cần 100 lít nước để sản xuất ra 1kg khoai tây, 4000 lít cho 1kg gạo và 13000 lít nước 
cho 1kg thịt bò!?! Đó là chưa tính đến lượng xăng dầu tiêu tốn trong quá trình vận chuyển. 
Mỗi ngày có khoảng 5000 người chết vì uống nước nhiễm bẩn, và 1 tỉ người không có nước 
sạch để dùng và cũng có gần 1 tỉ người sẽ phải chịu đói. Trong khi đó, 50% lượng ngũ cốc 
giao thương trên thế giới vẫn đang được dùng làm thức ăn cho gia súc và làm nhiên liệu sinh 
học. Chỉ trong vòng hơn một thế kỷ qua, từ khi con người tìm ra dầu mỏ, chỏm băng ở hai 
đầu bán cầu đã mỏng đi hơn 40% và lượng nhiệt trung bình ghi nhận được mỗi năm ngày 
một cao 
() Mỗi năm có khoảng 13 triệu hecta rừng biến mất vĩnh viễn bởi những lý do mà ai cũng 
biết. Còn các loài sinh vật và động vật cũng có số phận thê thảm không kém, khi mà các loài 
đang chết đi với nhịp độ gấp 1000 lần tỉ lệ tử tự nhiên 
() Trong 50 năm qua, khoảng cách giàu nghèo được nới rộng hơn bao giờ hết, hơn một 
nửa số của cải thế giới nằm trong tay 2% dân số. 20% dân số thế giới tiêu thụ khoảng 80% 
tài nguyên. Các nước trên thế giới đã chi viện cho quân sự nhiều gấp 12 lần viện trợ cho 
các nước đang phát triển () 
 Gioi thieu mon hoc 20 
Phim tài liệu 
Trái đất có thể trở thành một quả cầu lửa bởi hơi nóng bao trùm. Từ đó, 
bão lụt, hạn hán, khí độc...cũng như hàng loạt tai họa do môi trường bị 
tàn phá sẽ liên tục xảy đến với loài người. An Inconvenient Truth - bộ 
phim tài liệu đoạt giải Oscar 2007 đã lên tiếng một cách đầy thuyết phục 
để con người hiểu rằng nếu cứ hành xử với môi trường như hiện tại thì 
tương lai, hành tinh xanh sẽ bị chính chúng ta tiêu diệt. 
Không hề đơn điệu với những lời kêu gọi, An Inconvenient Truth thực sự 
hấp dẫn với những hình ảnh, số liệu thống kê chính xác, giàu sức thuyết 
phục, tận dụng tối đa sức mạnh của ngoại hình và khả năng diễn thuyết, 
diễn xuất rất tốt của Al Gore. 
Phim đã giành giải đặc biệt chưa từng được trao trong 10 năm qua của 
giải Humanitas, vốn tôn vinh các kịch bản nhằm giúp kiến tạo “một xã 
hội tự do, giàu mạnh và hiệp nhất”. 
 Gioi thieu mon hoc 21 
Đề tài thuyết trình – gợi ý 
1. Gia tăng dân số và suy thoái chất lượng môi trường 
2. Chất thải vào đại dương và những hệ lụy 
3. Vấn đề sa mạc và sa mạc hóa 
4. Băng tan và những hệ lụy 
5. Rừng: Giá trị cuộc sống từ thiên nhiên 
 Gioi thieu mon hoc 22 
6. Vấn đề ô nhiễm môi trường nước tại TP.HCM 
7. Vấn đề ô nhiễm môi trường không khí tại TP.HCM 
8. Vấn đề ô nhiễm chất thải rắn đô thị tại TP.HCM 
9. Công nghệ xanh và năng lượng sạch 
10. Rác thải điện tử 
Đề tài thuyết trình – gợi ý 
 Gioi thieu mon hoc 23 
11. Chất thải bệnh viện – ô nhiễm môi trường và nguy cơ sức khỏe cộng 
đồng 
12. Những vấn đề môi trường trong ngành sản xuất nhựa. 
13. Những vấn đề môi trường trong ngành khai thác chế biến dầu khí 
14. Công nghệ tái chế chất thải 
15. Năng lượng bền vững trong ngành giao thông 
Đề tài thuyết trình – gợi ý