Bài giảng Môi trường và con người - Chương 5: Phát triển bền vững - Lê Thị Thanh Mai

CHƢƠNG 5 PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 
Khoa Mơi trường _ ĐH Bách Khoa 
Mơn học: Con người mơi trường 
1 DHBK-Khoa Mơi trường _ Mơn học: Con người & mơi 
trường Chương 5: Phát triển bền vững 
Quan niệm về phát triển 
Mục tiêu của phát triển là nâng cao điều kiện và chất 
lượng cuộc sống, tạo lập cuộc sống công bằng và bình 
đẳng giữa các thành viên. 
Tuy nhiên, trong một thời gian khá dài người ta thường 
đặt mục tiêu kinh tế quá cao, 
 xem sự tăng trưởng về kinh tế 
 là thước đo duy nhất của sự 
 phát triển. 
2 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
Quan niệm về phát triển 
Sau một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của các nền kinh tế 
thế giới, vào các năm 1950 ‟ 1980, loài người nhận thức 
được rằng: thước đo kinh tế không phản ánh được đầy đủ 
quan niệm về phát triển. 
Thay cho chỉ số duy nhất đánh giá sự phát triển của các 
quốc gia là GDP, xuất hiện các chỉ tiêu khác như HDI, 
HFI. 
3 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
Quan niệm về phát triển 
Các mâu thuẫn giữa môi trường và phát triển KTXH đã 
dẫn đến một số sự thừa nhận: nguồn tài nguyên của trái đất 
không phải là vô tận mà con người có thể khai thác hoặc 
thống trị theo ý mình, thừa nhận các giới hạn của tự nhiên 
và sự cần thiết phải sống hài hòa với tự nhiên, cần thiết 
phải tính toán đến lợi ích chung của cộng đồng, của các thế 
hệ tương lai và các chi phí môi trường cho sự phát triển 
 dẫn đến sự xuất hiện một khái niệm mới: “phát triển bền 
vững” 
4 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
5 
4/1968 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
• 4/1968 
 Tổ chức The Club of Rome được sáng lập, là 
một tổ chức phi chính phủ hỗ trợ cho việc 
nghiên cứu “Những vấn đề của thế giới" - 
nhằm diễn tả những vấn đề chính trị, văn hĩa, 
xã hội, mơi trường và cơng nghệ trên tồn 
cầu với tầm nhìn lâu dài. 
6 
6/1972 
4/1968 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
• 6/1972 
 Hội nghị của Liên Hợp Quốc về con người 
và mơi trường được tổ chức tại Stockholm, 
Thụy Điển, được đánh giá là hành động đầu 
tiên cĩ sự nỗ lực chung của tồn thể nhân 
loại nhằm giải quyết các vấn đề về mơi 
trường. 
7 
6/1972 
4/1968 
1984 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
• 1984 
 Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã ủy nhiệm 
cho bà Gro Harlem Brundtland, khi đĩ là 
Thủ tướng Na Uy, quyền thành lập và làm 
chủ tịch Ủy ban Mơi trường và Phát triển 
Thế giới (World Commission on 
Environment and Development - WCED), 
nay cịn gọi là Ủy ban Brundtland. 
8 
6/1972 
4/1968 
1987 
1984 
LỊCH SỬ PTBV 
• 1987 
 Bản báo cáo cĩ tựa đề "Tương lai của 
chúng ta" (Báo cáo Brundtland), lần đầu tiên 
cơng bố chính thức thuật ngữ “Phát triển 
bền vững“_ Sự định nghĩa và cái nhìn mới 
về cách hoạch định các chiến lược phát triển 
lâu dài. 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
9 
6/1972 
4/1968 
1987 
1984 
1989 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
• 1989 
 Sự phát hành và tầm quan trọng của 
“Tương lai của chúng ta” dẫn đến sự ra đời 
của Nghị quyết 44/228 - tiền đề cho việc tổ 
chức Hội nghị về Mơi trường và Phát triển 
của Liên hiệp quốc. 
10 
6/1972 
4/1968 
1992 
1987 
1984 
1989 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
• 1992 
 Rio de Jainero, Brasil là nơi đăng cai tổ chức 
Hội nghị thượng đỉnh về Trái Đất, tên chính 
thức là Hội nghị về Mơi trƣờng và Phát triển 
của Liên hiệp quốc (UNCED). Tại đây, các đại 
biểu tham gia đã thống nhất những nguyên tắc 
cơ bản và phát động một chương trình hành 
động vì sự phát triển bền vững cĩ tên 
Chƣơng trình nghị sự 21 
11 
6/1972 
2002 
4/1968 
1992 
1987 
1984 
1989 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
• 2002 
 Hội nghị thượng đỉnh Thế giới về PTBV 
 Những mục tiêu bao gồm xĩa nghèo đĩi, 
phát triển những sản phẩm tái sinh hoặc 
thân thiện với mơi trường, bảo vệ và quản lý 
các nguồn tài nguyên thiên nhiên. 
 Đề cập tới chủ đề tồn cầu hĩa gắn với các 
vấn đề liên quan tới sức khỏe và phát triển. 
12 
6/1972 
2002 
4/1968 
1992 
1987 
1984 
1989 
LỊCH SỬ PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
13 
Định nghĩa PTBV 
• Phát triển bền vững là "sự phát triển cĩ thể 
đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà 
khơng ảnh hưởng, tổn hại đến những khả 
năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương 
lai" _1987-Ủy ban Mơi trường và Phát triển Thế giới - WCED (nay là Ủy 
ban Brundtland) 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
14 
Thƣớc đo về PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
15 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
16 
„ Vấn đề phức tạp hơn vì con cháu của chúng ta không chỉ 
thừa kế tình trạng ô nhiễm và cạn kiệt tài nguyên mà 
chúng ta để lại, mà cũng thừa hưởng các thành quả giáo 
dục, kỹ thuật và kiến thức (vốn con người) cũng như vốn 
vật chất. Chúng cũng có thể được lợi từ những đầu tư vào 
tài nguyên thiên nhiên, thí dụ như làm tăng sự màu mỡ 
của đất và trồng lại rừng. 
Thƣớc đo về PTBV 
Thƣớc đo bền vững về Kinh tế 
Thƣớc đo bền vững về Mơi trƣờng 
Thƣớc đo bền vững về Xã hội 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
17 
Thƣớc đo về PTBV 
• Thƣớc đo bền vững về Kinh tế: 
– Yếu tố kinh tế đĩng một vai trị khơng thể thiếu trong 
PTBV. 
– Địi hỏi sự phát triển của hệ thống kinh tế trong đĩ cơ 
hội tiếp xúc và quyền sử dụng với những nguồn tài 
 nguyên thiên nhiên cho các hoạt động 
 kinh tế được chia sẻ bình đẳng. 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
18 
Thƣớc đo về PTBV 
• Thƣớc đo bền vững về Kinh tế (tt): 
– Tạo ra nhiều thị trường mới để phát triển 
– Giảm chi phí bằng cách nâng cao hiệu suất, giảm 
tiêu hao năng lượng và nguyên liệu đầu vào 
 – Tạo ra giá trị thặng dư cho sản phẩm 
 _ Thước đo này được tính trên giá trị 
 GDP 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
19 
Thƣớc đo về PTBV 
• Thƣớc đo bền vững về Kinh tế (tt): 
– Thước đo này được tính trên giá trị GDP 
‟ Phải tính đến sự hạn chế tối đa nhu cầu tiêu thụ tài 
nguyên và tăng cường khả năng tái sinh chất thải. 
‟ Cần quan tâm tới sự thay đổi các giá trị GDP ở các tầng 
lớp dân cư khác nhau nhằm hạn chế sự chênh lệch thu 
nhập giữa các tầng lớp. 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
20 
Thƣớc đo về PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
21 
Thƣớc đo về PTBV 
• Thƣớc đo bền vững về Mơi trƣờng: 
 Khía cạnh mơi trường trong PTBV địi hỏi duy trì sự 
cân bằng giữa bảo vệ mơi trường tự nhiên với sự 
khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên 
 nhằm mục đích duy trì mức độ khai thác ở một giới 
hạn nhất định cho phép mơi trường tiếp tục hỗ trợ 
điều kiện sống cho con người và các sinh vật sống 
trên trái đất 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
22 
Thƣớc đo về PTBV 
• Thƣớc đo bền vững về Mơi trƣờng: 
– Giảm lượng chất thải vào mơi trường, loại bỏ các 
chất độc 
– Sử dụng các nguyên liệu thân thiện với mơi trường 
– ứng dụng các cơng nghệ thân thiện với mơi trường 
trong các lĩnh vực khác nhau 
– Tập trung khai thác các nguồn năng lượng sạch, cĩ 
khả năng tái tạo như năng lượng giĩ, năng lượng 
mặt trời, năng lượng sinh học, năng lượng địa nhiệt 
23 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
Thƣớc đo về PTBV 
Vd Sự 
quan 
tâm 
đến 
các 
khía 
cạh 
mơi 
trường 
trong 
một dự 
án phát 
triển 
kinh tế 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
24 
Thƣớc đo về PTBV 
Thƣớc đo bền vững về Xã hội: 
 Khía cạnh xã hội của PTBV cần được chú trọng vào 
sự phát triển sự cơng bằng, cho tất cả mọi người cơ 
hội phát triển tiềm năng bản thân và cĩ điều kiện 
sống chấp nhận được. 
• Sức khỏe cộng đồng được cải thiện 
• Chất lượng cuộc sống được nâng cao 
• Chú trọng tới các lợi ích của người khuyết tật 
Thước đo thông tin 
„ PTBV đảm bảo thông tin về chất lượng cuộc sống của ngừoi dân 
phải được công bố công khai minh bạch về các vấn đề: 
„ ‟ Các kế hoạch phát triển của Chính phủ có ảnh hưởng đến cuộc 
sống của người dân? 
„ ‟ Chất lượng môi trường không khí, nước, đất nơi người dân đang 
sống có bảo đảm như quy định hay không? (Nhiều Chính phủ cố 
tình không công bố thông tin thực về môi trường cho mọi người 
dân). 
„ ‟ Chất lượng lương thực, thực phẩm người dân hiện đang sử dụng ở 
tình trạng như thế nào? 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
25 
Thƣớc đo về PTBV 
Thước đo về phong cách cuộc sống 
 Phát triển bền vững đòi hỏi phải thay đổi các thói quen và 
phong các sống có hại cho môi trường chung của trái đất 
 Thay đổi các quan niệm về đạo đức sống 
Mỗi người là một thành viên của cộng đồng sinh vật. 
Mỗi người đều có quyền cơ bản ngang nhau. 
Mỗi một dạng sống đều phải được đảm bảo quyền tồn tại, bất kể nó 
có giá trị như thế nào đối với con người. 
 ý thức sự phân chia công bằng những phúc lợi và tổn phí của việc sử 
dụng nguồn tài nguyên giữa những vùng nghèo và những vùng giàu, 
giữa thế hệ hiện tại và tương lai. 
26 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
Thƣớc đo về PTBV 
Bộ chỉ số phát triển bền vững có thể áp dụng cho 
Việt Nam 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
27 
Phát triển kinh tế 
 Tăng sản phẩm quốc nội (GDP) trên đầu người. 
 Các chính sách và công cụ kinh tế trở thành các nguyên 
tắc bắt buộc trong thực hiện các mục tiêu PTBV và BVMT. 
 Chi phí về bảo vệ môi trường tăng theo % GDP 
 Chi phí ODA cho phát triển bền vững 
Phát triển xã hội 
Phát triển môi trường tự nhiên 
Thƣớc đo về PTBV 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
28 
Phát triển kinh tế 
Phát triển xã hội 
 Mức độ gia tăng dân số 
 Tỷ lệ dân số cả nước sống dưới mức nghèo đói 
 Tỷ lệ biết chữ của người lớn 
 Tỷ lệ tử vong khi sinh 
 Mất mát kinh tế và con người do thiên tai 
 Tăng quyền lực và dân chủ cho Quốc hội 
 Tham gia tích cực các diễn đàn và cam kết thực hiện các thỏa thuận quốc tế 
 Hệ thống hành chính đủ năng lực, trong sạch và cởi mở 
 Các cơ quan BVMT được kiện toàn, thực hiện có hiệu quả 
 Thực hiện hiệu quả cơ chế hòa nhập các nhân tố kinh tế, xã hội và môi trường trong các giai đoạn 
và quy mô của quá trình quy hoạch phát triển 
 Các chiến lược và kế hoạch hành động môi trường được tiến hành định kỳ theo các thời kỳ (giai 
đoạn) quy hoạch phát triển kinh tế ‟ xã hội và phải được các ngành của chính phủ thực hiện hiệu 
quả. 
 Thiết lập hệ thống tổng hợp giám sát việc thực hiện công tác môi trường và chất lượng của các 
chính sách và dự án phát triển hiện nay và tương lai. 
 Tái sinh và tái sử dụng chất thải. 
Phát triển môi trường tự nhiên 
Thƣớc đo về PTBV 
Bộ chỉ số phát triển bền vững có thể áp dụng cho 
Việt Nam 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
29 
Phát triển kinh tế 
Phát triển xã hội 
Phát triển môi trường tự nhiên 
 Tăng tổng độ che phủ, mật độ và chất lượng rừng. 
 Mức hạ thấp hàng năm của nước ngầm và nước bề mặt. 
 An toàn nước sinh hoạt. 
 Xử lý nước thải. 
 Mức tiêu thụ năng lượng hàng năm trên đầu người. 
 Tiêu thụ năng lượng từ nguồn tái tạo (tính theo % tổng mức tiêu thụ năng 
lượng). 
 Số loài bị đe dọa (tính theo % tổng loài bản địa). 
 Số lượng các kế hoạch quản lý khu bảo tồn và tổng mức kinh phí đầu tư 
cho bảo tồn. 
 Sản lượng khai thác thủy sản ổn định. 
Thƣớc đo về PTBV 
Mô hình PTBV“4 chân” 
Kinh tế 
Môi 
trường 
Xã hội Văn hóa 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
30 
Lập luận này cho rằng nếu các 
mục tiêu kinh tế, xã hội và 
sinh thái của nhiều nước có 
thể tương tự nhau, thì mục tiêu 
văn hóa là nét khác biệt cơ 
bản nhất để phân biệt chiến 
lược phát triển bền vững của 
mỗi nước. “Ghế 4 chân” mới 
là bền vững. 
 Sau 1980, khi các hoạt động kinh tế của đất nước đã có 
những kết quả tiến bộ, chính phủ Việt Nam quan tâm tới 
công tác điều tra tài nguyên đất nước và tìm hiểu các biện 
pháp sử dụng hợp lý tài nguyên hiện có 
 Năm 1988, quốc hội, hội đồng bộ trưởng Việt Nam đã ban 
hành hàng loạt các văn kiện quan trọng như Luật Đất đai, 
luật bảo vệ sức khỏe cho nhân dân, luật khoáng sản, luật 
bảo vệ rừng v.v... 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
31 
TIẾP CẬN PTBV Ở VIỆT NAM 
 Sự kiện nổi bật: 12/1990, với sự giúp đỡ của UNDP và UNEP, 
Việt Nam đã đăng cai và tổ chức thành công hội nghị quốc tế 
về môi trường và PTBV. 
 Đây là một trong các hội nghị quốc tế đầu tiên về PTBV được 
tổ chức ở một nước thuộc thế giới thứ ba. 
 Tại hội nghị, với gần 100 đại biểu quốc tế đại diện cho 40 tổ 
chức khác nhau, Việt Nam đã đưa ra bản Dự thảo kế hoạch 
quốc gia về môi trường và PTBV 1991 ‟ 2000, được các nhà 
khoa học và đại biểu quốc tế đóng góp ý kiến, trở thành nội 
dung của Kế hoạch quốc gia về môi trường và PTBV giai 
đoạn 1991 ‟ 2000 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
32 
TIẾP CẬN PTBV Ở VIỆT NAM 
 Tháng 12/1993, quốc hội nước Việt Nam đã thông qua luật 
bảo vệ môi trường về công tác BVMT và PTBV đất nước. 
 Tháng 4/1995, với sự giúp đỡ của World Bank, tổ chức CIDA 
Canda, VN hoàn thành bản phác thảo kế hoạch hành động 
quốc gia về môi trường (National Environmental Action Plan 
viết tắt là NEAP). Nội dung chủ yếu gồm 3 phần: 
 Phần 1 ‟ Các vấn đề chính của môi trường Việt Nam hiện nay và xu thế biến 
động trong tương lai 
 Phần 2 ‟ Đề cập các hành động cần phải được tiến hành 
 Phần 3 ‟ Các chỉ dẫn làm thế nào để thực hiện được các chương trình. 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
33 
TIẾP CẬN PTBV Ở VN 
„ Bản kế hoạch đã xác định ba lĩnh vực lớn cần thảo 
luận để xây dựng kế hoạch hành động quốc gia là: 
‟ các nguồn tài nguyên thiên nhiên, 
‟ ô nhiễm đô thị và khu công nghiệp, 
‟ xây dựng thể chế. 
DHBK-Khoa Mơi trƣờng _ Mơn học: Con ngƣời & mơi trƣờng 
Chƣơng 5: Phát triển bền vững 
34 
TIẾP CẬN PTBV Ở VN