Ảnh hưởng của tập quán văn hóa trong thụ hưởng các sản phẩm của design

TNghiênạp chí cKhoaứu trao họ cđổ - iTr ●ườ Research-Exchangeng Đại học Mở Hà of N ộopinioni 68 (6/2020) 45-49 45
ẢNH HƯỞNG CỦA TẬP QUÁN VĂN HÓA TRONG THỤ HƯỞNG 
 CÁC SẢN PHẨM CỦA DESIGN
 EFFECTS OF CULTURAL PRACTICES
 IN THE ENJOYMENT OF DESIGN PRODUCTS
 Vương Quốc Chính*
 Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 2/12/2019
 Ngày nhận kết quả phản biện đánh giá: 5/6/2020
 Ngày bài báo được duyệt đăng: 26/6/2020
 Tóm tắt: Trong thời kỳ hội nhập hiện nay, Design đã và đang thâm nhập vào tất cả các 
lĩnh vực của đời sống xã hội. Design đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế, văn hoá 
xã hội. Một sản phẩm được thiết kế ra không chỉ để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của xã hội mà 
nó còn là một bộ phận của văn hóa - bao hàm cả tầm cao văn hóa. Mục đích của nghệ thuật 
thiết kế là làm cho sản phẩm có một tâm hồn tươi mới, là sự hài hòa đan quyện giữ nghệ thuật 
và kinh tế, giữa cái đẹp và công năng.
 Từ khoá: Design, kinh tế, tiêu dùng, văn hoá, nghệ thuật thiết kế.
 Abstracts: In the current integration period, Design has been penetrating into all 
areas of social life. Design contributes signifi cantly to the economic, cultural and social 
development. A product is designed not only to meet the consumption needs of society but 
also to be a part of culture - including cultural heights. The purpose of design art is to make 
the product have a fresh soul, creating a harmonious blend between art and economy, beauty 
and function. 
 Keywords: Design, economy, consumption, culture, design art.
 1. Đặt vấn đề trên thị trường, và khi đã đạt đến cái đích 
 Trong thực tế không có một sản đấy thì Design mới trở thành đúng nghĩa 
phẩm thiết kế đúng, sai, mà chỉ có một của nó.
sản phẩm đẹp và giá trị sử dụng của nó, Ở bất kỳ xã hội nào, Design luôn 
một bản nhạc hay khi tìm được sự đồng đóng góp phần nhất định trong việc định 
cảm, chia sẻ của người thưởng ngoạn. Giá hướng và nâng cao giá trị thẩm mỹ của 
trị của một sản phẩm Design chính là đáp người dân, góp phần thúc đẩy nền kinh 
ứng được việc làm đẹp cho đời và đáp ứng tế, chính trị của xã hội với những giá trị 
được sự cạnh tranh khốc liệt của sản phẩm thẩm mỹ được đưa vào một sản phẩm qua 
* Trường Đại học Mở Hà Nội
46 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
việc tìm hiểu công năng và công nghệ, xúc và có khi ngay cả ở yếu tố kỹ thuật. 
đối tượng sử dụng, tất cả đều không thể Tạo ra Cái đẹp bên ngoài dễ thấy 
chỉ căn cứ theo những nguyên lý thị giác, nhưng tạo ra giá trị sử dụng đằng sau cái 
khuôn mẫu nhất định sẵn có. Bởi một thực đẹp của sản phẩm không phải là điều dễ 
tế là không ai sáng tạo một sản phẩm công dàng, sản phẩm Design, theo cách hiểu 
nghiệp bằng các nguyên lý, hay chỉ nhằm này, là nói lên tính ứng dụng của nó trong 
phục vụ cái tôi của mình và các nhà phê xã hội tiêu dùng. Hiện thực ở đây không 
bình nghệ thuật. Nhà thiết kế phải đặt chỉ là cái hình dáng bên ngoài mà còn công 
mình vào vị trí của nhà sản xuất, cũng như năng sử dụng bên trong đan xen nhau điều 
người tiêu dùng. Chính vì thế mà trước tiết nhau. Trong cuộc sống xã hội một sản 
khi đưa ra một thiết kế, thì nhà thiết kế phẩm khi mất đi tính ứng dụng thì sẽ bị 
bắt buộc phải đặt ra trong đầu mình một biến mất và không còn tồn tại trong cuộc 
loạt các câu hỏi: Sản phẩm này sẽ sử dụng sống. Chính sự lý giải như vậy mà Design 
ở nơi đâu, môi trường nào, đặc điểm của tồn tại một cách khách quan so với đòi hỏi 
không gian đó ra sao, người sử dụng là ai của xã hội, một sản phẩm design thành 
từ giới tính, lứa tuổi, thành phần xã hội, công được xã hội đón nhận phải đáp ứng 
tôn giáo, chủng tộc Nghĩa là nhà thiết tất cả mọi vấn đề đã nói trên. Người tiêu 
kế phải nắm bắt cho được một số tiền đề dùng dễ dàng đón nhận nhanh chóng sản 
mà không có nó thì không thể sáng tạo nên phẩm hoặc có thể loại bỏ sản phẩm mới 
những sản phẩm đẹp, tiện ích cho xã hội, khi nó ra đời bởi vì thông tin thị giác rất 
sản phẩm ấy phải phối hợp, thích nghi thật nhanh nhạy và đem lại nhiều ý nghĩa nhất 
tốt với môi trường không gian, con người cho quá trình tồn tại của một sản phẩm 
sử dụng cụ thể trên thị trường; cũng giống như nghe một 
 Như vậy xét về mặt tâm lý sáng tác, điệu nhạc thấy vui hoặc buồn; thời tiết 
nhà thiết kế không có được sự tự do gần u ám thì cảm thấy trống trải... Nhưng để 
như tuyệt đối của nghệ sĩ tạo hình. Chính vì có được cái tinh thần ấy trong sản phẩm 
phải tôn trọng và phối hợp với “những yếu design, nhà thiết kế phải nghiên cứu về 
tố cần và đủ trước đó” cho nên nhà thiết kế chính sản phẩm mà mình thiết kế về mặt 
chỉ có quyền bộc lộ cái riêng, cá tính của công năng: nghiên cứu về mặt công năng 
mình trên cơ sở tuân thủ những tiền đề bắt là nghiên cứu về những vấn đề then chốt 
buộc công năng và thẩm mỹ, khi đó xã hội để mang lại sự tối ưu nhất cho giá trị sử 
sẽ đón nhận sản phẩm Design bằng sự hòa dụng của thiết kế.
điệu trong mối liên hệ giữa nghệ thuật và Design là một loại hình nghệ thuật 
cuộc sống. khó tính và đầy bất ngờ. Cho dù đã chắc 
 Trong một sản phẩm Design, mối chắn hôm nay ta nhận thức đúng về nó, 
quan hệ giữa các yếu tố Công nghệ - Hình nhưng ngày mai, sản phẩm đã không còn 
dáng - Công năng - Chức năng của sản được xã hội đón nhận. Thiết kế không có 
phẩm luôn là một thành tố quan trọng tạo công thức bất biến, cho dù nó được tạo ra 
nên dấu ấn và thành công của sản phẩm. phần nào cũng nhờ những nguyên lý của 
Các yếu tố này luôn tồn tại dưới nhiều dạng công năng. Giá trị nghệ thuật của các sản 
thức khác nhau, ở bản thân sản phẩm, cảm phẩm design tồn tại cố hữu, còn những đòi 
Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 47
hỏi của người tiêu dùng thì luôn luôn cần bền giờ đây đã lùi xa mà nhu cầu được 
phải mới hơn, tiện ích hơn. Đây là mối sử dụng sản phẩm tốt, đẹp, mới lạ của 
quan hệ hỗ tương qua lại giữa nhà thiết người tiêu dùng ngày một tăng, một sản 
kế, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Giá phẩm muốn cạnh tranh được trên thị 
trị của mỗi sản phẩm không chỉ nằm trong trường không chỉ có bền chắc mà còn 
đối tượng được thiết kế ra mà còn chất phải có một mẫu mã đẹp, kiểu dáng mới 
chứa những rung động thẩm mỹ, những lạ, ngành Design có triển vọng rất to lớn, 
hiểu biết về văn hoá, xã hội cũng như hiểu bởi có nền tảng là sự phát triển nhanh 
biết về công năng, tính chất của sản phẩm. chóng của môi trường kinh tế - xã hội, 
Nhà thiết kế lúc này trở thành cầu nối giúp tiềm lực công nghệ ngày càng được cải 
sản phẩm của doanh nghiệp tiếp cận xã thiện, đặc biệt là họa sĩ thiết kế của ta rất 
hội nhanh hơn. Các sản phẩm Design đích nhạy cảm trong quá trình tiếp thu có chọn 
thực không chỉ hướng tới một giá trị thẩm lọc những thành tựu của thế giới.
mỹ mà còn giá trị sử dụng của sản phẩm. Các nhà thiết kế Việt Nam có điều 
Quá trình sáng tạo của nhà thiết kế là một kiện tiếp xúc rộng rãi hơn với thị trường 
quá trình quan trọng giúp nâng cao chất thế giới. Chúng ta đã có những cuộc giao 
lượng cuộc sống. lưu về văn hoá và những triển lãm tác 
 Những sản phẩm design ra đời chịu phẩm Design của các nhà thiết kế Mỹ, 
những ảnh hưởng nhất định của bối cảnh Anh, Hà Lan, Trung Quốcv.v. Những 
văn hóa và thẩm mỹ đương thời. Điều này tìm kiếm trên mạng Intemet và rất nhiều 
có nghĩa là người họa sĩ thiết kế chịu ảnh sách báo tạp chí của nước ngoài cũng góp 
hưởng của điều kiện xã hội nhất định. Do phần không nhỏ để mở mang tầm nhìn về 
đó, trong những sản phẩm thiết kế, nhà hoạt động Design thế giới.cũng góp phần 
thiết kế phải có ý thức đưa những yếu không nhỏ để mở mang tầm nhìn về hoạt 
tố liên quan đến “tiếng nói chung” giúp động nghề nghiệp.
người người tiêu dùng có thể cảm nhận Sự giao lưu hội nhập với nước ngoài 
và chia sẻ sản phẩm. Chính vì thế những cùng với những điều kiện thuận lợi hơn 
ý tưởng sáng tạo vượt ra khỏi những “mặc về phương tiện vật chất ở trong nước, đã 
định” của nền văn hóa sẽ khó được chấp làm cho ngành Design có nhiều khởi sắc 
nhận. đến thời điểm này, sản phẩm Design có diện mạo sáng sủa hơn trước đây rất 
Việt Nam đã có một vị trí vững vàng nhiều. Nếu trước đây trong hoàn cảnh 
đúng nghĩa, trong cả lĩnh vực sáng tác và khó khăn hàng hoá của ta hầu như chỉ đủ 
thưởng ngoạn. phục vụ nhu cầu trong nước thì hiện nay 
 2. Những hạn chế và thuận lợi của số lượng đã tăng lên đáng kể, đáp ứng 
ngành Design Việt Nam trong thời kỳ với yêu cầu thị trường trong nước và xuất 
hội nhập và phát triển khẩu có thể khẳng định lĩnh vực thiết kế 
 này đã góp phần quan trọng đẩy nhanh sư 
 Thuận lợi
 cạnh tranh lớn cho các sản phẩm và đem 
 Từ ngày đất nước bước vào sự lại bộ mặt mới cho thị trường. Các thiết 
nghiệp đổi mới, hàng hoá sản xuất ra kế Bao bì, nhãn hiệu, các sản phẩm quảng 
ngày một nhiều quan niệm ăn chắc mặc cáo tạo nên giá trị rất lớn cho hàng hóa nội 
48 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
địa, gây nên ấn tượng tốt đẹp của thương Nhiều sản phẩm design, không ai 
trường nước ta và bạn bè quốc tế. Việc biết tác giả của nó là người nước nào nữa, 
tuyển chọn và đưa vào đời sống xã hội sản phẩm được thiết kế ra dành cho ai? 
một sản phẩm đẹp không chỉ là nhu cầu Nghệ thuật là phải mang bản sắc văn hóa 
của xã hội, mà còn là niềm tự hào của các dân tộc, Design cũng không ngoại lệ. Nhà 
nhà thiết kế Việt Nam thiết kế phải hòa nhập vào dòng chảy của 
 Hạn chế thị trường, nhưng bao giờ cũng phải có ý 
 thức giữ bản sắc riêng của mình. Nhiều 
 Ngoài những hiện tượng đáng chú ý sản phẩm design hiện nay xa rời cuộc 
nói trên, trong giai đoạn hiện nay vẫn tồn sống, văn hóa truyền thống. Hệ quả là một 
tại không ít những điều bất cập, trong đó bộ phận không nhỏ các nhà thiết kế hướng 
nổi bật lên trong ngành thiết kế là vấn đề thiết kế của mình chạy theo những phong 
gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc đây là cách nước ngoài và quên đi bản sắc riêng. 
vấn đề đáng để các nhà thiết kế lưu tâm, 
 3. Kết luận
quan hệ giữa tính dân tộc và tính quốc 
tế, tính hiện đại.. Tính dân tộc, tính địa Con người sáng tạo vì nhiều lí do và 
phương có vị trí đáng kể trong nghệ thuật chính nó cũng biểu hiện một ý nghĩa văn 
thiết kế đương đại. Hơn nữa, trước sự tác hóa nào đó. Chúng ta có thể khẳng định 
động mạnh mẽ và sâu sắc của xu thế toàn mục đích chính của Design là để mang 
cầu hóa hiện nay, văn hóa mỗi dân tộc nói lại nhiều lợi ích cho xã hội văn minh. 
chung, văn hóa Việt Nam nói riêng luôn Những pho tượng được bài trí ở quảng 
phải giữ cho được sự cân bằng giữa truyền trường, trong công viên cho công chúng 
thống và hiện đại, nếu không muốn bị tách thưởng ngoạn hay chỉ đơn giản là điểm 
ra khỏi vòng xoáy của sự phát triển. Điều nhấn cho một khu vườn. Những bức tranh 
này đã trở thành yêu cầu cấp thiết đối với với nhiều màu sắc làm cho ngôi nhà của 
nền văn hóa dân tộc Việt Nam khi chúng ta bạn trở nên sinh động, không còn nhàm 
đã và đang đẩy mạnh quá trình đa phương chán bởi những bức tường trống chải. Một 
hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế. Vấn nhãn hàng bắt mắt sẽ làm ta chú ý hơn cả 
đề giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân chất lượng bên trong của nó. Tiêu đề của 
tộc trên nền tảng kế thừa di sản văn hoá một bài báo được bố trí có chủ đích, hay 
của cha ông, kết nối mạch nguồn dân tộc minh họa đẹp của một cuốn sách sẽ gây ấn 
từ quá khứ đến hiện tại trong sáng tạo thiết tượng, thu hút người đọc quan tâm đến nội 
kế, kết hợp học hỏi những tinh hoa văn dung. Không chỉ phục vụ cho hiện tại, mĩ 
hoá nhân loại luôn là mối quan tâm lớn. thuật ứng dụng còn được xem như sự lưu 
Việc vận dụng chọn lọc yếu tố mỹ thuật giữ những thời khắc trong quá khứ. Qua 
truyền thống vào thiết kế hiện nay một tìm hiểu những sản phẩm Design thời kì 
cách hợp lý, thích ứng với tiêu chí, nhiệm trước đây cũng giúp chúng ta hiểu được 
vụ của thiết kế, cũng như với các giá trị phần nào đời sống văn hóa của ông cha ta 
văn hoá, thẩm mỹ đương đại chính là góp trong quá khứ. 
phần thúc đẩy phát triển nền kinh tế hàng Thông qua việc biểu hiện cái đẹp 
hóa, kinh tế thị trường cho đất nước. trong cuộc sống bằng những sản phẩm 
Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 49
Design là khát vọng của một nhà thiết kế. (1996), Mỹ thuật hiện đại Việt Nam, Nxb 
Khát vọng vươn tới cái đẹp là nhu cầu Văn hoá.
quan trọng của con người. Nhìn ngắm cái [3]. Nguyễn Quân (1990), Ghi chú về Nghệ 
đẹp, tạo ra cái đẹp và thưởng thức cái đẹp thuật, Nxb Mỹ thuật.
là một đặc điểm chỉ có ở con người. Cái 
 [4]. Nguyễn Trân (1993), Lịch sử mỹ thuật 
đẹp tồn tại trong tự nhiên, trong xã hội và thế giới, Nxb Mỹ thuật.
thể hiện tập trung nhất, cô đọng nhất trong 
 [5]. Thái Bá Vân (1997), Tiếp xúc với Nghệ 
nghệ thuật. Nhưng bên cạnh nó luôn tồn 
 thuật, Viện Mỹ thuật.
tại vấn đề công năng, bản sắc v.v. Do đó, 
sản phẩm design đẹp không bao giờ đến [6]. Nguyễn Ngọc Dũng Cá c bà i viế t về 
với xã hội bằng con đường suy lý dông Design đượ c đăng tả i ở t ập san “Mỹ thuậ t 
 công nghiệ p”
dài. Điều đó khẳng định sản phẩm Design (1976,1977,1978,1979) và 
 website: tdcn.hou.edu.vn năm 2019, Bàn về 
phải chứa đựng trong nó tính thẩm mỹ, 
 thuật ngữ Design, Tạp chí Nghiên cứu Mỹ 
tính ích dụng, tính kinh tế, tính phổ biến, 
 thuật, số 3,4/12, tr.12-15.
tính thời đại, tính giáo dục (tính nhân văn) 
tính dân tộc (tính văn hóa). Trong quá [7]. Nguyễn Ngọc Dũng (2012), Bàn về thuật 
trình phát triển, nhu cầu thẩm mỹ của con ngữ Design, Tạp chí Nghiên cứu Mỹ thuật, số 
 3,4/12, tr.12-15.
người đòi hỏi ngày càng cao, càng nhiều 
và đa dạng, đã thúc đẩy Design cũng phải [8]. E.H.Gombrich (1998), Câu chuyện Nghệ 
phát triển không ngừng để đáp ứng những thuật, Nxb Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.
nhu cầu đó. [9]. Nguyễn Lan Hương, Nguyễn Bích Thu 
 Tầm quan trọng, đặc trưng của design 
 Như vậy Design phải đảm bảo (2020) 
 và các đặc tính sản phẩm design cần có, Tạp 
nhiệm vụ sáng tạo đi liền với chế tác và 
 chí khoa học Trường đại học Mở Hà Nội số 
sản xuất, với mục tiêu đáp ứng ngày một 
 64 tr.40-51
tốt hơn về nhu cầu vật chất và tinh thần 
cho con người. [10]. 
 my-thuat-so-7-8/my-thuat-ung-dung-va-tinh-
Tài liệu tham khảo: dan-toc-trong-thoi-dai-kinh-te-thi-truong-/
[1]. Đỗ Văn Khang (2008), Nghệ thuật Địa chỉ tác giả: Khoa Tạo dáng Công nghiệp, 
học, Nxb Mỹ thuật. Trường Đại học Mở Hà Nội
[2]. Nguyễn Quang Phòng- chủ biên Email: vuongquocchinh@hou.edu.vn