Tính nhạc trong bài thơ Mắt người Sơn Tây của Quang Dũng

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP Taïp chí Khoa hoïc soá 37 (04-2019)
 TÍNH NHẠC TRONG BÀI THƠ MẮT NGƯỜI SƠN TÂY CỦA QUANG DŨNG
 y Trịnh Quỳnh Đông Nghi(*)
 Tóm tắt
 “Mắt người Sơn Tây” là một trong những bài thơ ghi dấu ấn tên tuổi Quang Dũng, một nhà thơ 
tài hoa với hồn thơ bay bổng, giàu nhạc tính. Giá trị nhạc tính của bài thơ không phải được đánh giá 
dựa trên cảm nhận cảm tính thông thường mà được đánh giá thông qua ba yếu tố chính: kĩ thuật gieo 
vần, nghệ thuật phối thanh, cách tổ chức nhịp điệu. Tất cả hài hòa nhuần nhuyễn khiến cho ngôn từ của 
bài thơ không chỉ chuyển tải thành công tâm tư sâu kín của tác giả mà còn đọng lại những giai từ đẹp 
của thơ ca cách mạng Việt Nam.
 Từ khóa: Nhạc tính, Quang Dũng, Mắt người Sơn Tây, kĩ thuật gieo vần, nghệ thuật phối thanh, 
cách tổ chức nhịp điệu.
 1. Đặt vấn đề Theo Nguyễn Xuân Nam thì tính chất vần 
 Bài thơ Mắt người Sơn Tây của Quang Dũng điệu, cơ sở của nhạc tính trong thơ được tạo nên 
được sáng tác năm 1949, trong thời kì đầu của cuộc bởi các yếu tố: sự cân đối, sự trầm bổng và sự trùng 
kháng chiến chống Pháp, về sau được in chung điệp [3]. Sự cân đối chủ yếu thông qua việc phân 
trong tập Mây đầu ô (1986). Bài thơ là cuộc gặp gỡ dòng và phép đối. Sự trầm bổng được tạo nên do 
đượm màu chia li giữa nhà thơ với người con gái sự phối hợp các thanh bằng trắc và sự ngắt nhịp 
trong thời loạn lạc, một thoáng quen nhau và chia (âm thanh và tiết tấu), đây là một trong những yếu 
tay giã biệt - một cuộc hội ngộ buồn ngắn ngủi. Có tố tạo âm hưởng chính của toàn bài thơ. Sự trùng 
thể xem bài thơ này là một minh chứng cho hồn thơ điệp góp phần làm tăng sự cộng hưởng giữa các 
bay bổng mà bình dị của Quang Dũng, một tâm hồn yếu tố hình thành nên tính nhạc trong bài thơ qua 
lãng mạn gắn với vẻ đẹp mộc mạc, dân dã của quê yếu tố vần và nghệ thuật láy. 
hương xứ Đoài. Nghệ thuật ngôn từ của bài thơ là Như vậy có thể hiểu tính nhạc trong thơ là kết 
sự thành công của hình ảnh, vần, giọng điệu và quả của việc sử dụng tổng hợp các yếu tố thanh 
một điều đặc biệt là bài thơ đi vào lòng bạn đọc điệu, vần điệu, độ cao, độ dài, độ mạnh, nhịp điệu 
nhờ vào nhạc tính dồi dào. của tiếng Việt để tạo nên sự hài hòa về âm thanh.
 2. Nội dung 2.2. Các yếu tố kiến tính nhạc trong Mắt 
 2.1. Tính nhạc trong thơ người Sơn Tây của Quang Dũng
 Tính nhạc là một trong những yếu tố hấp Bài thơ có 7 khổ, trong đó 6 khổ 24 dòng 7 
dẫn bạn đọc của thơ. Thơ phản ánh cuộc sống qua tiếng và 1 khổ 7 dòng 5 tiếng, tổng cộng 203 tiếng. 
những rung động tình cảm. Như nhịp điệu của một Về thanh điệu, có 120 thanh bằng và 83 thanh trắc, 
trái tim xúc động, thơ cũng có những nhịp điệu tỉ lệ thanh bằng là 1,44 so với thanh trắc.
riêng của nó. Cũng chính vì lẽ đó, thế giới nội tâm 2.2.1. Nghệ thuật phối thanh
của thơ không chỉ bộc lộ qua các biểu tượng nghệ Khổ 1:
thuật giàu ý nghĩa mà còn được biểu hiện qua nghệ 
 Bốn dòng thơ có 28 tiếng, trong đó 17 tiếng 
thuật phối hợp âm thanh và nhịp điệu của từ. Từ 
 thanh bằng và 11 tiếng thanh trắc tạo nên sự trầm 
trước đến nay, hầu như các nhà nghiên cứu thường 
 lắng. Điều đó kết hợp với “em” là âm tiết chứa 
tập trung ngòi bút vào phân tích cái hay cái đẹp của 
 nguyên âm và phụ âm vang như một tiếng lòng 
ngôn từ, của sự bão hòa cảm xúc trong ngôn ngữ 
 bật ra mở đầu cho lời bộc lộ, giãi bày với nhân vật 
thơ mà ít phần quan tâm đến nhạc tính trong thơ. 
 trữ tình “em”:
Mặc dù nói như Nguyễn Phan Cảnh thì nhạc thơ có 
vai trò quan trọng trong thi pháp đến mức là “thiên “Em ở thành Sơn chạy giặc về”
chức tự điều chỉnh thiêng liêng” [1]. Dòng thơ đầu có tỉ lệ 4 thanh bằng - 3 thanh 
 trắc và 3 thanh \ - ? - · (huyền, hỏi, nặng) (ở, thành, 
 chạy, giặc, về) là những thanh trầm tạo giọng điệu 
(*) Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng. thiết tha, lắng đọng.
 27
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP Taïp chí Khoa hoïc soá 37 (04-2019)
 Đến dòng thơ thứ hai: “Tôi từ chinh chiến rồi xác trẻ trôi sông !”.
cũng ra đi” có 5 thanh bằng / 2 thanh trắc kết hợp Câu thơ thứ 4 lại có sự chuyển đổi 5 thanh 
hai từ cuối dòng “ra đi” là những âm tiết mở và bằng / 2 thanh trắc trầm lắng biết bao nỗi niềm 
bổng. Đặc biệt ở đây còn xuất hiện sự chuyển đổi Cách sắp xếp thanh điệu bằng, trắc kết hợp với 
âm điệu rất tinh tế, bắt đầu từ hai âm tiết trung 16 nguyên âm mở, 14 phụ âm vang đã làm người 
tính: “tôi” và “từ” sau đó chuyển sang âm tiết bổng đọc tiếp nhận một nỗi xốn xang, day dứt toát ra ở 
“chinh” đến “cũng” là nguyên âm trầm, tiếp đó là từng câu chữ. 
nguyên âm bổng “đi”. Điều đó cộng hưởng với 5 Khổ 4:
trung âm và 2 âm cao “chiến” “cũng” đã mang âm 
 Khổ thơ như một sự khái quát của cảm xúc, 
điệu chung thể hiện thái độ hào hùng của người ra 
 tác giả đã tạo cho người đọc một sự liên tưởng về 
đi vì nghĩa lớn.
 thời điểm “thu về hoang bóng giặc”. Nếu trước đó 
 Ở dòng thơ thứ ba, trong 7 tiếng nhưng đã có quê hương thiếu thời của Quang Dũng là “Ba Vì 
6 thanh trầm và những trung âm đã diễn tả tình  ... i bằng gấp đôi so với 10 thanh trắc. Có những dòng 
tả và hút trí nhớ nhà thơ hiện về hình ảnh “thằng thơ xuất hiện đến 4 thanh bằng trên 1 thanh trắc 
con bé nhỏ” khi Quang Dũng nhìn thấy “Bao nhiêu (dòng 1 và dòng 5). Điều này phù hợp với thể thơ 
28
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP Taïp chí Khoa hoïc soá 37 (04-2019)
5 chữ - nhịp điệu của những nỗi niềm và tâm sự. Bốn dòng thơ hội tụ cả âm thanh, màu sắc, hình 
Có lẽ chính vì vậy mà khổ thơ này trở thành âm ảnh một cách đa dạng: có núi, có sông, có đồng; có 
hưởng chủ đạo của bài thơ và cũng là những câu đêm, có ngày; có thị giác, thính giác, có sự hài hòa 
thơ hay nhất của Quang Dũng được nhiều thế hệ thanh điệu. Đây quả là một khổ thơ đẹp !
độc giả “nhớ khôn khuây”. Khổ 7:
 Đôi mắt - u uẩn - buồn trong không gian lưu Khổ thơ cuối, điệp từ “Bao giờ” được lặp lại 
lạc và thời gian chiều đầy nỗi niềm nhớ thương. Nỗi như một khao khát thiết tha. Trong bốn dòng thơ 
buồn được chia sẻ “gửi  em mang giùm”. Nhưng ngắn đã xuất hiện đến hai câu hỏi tu từ:
cái buồn, nhớ, chia li kia không bi lụy mà được lóe “Bao giờ tôi gặp em lần nữa ?”
sáng ở lời hẹn ước “ngày trở lại” với “khúc hoàn 
ca”. Giọt lệ ở cuối khổ thơ không phải là “suối lệ”, “Còn có bao giờ em nhớ ta ?”
không phải “lệ chứa chan” mà là ngày gặp mặt của Cả hai câu hỏi đều nhắc về nhân vật trữ tình 
niềm vui chiến thắng. “em” nhưng có sự chuyển đổi “tôi gặp em”, “em 
 Ở dòng thơ cuối này, tỉ lệ thanh bằng trắc thay nhớ ta”, một bên là chủ quan, giãi bày với “em” 
đổi tạo sự khác biệt so với toàn khổ: 2 thanh bằng / - đối tượng, một bên là “ta”- đối tượng. Tình cảm 
3 thanh trắc được sắp xếp: cao - thấp - trung - cao - chuyển đổi rất dịu dàng và lãng mạn. Sự lãng mạn 
thấp một cách cân đối, hài hòa diễn đạt được những toát ra từ chính hồn thơ bình dị nhưng rất mực 
vui buồn lẫn lộn trong ngày trở lại tưởng tượng. lãng mạn, bay bổng của tác giả Quang Dũng. Gặp 
 em lúc “chắc đã thanh bình”, “hết sắc mùa chinh 
 Khổ thơ 5 chữ, 7 dòng này khác nào “đôi bờ” 
 chiến cũ” như một sự khẳng định ngày mai chiến 
của tâm trạng. Trước là buồn li biệt, đau thương và 
 thắng, ngày mai huy hoàng. Tứ thơ, hình ảnh thơ, 
mất mát của chiến tranh còn sau lại dấy lên “khúc 
 tình thơ vận động khỏe khoắn đầy chất lãng mạn.
hoàn ca”, là vui thanh bình, dù chỉ trong tâm tưởng.
 Về mặt thanh điệu, ở hai dòng 1 và 4 (2 câu 
 Khổ 6:
 hỏi tu từ) của khổ thơ đều được sắp xếp theo tỉ lệ 
 Ở khổ 6: 5 thanh bằng / 2 thanh trắc diễn đạt được cái thiết 
 “Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn tha, mong mỏi của Quang Dũng. Ở 2 dòng 2, 3 tỉ 
 Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng lệ âm trắc vượt trội: 4/3 ở dòng 2 và 5/2 ở dòng 3. 
 Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc Không chỉ vậy, các nguyên âm mở, bổng chiếm 
 tỉ lệ 6/7 (dòng 2), 5/7 (dòng 3) như một sự khẳng 
 Sáo diều khuya khoát thổi đêm trăng”
 định bức tranh ngày mai “thanh bình rộn tiếng ca” 
 Đến khổ này thanh âm hài hòa và nhẹ nhàng là không thể chối cãi.
hơn: 
 Nhìn chung, Quang Dũng đã có sự sắp xếp tiết 
 BBTTBBT tấu và hài hòa thanh điệu rất tinh tế, nhịp nhàng 
 BTBBTTB góp phần không nhỏ trong việc tạo nên đặc trưng 
 BTTBBTT nhạc tính của bài thơ.
 TBBTTBB 2.2.2. Kĩ thuật gieo vần
 Bương Cấn, Sài Sơn, sông Đáy, Phủ Quốc, Hiệp vần là cách liên kết câu thơ này với câu 
những địa danh bình dị trải đều trong cả bốn dòng thơ kia bằng vần của “tiếng”. Vần là yếu tố tạo nên 
mang đầy chất thơ rất hài hòa thanh điệu. “Bao sự hòa âm và để dễ đọc, dễ nhớ. So với tiết tấu, 
giờ”, “về”, “trở lại” với một không gian rộng của vần không phải là yếu tố bắt buộc, nhất là với thơ 
những cánh đồng hòa bình nặng trĩu lúa vàng no mới, nhưng với tài năng của nhà thơ đôi khi vần 
ấm, của dòng sông lặng lờ trôi qua năm tháng rửa đến thật tự nhiên mà lại tạo hiệu quả nghệ thuật cao.
sạch suối lệ chứa chan. Thời gian nghệ thuật cũng Ở khổ thơ thứ nhất, hai tiếng cuối của dòng 2 
được chuyển đổi từ ngày “ngó lúa vàng” sang “đêm “ra đi” vần với 2 tiếng cuối dòng 4 “Ba Vì”. Thường 
trăng”. Màu vàng của trăng trải trên màu vàng của thì nguyên âm “i” diễn tả sự ngân dài kết hợp với 
lúa tạo nên ấn tượng màu của no đủ, hạnh phúc. nguyên âm “a” trong “ra”, “Ba” gợi bước chân 
 29
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP Taïp chí Khoa hoïc soá 37 (04-2019)
người chinh chiến trải dài trên các “chiến trường đọc xướng lên là dào dạt tuôn chảy, luyến láy và 
súng nổ” và một không gian rộng lớn bao la của hài hoà vô cùng.
buổi chiều Ba Vì trong xanh vời vợi. 2.2.3. Cách tổ chức nhịp điệu 
 Khổ thơ thứ hai, thứ ba lại có vần khá đặc biệt. Nhịp điệu của thơ xuất hiện trên cơ sở lặp lại 
Vần lưng được gieo khá nhiều: vầng, trán, mang, và luân phiên các đơn vị âm luật theo cấu tạo đơn 
mắt, dìu, dịu, Tây, mây, trắng, lắm, đã, bao, ngày vị ngữ điệu của ngôn ngữ. Nhịp của thơ khác nhịp 
(13 tiếng) kết hợp với vần chân: hương, phương, điệu tự nhiên ở chỗ là nó do con người sáng tạo 
thương là các phụ âm vang “ng” tạo nên âm hưởng nên có mục đích mĩ học. Thơ có thể không có vần 
níu nhau lan tỏa tâm tình của nhà thơ về quê hương, chứ không thể thiếu nhịp. Nhịp thơ thường kết hợp 
mẹ, em. Bên cạnh đó còn có những từ có kết thúc với ngữ điệu. Cơ sở của ngữ điệu là sự xác định 
bằng vần “ông”: không, đồng, sông diễn tả những luân phiên của giọng cao cất lên và hạ thấp xuống 
cảnh vật trống trải. đem lại sắc thái tư tưởng của câu. Trong câu, ngữ 
 Khổ thơ thứ tư, vần được gieo vào tiếng cuối điệu tác động đến việc phân đoạn lời nói, tổ chức 
câu 2 “tàn” với tiếng cuối câu 4 “chan”. Vẫn là sự các bộ phận câu nói, qua đó thể hiện sắc thái tình 
kết hợp của nguyên âm “a” có độ mở và phụ âm cảm của người nói.
vang “n” tạo được độ vang ngân và gợi cái rộng Khổ thơ thứ nhất nhịp thơ phù hợp với ngữ 
lớn, tràn khắp nhưng là sự rộng lớn của quê hương điệu. Nhịp 4/3 được cấu trúc các tốp 2-4-6 ở 
hoang tàn và đau khổ như “suối lệ” chảy trên “đất mỗi dòng: 
đá ong khô”. Vần ở đây khác hẳn với cách gieo vần TBT
ở 2 khổ 2 và 3, các vần“ương”, “ông” là những dòng 
 BTB
nguyên âm trầm, trung tính “ươ”. Đây là sự tinh 
 TBT
tế và tài hoa của nhà thơ. Phải tài hoa lắm Quang 
 BTB
Dũng mới viết được những câu thơ như thế.
 Khổ năm - khổ thơ mang âm hưởng chủ đạo Sự luân phiên B/T ở mỗi dòng thơ và khổ thơ 
với 7 dòng thơ 5 chữ được gieo vần chân: Tây - lạc tạo nên sự hòa âm trong thơ. 
- khuây - thương - nhé - hương - lệ. Mở đầu là vần Ở khổ thơ thứ hai và ba, nhịp và ngữ điệu thay 
bằng “Tây” và kết thúc khổ thơ là vần trắc “lệ”. Các đổi cùng với tâm trạng nhà thơ: 3/4, 4/3, 4/3, 4/3. 
vần được sắp xếp luân phiên B-T-B / B-T-B-T, trong Dường như những chỗ dừng tỉ lệ âm bằng và trầm 
đó 4 thanh trung âm (Tây, khuây, thương, hương) chiếm ưu thế 7/8, chỉ có 1 âm trắc “lắm” nhưng 
và 2 thanh trầm (lạc, lệ), chỉ 1 thanh cao (nhé) tạo nguyên âm “ă” là trung âm giữa bổng - trầm, điều 
âm hưởng chung của khổ là trung và trầm thiết tha. đó khiến ngữ điệu toàn đoạn rất nhẹ nhàng, ngân 
 Hai khổ thơ sáu, bảy là khát vọng về ngày nga dìu dịu như đôi mắt “buồn Tây phương”.
“thanh bình rộn tiếng ca” của quê hương, của nghĩa Khổ thứ ba là lời trần thuật, giãi bày nỗi niềm. 
tình em - Đôi mắt người Sơn Tây. Vần chân được Ngữ điệu được thay đổi, cách ngắt nhịp của các 
gieo rất hài hòa: T-B-T-B-T-B-T-B từng cặp. Bên câu thơ cũng ngắn và gấp hơn. Thường đối với thơ 
cạnh đó, những khuôn vận có nguyên âm mở (vầng 7 chữ nhịp ngắt là 4/3, khổ thơ này thì khác: 2/5, 
- trăng, ca -ta) rất phù hợp tâm trạng của chủ thể 4/3, 2/5, 3/4. Cách ngắt và ngữ điệu tức tưởi này 
trữ tình Quang Dũng. phù hợp với hình ảnh, tâm trạng thơ: Mẹ tôi - bao 
 Quả thật không sai khi Hêghen đã có ý kiến xác già nua, thằng con bé nhỏ - xác trẻ. Đó là hiện 
rằng vần trong thơ là do nhu cầu thật sự của tâm thực tàn khốc của chiến tranh đối với đất nước và 
hồn muốn nhìn thấy mình được biểu lộ rõ hơn, con người Việt Nam. 
nhiều hơn, có sự vang dội đều đặn. Vần trong bài Với khổ thơ thứ tư, ngoài những dòng thơ nhịp 
thơ này của Quang Dũng là một sự gia công khéo 4/3 thường gặp, chỗ dừng của nhịp biến đổi: B/T, 
léo và sáng tạo của người nghệ sĩ tài hoa. Chính B/T/B, B/T, B/B. Đặc biệt là dòng 2 với nhịp ngắt 
nhờ yếu tố đó, nhạc tính trong Mắt người Sơn Tây 2/3/2: “Điêu tàn” (B-B) - từ cảm thán “ôi” - lại nối 
đã được kích thích trên từng câu chữ chỉ đợi người (T-T) - “điêu tàn” (B-B) và cuối cùng là dấu “!”. Sự 
30
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP Taïp chí Khoa hoïc soá 37 (04-2019)
kết hợp này đã tái hiện toàn cảnh rộng lớn của một hẹp, để ý ở ngoài lời và thơ là chân trời mở của sự 
quê hương bị tàn phá vì kẻ thù xâm lược. đồng sáng tạo. Cũng có những chỗ, nhà thơ phá 
 Bởi mang âm hưởng chủ đạo của toàn bài nên cách từ thơ thất ngôn đột nhiên chuyển thành ngũ 
khổ thứ năm có nhịp và ngữ điệu khá độc đáo. Nhịp ngôn, toàn khổ 35 tiếng với cách sử dụng nhiều 
thơ ngắn, ngữ điệu được kết hợp hài hòa B/T đầu thanh bằng và ngắt nhịp đầy tâm trạng. Khổ thơ 
và cuối chỗ dừng và tiếng cuối dòng thơ tạo nên 7 dòng ngũ ngôn trở thành âm hưởng chủ đạo kết 
nhạc điệu khá độc đáo, tài hoa. nối mạch, nhịp của cả bài thơ và cũng là những 
 Nhịp ở hai khổ cuối ngoài sự sắp xếp giống câu thơ hay nhất của Quang Dũng được nhiều thế 
như trên, Quang Dũng đã khéo léo chuyển đổi ngữ hệ độc giả nhớ khôn khuây. Ở bài thơ này, từ tựa 
điệu ở cuối và đầu những điểm ngừng có sự đối lập đề cho đến dòng kết thúc, hầu như, hình ảnh “đôi 
giữa hai dòng thơ: mắt” của “người Sơn Tây” luôn có một vị trí quan 
 trọng, đó là sự ám ảnh như một mạch liên kết xuyên 
 nguồn (B) / qua (B) đối với: khoát (T) / thổi (T)
 suốt tác phẩm. Nó được nhấn đi nhấn lại bởi những 
 hết (T) / sắc (T) đối với: giờ (B) / em (B) từ ngữ cùng trường nghĩa. Để rồi sau mỗi khổ thơ, 
 Ki No Curajuki cho rằng: “Nếu nhịp điệu ý nghĩa của hình ảnh này có một giá trị mới đối 
vĩnh viễn trường tồn thì làm sao thơ ca bị tiêu diệt với việc kiến tạo và chuyển tải thông điệp cho tác 
được”[1, tr. 152]. Quả nhiên ngữ điệu đóng vai trò phẩm. Và dĩ nhiên, tác giả đã xây dựng nhạc tính 
tối quan trọng trong thơ, đặc biệt là những bài thơ như là hồn cốt của thi phẩm. Đây là điểm rất riêng 
chất chứa tâm trạng và nỗi niềm như Mắt người trong tác phẩm này của Quang Dũng với những 
Sơn Tây. tác phẩm nghệ thuật về chiến tranh đương thời. Và 
 Sự khéo léo trong ngắt nhịp và hòa phối ngữ bài thơ giàu tính nhạc này lại gợi thêm nhiều suy 
điệu của nhà thơ tài hoa Quang Dũng đã cấu thành tưởng khi được nhạc sĩ Phạm Đình Chương đồng 
chất nhạc dồi dào của bài thơ. Người đọc như hòa điệu và phổ nhạc.
mình cùng tâm trạng của chủ thể trữ tình để rồi xót Khách quan mà nói, nhạc tính không phải là 
xa ở những nhịp ngắt đột ngột, gấp gáp. Thật độc điều quyết định tất cả đối với một tác phẩm thơ, 
đáo khi nhịp thơ và ngữ điệu đã mở ra một không bởi lẽ tuyệt đối hóa vai trò của nhạc sẽ khiến thơ 
gian rất “sống” cho độc giả trải nghiệm. vô nghĩa, xa rời hiện thực cuộc sống và sẽ không 
 2.3. Nhận định về tính nhạc trong bài thơ thể nào tồn tại với thời gian. Tuy nhiên, nhạc là 
Mắt người Sơn Tây thuộc tính của ngôn ngữ thơ, thuộc về thơ và ảnh 
 Nhà nghiên cứu Đặng Tiến từng nhận định: hưởng trực tiếp đến nội dung tác phẩm thơ. Trong 
“Thơ Quang Dũng gieo thoi giữa mộng và thực” tác phẩm của mình, Quang Dũng đã sử dụng rất 
[6, tr. 252]. Quả nhiên, trong Mắt người Sơn Tây, đắc địa các yếu tố tạo nhạc tính để rung động lan 
nhà thơ đã xây dựng nên những xúc cảm đơn giản trên cánh nhạc và tăng cường độ sâu sắc của từng 
mà cảm động. Xuất phát từ cảnh thật, tình thật hài ý tứ thơ. Rõ ràng, đối với thơ Quang Dũng nói 
hoà trong ngôn từ giàu nhạc tính, nhà thơ sử dụng chung và thi phẩm này nói riêng, nhạc đã chắp cánh 
các yếu tố vần, nhịp, ngữ điệu, phối thanh để tạo cho hồn thơ ông, đưa người đọc từ ngôn từ đi đến 
âm hưởng chung. những vỉa ngầm nội dung đầy ẩn ý và sâu sắc. Chỉ 
 Mắt người Sơn Tây là bài thơ bảy chữ giàu tính có tấm lòng và sự tài hoa của người nghệ sĩ chân 
nhạc. Cũng chính bài thơ này đã khẳng định khả chính mới hun đúc cho những sáng tạo của Quang 
năng sử dụng hiệu ứng nhạc chuyển tải nội dung Dũng. Và cho đến hôm nay, nhạc tính trong thơ thi 
tác phẩm trong hình thức được quy định sẵn. Trong sĩ xứ Đoài đã về cơ bản vượt qua những thử thách 
khuôn khổ một bài thơ bảy chữ, Quang Dũng đã lớn lao của thời gian để đem lại những giá trị nghệ 
khéo léo tạo nên sự bổng trầm của thanh điệu, độ thuật cho tác phẩm thơ Quang Dũng.
mở của âm tiết và ngắt nhịp đăng đối. Cái tài của 3. Kết luận
một nhà thơ là ở khả năng biến hóa khôn lường để Thơ Quang Dũng là người thư kí trung thành 
diễn tả ý tình trong một hình thức nghệ thuật hạn thuyết minh về ông, một Quang Dũng lãng mạn 
 31
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑOÀNG THAÙP Taïp chí Khoa hoïc soá 37 (04-2019)
với hồn thơ bay bổng, bình dị và đặc biệt là giàu thêm phần khẳng định về tính nhạc đặc sắc của bài 
nhạc tính. Bài thơ Mắt người Sơn Tây chỉ là một thơ này. Với tài năng của thi nhân Quang Dũng, 
trong số nhiều minh chứng cho chất nhạc của thơ bài thơ là một thành công lớn cả về nội dung lẫn 
Quang Dũng. Quả thật không ngẫu nhiên mà nhạc nghệ thuật. Dừng lại trên từng câu, từng chữ và 
sĩ Phạm Đình Chương lại chọn bài thơ Mắt người đi sâu vào khám phá ta mới cảm nhận được từng 
Sơn Tây làm nguyên liệu chính cho nhạc phẩm giọt mồ hôi tài năng và tâm huyết mà nhà thơ đã 
của mình. Và càng không phải vô tình khi bài hát nhỏ xuống. Mắt người Sơn Tây là một tác phẩm 
Mắt người Sơn Tây được hàng triệu thế hệ độc nghệ thuật đích thực, là chất nhạc của hồn thơ 
giả, thính giả đã yêu thích. Thiết nghĩ điều đó đã Quang Dũng./.
 Tài liệu tham khảo
 [1]. Nguyễn Phan Cảnh (2001), Ngôn ngữ thơ, NXB Văn hoá thông tin.
 [2]. Bùi Công Hùng (2000), Tiếp cận nghệ thuật thơ ca, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội.
 [3]. Phương Lựu (chủ biên) (2006), Giáo trình Lí luận văn học, NXB Giáo dục. 
 [4]. Nguyễn Đăng Mạnh (2005), Nhà văn Việt Nam hiện đại - Chân dung và phong cách, NXB Trẻ.
 [5]. Lê Lưu Oanh (2006), Văn học và các loại hình nghệ thuật, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.
 [6]. Đặng Tiến (2009), Thơ - thi pháp và chân dung, NXB Phụ nữ, Hà Nội.
 [7]. Trần Lê Văn (sưu tầm, tuyển chọn và giới thiệu) (1988), Quang Dũng - tác phẩm chọn lọc, 
NXB Văn học, NXB Trẻ Thành phố Hồ Chí Minh.
 MUSICALITY IN “EYES OF SON TAY PEOPLE” BY QUANG DUNG
 Summary
 “Eyes of Son Tay people” is one of the poems marking Quang Dung’s fame, a talented poet with an 
uplifting poetic soul in rich musicality. Musical value of the poem is derived not from normal emotion, 
but from three key elements: rhythm technique, tonal coordination, rhythm placement. All these are 
absolutely harmonic, making the poem’s language not only successfully convey the poet’s deep feelings 
but also retain the verbal beauty of Vietnam revolution poetry. 
 Keywords: Musicality, Quang Dung, “Eyes of Son Tay people”, rhythm technique, tonal coordination, 
rhythm placement.
 Ngày nhận bài: 14/11/2018; Ngày nhận lại: 27/12/2018; Ngày duyệt đăng: 05/3/2019.
32