Tài liệu Cẩm nang hướng dẫn đào tạo cán bộ chủ chốt hợp tác xã - Bài 9: Lập kế hoạch sản xuất, kinh doanh của hợp tác xã

Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
CẨM NANG HƯỚNG DẪN 
ĐÀO TẠO CÁN BỘ CHỦ CHỐT HỢP TÁC XÃ
BÀI 9
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH 
DOANH CỦA HỢP TÁC XÃ 
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Khái niệm, tầm quan trọng của việc lập kế hoạch
Hiệu quả hoạt động của hợp tác xã phụ thuộc chủ yếu vào kế hoạch
sản xuất, kinh doanh của hợp tác xã.
● Thế nào là lập kế hoạch sản xuất, kinh doanh
• Lập kế hoạch kinh doanh là quá trình xác định các mục tiêu và lựa
chọn các phương thức để đạt được các mục tiêu đó.
• Kế hoạch và phương án sản xuất kinh doanh là bản mô tả chi tiết
mọi khía cạnh trong hoạt động sản xuất kinh doanh của hợp tác xa ̃.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
● Phân loại kế hoạch
Theo thời gian thực hiện kế hoạch, kế hoạch được phân thành kế
hoạch dài hạn, kế hoạch trung hạn, kế hoạch ngắn hạn và phương án
sản xuất kinh doanh:
- Kế hoạch sản xuất - kinh doanh dài hạn: loại kế hoạch này thường
có thời hạn 5 năm trở lên, nhằm vạch phương hướng tổng thể cho sự
phát triển của hợp tác xã.
-Kế hoạch sản xuất - kinh doanh trung hạn: loại kế hoạch này thường
được xây dựng theo nhiệm kỳ của Đại hội thành viên (từ 2 đến 5
năm), nhằm đưa ra định hướng cho các hoạt động sản xuất - kinh
doanh của hợp tác xa ̃.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
- Kế hoạch sản xuất - kinh doanh ngắn hạn: loại kế hoạch này được
xây dựng cho hoạt động dưới một năm hoặc theo tháng, quý nhằm
quy định cụ thể việc triển khai các hoạt động được định hướng trong
kế hoạch sản xuất - kinh doanh dài hạn. Khác với kế hoạch dài hạn
hay kế hoạch trung hạn, kế hoạch sản xuất, kinh doanh ngắn hạn trình
bày những mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể.
- Phương án sản xuất - kinh doanh: phương án sản xuất kinh doanh
thường được xây dựng theo chu kỳ, thời vụ về việc sản xuất kinh
doanh một hoặc một số loại hàng hóa dịch vụ cụ thể.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
● Tầm quan trọng của việc lập kế hoạch:
- Là công cụ đắc lực giúp thành viên và người lao động trong hợp tác
xã biết được hướng đi của hợp tác xã, từ đó nỗ lực phối hợp, hợp tác,
đoàn kết với nhau và làm việc một cách có tổ chức.
- Giúp làm giảm tính không ổn định của hợp tác xã do người quản lý,
điều hành dự đoán được những thay đổi trong nội bộ hợp tác xã, cũng
như môi trường bên ngoài, cân nhắc ảnh hưởng của chúng và đưa ra
những giải pháp đối phó thích hợp, kịp thời.
- Giúp giảm được sự chồng chéo và những hoạt động lãng phí.
- Giúp thiết lập nên những tiêu chuẩn, tạo điều kiện thuận lợi cho công
tác kiểm tra.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Nội dung kế hoạch sản xuất, kinh doanh
Một kế hoạch sản xuất, kinh doanh hoàn chỉnh bao gồm các phần sau:
- Ý tưởng kinh doanh, mục tiêu: mô tả ngắn gọn hoạt động kinh doanh của
hợp tác xã dự định tiến tới đâu? và làm thế nào để đạt được mục tiêu đó?
- Tổng quan về hợp tác xã, trình bày các thông tin cơ bản về hợp tác xã, cơ
cấu tổ chức, đội ngũ nhân viên và cán bộ quản lý cũng như đối tác...
-Phân tích thị trường, khách hàng mục tiêu, đối thủ cạnh tranh và sản
phẩm, dịch vụ của họ, các rủi ro kinh doanh...
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
- Phân tích sản phẩm, dịch vụ hiện có và các đặc tính cạnh tranh của chúng;
trình bày việc phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới.
- Đê ̀ xuất các phương thức xúc tiến hoạt động kinh doanh: phương thức bán
hàng, mức giá, kênh phân phối, chiến dịch quảng cáo, xúc tiến thương mại
và quan hệ với các khách hàng...
- Cách thức tổ chức để tiến hành hoạt động sản xuất, kinh doanh.
- Trình bày vấn đề quản lý lao động, số lượng nhân viên, nhu cầu đào tạo và
các nội dung khác liên quan đến thành viên, cán bộ quản lý.
- Nguồn tài chính cho hoạt động sản xuất, kinh doanh: xác định doanh thu,
chi phí, lợi nhuận cũng như lượng vốn cần thiết...
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Các bước xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh
Bước 1: Trình bày ý tưởng kinh doanh của hợp tác xã.
● Phần này trình bày ngắn gọn nhưng chi tiết về dự định trong tương
lai của hợp tác xã về những loại sản phẩm, dịch vụ mà hợp tác xã dự
định bán hoặc cung cấp cho thành viên hoặc những sản phẩm, dịch vụ
mà hợp tác xa ̃ dự định tiêu thụ (hoặc chế biến rồi tiêu thụ) cho thành
viên.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
● Khi lập kế hoạch, hợp tác xã phải nắm được khả năng hiện tại của
hợp tác xa ̃ ở đâu, bao gồm:
- Khả năng về vốn, đặc biệt là những dịch vụ đòi hỏi vốn lớn, như
cung ứng vật tư, giống ;
- Khả năng về cán bộ, đặc biệt là những dịch vụ kinh doanh đòi hỏi
kiến thức và kỹ năng về kinh doanh, thị trường;
- Khả năng về hệ thống tổ chức, tiếp nhận và phân phối dịch vụ, cạnh
tranh ;
- Khả năng về cơ sở vật chất kỹ thuật, như kho tàng, máy móc thiết
bị, phương tiện vận tải, phương tiện quản lý .
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Bước 2: Phân tích điểm mạnh, điểm yếu của hợp tác xã về các mặt
và tình hình môi trường sản xuất - kinh doanh.
Để tiến hành phân tích, xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, người
quản lý hợp tác xa ̃ phải giải đáp các câu hỏi dưới đây, thể hiện một
cách tổng thể tình hình hiện tại của hợp tác xa ̃:
● Khách hàng mục tiêu chủ yếu là ai? Các nhà quản lý hợp tác xã phải
luôn xác định mục tiêu chủ yếu các dịch vụ của hợp tác xã phải luôn là
phục vụ nhu cầu chung của thành viên (ví dụ: cung cấp phân bón,
thuốc trừ sâu cho thành viên; tiêu thụ cà phê cho thành viên hợp tác 
xã...)
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA 
HỢP TÁC XÃ
● Dịch vụ mà hợp tác xã định cung cấp cho thành viên nhằm mục
tiêu gì? (Ví dụ: cung cấp phân bón cho thành viên với giá cả rẻ
hơn và chất lượng bảo đảm hơn so với thành viên mua tại các
cửa hàng bán lẻ);
● Hàng hóa, dịch vụ chủ yếu là gì? (ví dụ: cung cấp phân bón,
thuốc trừ sâu cho thành viên);
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
● Những sản phẩm, dịch vụ nào hợp tác xã phải cung cấp cho thành
viên thì hiệu quả hơn? Sản phẩm, dịch vụ nào thành viên tự làm? Sản
phẩm, dịch vụ nào hợp tác xã tiêu thụ (hoặc sơ chế, chế biến rồi tiêu
thụ) cho thành viên? (Ví dụ: hợp tác xã thu mua cà phê của thành
viên, sấy khô rồi bán cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê);
● Lợi thế riêng của hàng hóa, dịch vụ của hợp tác xa ̃ là gì? Có khác gì
với đơn vị sản xuất kinh doanh hàng hóa và dịch vụ cùng loại? (ví dụ:
giá rẻ hơn hoặc chất lượng tốt hơn hoặc dịch vụ tốt hơn);
● Đơn vị cạnh tranh của hợp tác xa ̃ là ai?
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
● Hợp tác xa ̃ có hình thức đặc biệt nào để thu hút thành viên (ví dụ:
giá rẻ, chất lượng tốt, dịch vụ tốt hơn) không? Kế hoạch xúc tiến
việc mua, bán hàng phục vụ thành viên và quảng cáo tiêu thụ hàng
hóa, dịch vụ cho thành viên?;
● Nguồn lực tài chính của hợp tác xa ̃ như thế nào?;
● Để đạt được mục tiêu sản xuất - kinh doanh đề ra, hợp tác xa ̃ cần
có đội ngũ nhân lực như thế nào? Đội ngũ hiện tại có đáp ứng được
yêu cầu đặt ra hay không?.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Bước 3. Chọn sản phẩm, dịch vụ để tiến hành sản xuất, kinh
doanh:
Dựa vào việc phân tích thị trường, phân tích hàng hóa, dịch vụ hiện
tại của hợp tác xã, điều kiện tài chính và nguồn nhân lực của hợp tác
xa ̃, người quản lý hợp tác xã cần quyết định xem hợp tác xa ̃ dự định
sản xuất - kinh doanh loại sản phẩm, dịch vụ nào phục vụ thành viên?
● Hàng hóa, dịch vụ hiện tại: hàng hóa và dịch vụ hiện tại có điểm
mạnh và có điểm yếu gì về các mặt như: giá, mức chi phí, khả năng
có lãi, chất lượng, mẫu mã, cách bán hàng và phân phối...
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
● Hàng hóa, dịch vụ dự định sẽ cung cấp, tiêu thụ: hợp tác xã dự
định sản xuất sản phẩm hoặc thực hiện dịch vụ nào cho thành viên
trong tương lai? Tại sao cần thiết phải tiến hành những sản phẩm,
dịch vụ mới đó?
● Cải tiến để phát triển sản xuất: nhân tố chủ đạo trong sản xuất,
kinh doanh sản phẩm hiện tại cũng như trong tương lai là gì? Khâu
nào cần phải được cải tiến để phát triển sản xuất, kinh doanh: trang
thiết bị mới, công nghệ mới, nguyên vật liệu và các yếu tố khác?
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Bước 4. Xác định các chỉ tiêu cụ thể:
Việc xác định các chỉ tiêu cụ thể kế hoạch sản xuất kinh doanh của
hợp tác xa ̃ được thực hiện theo trình tự sau:
• Căn cứ xác định: nhu cầu dịch vụ của các hộ gia đình.
• Nội dung xác định:
- Loại dịch vụ các hộ gia đình có nhu cầu;
-Số hộ có yêu cầu dịch vụ (bao gồm các hộ trong và ngoài hợp tác
xa ̃);
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
- Khối lượng dịch vụ mỗi hộ có nhu cầu;
- Chất lượng yêu cầu dịch vụ;
- Thời gian cung cấp dịch vụ.
Sau đó, tổng hợp nhu cầu dịch vụ theo từng loại, từng đội, tổ tiếp
nhận dịch vụ và từng thời kỳ trong năm, trong vụ.
• Phương pháp xác định nhu cầu:
- Căn cứ phiếu đăng ký nhu cầu dịch vụ của hộ gia đình thành viên;
- Theo kinh nghiệm thực tế.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
• Chú ý: Việc xác định nhu cầu dịch vụ đối với khách hàng bên
ngoài được thực hiện trên cơ sở phân tích nhu cầu thị trường, khả
năng cạnh tranh của hợp tác xa ̃ hoặc các hợp đồng đã ký.
• Đánh giá khả năng cung cấp dịch vụ của hợp tác xa ̃:
- Khả năng của hợp tác xa ̃ về từng loại dịch vụ;
- Khả năng cạnh tranh dịch vụ của các hợp tác xa ̃, tổ chức, tư nhân
khác.
• Xác định doanh thu:
- Doanh thu tính trên từng hàng hóa, dịch vụ;
-Tổng doanh thu (một tháng, năm).
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
• Xác định đội ngũ lao động:
- Số lượng nhân viên;
- Cán bộ quản lý mới cần tuyển dụng;
- Mức lương;
- Số lượng nhân viên cần được đào tạo.
• Xác định kết quả kinh doanh:
- Chi phí;
- Lợi nhuận;
- Vốn tích lũy được.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Bước 5. Xây dựng các biện pháp thực hiện kế hoạch sản xuất,
kinh doanh.
• Phần này trình bày các biện pháp cụ thể, ghi rõ thời gian thực
hiện và người chịu trách nhiệm thực hiện, người kiểm tra và
trách nhiệm cá nhân, xây dựng hệ thống báo cáo định kỳ và
thường xuyên.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA
HỢP TÁC XÃ
Câu hỏi gợi ý thảo luận ở nhóm
Câu hỏi 1. Trình bày khái niệm, các loại kế hoạch sản xuất, kinh
doanh và tầm quan trọng của kế hoạch sản xuất, kinh doanh đối với
hợp tác xã?
Câu hỏi 2. Nêu rõ nội dung và các bước xây dựng một bản kế hoạch
sản xuất, kinh doanh trong hợp tác xã.
Bài tập. Giảng viên giới thiệu nội dung các bản hợp đồng sản xuất,
kinh doanh đã sưu tầm được, yêu cầu mỗi nhóm lập một bản kế
hoạch sản xuất, kinh doanh thuộc một lĩnh vực nào đó do giảng viên
phân công (nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, giao
thông vận tải...), sau đó đại diện mỗi nhóm lên trình bày trước lớp.