Tài liệu Cẩm nang hướng dẫn đào tạo cán bộ chủ chốt hợp tác xã - Bài 16: Kế toán hợp tác xã

Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
BÀI 16
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ 
CẨM NANG HƯỚNG DẪN 
ĐÀO TẠO CÁN BỘ CHỦ CHỐT HỢP TÁC XÃ
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
1. Quy định chung về công tác kế toán
● Kế toán là việc thu nhập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp
thông tin kinh tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời
gian lao động.
● Kế toán tài chính là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và
cung cấp thông tin kinh tế, tài chính bằng báo cáo tài chính cho
đối tượng có nhu cầu sử dụng thông tin của hợp tác xã.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Nhiệm vụ kế toán:
• Thu thập, xử lý thông tin, số liệu kế toán theo đối tượng và nội
dung công việc kế toán theo chuẩn mực và chế độ kế toán.
• Kiểm tra, giám sát các khoản thu, chi tài chính, các nghĩa vụ thu,
nộp, thanh toán nợ; kiểm tra việc quản lý, sử dụng tài sản và nguồn
hình thành tài sản; phát hiện và ngăn ngừa các hành vi vi phạm
pháp luật về tài chính, kế toán.
• Phân tích thông tin, số liệu kế toán; tham mưu, đề xuất các giải
pháp phục vụ yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính của
đơn vị kế toán.
• Cung cấp thông tin, số liệu kế toán theo quy định của pháp luật.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
●Yêu cầu kế toán:
Phản ánh đầy đủ nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh vào chứng từ
kế toán, sổ kế toán và báo cáo tài chính.
Phản ánh kịp thời, đúng thời gian quy định thông tin, số liệu kế toán.
Phản ánh rõ ràng, dễ hiểu và chính xác thông tin, số liệu kế toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
• Phản ánh trung thực hiện trạng, bản chất sự việc, nội dung và giá
trị của nghiệp vụ kinh tế, tài chính.
• Thông tin, số liệu kế toán phải được phản ánh liên tục từ khi phát
sinh đến khi kết thúc hoạt động kinh tế, tài chính, từ khi thành lập
đến khi chấm dứt hoạt động của đơn vị kế toán; số liệu kế toán
phản ánh kỳ này phải kế tiếp theo số liệu kế toán của kỳ trước.
• Phân loại, sắp xếp thông tin, số liệu kế toán theo trình tự, có hệ
thống và có thể so sánh được.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Nguyên tắc kế toán:
• Giá trị của tài sản được tính theo giá gốc. Hợp tác xã không được
tự điều chỉnh lại giá trị tài sản đã ghi sổ kế toán, trừ trường hợp
pháp luật có quy định khác.
• Các quy định và phương pháp kế toán đã chọn phải được áp dụng
nhất quán trong kỳ kế toán năm; trường hợp có sự thay đổi về các
quy định và phương pháp kế toán đã chọn thì hợp tác xã phải giải
trình trong báo cáo tài chính.
• Hợp tác xã phải thu thập, phản ánh khách quan, đầy đủ, đúng thực
tế và đúng kỳ kế toán mà nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Đối tượng kế toán:
Tài sản cố định, tài sản lưu động;
Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu;
Các khoản doanh thu, chi phí kinh doanh, chi phí khác và thu
nhập;
Thuế và các khoản nộp ngân sách nhà nước;
Kết quả và phân chia kết quả hoạt động kinh doanh;
Các tài sản khác có liên quan đến đơn vị kế toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Mở sổ, ghi sổ, khóa sổ kế toán:
Sổ kế toán phải mở vào đầu kỳ kế toán năm; đối với hợp tác xã mới
thành lập, sổ kế toán phải mở từ ngày thành lập.
Phải căn cứ vào chứng từ kế toán để ghi sổ kế toán.
Sổ kế toán phải ghi kịp thời, rõ ràng, đầy đủ theo các nội dung của sổ.
Thông tin, số liệu ghi vào sổ kế toán phải chính xác, trung thực,
đúng với chứng từ kế toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
Việc ghi sổ kế toán phải theo trình tự thời gian phát sinh của nghiệp
vụ kinh tế, tài chính. Thông tin, số liệu ghi trên sổ kế toán của năm
sau phải kế tiếp thông tin, số liệu ghi trên sổ kế toán của năm
trước liền kề. Sổ kế toán phải ghi liên tục từ khi mở sổ đến khi
khóa sổ.
Thông tin, số liệu trên sổ kế toán phải được ghi bằng bút mực; không
ghi xen thêm vào phía trên hoặc phía dưới; không ghi chồng lên
nhau; không ghi cách dòng; trường hợp ghi không hết trang sổ
phải gạch chéo phần không ghi; khi ghi hết trang phải cộng số liệu
tổng cộng của trang và chuyển số liệu tổng cộng sang trang kế
tiếp.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
2. Báo cáo tài chính
● Yêu cầu chung:
► Báo cáo tài chính được lập theo chuẩn mực kế toán và chế độ 
kế toán dùng để tổng hợp và thuyết minh về tình hình kinh tế, 
tài chính của hợp tác xã.
► Báo cáo tài chính của hợp tác xã gồm:
- Bảng cân đối kế toán;
- Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh;
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ;
- Bản thuyết minh báo cáo tài chính.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Lập báo cáo tài chính:
- Hợp tác xã phải lập báo cáo tài chính vào cuối kỳ kế toán năm.
- Việc lập báo cáo tài chính phải căn cứ vào số liệu sau khi khóa sổ
kế toán.
- Báo cáo tài chính phải được lập đúng nội dung, phương pháp và
trình bày nhất quán giữa các kỳ kế toán; trường hợp báo cáo tài
chính trình bày khác nhau giữa các kỳ kế toán thì phải thuyết minh
rõ lý do.
- Báo cáo tài chính phải được người lập, kế toán trưởng và người đại
diện theo pháp luật của hợp tác xã ký. Người ký báo cáo tài chính
phải chịu trách nhiệm về nội dung của báo cáo.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ 
● Nội dung công khai báo cáo tài chính:
► Nội dung công khai báo cáo tài chính của hợp tác xã gồm:
- Tình hình tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu;
- Kết quả hoạt động kinh doanh;
- Trích lập và sử dụng các quỹ;
- Thu nhập của người lao động.
► Báo cáo tài chính của hợp tác xã đã được kiểm toán khi công khai 
phải kèm theo kết luận của tổ chức kiểm toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ 
3. Kiểm kê tài sản
● Kiểm kê tài sản là việc cân, đong, đo, đếm số lượng; xác nhận và đánh
giá chất lượng, giá trị của tài sản, nguồn vốn hiện có tại thời điểm kiểm
kê để kiểm tra, đối chiếu với số liệu trong sổ kế toán.
● Hợp tác xã phải kiểm kê tài sản trong các trường hợp sau:
- Cuối kỳ kế toán năm, trước khi lập báo cáo tài chính;
- Chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, giải thể, chấm dứt hoạt động, phá sản hợp
tác xã;
- Chuyển đổi hình thức hợp tác xã;
- Xảy ra hỏa hoạn, lũ lụt và các thiệt hại bất thường khác;
- Đánh giá lại tài sản theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
- Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Sau khi kiểm kê tài sản, hợp tác xã phải lập báo cáo tổng hợp
kết quả kiểm kê. Trường hợp có chênh lệch giữa số liệu thực tế
kiểm kê với số liệu ghi trên sổ kế toán, hợp tác xã phải xác
định nguyên nhân và phản ánh số chênh lệch và kết quả xử lý
vào sổ kế toán trước khi lập báo cáo tài chính.
● Việc kiểm kê phải phản ánh đúng thực tế tài sản, nguồn hình
thành tài sản. Người lập và ký báo cáo tổng hợp kết quả kiểm
kê phải chịu trách nhiệm về kết quả kiểm kê.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
4 Bảo quản, lưu trữ tài liệu kế toán
● Tài liệu kế toán phải được hợp tác xã bảo quản đầy đủ, an toàn trong
quá trình sử dụng và lưu trữ.
● Tài liệu kế toán lưu trữ phải là bản chính. Trường hợp tài liệu kế
toán bị tạm giữ, bị tịch thu thì phải có biên bản kèm theo bản sao
chụp có xác nhận; nếu bị mất hoặc bị hủy hoại thì phải có biên bản
kèm theo bản sao chụp hoặc xác nhận.
● Tài liệu kế toán phải đưa vào lưu trữ trong thời hạn mười hai tháng,
kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm hoặc kết thúc công việc kế toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Người đại diện theo pháp luật của hợp tác xã chịu trách nhiệm tổ
chức bảo quản, lưu trữ tài liệu kế toán.
● Tài liệu kế toán phải được lưu trữ theo thời hạn sau đây:
- Tối thiểu năm năm đối với tài liệu kế toán dùng cho quản lý, điều
hành của hợp tác xã, gồm cả chứng từ kế toán không sử dụng trực
tiếp để ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính;
- Tối thiểu mười năm đối với chứng từ kế toán sử dụng trực tiếp để
ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính, sổ kế toán và báo cáo tài
chính năm, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
5. Tiêu chuẩn, quyền và trách nhiệm của người làm kế toán
● Người làm kế toán phải có các tiêu chuẩn sau đây:
- Có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, trung thực, liêm khiết, có ý 
thức chấp hành pháp luật;
- Có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ về kế toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Người làm kế toán có quyền độc lập về chuyên môn, nghiệp vụ kế 
toán.
● Người làm kế toán có trách nhiệm tuân thủ các quy định của pháp 
luật về kế toán, thực hiện các công việc được phân công và chịu 
trách nhiệm về chuyên môn, nghiệp vụ của mình. Khi thay đổi 
người làm kế toán, người làm kế toán cũ phải có trách nhiệm bàn 
giao công việc kế toán và tài liệu kế toán cho người làm kế toán 
mới. Người làm kế toán cũ phải chịu trách nhiệm về công việc kế 
toán trong thời gian mình làm kế toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Những người không được làm kế toán:
- Người chưa thành niên; người bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân
sự; người đang phải đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh hoặc bị
quản chế hành chính.
- Người đang bị cấm hành nghề, cấm làm kế toán theo bản án hoặc quyết
định của tòa án; người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự; người đang
phải chấp hành hình phạt tù hoặc đã bị kết án về một trong các tội về
kinh tế, về chức vụ liên quan đến tài chính, kế toán mà chưa được xóa án
tích.
- Bố, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em ruột của người có trách nhiệm quản
lý điều hành hợp tác xã, kể cả kế toán trưởng trong cùng một hợp tác xã.
- Thủ kho, thủ quỹ, người mua, bán tài sản trong cùng một hợp tác xã.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Kế toán trưởng:
- Kế toán trưởng có nhiệm vụ tổ chức thực hiện công tác kế toán trong
hợp tác xã.
- Kế toán trưởng có nhiệm vụ giúp chủ tịch hội đồng quản trị giám sát
tài chính tại hợp tác xã.
- Kế toán trưởng chịu sự lãnh đạo của chủ tịch hội đồng quản trị hợp
tác xã.
- Trường hợp hợp tác xã cử người phụ trách kế toán thay kế toán
trưởng thì người phụ trách kế toán phải có các tiêu chuẩn của kế
toán trưởng và phải thực hiện nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền quy
định đối với kế toán trưởng.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
● Tiêu chuẩn và điều kiện của kế toán trưởng:
► Kế toán trưởng phải có các tiêu chuẩn sau đây:
- Các tiêu chuẩn quy định tại khoản 1 Điều 50 của Luật Kế toán;
- Có chuyên môn, nghiệp vụ về kế toán từ bậc trung cấp trở lên;
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
- Thời gian công tác thực tế về kế toán ít nhất là hai năm đối với
người có chuyên môn, nghiệp vụ về kế toán từ trình độ đại học
trở lên và thời gian công tác thực tế về kế toán ít nhất là ba năm
đối với người có chuyên môn, nghiệp vụ về kế toán bậc trung cấp.
► Người làm kế toán trưởng phải có chứng chỉ qua lớp bồi dưỡng
kế toán trưởng.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
► Trách nhiệm và quyền của kế toán trưởng:
- Thực hiện các quy định của pháp luật về kế toán, tài chính trong
hợp tác xã;
- Tổ chức điều hành bộ máy kế toán theo quy định của Luật Kế toán;
- Lập báo cáo tài chính.
► Kế toán trưởng có quyền độc lập về chuyên môn, nghiệp vụ kế
toán.
Tài liệu này do nhóm chuyên gia Socencoop phát triển
với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Chính phủ Australia và Quỹ Châu Á
KẾ TOÁN HỢP TÁC XÃ
Câu hỏi thảo luận
Câu hỏi 1. Nhiệm vụ, yêu cầu của công tác kế toán là gì?
Câu hỏi 2. Nội dung của báo cáo tài chính?
Câu hỏi 3. Hợp tác xã phải kiểm kê tài sản trong những trường hợp 
nào?
Câu hỏi 4. Tiêu chuẩn, quyền và trách nhiệm của người làm kế toán là 
gì?