Sân khấu dù kê – góc nhìn từ văn hóa dân gian

Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
 SÂN KHẤU DÙ KÊ – GÓC NHÌN TỪ VĂN HÓA DÂN GIAN phát triển rộng khắp phum sróc. Hai tỉnh này đã gọi loại hình sân khấu này cho đến nay3. Như vậy, 
 Thạch Chane Vitu1 có công lao rất lớn trong quá trình hình thành và chúng ta xác định được từ năm 1930 ở Campuchia 
 phát triển nghệ thuật sân khấu Dù kê, điển hình người ta tự đặt tên La-khôn Basắc để chỉ loại hình 
 Tóm tắt qua một số nghệ nhân tiêu biểu ở tỉnh Trà Vinh sân khấu con người sống theo dọc sông Basắc 
 Trong bài viết này, vấn đề thứ nhất xin gợi ý tìm hiểu thêm về xuất xứ nguồn gốc của loại hình là Thạch Sua ở Phum Chếch (nay thuộc Khóm 1, thuộc một nhánh sông Mê Kông, của con người ở 
này thông qua việc khảo sát một số nghệ nhân, bậc thầy qua từng thời kỳ một cách kỹ lưỡng, và cũng để Phường 7, Tp. Trà Vinh), Tà Tìa, Kru Cừu (Thầy tiểu vùng Tây Nam Bộ nói chung, chứ không phải 
làm rõ về sự giao thoa thể loại bài hát, dàn nhạc và múa trong loại hình sân khấu Hí kịch, sân khấu Cải Cừu), Kim Thị Suông - vừa là những nghệ nhân, Lakhôn Basắc của con người ở Sóc Trăng sáng lập 
lương, sự tiếp nhận về loại hình sân khấu Dì kê và loại hình sân khấu “La khôn Khôl” (sân khấu đeo bậc thầy, dẫn tuồng (đạo diễn), biên đạo, nghệ sĩ; hay Lakhôn Trơn Kh’lốt là của con người Trà Vinh 
mặt nạ) ở vương quốc Campuchia; vấn đề thứ hai, từ góc nhìn văn hóa dân gian các dân tộc, cố gắng vừa là ông bầu gánh trong giai đoạn đầu thế kỷ sáng lập, sự phân chia ranh giới loại hình nghệ 
làm rõ Dù kê là loại hình sân khấu đặc biệt đã chuyển tải những nội dung, giá trị văn hóa dân gian rất 19. Do phong trào văn hóa văn nghệ từ sân khấu thuật hay tên gọi này sẽ dẫn đến khó có thể nhận 
đậm nét (thần thoại, cổ tích, truyền thuyết, truyện cười, tục ngữ) và nghệ thuật dân gian (nghệ thuật tạo Dì kê, sân khấu Rô băm (múa Chằn) đã sinh ra định về tính giao thoa, tiếp biến văn hóa vùng, mặc 
hình dân gian: kiến trúc dân gian, hội họa dân gian, trang trí dân gian; nghệ thuật biểu diễn dân gian: một loại hình nghệ thuật sân khấu mới, đó là sân dù cùng có một nền văn hóa: tín ngưỡng tôn giáo, 
âm nhạc dân gian, múa dân gian, sân khấu dân gian, trò diễn), đáp ứng trong sinh hoạt văn hóa và đời khấu Dù kê lan tỏa qua các vùng miền được nhân văn học, các loại hình nghệ thuật sân khấu, 
sống lao động của mọi tầng lớp người Khmer. dân đón nhận và say mê. Đối với tỉnh Sóc Trăng, Sân khấu Dù kê phát âm từ sân khấu Dì kê khi 
 Từ khóa: Sân khấu Dù kê, góc nhìn văn hóa dân gian. mặc dù chưa được nghiên cứu, sưu tầm trong giai sân khấu Dù kê mới hình thành sơ khai. Còn có 
 đoạn hình thành sơ khai, nhưng đoàn Dù kê được tên gọi: La-khôn Trơn Kh’lốt tức là sân khấu giàn 
 Abstract hình thành với quy mô lớn vào năm 1921 do ông bầu do ông Thạch Sua làm bầu gánh. Tuy nhiên, 
 The origin of formation of Du ke Southern Khmer Theatre is not assessed clearly, but only based Lý kọn (Xã Kọn) ở xã An Ninh, huyện Mỹ Tú, vẫn còn có tên gọi thiếu tính khoa học như Vũ kê, 
 2
on some unscientific surveys. Thus, this paper is to find out its origin through artists, teachers of each tỉnh Sóc Trăng làm bầu gánh . Ông này có lòng À kê, À pê. Bởi vì nếu tên gọi “Vũ Kê” thì từ “vũ” 
period, and to demonstrate the cultural interference of songs, orchestra and dance in Hi Kich theatre, say mê nghệ thuật, mỗi khi nhớ đến quê hương chưa trở thành phổ biến trong cộng đồng phum 
Cai luong (folk songs), Di Ke and La Khon Khol (mask theatre) in Cambodia; this paper also focuses là nhớ đến thời thơ ấu mà mình đã từng đi xem sróc Khmer do người Khmer ít biết nói ngôn ngữ 
 hát Dù kê phum sróc. Chính vì điều này đã khiến Việt trong những thập niên trước đây; còn tên gọi 
on the contents and cultural value (mythology, fairy tale, legend, humorous story, proverb) and folk arts 
 ông từ Pháp trở về quê hương mình thành lập một “À Kê” không biết xuất xứ ở đâu? Rất khó có thể 
(image-buidling art: architecture, painting, decoration; performing arts:folk music, dance, theatre) of 
 gánh hát lấy tên “À Pê Đờm Phồ” (Đờm Phồ là khẳng định được cậu bé tên “Kê” này ở vùng đất 
Du ke, meeting cultural activities and labour life of Khmer people.
 cây Bồ đề). Lý Kọn là người Khmer gốc Hoa, ông Trà Vinh lại có sự trùng hợp chăng với từ “Kê” ở 
 Keyword: Du ke theatre, folklore perspectives
 vừa giàu có, đảm bảo được cơ sở vật chất, vừa có Campuchia gọi là Dì kê hay ở Thái Lan gọi là Li 
 khả năng quản lý nên tập hợp được các nghệ nhân kê, nhưng đây cũng là một luận điểm để tiếp tục lý 
Đặt vấn đề
 1. Sự hình thành loại hình nghệ thuật sân khấu nổi tiếng như Thạch Sua, Kru Cừu. Đoàn Dù kê giải. Như vậy, các tên gọi này xuất phát từ tên gọi 
 Trước thực tiễn xã hội hội nhập, phát triển, 
 Dù kê của ông đáp ứng được nhu cầu thưởng thức của trong dân gian do có sự phát âm không chuẩn xác 
nghệ thuật sân khấu ở nước ta nói chung và sân 
 1.1. Khái quát sự hình thành loại hình ngh ... Độ truyền sang như sinh của các truyện cổ tích, thần kì, các nghi lễ, Khi nói về sân khấu thì bản chất có thể là thực mà được thể hiện ở những kết thúc có sự nhân hậu, 
truyện tôn giáo Bà La môn, truyện các vị Bồ tát tập tục, thực hành tín ngưỡng của xã hội sơ khai lại hư, hư mà như thực. Một nhà lý luận nghệ thuật khoan dung như: truyện Trần Minh khổ chuối 
của Phật Thích ca và sử thi Ramayana. và xã hội phong kiến thời xa xưa. Nói lên điều giải thích rằng: “nghệ thuật sân khấu là cái ranh “Chao Sro-Tốp-Chêch”, Tấm Cám tức “Mô-Rô-
này để thấy được nghệ thuật sân khấu Dù kê góp giới giữa cái giả và cái thực”. Nghĩa là cái hiện Ná MiếtĐa”, truyện Người con gái Nam Xương 
6 Ngô Đức Thịnh, Văn hóa dân gian và văn hóa dân tộc, 
trong:  phần chuyển tải những biến cố lịch sử ấy. Hầu hết thực của tự nhiên ở ngoài đời để từ đó được sáng - “Sro-môl on-tôl chách hay còn gọi cái bóng oan 
90 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 91
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
tình”, Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga - “Sất- Giai đoạn kháng chiến chống Mỹ đã xuất hiện cán bộ quản lý nghệ thuật, đạo diễn, âm nhạc, biên trong điều kiện công nghiệp hóa tiến lên công 
Thy-Vong”,... Cũng xuất phát từ lòng nhân đạo sâu văn học viết, những kịch bản mới với những đề đạo múa để có điều kiện trẻ hóa đội ngũ, khắc phục nghiệp hiện đại, là yếu tố duy nhất làm động lực 
sắc ấy mà nhân dân đã để cho cô Tấm thảo hiền, tài hiện đại, đánh dấu sự biến đổi văn học Khmer. tình trạng dôi thừa trong đơn vị nghệ thuật. cho kinh tế đô thị phát triển. Sự chuyển biến từ 
xinh đẹp qua nhiều biến hoá thăng trầm, cuối cùng Tác phẩm ra đời: “Nghĩa tình trong giông tố” của + Xây dựng hoàn chỉnh về giáo trình, sách một xã hội nông nghiệp truyền thống sang xã hội 
trở về làm hoàng hậu, sống cuộc đời hạnh phúc tác giả Thạch Voi; “Giữ đền Vêhia” của tác giả tham khảo cho ngành học Nghệ thuật Sân khấu đô thị công nghiệp làm cho nét đẹp văn hóa truyền 
bên nhà vua; Trần Minh thoát khỏi cái nghèo khổ Thạch Chân đã thúc đẩy cho lực lượng đông đảo Dù kê của dân tộc Khmer tỉnh Trà Vinh. thống bị mờ nhạt và ngày càng bị mai một, phá vỡ 
và cũng tận hưởng hạnh phúc; Truyện Người con nghệ sĩ kiểu mới của cách mạng Việt Nam, có kiến Đây là giải pháp đòi hỏi phải thực hiện đồng tính cộng đồng xóm giềng, sự thông cảm chia sẻ 
gái Nam Xương vừa có giá trị tố cáo hiện thực thức khoa học về sân khấu tiên tiến, luôn hướng bộ, phối hợp với các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể trong mối quan hệ giữa cá nhân và cá nhân, cộng 
của xã hội phong kiến và mang ý nghĩa nhân đạo về công cuộc đấu tranh cho Tổ quốc quê hương, địa phương mà Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng bị hạn chế. Chính vì điều này, Đảng và Nhà 
sâu sắc, càng thấy rõ giá trị cuộc sống của người vì lý tưởng xã hội chủ nghĩa cao đẹp. Vừa mới là cơ quan trực tiếp thực hiện hướng dẫn để tiến nước cần quan tâm và trao quyền tự chủ rộng rãi, 
 hành khảo sát sơ bộ cho loại hình sân khấu Dù kê, tăng ngân sách hoạt động cho các chính quyền địa 
phụ nữ trong một xã hội tốt đẹp hơn, vươn lên làm chấm dứt tiếng súng chống Mỹ thì chiến tranh 
 cụ thể hơn là xây dựng dự án cho từng bộ môn (cả phương, cá nhân, tập thể hay nhân dân trong công 
chủ cuộc đời được hạnh phúc và bình đẳng; Lục bảo vệ tổ quốc chống chế độ diệt chủng Pôl-Pốt 
 lý thuyết lẫn thực hành) về các loại nhạc cụ Dù kê tác quản lý để xây dựng các phong trào văn hóa 
Vân Tiên thể hiện tính cách của người Nam Bộ, Iêng Sary, tình hình mới đặt ra trước nghệ thuật 
 Basắc, những bài hát Dù kê Basắc, múa sử dụng văn nghệ nhằm tạo ra một cơ chế riêng đặc thù 
tính anh hùng nghĩa hiệp, giúp người hoạn nạn;... sân khấu những yêu cầu mới, kịch bản “Mối tình 
 cho loại hình sân khấu, hoạt động hình thể, vũ đạo cho từng loại hình nghệ thuật, giúp thế hệ sau tiếp 
Những kết thúc của truyện cổ tích, truyện dân gian BôPha RạngXây” của tác giả Thạch Chân đã ra 
 đời và đáp ứng nhu cầu thưởng thức của nhân dân hay phong cách biểu diễn cho từng nhân vật. Đây nhận nghệ thuật cũng chính là nền giáo dục trong 
đều “gỡ nút” bằng triết lí nhân dân: “Ở hiền gặp 
 trong nước và nước bạn Campuchia, có tác dụng là hình thức trải nghiệm cho công tác đào tạo và văn hóa dân gian mà người xưa cố gắng tích lũy, 
lành, ác giả ác báo”.
 cực kỳ to lớn trong sinh hoạt văn hóa văn nghệ của vừa là mục đích truyền đạt cho thế hệ trẻ am hiểu lưu truyền lại; đồng thời, khuyến khích hỗ trợ và 
2.4. Sân khấu Dù kê mang lại giá trị thẩm mỹ
 người Khmer, đã trở thành công cụ cho cuộc vận và gần gũi với sân khấu Dù kê. mở các lớp tập huấn, khảo sát thực tế cho các nghệ 
 Sự đóng góp cho loại hình nghệ thuật sân khấu 
 động cách mạng và tình đoàn kết dân tộc, đáp ứng 3.2. Văn hóa truyền thống có sự biến đổi là một nhân, nghệ sĩ, các tác giả nhằm phát huy sáng tạo 
là sự thành công của một tác phẩm, kịch bản đến 
 nhu cầu thẩm mỹ - văn học dưới ánh sáng của thế quá trình tất yếu khách quan, bởi xã hội đô thị những tác phẩm có giá trị văn hóa.
vai trò của người đạo diễn dựng tính kịch, mỹ 
 giới quan vô sản.
thuật, hóa trang, sáng tác âm nhạc,, tất cả cho 
 3. Giải pháp giữ gìn và phát huy sân khấu 
diễn viên được tôn lên trở thành nhân vật trọng Tài liệu tham khảo
 Dù kê
tâm của sân khấu. Nhưng giá trị thẩm mỹ được hội 
 3.1. Xây dựng quy hoạch đào tạo nguồn lực cho Báo cáo kỷ niệm 40 năm thành lập Đoàn nghệ thuật Khmer Ánh Binh Minh ngày 14/4/1963 – 
tụ trên sân khấu không chỉ dừng lại ở mỹ thuật, 
 nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer, từng bước hoàn 14/4/2003 (năm 2003).
hóa trang, phục trang, ánh sáng,... mà còn bộc lộ 
 chỉnh hệ thống các giáo trình, sách tham khảo Ngô Đức Thịnh. Văn hóa dân gian và văn hóa dân tộc. Xem 
các giá trị khác như chân, thiện,... nó mang tính 
 cho ngành học nghệ thuật sân khấu Dù kê dân tộc Nhiều tác giả.1998. Về sân khấu truyền thống Khmer Nam Bộ. Phân Viện Văn hóa Nghệ thuật 
phổ quát trong một tác phẩm, giá trị của tác phẩm 
 Khmer để nâng cao chất lượng sân khấu Dù kê có Việt Nam tại Tp.HCM.
cũng chính là giá trị thẩm mỹ và chỉ khi đạt giá trị hiệu quả. Pich Tum Kravel. 1997. Dì kê và sân khấu Basắc. Trường Đại học nghệ thuật Hoàng gia xuất bản
thẩm mỹ mới trở thành hình tượng nghệ thuật, khi + Xây dựng quy hoạch đào tạo nguồn lực cho Viện Văn hóa. 1987. Người Khmer Cửu Long. Sở Văn hóa-Thông tin xuất bản.
đạt đến hình tượng nghệ thuật thì đó mới chính là nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Viện Văn hóa. 1993. Văn hóa người Khmer vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Nhà xuất bản 
chất lượng của một tác phẩm nghệ thuật sân khấu. Đây là một nhiệm vụ mang tính chiến lược, Văn hóa Dân tộc.
 Giá trị thẩm mỹ được bộc lộ ở nhân vật của nó quyết định cho sự tồn tại của loại hình nghệ 
từng nội dung truyện, có thể tìm thấy được về giá thuật sân khấu. Được xem là một việc làm cấp thiết 
trị đạo đức, giá trị nhận thức, tư tưởng, giáo lý đối với đơn vị nghệ thuật sân khấu dân tộc Khmer 
của các vị thần NeakTa, của Đức Phật Thích Ca, trong tình hình hiện nay. Hồ Chí Minh quan niệm: 
đạo sĩ Âyxây tu hành khổ luyện, hay một nhân vật “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, Vì lợi ích 
thông minh nào đó, để thể hiện nhất quán quan trăm năm thì phải trồng người”. Vì vậy, đào tạo 
điểm trong việc giáo dục con người. Mặc dù rơi nguồn lực chính là yếu tố con người có tài năng, 
vào phép thuật hay thần thánh bí ẩn nhưng người có khả năng tham gia vào lĩnh vực nghệ thuật dân 
xưa vẫn biết sử dụng hư cấu để điều chỉnh hành tộc và các mặt hoạt động xã hội.
vi con người, điều chỉnh mối quan hệ xã hội, loại Các đơn vị sự nghiệp nghệ thuật được nhận 
trừ cái phi đạo đức, đẩy lùi cái hiện tượng xấu xa, chỉ tiêu đào tạo tại các Trường Đại học văn hóa, 
không thể có cái phi chân, thiện, mỹ. Cao đẳng hay Trung cấp, có chính sách đào tạo lại 
 92 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 93
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
tình”, Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga - “Sất- Giai đoạn kháng chiến chống Mỹ đã xuất hiện cán bộ quản lý nghệ thuật, đạo diễn, âm nhạc, biên trong điều kiện công nghiệp hóa tiến lên công 
Thy-Vong”,... Cũng xuất phát từ lòng nhân đạo sâu văn học viết, những kịch bản mới với những đề đạo múa để có điều kiện trẻ hóa đội ngũ, khắc phục nghiệp hiện đại, là yếu tố duy nhất làm động lực 
sắc ấy mà nhân dân đã để cho cô Tấm thảo hiền, tài hiện đại, đánh dấu sự biến đổi văn học Khmer. tình trạng dôi thừa trong đơn vị nghệ thuật. cho kinh tế đô thị phát triển. Sự chuyển biến từ 
xinh đẹp qua nhiều biến hoá thăng trầm, cuối cùng Tác phẩm ra đời: “Nghĩa tình trong giông tố” của + Xây dựng hoàn chỉnh về giáo trình, sách một xã hội nông nghiệp truyền thống sang xã hội 
trở về làm hoàng hậu, sống cuộc đời hạnh phúc tác giả Thạch Voi; “Giữ đền Vêhia” của tác giả tham khảo cho ngành học Nghệ thuật Sân khấu đô thị công nghiệp làm cho nét đẹp văn hóa truyền 
bên nhà vua; Trần Minh thoát khỏi cái nghèo khổ Thạch Chân đã thúc đẩy cho lực lượng đông đảo Dù kê của dân tộc Khmer tỉnh Trà Vinh. thống bị mờ nhạt và ngày càng bị mai một, phá vỡ 
và cũng tận hưởng hạnh phúc; Truyện Người con nghệ sĩ kiểu mới của cách mạng Việt Nam, có kiến Đây là giải pháp đòi hỏi phải thực hiện đồng tính cộng đồng xóm giềng, sự thông cảm chia sẻ 
gái Nam Xương vừa có giá trị tố cáo hiện thực thức khoa học về sân khấu tiên tiến, luôn hướng bộ, phối hợp với các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể trong mối quan hệ giữa cá nhân và cá nhân, cộng 
của xã hội phong kiến và mang ý nghĩa nhân đạo về công cuộc đấu tranh cho Tổ quốc quê hương, địa phương mà Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng bị hạn chế. Chính vì điều này, Đảng và Nhà 
sâu sắc, càng thấy rõ giá trị cuộc sống của người vì lý tưởng xã hội chủ nghĩa cao đẹp. Vừa mới là cơ quan trực tiếp thực hiện hướng dẫn để tiến nước cần quan tâm và trao quyền tự chủ rộng rãi, 
 hành khảo sát sơ bộ cho loại hình sân khấu Dù kê, tăng ngân sách hoạt động cho các chính quyền địa 
phụ nữ trong một xã hội tốt đẹp hơn, vươn lên làm chấm dứt tiếng súng chống Mỹ thì chiến tranh 
 cụ thể hơn là xây dựng dự án cho từng bộ môn (cả phương, cá nhân, tập thể hay nhân dân trong công 
chủ cuộc đời được hạnh phúc và bình đẳng; Lục bảo vệ tổ quốc chống chế độ diệt chủng Pôl-Pốt 
 lý thuyết lẫn thực hành) về các loại nhạc cụ Dù kê tác quản lý để xây dựng các phong trào văn hóa 
Vân Tiên thể hiện tính cách của người Nam Bộ, Iêng Sary, tình hình mới đặt ra trước nghệ thuật 
 Basắc, những bài hát Dù kê Basắc, múa sử dụng văn nghệ nhằm tạo ra một cơ chế riêng đặc thù 
tính anh hùng nghĩa hiệp, giúp người hoạn nạn;... sân khấu những yêu cầu mới, kịch bản “Mối tình 
 cho loại hình sân khấu, hoạt động hình thể, vũ đạo cho từng loại hình nghệ thuật, giúp thế hệ sau tiếp 
Những kết thúc của truyện cổ tích, truyện dân gian BôPha RạngXây” của tác giả Thạch Chân đã ra 
đời và đáp ứng nhu cầu thưởng thức của nhân dân hay phong cách biểu diễn cho từng nhân vật. Đây nhận nghệ thuật cũng chính là nền giáo dục trong 
đều “gỡ nút” bằng triết lí nhân dân: “Ở hiền gặp 
trong nước và nước bạn Campuchia, có tác dụng là hình thức trải nghiệm cho công tác đào tạo và văn hóa dân gian mà người xưa cố gắng tích lũy, 
lành, ác giả ác báo”.
cực kỳ to lớn trong sinh hoạt văn hóa văn nghệ của vừa là mục đích truyền đạt cho thế hệ trẻ am hiểu lưu truyền lại; đồng thời, khuyến khích hỗ trợ và 
2.4. Sân khấu Dù kê mang lại giá trị thẩm mỹ
người Khmer, đã trở thành công cụ cho cuộc vận và gần gũi với sân khấu Dù kê. mở các lớp tập huấn, khảo sát thực tế cho các nghệ 
Sự đóng góp cho loại hình nghệ thuật sân khấu 
động cách mạng và tình đoàn kết dân tộc, đáp ứng 3.2. Văn hóa truyền thống có sự biến đổi là một nhân, nghệ sĩ, các tác giả nhằm phát huy sáng tạo 
là sự thành công của một tác phẩm, kịch bản đến 
nhu cầu thẩm mỹ - văn học dưới ánh sáng của thế quá trình tất yếu khách quan, bởi xã hội đô thị những tác phẩm có giá trị văn hóa.
vai trò của người đạo diễn dựng tính kịch, mỹ 
giới quan vô sản.
thuật, hóa trang, sáng tác âm nhạc,, tất cả cho 
3. Giải pháp giữ gìn và phát huy sân khấu 
diễn viên được tôn lên trở thành nhân vật trọng Tài liệu tham khảo
Dù kê
tâm của sân khấu. Nhưng giá trị thẩm mỹ được hội 
3.1. Xây dựng quy hoạch đào tạo nguồn lực cho Báo cáo kỷ niệm 40 năm thành lập Đoàn nghệ thuật Khmer Ánh Binh Minh ngày 14/4/1963 – 
tụ trên sân khấu không chỉ dừng lại ở mỹ thuật, 
nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer, từng bước hoàn 14/4/2003 (năm 2003).
hóa trang, phục trang, ánh sáng,... mà còn bộc lộ 
chỉnh hệ thống các giáo trình, sách tham khảo Ngô Đức Thịnh. Văn hóa dân gian và văn hóa dân tộc. Xem 
các giá trị khác như chân, thiện,... nó mang tính 
cho ngành học nghệ thuật sân khấu Dù kê dân tộc Nhiều tác giả.1998. Về sân khấu truyền thống Khmer Nam Bộ. Phân Viện Văn hóa Nghệ thuật 
phổ quát trong một tác phẩm, giá trị của tác phẩm 
Khmer để nâng cao chất lượng sân khấu Dù kê có Việt Nam tại Tp.HCM.
cũng chính là giá trị thẩm mỹ và chỉ khi đạt giá trị hiệu quả. Pich Tum Kravel. 1997. Dì kê và sân khấu Basắc. Trường Đại học nghệ thuật Hoàng gia xuất bản
thẩm mỹ mới trở thành hình tượng nghệ thuật, khi + Xây dựng quy hoạch đào tạo nguồn lực cho Viện Văn hóa. 1987. Người Khmer Cửu Long. Sở Văn hóa-Thông tin xuất bản.
đạt đến hình tượng nghệ thuật thì đó mới chính là nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Viện Văn hóa. 1993. Văn hóa người Khmer vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Nhà xuất bản 
chất lượng của một tác phẩm nghệ thuật sân khấu. Đây là một nhiệm vụ mang tính chiến lược, Văn hóa Dân tộc.
Giá trị thẩm mỹ được bộc lộ ở nhân vật của nó quyết định cho sự tồn tại của loại hình nghệ 
từng nội dung truyện, có thể tìm thấy được về giá thuật sân khấu. Được xem là một việc làm cấp thiết 
trị đạo đức, giá trị nhận thức, tư tưởng, giáo lý đối với đơn vị nghệ thuật sân khấu dân tộc Khmer 
của các vị thần NeakTa, của Đức Phật Thích Ca, trong tình hình hiện nay. Hồ Chí Minh quan niệm: 
đạo sĩ Âyxây tu hành khổ luyện, hay một nhân vật “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, Vì lợi ích 
thông minh nào đó, để thể hiện nhất quán quan trăm năm thì phải trồng người”. Vì vậy, đào tạo 
điểm trong việc giáo dục con người. Mặc dù rơi nguồn lực chính là yếu tố con người có tài năng, 
vào phép thuật hay thần thánh bí ẩn nhưng người có khả năng tham gia vào lĩnh vực nghệ thuật dân 
xưa vẫn biết sử dụng hư cấu để điều chỉnh hành tộc và các mặt hoạt động xã hội.
vi con người, điều chỉnh mối quan hệ xã hội, loại Các đơn vị sự nghiệp nghệ thuật được nhận 
trừ cái phi đạo đức, đẩy lùi cái hiện tượng xấu xa, chỉ tiêu đào tạo tại các Trường Đại học văn hóa, 
không thể có cái phi chân, thiện, mỹ. Cao đẳng hay Trung cấp, có chính sách đào tạo lại 
92 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 93