Rèn luyện kĩ năng biểu diễn thanh nhạc thông qua hoạt động nhóm cho sinh viên trường Đại học văn hóa nghệ thuật quân đội

 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 6/2018, tr 222-226 
 RÈN LUYỆN KĨ NĂNG BIỂU DIỄN THANH NHẠC 
 THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG NHÓM 
 CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUÂN ĐỘI 
 Hoàng Thị Thúy Dung - Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội 
 Ngày nhận bài: 13/06/2018; ngày sửa chữa: 15/06/2018; ngày duyệt đăng: 26/06/2018. 
 Abstract: This article states advantages and disadvantages in training vocal performing skills 
 through group activities. Thence, author offers some methods to train vocal performance skills 
 through group activities for students of Military University of Culture and Arts 
 Keywords: Vocal performance, skill, group activity. 
1. Mở đầu nhiên, xuất phát từ mục đích muốn đào tạo tài năng của 
 Để trở thành ca sĩ biểu diễn chuyên nghiệp, ngoài yếu phần lớn SV, nên việc đổi mới phương pháp dạy học chủ 
tố cần là giọng hát, thì yếu tố quan trọng chính là phải yếu tập trung vào lớp cá nhân. Điều này dẫn đến các hoạt 
biết vận dụng các kĩ thuật thanh nhạc, các kĩ năng biểu động dạy nhóm bị xem nhẹ, phương thức học nhóm chưa 
diễn, giải phóng hình thể, vũ đạo, nhảy múa một cách được Khoa chú trọng, chưa được giải quyết một cách 
nhuần nhuyễn, phù hợp trong từng tác phẩm. Để có thể khoa học. Thông thường, nhóm chỉ thường được thành 
hội tụ được tất cả những yếu tố trên thì sinh viên (SV) lập khi nhà trường phát động dàn dựng một chương trình 
cần được rèn luyện kĩ năng biểu diễn thanh nhạc. văn nghệ nhân dịp nào đó. Vào những dịp như vậy, 
 những giọng ca xuất sắc, những tay đàn giỏi sẽ được lựa 
 “Nhóm” là một tập thể được tạo ra và phát triển trên 
 chọn tham gia. Vì vậy, nếu chủ quan nhìn vào, SV 
tinh thần hợp tác, biết phối hợp các ưu điểm của các 
 Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội rất giỏi về 
thành viên trong nhóm để cùng nhau đạt được kết quả. 
 HĐN, về cách phối hợp với nhau trong một nhóm nhạc. 
Trong hoạt động biểu diễn thanh nhạc của SV, hoạt động 
 Tuy nhiên, đó chỉ là “bề nổi”, chỉ đúng một phần với 
nhóm (HĐN) là vô cùng cần thiết, phải dựa trên HĐN thì 
 những SV tài năng, có cơ hội tham gia các hoạt động 
mới có thể tạo nên được những tiết mục biểu diễn thành 
 ngoại khóa. Thực tế, phần lớn SV hiện nay mới chỉ dừng 
công. Thông qua HĐN, SV có thể được rèn luyện những 
 lại ở mức độ tiếp nhận kiến thức chuyên môn đơn điệu, 
yếu tố cần thiết để hoàn thiện bản thân mình, hướng tới 
 một thầy một trò, ít có cơ hội tham gia HĐN. 
trở thành những người nghệ sĩ biểu diễn chuyên nghiệp. 
 2.2. Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng biểu diễn 
 Với ý nghĩa đó, bài viết nêu lên những khó khăn và 
 thanh nhạc thông qua hoạt động nhóm cho sinh viên 
thuận lợi trong việc rèn luyện kĩ năng biểu diễn thanh 
 Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội 
nhạc thông qua HĐN, từ đó đưa ra một số biện pháp rèn 
luyện kĩ năng này cho SV Trường Đại học Văn hóa Nghệ 2.2.1. Áp dụng Kĩ thuật thanh nhạc vào hát nhóm 
thuật Quân đội. 2.2.1.1. Rèn luyện hơi thở 
2. Nội dung nghiên cứu Khi hát, người hát muốn điều tiết âm thanh cao hay 
2.1. Thuận lợi và khó khăn trong việc rèn luyện kĩ năng thấp, to hay nhỏ phải có một áp lực của hơi thở từ phổi 
biểu diễn thanh nhạc thông qua hoạt động nhóm cho đẩy. Hơi thở là chức năng cung cấp dưỡng khí cho cơ 
sinh viên Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội thể và tác động lên thanh đới để tạo ra âm thanh. Muốn 
 - Thuận lợi: SV Khoa Thanh nhạc, Trường Đại học chủ động điều khiển giọng hát, người học phải tập để 
Văn hóa Nghệ thuật Quân đội khá đồng đều về khả năng biết điều khiển hơi thở theo chủ ý của mình. Có nhiều 
ca hát, có đầy đủ các yêu cầu để theo học thanh nhạc cách thở trong nghệ thuật ca hát, như: thở ngực, thở 
chuyên nghiệp. Điều này thể hiện ở khối lượng kiến thức ngực kết hợp với bụng, thở ngực dưới và bụng, thở 
từ chuyên ngành đến các môn học âm nhạc cơ bản, mỗi bụng. Trong đó, thở ngực dưới và bụng được coi là 
SV có một chất giọng riêng nên có thể phối hợp tốt khi phương pháp có nhiều ưu điểm hơn. Phương pháp thở 
rèn luyện kĩ năng HĐN. ngực dưới và bụng được thực hiện là: “khi hít hơi vào, 
 - Khó khăn: Hiện nay, nhiều giảng viên (GV) đã có phần ngực dưới căng ra, các xương sườn cụt giương 
sự cải tiến trong dạy học nhằm mục đích đưa lại hiệu quả lên, bụng cũng hơi phình ra ở phía dưới một chút và 
cao hơn cho SV, đồng thời còn tạo sự hứng thú, say mê cả hai bên sườn, hoành cách mô cũng tham gia tích 
cho các em phát triển tài năng nghệ thuật của mình. Tuy cực vào quá trình hô hấp này” [1; tr 11]. 
 222 Email: casihoangdung@gmail.com 
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 6/2018, tr 222-226 
 Luyện tập hơi thở cần có quá trình nâng dần từ thấp đến biểu diễn tốt, có thể phát triển theo hướng chuyên nghiệp; 
cao nên người học phải kiên trì luyện tập. Khi hướng dẫn, do đó, cần rèn luyện những kiến thức cơ bản về thanh 
GV nên làm mẫu cho SV qua từng động tác: lấy hơi và đẩy nhạc như: hơi thở, luyện thanh để đảm bảo khả năng ca 
hơi. Hai hoạt động này có sự tác ... p ca): Với mục 
mang phong cách dân ca, và cả những ca khúc truyền đích đào tạo các ca sĩ quân đội, người ca sĩ không những 
thống. Để hát tốt ca khúc Việt Nam, người hát cần nắm phát triển cá nhân, mà còn phải biết phối hợp với bạn 
vững kĩ thuật này để tránh cho câu hát bị rời rạc, thiếu đi diễn trong những tiết mục tập thể. Thực tế, trong các 
tính mềm mại tinh tế. ngày lễ lớn hay chương trình biểu diễn theo chủ đề ca 
 + Kĩ thuật hát hơi liền (Nonlegato): Để luyện kĩ ngợi Đảng, Bác Hồ, Tổ quốc không thể thiếu các tiết 
thuật, GV cần hướng dẫn cho SV mở khẩu hình âm “ô” mục tốp ca. Đó là các tác phẩm có nội dung ca ngợi chiến 
mở tròn như quả trứng dựng đứng, sau đó bật âm một đấu, ca ngợi tinh thần bất khuất của quân và dân ta. Ý chí 
cách tự nhiên như bản năng. quật cường được ghi dấu qua bút pháp sáng tác của các 
 + Kĩ thuật hát nảy (Staccato): Hát nảy là một trong nhạc sĩ thời kì kháng chiến luôn được nhắc tới hàng năm 
những kĩ thuật để phát triển giọng hát. Đây là kĩ thuật qua các buổi biểu diễn long trọng như vậy. 
rất tốt, giúp cho người hát có thể khoe được giọng của Song ca là kiểu hát phối hợp bởi hai giọng ca, có thể 
mình. “Âm nảy là phương thức tốt nhất để nắm được là giọng nữ với nữ, nam với nam, hoặc nữ với nam. Tùy 
cách bật âm thanh (attacca) nhẹ nhàng, gọn tiếng, tạo theo tính chất và nội dung bài hát, GV lựa chọn đôi song 
ra cơ sở để phát triển âm khu cao của giọng hát, vì để ca cho phù hợp. Khi hướng dẫn hát song ca, ngoài yếu 
lên cao, dùng âm nảy gọn, nhanh, như lướt qua các âm tố hát đúng, đều, còn phải lưu ý những chỗ hát bè, hát 
cao, rất thuận lợi để sau nhiều lần, sẽ củng cố được âm đuổi. Người hát bè không chỉ hát đúng phần bè của 
cao ấy” [1; tr 54]. Yêu cầu của kĩ thuật này là âm thanh mình, mà còn phải hát rõ nét nhưng không được át đi 
bật ra nhẹ nhàng, gọn tiếng. Khác với legato, hát nảy rất phần bè chính. 
chú trọng vào việc phô diễn kĩ thuật, giọng hát. Luyện Hát tốp ca là kiểu hát phối hợp một nhóm 3-4 
tập âm nảy, gọn, nhanh, và khi đạt tới khả năng lướt qua người cùng hát. Các bài hát tốp ca có thể chỉ có một 
các âm cao sẽ tạo ra cơ sở để phát triển âm khu cao của bè giai điệu chính, nhưng cũng có những bài sử dụng 
giọng hát. Âm nảy còn là biện pháp sửa những sai lệch hát bè. Đối với dạng bài chỉ có một giai điệu chính, chỉ 
về âm sắc như hát sâu, tối, gằn cổ. Với yêu cầu phải linh cần rèn luyện cho SV hát đều và thể hiện đúng tính 
hoạt, trong sáng của âm nảy, âm thanh bắt buộc phải có chất bài hát. Đối với dạng bài có bè, thường là 2 bè, 
vị trí nông và cao, giúp khắc phục dần những sai lệch nói GV phải chọn người hát bè phù hợp với loại giọng và 
trên của giọng hát. Vị trí âm thanh phải nông như phát ra tính chất của bài. Cũng có dạng bài được nhạc sĩ sáng 
từ chân răng hàm trên. Hơi thở phải liên tục, nhẹ nhàng, tác theo kiểu hát đuổi, hát đối... 
không đẩy hơi theo kiểu tống hơi từng đợt vào thanh đới Hát đồng ca là kiểu có nhiều người cùng hát một bài. 
theo từng nốt nhạc, phải giữ cho bụng tương đối ổn định, Đây cũng là một trong những dạng hát tập thể. Khi hát 
mềm mại, mà vẫn phải nén hơi. Khi luyện thanh, cần lấy đồng ca, những giọng ca tốt có thể giúp cho những giọng 
hơi sâu và đẩy hơi đều đặn, kết hợp với đó, phải mở rộng ca kém hơn không bị phát hiện. Hát đồng ca rất phù hợp 
miệng phía trong bằng cách nhấc hàm ếch mềm và buông với những bài mang tính chất hiệu triệu, kêu gọi, với tính 
lỏng hàm dưới. chất anh hùng ca, thể hiện khí phách chiến đấu bảo vệ tổ 
 + Kĩ thuật hát lướt nhanh (Passage): Kĩ thuật hát quốc. Một số bài hát đồng ca phù hợp với SV thanh nhạc 
lướt nhanh thường dùng cho những bài hát có giai điệu Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội có thể kể 
linh hoạt, rõ ràng, gọn gàng. Hát lướt nhanh rất phù hợp đến như: Đồng đội (Hoàng Hiệp), Đoàn vệ quốc quân 
với giọng nữ cao màu sắc (soprano coloratura). Tập hát (Phan Huỳnh Điểu), Vì nhân dân quên mình (Doãn 
nhanh giúp cho giọng hát phát triển tốt, nhẹ nhàng, linh Quang Khải), Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân (Huy 
hoạt, hơi thở cũng dần ổn định để có thể hát được câu Thục), Qua miền Tây bắc (Nguyễn Thành) 
nhạc dài hơn. Khi hát nhanh, âm thanh sẽ lướt nhanh Với hát đồng ca, tất cả SV phải hát chuẩn xác cao độ, 
cùng hơi thở sẽ là điều kiện để phát triển âm cao, giúp trường độ của bài hát, phải biết cách lấy hơi, nhả chữ 
cho người hát biết điều chỉnh giọng hát của mình đến trong từng câu, tạo nên sự tinh tế trong âm nhạc. Các 
những nốt cao được thuận lợi hơn. thành viên trong dàn đồng ca phải được thể hiện theo một 
2.2.2. Rèn luyện kĩ năng hát nhóm tiêu chí chung. Ví dụ, khi hát bài Vì nhân dân quên mình 
 “Nhóm” là sự tập hợp đông người cùng hướng tới (Doãn Quang Khải), khí thế hào hùng được thể hiện qua 
một mục đích chung. Theo đó, trong thanh nhạc, chúng tốp ca nam một cách mạnh mẽ, đầy nội lực. Ngoài ra, 
tôi hướng HĐN để đạt tới mục đích có đông người cùng những biểu cảm qua nét mặt, ánh mắt cũng phải phản ánh 
thể hiện một tác phẩm thanh nhạc. Cụ thể là cách rèn được khí thế rực cháy tinh thần chiến đấu của các chiến 
luyện hát tập thể và hát cùng nhóm nhạc. sĩ Việt Nam trong thời kì chiến tranh đầy lửa đạn. 
 224 
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 6/2018, tr 222-226 
 Hát hợp xướng. Để đáp ứng được nhu cầu của hát sự hợp lại hướng tới thành công một tác phẩm hoặc một 
hợp xướng, người hát phải có giọng và năng khiếu âm chương trình biểu diễn, chương trình tốt nghiệp 
nhạc tương đối. Với SV thanh nhạc, có khả năng cảm Hướng dẫn nhóm nhạc có sự phối hợp giữa đàn và 
nhận khá tốt và khi được trang bị kiến thức âm nhạc cần hát là một trong những hoạt động hiệu quả và bổ ích, giúp 
thiết, các em hoàn toàn có thể thực hành hát hợp xướng cho SV có thể ứng dụng một cách nhanh nhất những kiến 
một cách có hiệu quả. thức đã học. Sau khi lựa chọn bài cho SV, GV cần kết 
 SV thanh nhạc là lứa tuổi đã hoàn thiện về mặt cơ thể, hợp với các khoa nhạc cụ khác để lựa chọn người chơi 
các hệ xương và các cơ quan đã ổn định về mọi mặt, dây phù hợp, là những SV ngang bằng về trình độ chuyên 
thanh đới dày dặn hơn so với lứa tuổi học sinh. Tầm cữ môn. Sự phối hợp nhóm nhạc giữa SV khoa thanh nhạc 
giọng của các em nhìn chung rộng hơn quãng 8. Điều đó với SV các khoa khác không chỉ nhằm mục đích nâng 
khẳng định, SV có đủ khả năng đáp ứng được mọi yêu cao trình độ chuyên ngành mà còn hướng tới cho các em 
cầu khi hát hợp xướng, có khả năng xác định và làm chủ biết cách phối hợp âm nhạc theo phong cách mới, rèn 
được giọng hát của mình. luyện kĩ năng biểu diễn theo nhóm cũng là mô hình cần 
 Để đạt hiệu quả tốt trong dạy học hát hợp xướng, GV được áp dụng. 
cần lưu ý tới nội dung giảng dạy, khai thác nhiều tác 2.2.3.2. Rèn luyện kĩ năng biểu diễn 
phẩm khác nhau viết ở các hình thức lớn hơn, quy mô bè - Giải phóng hình thể: Giải phóng hình thể sẽ giúp 
nhiều hơn. Tuy nhiên, hiện trạng thiếu bè trầm vẫn xảy cho SV tự tin thể hiện mình trên sân khấu, làm chủ sân 
ra trong các bè hợp xướng. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả khấu với các động tác biểu diễn, vũ đạo thích hợp sẽ tăng 
trong quá trình học hợp xướng, nếu bè trầm thiếu, cần lựa tính chuyên nghiệp và thu hút người xem. Giải phóng 
chọn kết hợp với SV của các khoa khác cùng tham gia, hình thể sẽ tạo tinh thần sảng khoái, biểu đạt cảm xúc tốt 
nhằm hạn chế số lượng các bè chênh lệch nhau, tránh hơn. Vì vậy, SV cần được rèn luyện những thói quen tốt 
hiện tượng bè này lấn át bè kia. về tư thế, tác phong biểu diễn. Những thói quen tạo cho 
2.2.3. Một số kĩ năng bổ trợ mình phong thái duyên dáng, tích cực rất quan trọng 
 trong quá trình rèn luyện. Luyện cơ mặt qua các biểu cảm 
2.2.3.1. Rèn luyện phối hợp với nhóm nhạc 
 tươi cười hay buồn bã cũng cần được rèn luyện thường 
 Theo khái niệm đã nêu, nhóm là một tập hợp những xuyên. Khi biểu diễn, người diễn không chỉ chinh phục 
cá nhân có các kĩ năng bổ sung cho nhau để cùng thực khán giả qua giọng hát, mà còn qua cử chỉ, biểu cảm trên 
hiện mục tiêu chung. Trong nghiên cứu này, chúng tôi gương mặt. Bởi vậy, đây là một trong những yếu tố cần 
hướng tới nhóm không chỉ là tập hợp của những SV thiết, giúp người diễn thu hút sự chú ý của khán giả. Rèn 
thanh nhạc, mà cả SV của các chuyên ngành khác để tạo luyện kĩ năng biểu diễn hình thể, diễn xuất thành thạo sẽ 
thành nhóm nhạc, thường gọi là nhóm nhạc. giúp SV thoát li được bản thân, giải phóng cơ thể để diễn 
 Khi SV thanh nhạc được rèn luyện cùng với nhóm xuất tốt hơn. 
nhạc, các hoạt động tương tác giữa nhóm nhạc và “ca sĩ” Luyện tập vũ đạo cũng là một trong những yếu tố 
sẽ tạo nên một không khí hào hứng trong luyện tập, vừa quan trọng. Với dạng bài tập này, cần có GV hướng dẫn 
phát triển kiến thức, rèn luyện kĩ năng cá nhân đồng thời theo nhạc. Những động tác ngẫu hứng, sáng tạo, uyển 
góp phần vào các hoạt động tập thể, đem lại những giá chuyển cần được thể hiện theo hướng dẫn, hòa mình vào 
trị về tinh thần cho SV trong quá trình theo học tại Nhà không gian âm nhạc và tạo nên những cảm xúc của tác 
trường. HĐN trên mô hình nhóm nhạc, sẽ tập hợp được phẩm. Nếu SV không biết cách thể hiện những kĩ năng 
nhiều cá thể với những chuyên ngành khác nhau, nhằm này, phần biểu diễn sẽ trở nên kém sinh động. 
bổ sung cho nhau để hoàn thiện kĩ năng biểu diễn. Trong - Kĩ năng làm chủ sân khấu: Để làm chủ sân khấu, 
nghiên cứu này, chúng tôi đề cập nhóm như là một tập người diễn viên cần phải cảm nhận được sâu sắc và có 
thể cùng nhau thực hiện công tác chuyên ngành của cảm xúc với tác phẩm. Khi diễn, họ phải truyền tải được 
mình. Đó là sự tập hợp các nhóm hòa tấu nhỏ được phối cảm xúc của mình, như vậy, mới có thể thả hồn vào bài 
hợp giữa các chuyên ngành âm nhạc với nhau. Nói cách hát và lôi cuốn được khán giả. 
khác là tạo nên một sân chơi âm nhạc có sự tổng hòa giữa GV nên giảng cho các em cách truyền cảm hứng và 
nhiều chuyên ngành âm nhạc. nắm bắt cảm xúc của người xem. Khi diễn, phải thả lỏng 
 Mục đích chung của nhóm nhạc là mọi người trong cơ thể, linh hoạt, sinh động theo âm nhạc. GV cũng có 
nhóm cùng hướng tới đạt được nhiệm vụ đã đề ra, đó là thể cho SV xem một số trích dẫn biểu diễn của các ca sĩ 
 225 
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 6/2018, tr 222-226 
biểu diễn; phân tích những ưu, khuyết điểm của họ để rút LỊCH SỬ CHỐNG NGOẠI XÂM... 
kinh nghiệm cho bản thân mình. Một trong những điểm (Tiếp theo trang 158) 
quan trọng là giao tiếp bằng mắt, điều đó sẽ đem lại sự 
kết nối về cảm xúc giữa người hát và người nghe. Thông Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế 
qua đó, người hát cũng sẽ biết được tâm trạng của khán quốc Mĩ nói chung, chống đế quốc Mĩ nói riêng cũng đã để 
giả, có thể tác động để họ cùng hòa mình vào tác phẩm. lại những dấu ấn đậm nét, những bài học kinh nghiệm quý 
 Phong cách tự tin, làm chủ sân khấu phải được rèn báu, đó là: “Toàn dân đánh Mĩ, cả nước đánh Mĩ, đồng thời 
luyện thường xuyên. Yếu tố cần thiết để tạo nên sự tự tin tiến hành hai chiến lược cách mạng nhằm mục tiêu chủ yếu 
đó là phải có sự chuẩn bị đầy đủ các kĩ năng biểu diễn, giải phóng miền Nam; chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn 
tạo bản lĩnh cho mình. Trên sân khấu, người ca sĩ có thể diện, tạo ra sức mạnh tổng hợp của chiến tranh; lựa chọn 
nhập vai, thoát khỏi đời sống thường nhật, kiểm soát phương thức chiến tranh thích hợp; ba tầng mặt trận thống 
được hành động diễn và đối diện với đám đông một cách nhất chống Mĩ: ở trong nước, giữa ba nước Đông Dương và 
 trên thế giới; không ngừng nâng cao sức chiến đấu và hiệu 
tự tin, vững vàng. Luyện tập sẽ giúp cho SV khám phá 
 lực lãnh đạo của Đảng trong chiến tranh” [6; tr 331]. 
khả năng thực sự của mình, giúp cho bản thân tự tin hơn, 
 Những bài học trong kháng chiến chống giặc ngoại 
từ đó các em sẽ tạo được sự tin cậy từ khán giả cũng như 
 xâm của dân tộc vẫn còn giữ nguyên giá trị trong công 
tăng sự tự tin trong cho bản thân. 
 cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ 
3. Kết luận nghĩa ngày nay. 
 Nhận diện được một số điểm còn hạn chế trong dạy 3. Kết luận 
hát nhóm cho SV Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Triết lí yêu nước Việt Nam không phải là cái gì đó ngẫu 
Quân đội, việc bổ sung các ca khúc tập thể vào chương nhiên. Sự hình thành và phát triển của triết lí đó là do sự tác 
trình rất quan trọng, một mặt giúp cho tài liệu giảng dạy động của những đặc điểm, điều kiện của Việt Nam. Lịch sử 
thêm phong phú, góp phần nâng cao chất lượng trong quá chống giặc ngoại xâm là một trong những cơ sở hình thành 
trình dạy học thanh nhạc; mặt khác sẽ giúp cho các em và phát triển triết lí đó. Trong quá trình dựng nước và giữ 
cảm nhận tốt hơn những giá trị văn hóa và tinh thần của nước, triết lí yêu nước Việt Nam không ngừng phát triển. 
cha ông để lại. Để phù hợp với dạy học trong thời kì mới, Nó rèn luyện tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường bất khuất, 
bên cạnh giờ học chính khóa, cần phải quan tâm đến các tạo nên khí phách kiên cường, sẵn sàng chịu đựng mọi hy 
 sinh gian khổ, biến thành sức mạnh nội sinh trong mỗi 
sinh hoạt ngoại khóa, đặc biệt là các giờ học nhóm, khai 
 con người Việt Nam từ thế hệ này đến thế hệ khác. 
thác khả năng phối hợp dàn nhạc cho SV. Đó là một 
trong những yêu cầu cấp thiết, giúp các em sau khi ra Tài liệu tham khảo 
trường có thể làm việc và cống hiến một cách tốt nhất [1] Ban Bí thư Trung ương Đảng (1995). Toàn tập 
cho nhu cầu hiện nay của xã hội. (tập 1). NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật. 
 [2] Ban chỉ đạo tổng kết chiến tranh trực thuộc Bộ 
 Chính trị (2000). Chiến tranh cách mạng Việt Nam 
Tài liệu tham khảo 1945- 1975: Thắng lợi và bài học. NXB Chính trị 
[1] Nguyễn Trung Kiên (2006). Chương trình chuyên Quốc gia - Sự thật. 
 ngành thanh nhạc Đại học. NXB Âm nhạc. [3] Hậu phương chiến tranh nhân dân 1945-1975 
[2] Hồ Mộ La (2008). Phương pháp dạy thanh nhạc. (1997). NXB Quân đội nhân dân. 
 NXB Từ điển bách khoa. [4] Chiến tranh nhân dân đánh thắng chiến tranh phá hoại 
 của đế quốc Mĩ (1982). NXB Quân đội nhân dân. 
[3] Trần Ngọc Lan (2011). Phương pháp hát tốt tiếng Việt 
 [5] Ngô Sĩ Liên và các sử thần triều Lê, Đại Việt sử kí toàn 
 trong nghệ thuật ca hát. NXB Giáo dục Việt Nam. 
 thư (1967) (tập 2: Ngoại kỉ; bản chữ Hán in đời Lê, 
[4] Vũ Tự Lân - Lê Thế Hào (1998). Phương pháp hát quyển 5, quyển 2 bản dịch). NXB Khoa học xã hội. 
 và chỉ huy dàn dựng hát tập thể. NXB Giáo dục. [6] Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình 
[5] Lại Thế Luyện (2012). Kĩ năng làm việc đồng đội. quốc gia các Bộ môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng 
 NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh (2001). Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng 
[6] Ngô Thị Nam (1994). Âm nhạc và phương pháp sản Việt Nam. NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật. 
 giáo dục âm nhạc, tập I. NXB Hà Nội. [7] Lê Văn Hưu - Phan Phu Tiên - Ngô Sĩ Liên (1272 - 
[7] Tú Ngọc (chủ biên, 2000). Âm nhạc mới Việt Nam: 1697). Đại Việt sử kí toàn thư (bản dịch). NXB Khoa 
 Tiến trình và thành tựu. NXB Viện Âm nhạc. học xã hội. 
 226