Quan niệm về thể loại văn học của Mikhail Bakhtin

 Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế 
ISSN 1859-1612, Số 01(49)/2019: tr. 22-31 
Ngày nhận bài: 02/8/2018; Hoàn thành phản biện: 01/10/2018; Ngày nhận đăng: 28/3/2019 
QUAN NIỆM VỀ THỂ LOẠI VĂN HỌC CỦA MIKHAIL BAKHTIN 
PHAN TRỌNG HOÀNG LINH 
Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế 
Email: phantronghoanglinh@gmail.com 
Tóm tắt: Mikhail Bakhtin (1895-1975) là người đi tiên phong và có vai trò 
hết sức quan trọng trong việc nghiên cứu văn học từ góc nhìn thể loại. Nhiều 
luận điểm do ông đề xuất đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Mục tiêu của bài 
viết này là trình bàymột số vấn đề cơ bản trong quan niệm của ông về thể 
loại tiểu thuyết như:nguồn gốc và đặc điểm của tiểu thuyết; quan niệm về lời 
hai giọng và sự phân biệt giữa lời trong tiểu thuyết và lời trong thơ; vấn đề 
thời – không gian trong tiểu thuyết; Bài viết cũng chỉ ra một vài giới hạn 
trong quan niệm của Bakhtin về thể loại văn học. 
Từ khóa: Mikhail Bakhtin, thể loại văn học. 
1. MỞ ĐẦU 
Từ đầu thế kỷ XX, với sự hình thành, phát triển của những trường phái nghiên cứu văn 
học như chủ nghĩa hình thức ở Nga, chủ nghĩa cấu trúc ở Pháp, trường phái phê bình mới 
ở Anh - Mỹ, các vấn đề liên quan đến hình thức văn bản nghệ thuật bắt đầu được 
nghiên cứu sâu, nhiều giá trị khoa học được công bố và thừa nhận. Khái niệm thể loại văn 
học nhờ đó đã dần được quan tâm, song chỉ với tư cách một yếu tố liên đới của các thành 
tố thuộc hình thức nghệ thuật như ngôn từ, cốt truyện, kết cấu, Phải đến Mikhail 
Bakhtin (1895-1975), thể loại mới trở thành yếu tố trung tâm: mọi vấn đề của đời sống 
văn học đều được nhìn nhận qua lăng kính thể loại.Bakhtin xem thể loại là nhân vật chính 
của tiến trình văn học, chứ không phải các trào lưu hay trường phái: “Thể loại - là kẻ đại 
diện của ký ức sáng tạo trong quá trình phát triển của văn học” [3, tr. 115]. Thông qua 
việc đề xuất hàng loạt thuật ngữ quan trọng cho khoa nghiên cứu văn học hiện đại như 
carnival, đối thoại, lời hai giọng, thời – không gian (thuật ngữ gốc đã được tôi dẫn kèm 
trong mục Đặc điểm của lời văn và thời không gian trong tiểu thuyết), ông đã đặt ra 
và giải quyết nhiều vấn đề cấp bách của thể loại tiểu thuyết, thể loại được giới nghiên cứu 
và sáng tác đặt ở vị trí thống lĩnh của lịch sử văn học kể từ thời hiện đại. 
2. NỘI DUNG 
2.1. Quan niệm về nguồn gốc và đặc trưng của thể loại tiểu thuyết 
Lý luận và thi pháp tiểu thuyết của Bakhtin được đặt cơ sở phương pháp luận từ quan 
niệm của ông về vấn đề thể loại lời nói. Tiểu thuyết là một thể loại lời nói. Do đó, trước 
khi đi vào vấn đề nguồn gốc và đặc trưng của tiểu thuyết, ta cần hệ thống lại những giá 
trị phương pháp luận được rút ra từ tiểu luận “Vấn đề thể loại lời nói” mà ông hoàn 
QUAN NIỆM VỀ THỂ LOẠI VĂN HỌC CỦA MIKHAIL BAKHTIN 23 
thành vào những năm 1952-1953, là tiểu luận mở đầu của một công trình chưa được 
thực hiện. 
- Vấn đề thể loại lời nói 
Trong các công trình của Bakhtin, ta luôn thấy sự song hành của cặp khái niệm ngôn 
ngữ (language) và lời nói (speech). Nếu ngôn ngữ (đối tượng của ngôn ngữ học cấu 
trúc) được sử dụng như một khái niệm đối sánh, thì lời nói (đối tượng trung tâm của 
siêu ngôn ngữ học) lại được hiểu và diễn giải hoàn toàn vượt ra ngoài thuộc tính cá 
nhân theo quan niệm của Saussure. Bản chất của lời nói trong quan niệm của Bakhtin 
được thể hiện qua ba khái niệm bộ phận: giao tiếp lời nói, thể loại lời nói và phát ngôn. 
Đối với ông, lời nói đồng nghĩa với giao tiếp lời nói (speech communion). Không có bất 
kỳ lời nói nào có thể khép mình trong thuộc tính cá nhân, mà chỉ được nảy sinh và tồn 
tại trong trạng thái tương tác với những lời nói khác đã từng và sẽ tiếp tục xuất hiện. 
Thuộc tính “giao tiếp” và “tương tác” khiến lời nói trở thành một hiện tượng xã hội. 
Đơn vị thực tế của giao tiếp lời nói là phát ngôn (utterance). Mỗi phát ngôn cụ thể đều 
là một mắt xích trong chuỗi giao tiếp lời nói thuộc một lĩnh vực nào đó. Chức năng và 
hoàn cảnh cụ thể của lĩnh vực giao tiếp sẽ quy định đặc thù của phát ngôn trên ba 
phương diện: chủ đề, phong cách và tổ chức kết cấu. Sự quy định ấy tạo thành những 
loại hình phát ngôn tương đối bền vững được gọi là thể loại lời nói (speech genres). 
Bakhtin phân biệt hai nhóm thể loại lời nói: thể loại lời nói nguyên sinh ra đời trong 
điều kiện giao tiếp trực tiếp bằng lời và thể loại lời nói thứ sinh, chủ yếu là các thể loại 
văn viết, ra đời trong những điều kiện văn hóa phức tạp hơn. Sự hình thành của các thể 
loại thứ sinh là nhờ quá trình hấp thu và tái tạo một số dạng thức của các thể loại 
nguyên sinh. Khi trở thành một bộ phận của lời nói thứ sinh, các dạng thức này mất đi 
mối quan hệ trực tiếp với thế giới thực tại, chỉ có thể quan hệ với thực tại như một yếu 
tố thuộc chỉnh thể lời nói thứ sinh. Khi Bakhtin xếp tiểu thuyết vào một dạng lời nói thứ 
sinh, ta có hai nhận xét (đã khá quen thuộc) như sau: Thứ nhất, tiểu thuyết tiếp thu 
không chỉ các loại lời nói nguyên si ... nó về quan hệ phi cự ly để nhìn nhận trong trạng thái đa diện, 
đa chiều: “nhân vật tiểu thuyết không được “anh hùng” cả theo nghĩa sử thi lẫn theo 
nghĩa bi kịch của từ ấy: nó phải kết hợp trong nó cả những nét chính diện lẫn phản diện, 
cả thấp kém lẫn cao thượng, cả nực cười lẫn nghiêm trang” [2, tr.31]. 
2.2. Đặc điểm của lời văn và thời - không gian trong tiểu thuyết 
Trong hệ thống lý thuyết về thể loại, hai khái niệm quan trọng bậc nhất được Bakhtin 
khởi xướng là lời hai giọng (bivocal word) và thời - không gian (chronotope). Lời hai 
giọng, như đã đề cập, là đặc trưng có tính phong cách học thể loại nhằm phân biệt tiểu 
thuyết với thơ. Còn thời - không gian là khái niệm chỉ sự thống nhất của các chiều kích 
không gian và thời gian, kiến tạo nên cái khung của thế giới hình tượng và bộc lộ cái 
nhìn nghệ thuật về thực tại nhân sinh. 
QUAN NIỆM VỀ THỂ LOẠI VĂN HỌC CỦA MIKHAIL BAKHTIN 27 
- Lời trong tiểu thuyết và lời trong thơ 
Tiền đề cho sự phân biệt lời trong tiểu thuyết và lời trong thơ được Bakhtin xác định 
như sau: Nếu thật sự có một chàng Adam như trong huyền thoại, là con người đầu tiên 
được Chúa tạo ra trên cõi đời, thì đó cũng là lần duy nhất trong lịch sử nhân loại mà lời 
nói có tính đơn thanh. Còn nếu đơn giản đó chỉ là huyền thoại, thì kể từ khi con người 
biết tư duy và sử dụng ngôn ngữ, không bất cứ lời nói nào là lời khởi nguyên. Mỗi đối 
tượng được lời nói hướng tới, trong mọi lĩnh vực đời sống, đều đã trải qua vô số lần 
được đề cập, bàn luận, đánh giá, Mỗi vấn đề được con người nhận thức đều đã tồn tại 
từ trước đó (và sẽ tiếp tục tồn tại về sau) trong trạng thái tương giao không ngừng giữa 
các luồng ý thức. Do đó, khi phát ngôn về một đối tượng bất kỳ, lời nói mặc nhiên 
không thể là một ý hướng trực tiếp và trong suốt, mà nó đồng thời còn là sự gợi nhắc và 
đối thoại với lập trường kẻ khác về cùng đối tượng được quan tâm. Trong mỗi phát 
ngôn, bên cạnh giọng điệu bộc lộ ý hướng của chủ thể, ta còn nghe thấy tiếng nói của kẻ 
khác được kéo vào để đồng tình hay tranh luận, để tán dương hay giễu cợt, Đó chính 
là định hướng đối thoại nội tại của phát ngôn. Là phát ngôn nghệ thuật của một chủ thể 
sáng tạo, tác phẩm văn học ít nhiều đều có tính đối thoại nội tại. Song mỗi tác phẩm lại 
thuộc về một thể loại khác nhau, nên cách nó “ứng xử” với trạng thái tạp âm của lời 
chịu sự quy định sâu sắc của đặc trưng thể loại. 
Trong các thể loại thơ, đặc biệt là thơ trữ tình, nhà thơ xem tác phẩm là phát ngôn trực 
tiếp cho ý thức chủ thể, nên lời thơ là phương tiện chuyển tải ý thức, chứ không phải là 
một hình tượng được khắc họa, một đối tượng được tra vấn. Giữa anh ta với lời thơ 
không có khoảng cách, hay nói khác đi, anh ta hợp nhất mình vào chữ. Trong tư cách 
đường dẫn chủ thể đến với đối tượng được nhận thức, lời thơ gần như thuần khiết và 
trong suốt, nó không chủ định lôi kéo ý chí của người khác vào đối thoại, mà thoát ly 
một cách ước lệ khỏi mọi sự tương tác. Tiếng nói khác nếu được đưa vào thơ thì cũng 
chủ yếu qua lời nói của các nhân vật, song chỉ được trình diện như một khách thể - vật 
thể, nghĩa là không mang theo quan điểm riêng để được đặt trên cùng bình diện với 
tiếng nói chủ thể. Tiếng nói khác đã bị nhà thơ đồng hóa bằng tiếng nói của anh ta. 
Bakhtin nhận xét rất thú vị, rằng trong thơ, cả cái xa lạ cũng được nhà thơ nói bằng 
tiếng của mình; còn trong tiểu thuyết, cả cái của mình nhà văn cũng cố nói bằng tiếng 
người khác [2, tr.105]. Lời hai giọng không thể tìm thấy chỗ đứng trong thơ mà không 
phá vỡ phong cách thể loại. Độc thoại là bản chất của thơ: “Nhà thơ được ấn định bởi ý 
tưởng về một ngôn ngữ thống nhất và duy nhất và về lời phát biểu thống nhất và đóng 
kín theo kiểu độc thoại. Những ý tưởng ấy và những thể loại thơ ca mà anh ta sử dụng - 
là tương hợp nội tại” [2, tr.110]. 
Trong khi đó, với tiểu thuyết, tính đối thoại nội tại lại là nhân tố cơ bản tạo nên phong 
cách thể loại, “chất đối thoại đó chi phối từ bên trong bản thân việc ngôn từ thâu tiếp 
đối tượng của mình và những sắc thái biểu cảm của ngôn từ, làm biến đổi ngữ nghĩa và 
cấu trúc ngữ pháp của nó” [2, tr.101]. Lời văn tiểu thuyết không đại diện trực tiếp cho ý 
thức chủ thể, mà chủ động mở ra một môi trường tiếp xúc giữa tiếng nói tác giả với 
tiếng nói nhân vật, giữa lập trường của các chủ thể bên trong tác phẩm với các ý chí ở 
28 PHAN TRỌNG HOÀNG LINH 
bên ngoài; và định hướng nghệ thuật xuyên suốt của tác giả sẽ nằm trên giao điểm đụng 
độ của các loại ý thức ấy. Nhà văn không nhập thể với lời văn mà giữ một khoảng cách 
nhất định giữa hành vi miêu tả với đối tượng được miêu tả, vì vậy, lời hai giọng trở 
thành một hình tượng lời văn. Những tiếng nói, những phong cách ngôn ngữ khác nhau 
được đưa vào tiểu thuyết và tổ chức thành một hệ thống nghệ thuật hoàn chỉnh. Người 
ta cố gắng phát huy hiệu năng của chúng trong việc soi rọi ánh sáng mới xuống đối 
tượng, đặt trong thế đối trọng với thứ nhãn quan đã trở nên quen thuộc của tác giả. Có 
thể nói, một trong những vấn đề trung tâm của thi pháp tiểu thuyết chính là vai trò của 
lời hai giọng cùng tất cả dạng thức phong phú của nó. Với Bakhtin, không nắm được 
tính chất hai giọng của lời văn đồng nghĩa không hiểu được những khả năng và nhiệm 
vụ đích thực của tiểu thuyết. 
Quan niệm về lời văn hai giọng của Bakhtin có ý nghĩa rất lớn trong việc tiếp cận một đặc 
trưng có thật làm nên phong cách thể loại tiểu thuyết. Tuy nhiên, đúng như nhận định của 
nhiều nhà nghiên cứu, vì quá ưu ái tiểu thuyết, ông đã đặt các thể loại khác, trong đó có thơ, 
vào khuôn khổ ổn định. Thực ra, không phải chỉ tiểu thuyết là thể loại lớn duy nhất chưa bị 
đông cứng, mà một số thể loại của thơ cũng đang tiếp diễn vận động. Quan niệm về sáng 
tạo như một trò chơi ngôn ngữ, nhiều nhà thơ vẫn đang chuyển di vào tác phẩm mọi 
phương diện bề bộn, đa thanh của cuộc sống, và lời thơ cũng dần trở thành một thứ hình 
tượng tích tụ vọng âm của những tiếng nói khác với muôn vàn sắc độ đa dạng. Theo logic 
của mình, có lẽ Bakhtin sẽ quy hiện tượng ấy vào tình trạng “tiểu thuyết hóa” thơ ca. 
Nhưng chúng tôi cho rằng, những biến chuyển hình thức thể loại của thơ trước nhất vẫn 
xuất phát từ một thứ nội lực còn chưa khai thác hết. Hơn nữa, có nên chăng mở rộng giới 
hạn thể loại quá xa như Bakhtin đã làm khi kéo cả Pushkin, và nếu thế, cả Nguyễn Du, vào 
phạm vi tiểu thuyết? Chúng ta vẫn thường nói về chất thơ trong tiểu thuyết, vậy thì cũng có 
thể xem những hiện tượng ấy là chất tiểu thuyết trong thơ. Truyện Kiều trên hết vẫn là thơ. 
- Thời - không gian trong tiểu thuyết 
Thời gian và không gian là những hình thức tồn tại của vật chất. Mọi sự vật và hiện tượng 
đều phải được chứa đựng trong không gian ba chiều: cao - thấp, rộng - hẹp và xa - gần với 
tính liên tục của thời gian từ quá khứ đến hiện tại và tương lai. Trong văn học nghệ thuật, sự 
miêu tả, trần thuật bao giờ cũng xuất phát từ một điểm nhìn nhất định trong thời gian, 
không gian. Không gian và thời gian là cái khung để người viết xây dựng hình tượng nghệ 
thuật, do đó chúnglà những nhân tố quan trọng không chỉ tạo thành ngữ cảnh nội tại của văn 
bản văn học, mà còn thể hiện quan niệm nghệ thuật của nhà văn. Bakhtin là người đầu tiên 
nghiên cứu ý nghĩa hợp nhất của hai yếu tố này trong mối quan hệ với hình tượng nhân vật: 
“Chúng ta hiểu khrônôtốp (chronotope - PTHL) như là một phạm trù vừa có tính chất 
hình thức vừa có ý nghĩa nội dung của văn học. Trong khrônôtốp văn học nghệ thuật có 
sự hợp nhất những đặc điểm về thời gian và không gian vào trong một chỉnh thể linh 
hoạt và cụ thể. Thời gian ở đây được cô đặc, nén chặt lại và trở thành nghệ thuật thật sự. 
Còn không gian thì được mở rộng ra, quyện vào trong sự vận động của thời gian, của đề 
tài, của lịch sử. Những đặc điểm về thời gian được tỏa ra trong không gian, và không 
QUAN NIỆM VỀ THỂ LOẠI VĂN HỌC CỦA MIKHAIL BAKHTIN 29 
gian thì được soi sáng và được đo bằng thời gian. Sự giao nhau và hợp nhất hàng loạt 
những đặc điểm ấy làm nên tính chất của khrônôtốp nghệ thuật” [1, tr.2-3]. 
T.D. Tamarchenko, khi soạn từ điển thuật ngữ văn học với mục từ “chronotope”, đã chỉ ra 
ba nội dung cơ bản của khái niệm thời - không gian được Bakhtin đề xuất: 1/ Sự gắn bó 
khởi thủy, hữu cơ của phạm trù thời - không gian với mối quan hệ tương liên giữa tác giả 
- người sáng tạo và nhân vật, cùng với khái niệm điểm nhìn; 2/ Sự xác định bản chất giá 
trị của các hình tượng thời - không gian trong nghệ thuật; 3/ Việc phân tích thế giới nhân 
vật trong quan hệ tương giao giữa các bình diện không gian và thời gian của nó [8]. 
Nội dung thứ nhất thể hiện rất rõ qua việc Bakhtin phân định tiểu thuyết với sử thi. Ở 
nội dung thứ hai, trên chừng mực nhất định, Bakhtin xem lịch sử tiểu thuyết là lịch sử 
hiện hình nối tiếp của một số dạng thức thời - không gian cụ thể. Trong tiểu luận “Thời 
gian và các hình thức thời - không gian trong tiểu thuyết” (1937 - 1938), ông đã khái 
quát các dạng thức thời - không gian tiêu biểu từ thời cổ đại đến thế kỷ XIX. Từ thời cổ 
đại Hy Lạp đến thời Trung cổ, tiểu thuyết được tổ chức quanh trục thời - không gian 
con đường. Thời Phục hưng, Don Quixote vẫn tiếp tục lang thang trên những nẻo 
đường, nhưng ý nghĩa của thời - không gian con đường đã thay đổi. Trong thể loại tiểu 
thuyết Gothic ở Anh cuối thế kỷ XVIII, bắt đầu xuất hiện loại thời - không gian lâu đài. 
Đến thế kỷ XIX, với sự phát triển vũ bão của thể loại, nhiều loại thời - không gian được 
hình thành, như các salon của Stendhal và Balzac, tỉnh lỵ của Flaubert, thời - không 
gian tiếp giáp - khủng hoảng của Dostoievski, thời gian truyện ký kéo dài trong không 
gian gia đình và điền trang quý tộc của Tolstoi, Mỗi thời - không gian lớn trên lại bao 
chứa nhiều loại thời - không gian nhỏ được tổ chức tùy vào mục tiêu của chủ đề. Mỗi 
tác phẩm có thể có nhiều lớp thời - không gian khác nhau để hỗ trợ hoặc tương phản 
nhằm tạo nên tính đối thoại cho chỉnh thể. Thời - không gian đóng vai trò trung tâm 
trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng [6, tr.301-306]. 
Đối với nội dung thứ ba, có thể xem tiểu luận “Tiểu thuyết giáo dục và ý nghĩa của nó 
trong lịch sử chủ nghĩa hiện thực” là công trình tiêu biểu, trong đó, Bakhtin không chỉ 
tiến hành phân tích quan hệ giữa hình tượng nhân vật với thời - không gian, mà còn xem 
đây là cơ sở để đối sánh một số thể loại tiểu thuyết được ông quan tâm. Dựa trên 
nguyên tắc xây dựng nhân vật chính, ông chia tiểu thuyết thành bốn thể loại lớn: tiểu 
thuyết lãng du, tiểu thuyết thử thách, tiểu thuyết tiểu sử và tiểu thuyết giáo dục. Tiểu 
thuyết lãng du khai thác mẫu nhân vật xê dịch để mở ra những thế giới đa dạng và tĩnh 
tại của sự khám phá. Tính lạ của các không gian kề cận nhau được đặt lên hàng đầu. 
Tiểu thuyết thử thách xoay quanh một chuỗi sự kiện nhằm thử thách các loại phẩm chất tích 
cực của nhân vật. Vì tính ngẫu nhiên, bất ngờ được đề cao nên mọi giá trị điển hình về mặt 
xã hội, lẫn khả năng định vị về mặt tiểu sử và lịch sử đều bị tước bỏ. Trái với hai loại tiểu 
thuyết trên, tiểu thuyết tiểu sử xem xét nhân vật chính trong những khía cạnh của cuộc 
sống đời thường. Thời gian tiểu sử là yếu tố quan trọng hàng đầu định hình nên diện 
mạo nhân vật. Tiểu thuyết giáo dục là thể loại được Bakhtin đánh giá quan trọng hơn cả, 
vì nó là loại tiểu thuyết về sự hình thành con người. Nếu trong cả ba loại tiểu thuyết 
trước, nhân vật là đại lượng bất biến, thì với loại tiểu thuyết này, nhân vật là đại lượng 
30 PHAN TRỌNG HOÀNG LINH 
biến thiên. Có thể diễn đạt cách khác, nếu thế giới bên trong nhân vật trước đây là sự bất 
động của thời gian, thì bây giờ sự biến dịch thời gian trở thành yếu tố nội tại làm nên 
cấu trúc nhân vật. 
Khái niệm thời - không gian có ý nghĩa khoa học rất lớn, bởi như Iu.M. Lotman đánh giá, 
nó đã dẫn đến bước tiến quan trọng trong việc nghiên cứu tiểu thuyết từ giác độ thể loại: 
“Nó lại càng trở nên quan trọng hơn vào lúc đã có thể thấy rõ những thất bại của việc áp 
dụng vào nghiên cứu tiểu thuyết mô hình truyện kể do V.Ia. Propp xác lập vốn chỉ dành 
cho truyện cổ tích thần kỳ” [7, tr.484]. 
3. KẾT LUẬN 
Trong hệ thống thi pháp học của Bakhtin, các nhà nghiên cứu vẫn thường nhìn nhận 
nguyên lý carnival và nguyên lý đối thoại như hai trục lý thuyết, ở giữa là quan niệm 
của ông về thi pháp thể loại. Do vậy, tuy vẫn có thể nói đến mảng đóng góp riêng của 
Bakhtin về nghiên cứu thể loại, song những đóng góp đó không tách rời chiều hướng 
nghiên cứu thông suốt được ông gây dựng trên cơ sở hai nguyên lý nền tảng. Ở góc độ 
nhất định, lý thuyết về thể loại văn học chính là cái nhìn mang tính trải dài lịch sử, để 
trên đó, ông viết nên hai công trình nghiên cứu lỗi lạc nhất của mình về hai đối tượng cụ 
thể: Rabelais và Dostoievski.Như mọi hệ thống lý thuyết khác, lý thuyết thể loại của 
Bakhtin cũng có những giới hạn cực đoan và tư biện; và theo chúng tôi, cùng với các 
giá trị bền vững, chính các giới hạn đó sẽ góp phần gọi mời những tranh luận, đối thoại 
giúp bức tranh nghiên cứu văn học thế giới vận động ngày một đa dạng hơn. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] M.M. Bakhtin (?). Thời gian và không gian trong tiểu thuyết (Trần Tân dịch), Tài liệu 
lưu hành nội bộ của Phòng Lý luận văn học, Viện Văn học Việt Nam, Hà Nội. 
[2] M.M. Bakhtin (1992). Lý luận và thi pháp tiểu thuyết (Phạm Vĩnh Cư dịch), NXB Hội 
Nhà văn, Hà Nội. 
[3] M.M. Bakhtin (1998). Những vấn đề thi pháp Dostoievski (Trần Đình Sử, Lại Nguyên 
Ân & Vương Trí Nhàn dịch), NXB Hội Nhà văn, Hà Nội. 
[4] M.M. Bakhtin (2006). Tiểu thuyết giáo dục và ý nghĩa của nó trong lịch sử chủ nghĩa 
hiện thực (Ngân Xuyên dịch), Tạp chí Văn học nước ngoài, 1, 140-198. 
[5] M.M. Bakhtin (2012). Vấn đề thể loại lời nói (Lã Nguyên tuyển dịch), trong sách Lý 
luận văn học - những vấn đề hiện đại (7-54), NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội. 
[6] Thụy Khuê (2018). Phê bình văn học thế kỷ XX, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội. 
[7] Iu.M. Lotman (2015). Ký hiệu học văn hóa (Lã Nguyên, Đỗ Hải Phong & Trần Đình Sử 
dịch), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 
[8] T.D. Tamarchenko (2015). Không - thời gian, ngày truy cập: 19/8/2017, đường link: 
https://languyensp.wordpress.com/2015/02/09/chronotope/. 
QUAN NIỆM VỀ THỂ LOẠI VĂN HỌC CỦA MIKHAIL BAKHTIN 31 
Title: THE VIEW OF LITERARY GENRES OF MIKHAIL BAKHTIN 
Abstract: Mikhail Bakhtin (1895 - 1975) was a pioneer and played a very important role in the 
study of literature from genre perspective. The arguments proposed by him are still in the same 
value . The purpose of this essay is to present some of the fundamental issues in his conception 
of novel genres: the origin and characteristics of the novel; the conception of bi-vocal words; 
the distinction between words in the novel and words in the poem; the matter of chrono-tope in 
the novel; This essay also points out some of the limitations of Bakhtin's conception of 
literary genres. 
Keywords: Mikhail Bakhtin, literary genres.