Phát triển nghệ thuật sân khấu dù kê qua du lịch

Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
 PHÁT TRIỂN NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU DÙ KÊ QUA DU LỊCH Dù kê hình thành ở Trà Vinh là ông Pic Tum Kro quẩn vẫn chỉ là những hình tượng nhân vật anh 
 Đặng Hoàng Lan1 Val ở Campuchia và một số nhà nghiên cứu đều hùng ca, nên Rô băm không có khả năng chuyển 
 thừa nhận nơi khai sinh ra Dù kê là Trà Vinh4, với tải các đề tài đương đại và mất dần sức hấp dẫn. Dù 
 Tóm tắt tên gọi đầu tiên là Lo Khôn trơn khlok (sân khấu kê đã ra đời như một sự kế thừa và phát triển nghệ 
 Bài viết đề cập đến hình thức diễn xướng nghệ thuật Dù kê của người Khmer Nam Bộ, qua đó thử giàn bầu). thuật Rô băm, bằng cách thu nạp các yếu tố nghệ 
nêu lên một số suy nghĩ trong việc kết hợp loại hình diễn xướng này vào việc phục vụ du lịch, để có thể Buổi đầu, nhiều người gọi Dù kê là À Pê, Dù thuật Kinh – Hoa. Chính vì mang nghĩa tương tự 
giới thiệu ngày càng rộng hơn một nét văn hóa đặc sắc của người Khmer Nam Bộ. kê giàn bầu, Dù kê bột. Diễn viên toàn là nam. như Cải lương của người Kinh, nên nhà thơ Khmer, 
 Bài viết cũng thử nêu lên một cách thức thu hút khách du lịch của Thái Lan, thông qua hình thức Nhạc cụ chỉ gồm trống một mặt và một đôi gõ trong bài Đưa em đi dự lễ Chơn chơ nam Thơ mây, 
diễn xướng tạp kỷ của đoàn nghệ thuật Siam Niramit ở Thái, xem như là một cách gợi ý về việc tổ chức bằng tre. “Năm 1930 mới bắt đầu có diễn viên nữ đã viết: “Cô gái Kinh yêu trai Khmer, vậy mà chưa 
biểu diễn Dù kê ở Tây Nam Bộ Việt Nam. Đó là kinh nghiệm rút ngắn nội dung vở diễn, là diễn tiết mục và các nhạc cụ phong phú hơn như: nhị, chà pây, biết hát Dù kê, để anh giải thích em nghe nhé, cũng 
Dù kê xen kẽ với các tiết mục khác, để tránh nhàm chán và có thể thu hút được khán giả trẻ. khum, cồn lô; còn ánh sáng thì dùng dầu mù u và giống Cải lương vậy đó mà!”.
 Từ khóa: nghệ thuật diễn xướng Dù kê, Siam Niramit, du lịch đu đủ tía, sau đó, khi có dầu lửa thì người ta thắp 2. Nội dung loại hình sân khấu ca kịch Dù kê
 5
 đèn măng-xông để sáng hơn” . Do cơ sở vật chất Loại hình sân khấu ca kịch Dù kê của đồng 
 Abstract
 thiếu thốn, trang thiết bị sơ sài, kịch hát Bassac bào Khmer có cốt truyện được xây dựng trên nền 
 This paper is to focus on Du ke art of Southern Khmer people, which is connected to tourism in phải diễn trên sân đất, dưới mái che bằng vật liệu 
 nhạc ca hát, đối thoại và các hình thái diễn xuất 
order to widely introduce the orginal culture of the Southern Khmer. như cành cây, giống như giàn bầu, nên được khán 
 dân gian. Tương tự như Rô băm, tuồng tích biểu 
 The article also points out an effective way to attract tourists from Thailand by Thai’s Siam Niramit giả gọi tên là “kịch hát giàn bầu”6.
vaudeville performance, which is used as a reference for organizing Du ke performances in Southern diễn của Dù kê cũng được rút ra từ các trường ca 
 Ngay khi ra đời, Dù kê đã được công chúng 
Vietnam. The lesson learned includes the shortening of the play content by performing Du ke in an của Ấn Độ (Ramayana và Mahabharata), những 
 khán giả Khmer Nam Bộ đón nhận. Đầu tiên, Dù 
alternative way with other performing items in order to avoid boredom and attract young viewers. truyền thuyết, huyền thoại dân tộc như “Linhthôn”, 
 kê, phát xuất từ Di Kê, tên gọi một loại hình sân “Mapthiđongkeo”, “Sackinhni”..., đồng thời còn 
 Keywords: Du ke performing art, Siam Niramit, tourism 7
 khấu hát lâu đời tại đất nước Campuchia . Dù, trong sử dụng cả những tuồng tích, điển tích của các 
 tiếng Khmer, có nghĩa là gom góp, sửa đổi, còn Kê dân tộc khác như “Thạch Sanh chém Chằn”, “Tấm 
DẪN NHẬP tín đồ Phật giáo bẩm sinh này lại yêu chuộng sự là kế thừa sợi dây nối dài. Năm 1937, Dù kê đã có Cám” (của người Kinh); “Phàn Lê Huê – Tiết Đinh 
 một bước tiến mới. Đoàn sang Campuchia diễn, 
 Với dân số 1.260.640 người2 trong toàn quốc, choáng lộn, dữ dội và ồn ào trong khuynh hướng San”, “Tam Tạng thỉnh kinh”, “Trụ Vương mê Đắc 
người Khmer đứng thứ hai sau người Kinh ở Đồng nghệ thuật! gây thích thú cho khán giả. Người Campuchia gọi Kỷ” (của người Hoa)...
 đó là “Lo khôn Bassac”, tức kịch múa của vùng 
bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Sống xen cư với Bài viết đề cập đến hình thức diễn xướng nghệ Đề tài và nội dung kịch bản của sân khấu Dù 
 sông Hậu. Lo khôn trong ngôn ngữ của người 
các tộc người khác, nhưng người Khmer vẫn bảo thuật Dù kê của người Khmer, qua đó thử nêu lên kê phong phú và mang tính giáo dục cao. “Ngoài 
 Khmer, bắt nguồn từ chữ Lô Khôn của người Java, 
tồn được đặc trưng văn hóa vốn có, được thể hiện một số suy nghĩ trong việc kết hợp loại hình diễn đề tài Phật giáo, Bà La môn giáo, đề tài dân gian xã 
 có nghĩa là bước đi, chậm rãi, giản dị, cả ba hàm 
trên nhiều lĩnh vực, trong phong tục tập quán của xướng này vào việc phục vụ du lịch, để có thể giới hội ngày càng được dung nạp. Vấn đề xã hội, đời 
 nghĩa đều đúng cho một loại hình nghệ thuật luôn 
ngư ... i sống gắn liền với nền văn minh 
cả dàn nhạc Tây, thường chơi trong các màn trình sắc rực rỡ, trong những nghi thức cổ truyền trang Nam mang tính đặc thù, từ thế mạnh của các đặc lúa nước của người Thái và những di sản phong 
diễn tân nhạc mở đầu. trọng và trong những vở Dù kê, mà quá khứ dân trưng tộc người và trên cơ sở tìm hiểu, nghiên phú về phong tục truyền thống đã có bề dày lịch 
tộc luôn ẩn hiện sau những tuồng tích gợi ca nhân cứu những đặc trưng này mà ứng dụng, khai thác 
Trung bình, thời gian biểu diễn một vở tuồng sử nhiều thế kỷ: về đức tin với Tôn giáo, việc giao 
nghĩa và niềm xác tín vào cái thiện. các thế mạnh đó vào du lịch. Đó chính là kết quả 
Dù kê dài khoảng 4 - 5 giờ. Là một dân tộc sùng thương buôn bán giữa người Thái với người Trung 
 của việc ứng dụng nghiên cứu Nhân học vào thực 
bái đạo Phật, người Khmer đưa luật nhân quả vào Là dân tộc duy nhất trong các dân tộc thiểu số Hoa, đời sống của những người nông dân, văn hóa 
 tiễn10. Vì vậy, khai thác thế mạnh của nhiều loại 
hầu hết các kịch bản Dù kê, như trong vở “Hoàng ở Việt Nam có nghệ thuật sân khấu riêng, người lễ hội vui tươi, 
 hình nghệ thuật diễn xướng cũng là việc làm cần 
Tử Lưng Tôn”, có nhiều loại người, loại thú, nhiều Khmer ở ĐBSCL đã chuyển đổi và sáng tạo Dù kê Áp dụng theo mô hình diễn xướng của đoàn 
 thiết trong phục vụ du lịch. 
tình tiết đan xen, nhưng đều lấy tư tưởng Phật giáo như một cách hòa nhập, đáp ứng nhu cầu thưởng nghệ thuật Siam Niramit chính là xen kẽ tiết mục 
làm chủ đạo, để cuối cùng, dù khó khăn trắc trở thức văn hóa trong quá trình cộng cư với người Hiện nay, tại hai tỉnh có đông người Khmer Dù kê vào một số loại hình nghệ thuật khác như 
đến đâu, thì thiện vẫn thắng ác, đúng như chờ đợi Kinh, người Hoa. Cải lương và Dù kê là “cặp song cư trú là Sóc Trăng và Trà Vinh, đã có hai đoàn ca nhạc, voi biểu diễn, múa dân gian, Như vậy, 
của người xem. sinh nghệ thuật độc đáo” của vùng ĐBSCL, một nghệ thuật: Đoàn nghệ thuật Ánh Binh Minh của đoạn trích của một vở diễn Dù kê là cần lựa chọn 
bằng chứng cho thấy bản lĩnh nghệ thuật còn nằm Trà Vinh và Đoàn nghệ thuật Sóc Trăng. Các tỉnh 
Nếu Rô băm xuất phát từ cung đình, đòi hỏi đoạn hay nhất, có tính giáo dục, hướng thiện để 
ở khả năng dung nạp, vì lợi ích của đại chúng và cũng đều có gánh hát Dù kê. Như vậy, trên cơ sở 
diễn viên phải là nghệ sĩ múa chuyên nghiệp, tổ trình bày, không diễn hết vỡ tuồng. Nhìn tổng cả 
dân tộc. các đoàn đã có, việc kết hợp với ngành du lịch như 
chức sân khấu quy phạm và phức tạp, thì chất chương trình biểu diễn hai giờ, đoạn Dù kê chỉ 
 thế nào để một mặt, văn hóa Khmer có điều kiện 
không chuyên cho phép Dù kê sống đời sống Bàn về sân khấu Dù kê, Thứ trưởng Bộ Văn chiếm 30 phút. Điều này sẽ tránh được cho khán 
 phổ biến rộng rãi hơn, mặt khác từ nguồn kinh 
thường nhật trong đời sống người Khmer Nam Bộ. hóa Thông tin đã nhấn mạnh: “Thời đại chúng ta giả trẻ sự nhàm chán, mà vẫn áp dụng nâng cao 
là thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phí thu được sẽ có điều kiện để tiếp tục bổ sung, 
Với một cơ cấu đoàn hát gọn nhẹ, Dù kê phù tính giáo dục trong nghệ thuật diễn xướng Dù kê. 
làm cho dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng và đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao mức sống nghệ 
hợp với một chuyến lưu diễn khắp vùng sông Đồng thời, với cách làm trên mới có thể thu hút 
văn minh. Con người Khmer mà sân khấu Dù kê nhân, tăng cường kịch bản với nội dung ngày càng 
nước. Và quan trọng nhất là nguồn diễn viên, đôi nhiều thành phần khán giả khác nhau, trong đó có 
sáng tạo và xây dựng phải là con người của thời đại, cung cấp nhiều đề tài thể hiện cuộc sống đương 
khi được huy động từ một phum sróc nào đó, và giới trẻ. Làm được điều này, Dù kê mới có khả 
mà những lý tưởng cao đẹp nhất đang được biến đại. Trên lĩnh vực này, cần thiết tham khảo kinh 
thế là trong vài đêm, có cô thôn nữ được sống đời năng không bị mai một trong lòng xã hội hiện đại.
thành hiện thực, chứ không còn là tưởng tượng”9. nghiệm phát triển du lịch kết hợp với diễn xướng 
Hoàng hậu giữa cung vàng điện ngọc; có chàng Ngoài ra, còn có các đoàn hát chuyên nghiệp, 
Loại hình nghệ thuật này thường được sử của Thái Lan và Campuchia. 
xe lôi, thành hoàng tử nhiều quyền phép, sẵn sàng diễn xuất phục vụ khách du lịch mỗi ngày có đến 
dụng trong các buổi lễ như lễ dâng bông, tết Chol Ở Thái, nét hấp dẫn nhất của Bangkok đối với 
vượt hiểm nguy để đón nhận sự trầm trồ, thán phục sáu buổi diễn, mỗi buổi không quá một giờ, qua 
Chnam Thmay, các đoàn Dù kê đều tới hát làm du khách trên toàn thế giới lại chính là ở vẻ đẹp 
từ khán giả. tính chất hoạt động biểu diễn là sân khấu mở, rất 
phước ở chùa, hay tại địa điểm cử hành lễ, như lễ truyền thống, những di sản văn hóa và chiều dài 
3. Lễ hội và sân khấu Dù kê phù hợp với loại hình diễn xướng Dù kê. Việc 
đua ghe ngo, để phục vụ khán giả suốt đêm tại đó. lịch sử lâu đời. Đó là lí do vì sao, bất cứ du khách 
 đưa Dù kê đi lưu diễn có thể không cần thiết. Cần 
Lễ hội đóng vai trò quan trọng trong đời sống Những đêm diễn Dù kê luôn thu hút đông khán nào khi đến với Bangkok – Thái Lan đều muốn nán 
 đặt Dù kê ngay trong không gian mở của nó, với 
của người Khmer. Mỗi năm, họ tổ chức khoảng giả, có cả người Hoa và người Kinh cùng xem. lại và đón xem Show diễn nghệ thuật truyền thống với 
 những phum sróc của người Khmer, với những 
22 cuộc lễ Phật giáo và tín ngưỡng dân gian, chưa Dù kê đã góp phần làm phong phú thêm cho nghệ tên gọi là  SIAM NIRAMIT  có nghĩa là  “Giấc mơ 
 con người Khmer yêu lao động, sống có ích cho xã 
kể số lễ tết theo phong tục tập quán người Kinh, thuật sân khấu Việt Nam. của người Siam” (tên gọi của người Thái trước kia). 
 hội. Điều này sẽ tạo ra một Tour du lịch tâm linh, 
người Hoa. Trước hết, đây là dịp để người Khmer Nghệ thuật dân gian Khmer là hành trình của Đêm diễn được diễn ra mỗi ngày trong tuần tại 
 từ việc tham quan các ngôi chùa Khmer cổ kính, 
làm phước, như cách gọi Pôn của người Khmer, những đường cong và một trong những nhan sắc nhà hát Siam Niramit với sức chứa hơn 2.000 chỗ 
 đến việc giới thiệu những món ăn truyền thống, 
đám Phước sau là cơ hội thả sức múa hát và bao uyển chuyển linh động ấy chính là sân khấu Dù kê. ngồi. Nhà hát Siam Niramit là khu biểu diễn nghệ 
giờ cũng có Dù kê. Chính nhu cầu giải trí trong kết hợp xem biểu diễn nghệ thuật sân khấu Dù kê, 
4. Quảng bá Sân khấu Dù kê kết hợp với du lịch thuật và văn hóa truyền thống nổi tiếng của Thái 
ngày hội lễ, đã tạo ra vai hề trong Dù kê, một loại Rô băm. 
nhân vật, ngoài việc gây cười, còn có nhiệm vụ Là ngành công nghiệp không khói, thời gian 10 Trần Hồng Liên. 2006. Du lịch và việc bảo tồn bản sắc Để có thể thực hiện tốt việc kết hợp trên, khó 
dẫn trò và bình luận. Ngoài những lễ hội tổ chức qua du lịch Việt Nam đã có biến đổi nhiều mặt, từ văn hóa dân tộc. Tham luận tại Hội thảo khoa học “Nghiên khăn lớn trong đẩy mạnh họat động Dù kê chính là 
 cứu Nhân học ứng dụng từ thực tiễn ở Việt Nam hiện nay” do 
định kỳ hàng năm, như lễ mừng năm mới, lễ cúng việc mở rộng địa bàn, nâng cao trình độ hướng dẫn nguồn nhân lực trẻ và kịch bản. Học biểu diễn Dù 
 Trung tâm Nhân học ứng dụng - Đại học Khoa học Xã hội và 
trăng, lễ cúng ông bà, Phật Đản, nhập hạ, xuất 9 Võ Hồng Quang. Sđd, tr.11. Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức. kê không dễ dàng, vì người thể hiện cần có năng 
126 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 127
Tạp chí Khoa học Chuyên đề “Nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ - Di sản văn hóa dân tộc”
khiếu cả về ca, múa, cảm thụ văn học, cảm thụ âm viết và phối hợp với đài truyền hình, đài trả tiền NHỮNG ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN VỀ ÂM NHẠC
nhạc đến diễn xuất. Vì vậy, người theo nghề phải cho đoàn diễn, rồi đoàn có vở để phục vụ bà con”. TRONG NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU DÙ KÊ KHMER NAM BỘ 
 1
có niềm đam mê mãnh liệt với sân khấu truyền Tận vùng đất cực Nam tổ quốc, Đội Thông tin Sơn Ngọc Hoàng
thống của dân tộc mình. Khmer tỉnh Cà Mau cũng đang nỗ lực phấn đấu Tóm tắt
 Âm nhạc trong sân khấu Dù kê rất phong phú, đa dạng và mang một đặc trưng riêng, không thể bị 
 Riêng về kịch bản, đội ngũ sáng tác cho sân lên Đoàn Nghệ thuật Khmer, đáp ứng nhu cầu tinh 
 hòa lẫn với các loại hình nghệ thuật sân khấu khác. Từ nền tảng của nền âm nhạc dân gian truyền thống 
khấu Dù kê không nhiều, đây lại là loại hình tổng thần, phục vụ nhiệm vụ giữ gìn và phát huy bản 
 lâu đời, Dù kê đã tiếp nhận và tiếp biến từ nhiều nguồn âm nhạc khác nhau của các loại hình nghệ thuật 
hợp, nên người viết cần có trình độ am hiểu nghệ sắc văn hóa của đồng bào. Anh Nguyễn Văn Tri – 
 Trưởng Đội Thông tin Khmer tỉnh Cà Mau rất tâm khác của dân tộc Khmer như Dì kê, nhạc Mô hô ri (Campuchia) cùng các dân tộc khác trong khu vực 
thuật biểu diễn. Thế nhưng, hiện công tác đào tạo Đông Nam Á như người Hoa, Lào, Thái Lan, Singapore, Mianmavà cả bài ca, bản nhạc của một số 
nguồn nhân lực cho nghệ thuật Khmer chủ yếu dựa huyết với việc xây dựng và phát triển đoàn theo 
 hướng đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật Dù nước Châu Âu (chủ yếu là Pháp). Trên cơ sở đó, bằng tài năng sáng tạo phong phú của mình, các làn 
vào việc truyền nghề tại các đoàn, nên tiến độ đào 
 kê của đông đảo bà con người Khmer. điệu âm nhạc đó (thường gọi chung là các bài ca bản nhạc Môhôri) đã được “Khmer hóa” một cách 
tạo chậm và không bám sát được nhịp độ phát triển tuyệt vời và dung nạp vào sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ mang đậm đà âm hưởng, sắc thái Khmer Nam 
 5. Kết luận
của cuộc sống đương đại. Bộ, đã làm giàu thêm kho tàng âm nhạc cho sân khấu Dù kê kể từ khi nó mới ra đời cho đến hôm nay. 
 Hơn một thế kỷ hình thành và phát triển, Dù 
 Mặc dù vậy, các đoàn vẫn nỗ lực vượt lên khả Bảo tồn và phát huy nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ chính là bảo tồn một di sản văn hóa phi 
 kê có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến đời sống văn 
năng của chính mình để tồn tại và phát triển. Như vật thể quý giá của người Khmer Nam Bộ trong thời kỳ hội nhập của đất nước ta hiện nay.
 hóa tinh thần của người Khmer Đồng bằng sông 
đoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Bạc Liêu vừa nhận Từ khóa: Dù kê – Những đặc trưng cơ bản về âm nhạc. 
 Cửu Long. Đầu tháng 3 năm 2013, Bộ Văn hóa 
Quyết định chính thức chuyển từ đội lên đoàn. 
 - Thể thao và Du lịch đã thông qua danh sách 12 
Mục tiêu lớn nhất của đơn vị này là có thêm người, Abstract
 di sản văn hóa phi vật thể, dự kiến lập hồ sơ trình Music in Du ke Theatre is very rich, varied and distinctive that cannot be mixed with other kinds of 
thêm kịch bản, để đủ sức dựng các vở Dù kê mới 
 UNESCO giai đoạn 2012 - 2016, trong đó có nghệ theatrical arts. Since the long foundation of traditional folk music, Du ke has received and innovated from 
trọn vẹn, chứ không diễn trích đoạn như trước đây. 
 thuật sân khấu Dù kê của đồng bào Khmer Nam different musical sources of other art forms of the Khmer people such as Du ke, Mo ho ri (Cambodian) 
Chị Kim Thị Chung – Phó Trưởng đoàn tâm sự : 
 Bộ. Nếu được công nhận, đó sẽ là bệ phóng để together with other people in Southeast Asia such as Chinese, Laos, Thailand, Singapore, Myanmar 
“Ước mơ 15 năm mới được lên đoàn, anh chị em 
 những tiếng đàn, tiếng hát Dù kê thêm ngọt ngào, and songs, pieces of music of some European countries (mainly France). On that basis, those musical 
trong đoàn mừng dữ lắm. Đoàn hiện có ít diễn viên rộn rã; góp phần gìn giữ một loại hình nghệ thuật tunes (often referred to Mohori songs) were “Khmerized” greatly and received into Southern Du ke 
cũ, phần đông diễn viên còn trẻ, phải đào tạo thêm độc đáo của người dân Khmer vùng châu thổ Cửu theatre with the bold tones of Southern Khmer nuance, enriching musical repertoire for Du ke Theatre 
nhiều. Đoàn đang xin thêm quân số lên khoảng 50 Long và ngày càng được quảng bá rộng rãi hơn since it was born. Preservation and promotion of Khmer theatre art is to preserve an intangible cultural 
người, để đủ diễn vở. Còn kịch bản thì đặt hàng thông qua du lịch. heritage of Southern Khmer in the national integration period. 
 Keywords: Du ke - basic characteristics of music. 
 Tài liệu tham khảo
 1. Mở đầu Khi nói đến quá trình phát triển nền văn hóa 
 Dennison Nash. 1996. Anthropology of Tourism. Pergamon, University of Connecticut. Khi nghiên cứu sự phát triển của lịch sử sân truyền thống của người Khmer Nam Bộ, phải nói 
 Lê Nam. 2006. Du lịch Việt Nam thời hội nhập. Tuổi Trẻ Cuối tuần số 42. khấu thế giới, chúng ta thấy ở mỗi dân tộc, mỗi đến một kho tàng nghệ thuật dân tộc rất phong 
 Nguyễn Hữu Thọ. 2006. Đi tìm thế mạnh của du lịch Việt Nam. Tuổi Trẻ Cuối tuần số 42. quốc gia, chỉ khi nào nền văn hóa của dân tộc, quốc phú, đa dạng và độc đáo đã được kế thừa và phát 
 gia phát triển mạnh tới những tầm cao nhất định 
 Sơn Lương. 2012. Tìm hiểu nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ. Hội Văn học Nghệ thuật triển từ rất lâu đời. Đối với các dân tộc thiểu số, 
 thì hình thức sân khấu mới xuất hiện. Sân khấu 
tỉnh Sóc Trăng. dân tộc nào cũng có một kho tàng nghệ thuật của 
 đã xuất hiện ở Hy Lạp vào thế kỷ thứ IV trước 
 Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Sóc Trăng-Phân viện Văn hóa nghệ thuật tại TP.HCM. 1998. Về sân khấu riêng mình, nhưng không phải tất cả đều có được 
truyền thống Khmer Nam Bộ. CN, ở Ấn Độ vào thế kỷ thứ I sau CN, ở Trung 
 Quốc vào thế kỷ thứ IV sau CN. Sân khấu mặt nạ các loại hình nghệ thuật phát triển đồng đều như 
 Tổng cục Thống kê. 2009. Niên giám Thống kê.
 (Lakhôn Khôl) ở Campuchia xuất hiện trước thế dân tộc Khmer Nam Bộ.
 Trần Hồng Liên. 2006. Du lịch và việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Tham luận tại Hội thảo 
 kỷ thứ X. Ở Việt Nam, sân khấu Chèo và sân khấu Hiện nay, người Khmer Nam Bộ đang kế thừa 
khoa học “Nghiên cứu Nhân học ứng dụng từ thực tiễn ở Việt Nam hiện nay” do Trung tâm Nhân học 
 Tuồng (miền Nam thường gọi là Hát bội) xuất hiện một kho tàng nghệ thuật truyền thống rất phong 
ứng dụng - Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
 vào khoảng thế kỷ XVII; sân khấu Cải lương của phú, đa dạng và độc đáo do tổ tiên để lại. Bản sắc 
 Viện Văn Hóa. 1988. Tìm hiểu vốn văn hóa dân tộc Khmer Nam Bộ. Nxb Tổng hợp Hậu Giang. 
 người Kinh và sân khấu Dù kê của người Khmer văn hóa dân tộc của người Khmer Nam Bộ đã biểu 
 Võ Hồng Quang. 1998. Sân khấu cổ truyền Khmer Nam Bộ, một giá trị văn hóa dân tộc độc đáo 
 Nam Bộ cùng xuất hiện từ những thập niên đầu thế hiện một cách rõ nét qua các loại hình nghệ thuật 
cần có những sáng tạo cho thời đại mới. Trong sách: Về sân khấu truyền thống Khmer Nam Bộ. 
 kỷ XX tại khu vực Đồng bằng Nam Bộ. truyền thống như: Nghệ thuật âm nhạc, nghệ thuật 
 1 Nghiên cứu sinh, Phó Hiệu trưởng Trường TC Văn hóa múa, nghệ thuật tạo hình và nghệ thuật sân khấu. 
 Nghệ thuật Sóc Trăng Trong phạm vi giới hạn của bài viết này, chúng tôi 
 128 Soá 13, thaùng 3/2014 Soá 13, thaùng 3/2014 129