Pháp luật về gọi vốn cộng đồng (crowdfunding): Kinh nghiệm quốc tế và một số lưu ý đối với Việt Nam

 Pháp luật về gọi vốn cộng đồng (crowdfunding): kinh nghiệm quốc tế và một số lưu 
ý đối với Việt Nam 
Nguyễn Thúy Anh1 
Tóm tắt 
Gọi vốn cộng đồng (crowdfunding) là một trong những hình thức huy động vốn quan 
trọng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, ngoài các hình thức huy động vốn truyền thống 
khác. Bên cạnh những lợi ích mang lại, hình thức này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các 
bên liên quan. Vấn đề đặt ra là ai sẽ được phép thực hiện huy động vốn theo hình thức 
này? Các tổ chức trung gian tham gia hỗ trợ việc huy động vốn cần có những tiêu chuẩn 
nào để thực hiện hoạt động này? Cần có biện pháp hay quy định gì để hạn chế các gian 
lận, rủi ro trong hình thức huy động vốn này? Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý thuyết 
chính liên quan đến gọi vốn cộng đồng, đặc biệt là hình thức gọi vốn nhằm mục tiêu sinh 
lời, tác giả nghiên cứu kinh nghiệm các quốc gia trên thế giới liên quan đến việc điều 
chỉnh hoạt động này, từ đó đưa ra các đề xuất về khuôn khổ pháp lý để phát triển gọi vốn 
cộng đồng một cách lành mạnh và hiệu quả tại Việt Nam. 
Từ khóa: vốn cộng đồng, các vấn đề pháp lý 
Abstract 
Crowdfunding is one of the major forms of funding for startup businesses, in addition 
to other traditional sources of financing. Besides the benefits it may bring, this form also 
imposes many risks for the parties involved. The question is who will be allowed to raise 
fund from this channel? What criteria does the intermediary organization (platform) meet 
to implement this activity? What measures or regulations should be taken to minimize 
frauds and risks in crowdfunding? Based on the synthesis of theoretical issues related to 
crowdfunding, especially financial return crowdfunding, the author examines the 
experiences of worldwide countries concerning regulating this activity, then provides 
recommendations on the legal framework for developing an effective and healthy channel 
of funding for entrepreneurs in Vietnam. 
Key words: crowdfunding, legal issues 
1. Khái quát về các hình thức tài trợ phổ biến cho doanh nghiệp khởi nghiệp 
1 Khoa Quản trị Kinh doanh. Trường Đại học Ngoại thương, Email: nguyenthuyanhftu2014@gmail.com 
Việc huy động vốn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, kể từ khi triển khai ý tưởng 
kinh doanh đến khi thành lập doanh nghiệp và phát triển, bao gồm các hình thức cơ bản 
như sau: 
- Nhà đầu tư thiên thần - Angel Investor 
Shane (2008, p. 14) đã đưa ra khái niệm nhà đầu tư thiên thần là người cung cấp vốn, 
dưới dạng nợ hoặc vốn chủ sở hữu từ nguồn vốn của bản thân để tài trợ cho một doanh 
nghiệp tư nhân do người khác làm chủ và quản lý, người này có thể là bạn bè hoặc các 
thành viên trong gia đình. Các nhà đầu tư thiên thần thường là các cá nhân giàu có, đã 
thành đạt, có thể đã về hưu và sẵn sàng hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp có 
mức độ rủi ro cao. Tuy vậy, đây là các dự án mà các nhà đầu tư thiên thần đã có hiểu biết 
và kinh nghiệm. Đồng thời, các nhà đầu tư muốn chia sẻ thông tin và kinh nghiệm và tận 
dụng mạng lưới sẵn có của họ để hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp. Bằng cách này, họ có 
thể góp phần vào sự phát triển cộng đồng. 
- Vốn ươm mầm- Seed Capital 
Là hình thức tài trợ giai đoạn đầu của dự án khởi nghiệp và thường là các khoản đầu 
tư giá trị nhỏ để hỗ trợ việc triển khai các ý tưởng khởi nghiệp. Tài trợ ươm mầm có hai 
loại: ươm mầm và tiền ươm mầm. Tài trợ tiền ươm mầm thường liên quan đến hoạt động 
nghiên cứu và phát triển, sản xuất mô hình thử nghiệm hoặc lập kế hoạch liên quan đến 
các hoạt động nghiên cứu thị trường. Tài trợ ươm mầm thường được sử dụng cho giai 
đoạn đầu của giai đoạn khởi nghiệp (Deakins & Freel, 2003). 
- Vốn đầu tư mạo hiểm- Venture Capital 
Theo Deakins & Freel (2003), vốn đầu tư mạo hiểm là hình thức đầu tư cho các doanh 
nghiệp chưa niêm yết có tiềm năng tăng trưởng cao nhằm mục tiêu tạo ra mức sinh lời 
lớn do mức rủi ro tăng thêm và tính thanh khoản kém của khoản đầu tư. Các quỹ đầu tư 
mạo hiểm tiến hành tuyển chọn khá kỹ khi quyết định đầu tư. Các quỹ này có xu hướng 
đầu tư vào các công ty phát triển các công nghệ sáng tạo và có tiềm năng phát triển, có 
mô hình kinh doanh ổn định. Họ mong muốn thoái vốn sau một thời gian nhất định và 
chủ yếu đầu tư vào giai đoạn tăng trưởng của doanh nghiệp. Đây là nguồn vốn được quản 
lý một cách chuyên nghiệp. Các nhà đầu tư mạo hiểm thường tìm kiếm các doanh nghiệp 
khởi nghiệp trẻ có tiềm năng tăng trưởng mạnh và cần nguồn vốn lớn để phát triển (Smith 
et al., 2011). Các công ty/quỹ đầu tư mạo hiểm thực hiện cấp vốn, hỗ trợ tư vấn và 
chuyên môn cho các công ty mà họ đầu tư. Do vậy, các quỹ đầu tư mạo hiểm thường tập 
trung vào một ngành cụ thể thay vì đa dạng hóa việc đầu tư vào các lĩnh vực khác nhau 
(Norton & Tenenbaum, 1993). Các nghiên cứu cũng cho thấy, nếu các nhà đầu tư mạo 
hiểm tiến hành đầu tư bên ngoài ngành thế mạnh của họ thường khó có thể thoái vốn 
thành công (Johansen, 2014). 
- Gọi vốn cộng đồng (crowdfu ... g qua hình thức gọi vốn chủ 
sở hữu từ cộng đồng. Ngoài ra, hình thức gọi vốn cộng đồng chỉ giới hạn với những công 
ty đại chúng chưa niêm yết, với tổng tài sản và doanh thu dưới 25 triệu đôla Australia. 
Quy định đã hạn chế rất nhiều các công ty đại chúng của Australia được thực hiện hình 
thức huy động vốn này. Các công ty nước ngoài hoạt động tại Australia cũng không được 
phép tham gia hình thức này. Mặt khác, đối với các tổ chức trung gian thực hiện huy 
động vốn, cũng cần phải xin cấp giấy phép thực hiện dịch vụ tài chính, tuân thủ một loạt 
các quy định như giám sát các công ty huy động vốn qua tổ chức của mình. Australia 
cũng chỉ giới hạn mức vốn tối đa mà nhà đầu tư có thể bỏ vào 1 công ty là 10.000 đôla 
Úc2. 
3.2.2. New Zealand 
2  truy 
cập ngày 20/7/2017. 
Hiện nay các tổ chức thực hiện huy động cho vay cộng đồng đang được coi như các 
công ty phát hành chứng khoán nợ. Tổ chức trung gian (platform) sẽ được coi như bên 
trung gian và cùng chịu trách nhiệm theo Luật chứng khoán năm 1978. Các nghĩa vụ bao 
gồm: đăng ký cáo bạch đối với các khoản nợ và đảm bảo, các nhà đầu tư được nhận được 
một chứng chỉ đầu tư liên quan khoản nợ đó. Tuy vậy, điều khoản này đã hạn chế việc 
thành lập các giao diện huy động nợ cộng đồng tại New Zealand. 
Luật về thị trường tài chính năm 2014 (Luật FMC- Financial Markets Conduct 
Regulations 2014) được coi là khuyến khích hình thức này vì các giao diện huy động vốn 
chủ sở hữu từ cộng đồng sẽ được cấp phép đặc biệt mà không phải tuân thủ theo các quy 
định công bố thông tin chặt chẽ hiện hành. Các giao diện này sẽ chỉ phải tuân thủ các 
nghĩa vụ giao dịch công bằng, theo Điều 2 của Luật FMC năm 2014. Điều này có nghĩa 
là các bên huy động vốn phải có nghĩa vụ tránh không thực hiện các hành vi gian lận, phi 
đạo đức. 
Theo Eleanor 2014, yêu cầu đối với các tổ chức trung gian bao gồm: 
- Giám đốc và quản lý cấp cao của các trung gian huy động vốn cộng đồng phải đáp 
ứng được yêu cầu là những cá nhân “phù hợp và hợp lý”. 
- Các tổ chức trung gian này có “khả năng hoạt động hiệu quả” và đáp ứng các yêu 
cầu tối thiểu về kinh doanh. 
- Tổ chức phải có hệ thống, quy trình minh bạch, trật tự, công bằng để cung cấp 
dịch vụ. 
- Tổ chức phải duy trì các biện pháp giám sát hiệu quả, tuân thủ với các nghĩa vụ 
hoặc nhận diện những thay đổi trọng trọng yếu. 
- Tổ chức phải báo cáo một số vấn đề nhất định với Cơ quan quản lý thị trường vốn 
NZ (FMA- Financial Markets Authority), như khả năng trả nợ, các thay đổi trọng yếu 
- Tổ chức phải cung cấp báo cáo công bố thông tin cho nhà đầu tư nhưng không 
nhất thiết phải chi tiết như bản cáo bạch dạng đầy đủ. 
- Nhà đầu tư không được phép đầu tư quá 2 triệu đôla New Zealand trong 1 năm 
thông qua những cách thức công bố ít thông tin. Đồng thời cũng quy định mức vốn giới 
hạn mà các nhà đầu tư cá nhân phải tuân thủ khi đầu tư trong 1 năm. 
- Các trung gian phải thực hiện việc nhận diện cơ bản các nhà đầu tư và huy động 
vốn. 
- Các trung gian phải ký hợp đồng bằng văn bản đối với nhà đầu tư. 
- Các trung gian phải là thành viên của một tổ chức giải quyết tranh chấp. 
3.2.3. Hoa Kỳ 
Theo quy định của Mỹ, tại cấp Liên bang, mỗi platform sẽ phải đăng ký với SEC- Ủy 
ban Chứng khoán Hoa Kỳ. Ngoài ra, mỗi khoản nợ từ platform này cũng phải đăng ký 
với SEC. Các platform này cũng được coi như một công ty đại chúng, phải công bố tình 
hình tài chính, nguồn gốc các khoản cho vay Dưới liên bang sẽ là quy định của các 
bang. Một số bang thì cấm việc thực hiện huy động vốn cộng đồng thu lợi như Texas. 
Một số khác hạn chế các nhà đầu tư tham gia giao diện huy động vốn (như bang 
California). Ngoài ra, nếu một platform thực hiện hoạt động giữa các bang, nó phải tuân 
thủ quy định của từng bang trừ khi platform này trở thành một công ty đại chúng thông 
qua việc phát hành cổ phiếu ra công chúng. 
Việc ban hành Luật Jumpstart Our Business Start-ups Act (JOBS Act): 
Luật JOBS Act đã mở ra cơ hội đầu tư cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và chính thức 
có hiệu lực từ ngày 23/9/2013. 
Theo hướng dẫn của SEC, căn cứ vào luật này, các công ty gọi vốn có thể huy động 
vốn cộng đồng với mức vốn tối đa trong thời gian 12 tháng là $1070000. Các nhà đầu tư 
cá nhân cũng bị hạn chế về giá trị đầu tư trong thời gian 12 tháng như sau: 
- Nếu thu nhập hàng năm hoặc giá trị ròng lớn của nhà đầu tư nhỏ hơn 107000 USD, 
nhà đầu tư sẽ bị hạn chế mức đầu tư ở mức 2200 USD hoặc 5% thu nhập hàng năm hoặc 
giá trị ròng, tùy giá trị nào nhỏ hơn. 
- Nếu cả thu nhập hàng năm hoặc giá trị ròng của nhà đầu tư cá nhân bằng hoặc lớn 
hơn 107000 USD thì mức giới hạn là 10% của thu nhập hàng năm hoặc giá trị ròng, tùy 
giá trị nào thấp hơn. 
Trong thời gian 12 tháng, tổn giá trị vốn huy động từ một nhà đầu tư cũng không 
được vượt quá 107000 USD, cho dù thu nhập của nhà đầu tư như thế nào đi nữa. 
Ví dụ như bảng 3 sau: 
Bảng 3. Ví dụ về việc xác định giới hạn đầu tư trong crowdfunding tại Mỹ 
Thu nhập 
hàng năm của 
nhà đầu tư 
Giá trị 
ròng của 
nhà đầu tư 
Việc tính toán Giới hạn 
đầu tư 
$30,000 $105,000 Giá trị lớn hơn của $2,200 hoặc 
5% của $30,000 ($1,500) 
$2,200 
$150,000 $80,000 Gía trị lớn hơn của $2,200 hoặc 
5% của $80,000 ($4,000) 
$4,000 
$150,000 $107,000 10% của $107,000 ($10,700) $10,700 
$200,000 $900,000 10% ocủa $200,000 ($20,000) $20,000 
$1,200,000 $2,000,000 10% của $1,200,000 ($120,000), 
tối đa là $107,000 
$107,000 
Nguồn: https://www.sec.gov/info/smallbus/secg/rccomplianceguide-051316.htm 
Đối với các giao diện huy động vốn (platform): phải là công ty môi giới hoặc trung 
gian huy động vốn đã đăng ký với SEC và Tổ chức quản lý lĩnh vực tài chính FINRA 
(Financial Industry Regulatory Authority). 
Cũng theo SEC, về việc công bố thông tin đối với các công ty huy động, các doanh 
nghiệp này phải nộp Mẫu C cho SEC, trong đó công bố thông tin về đội ngũ điều hành, 
các chủ sở hữu chiếm hơn 20% vốn của công ty, mô tả lĩnh vực kinh doanh, việc sử dụng 
nguồn vốn được huy động, giá cổ phiếu (nếu có) hoặc cách thức xác định giá, mức vốn 
dự định huy động 
Các doanh nghiệp phát hành bị hạn chế quảng cáo và chỉ được công bố các thông tin 
về việc gọi vốn theo điều 4(a)(6) của Luật chứng khoán bao gồm tên tổ chức trung gian 
(platform), đường link về việc gọi vốn, thông tin về tư cách pháp nhân, địa điểm của 
doanh nghiệp phát hành 
Các khoản vốn đầu tư thông qua hình thức gọi vốn cộng đồng cũng không được bán 
trong vòng 1 năm, trừ trường hợp bán cho công ty gọi vốn, cho các nhà đầu tư đủ tiêu 
chuẩn hoặc đã được quy định từ đầu hoặc bán cho các thành viên trong gia đình, quỹ tín 
thác do người mua quản lý 
3.2.4. Trung Quốc 
Gọi vốn cộng đồng ở Trung Quốc phát triển hơi khác với các quốc gia khác khi các 
chủ dự án chủ yếu sử dụng crowdfunding để marketing, thu hút đám đông nhiều hơn là 
gọi vốn từ đám đông. Ví dụ điển hình ngôi sao nhạc rock Trung quốc Feng Wang đã phát 
động một chiến dịch crowdfunding vào tháng 7/2014 để truyền thông cho đêm hòa nhạc 
của mình tại Bắc Kinh. Kết quả là mặc dù chiến dịch chỉ cần đạt mục tiêu huy động 
khoảng 500 USD nhưng đã thu hút được sự ủng hộ rất lớn của công chúng. Một ví dụ 
khác là CEO của công ty Qihoo, ông Hongyi Zhou đã truyền thông và phát hành quyển 
sách thông qua hình thức crowdfunding như một phần thưởng cho các nhà đầu tư của 
mình (Tao Zang và cộng sự, 2014). Thực tế này là do Trung Quốc quy định các website 
huy động vốn cộng đồng đều phải quy định rõ, phần thưởng dành cho các nhà đầu tư là 
các khoản vật chất hữu hình vì việc mua bán cổ phần hoặc cam kết trả tiền trong tương 
lai đều có thể được coi là huy động vốn bất hợp pháp theo luật Trung Quốc. Theo đó, các 
công ty hoặc cá nhân không đăng ký sẽ không được phép bán cổ phần ra công chúng. Do 
đó, các website tại Trung Quốc như Demohour được coi là kênh marketing và tiền bán 
hàng nhiều hơn là huy động vốn. 
Tuy vậy, một trong những thay đổi lớn của Trung quốc là tháng 1 năm 2015, 8 
platform trung gian huy động vốn chủ sở hữu từ cộng đồng đã được Hiệp hội chứng 
khoán Trung quốc (SAC) cấp phép thành viên để chính thức hoạt động. Điều này được 
thực hiện sau khi Trung Quốc ban hành một văn bản tạo điều kiện cho crowdfunding vào 
tháng 12/2014 là Quy định về Crowdfunding (Jing Li 2016). Cũng trong năm 2015, 10 cơ 
quan quản lý nhà nước của Trung Quốc, bao gồm Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Quản lý 
ngân hàng Trung Quốc, Ủy ban Quản lý bảo hiểm Trung Quốc, Văn phòng công nghệ 
thông tin Internet Trung Quốc đã cùng ban hành Hướng dẫn khuyến khích phát triển tài 
chính trên Internet một cách lành mạnh. Đây là một trong những tiền đề để tạo điều kiện 
cho crowdfunding phát triển tại quốc gia tiềm năng này. 
4 Một số kiến nghị cho Việt Nam 
Gọi vốn cộng đồng ở Việt Nam chưa phổ biến nhưng đã có những sự phát triển ban 
đầu. Có nhiều nền tảng trang web crowdfunding ra đời, phát triển và nhận được đông đảo 
niềm tin từ cộng đồng, như FirstStep, Comicola, Fundstart, Charity Map, FundingVN 
Trong đó, Comicola được biết đến như một trang gây quỹ chuyên dành cho mảng truyện 
tranh và là một tổ chức đáng tin cậy với nhiều dự án đã funding thành công. Charity 
Map thì lại chuyên về đóng góp gây quỹ từ thiện với rất nhiều chương trình và ý tưởng 
nhằm ủng hộ, giúp đỡ đối tượng khó khăn để funding thành công và đạt được sự quan 
tâm chú ý cao từ cộng đồng. Nổi bật là với sự đa dạng trong trong nhiều lĩnh vực về start 
up – khởi nghiệp như: nông nghiệp, phần mềm, giải trí, games, từ thiện Mặt khác, hệ 
thống thanh toán qua ví điện tử hoàn trả tiền tự động và linh hoạt, minh bạch, dễ quản lý 
danh sách những người đóng góp cùng với tỷ lệ thành công khá cao của các dự án được 
gây quỹ trên web Firststep.vn đã đóng góp không nhỏ trong việc gia tăng niềm tin và giáo 
dục cộng đồng về crowdfunding tại Việt Nam. Tuy vậy, vốn huy động trên giao diện này 
chủ yếu là vốn chủ sở hữu, với giá trị nhỏ, từ 200.000 đồng đến 2.000.000 đồng. Đổi lại, 
các nhà đầu tư hầu hết nhận lại hiện vật liên quan đến dự án mà họ đầu tư, ví dụ sách 
truyện, thực phẩm 
Về hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động crowdfunding, cho đến nay, Việt Nam 
chưa có quy định cụ thể. Hay nói cách khác, nếu căn cứ vào các văn bản pháp luật hiện 
hành như Luật các tổ chức tín dụng năm 2010, các hoạt động huy động vốn từ công 
chúng chưa được cấp phép là không hợp pháp (Điều 8 Khoản 2). Tuy vậy, cùng với sự 
phát triển của các doanh nghiệp khởi nghiệp, Dự thảo Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và 
vừa cũng đã đề cập đến nội dung này như sau: 
Về khái niệm gọi vốn cộng đồng (crowdfunding): Theo Điều 2 Khoản 11 Dự thảo 
Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, gọi vốn cộng đồng là “hình thức huy động vốn từ 
số đông các cá nhân thông qua tổ chức trung gian cung cấp thông tin và các dịch vụ tư 
vấn, hỗ trợ việc huy động vốn trực tuyến. Bên cung cấp vốn và bên gọi vốn tự chịu rủi ro, 
trách nhiệm từ việc cấp vốn và hoàn trả vốn. Bên gọi vốn có thể hoàn trả bằng quà tặng, 
cổ phần, vốn vay hoặc dưới các hình thức khác”. 
Về cách thức gọi vốn cộng đồng: Theo Điều 11 Mục 5, cách thức gọi vốn cộng đồng 
được tiến hành như sau: 
a) Tổ chức cung cấp dịch vụ gọi vốn cộng đồng bằng cổ phần và vốn vay được thành 
lập và đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. 
b) Thông tin về dự án gọi vốn cộng đồng bao gồm tối thiểu các thông tin sau: Bên gọi 
vốn, dự án, số vốn, kế hoạch sử dụng vốn, thời hạn thực hiện dự án, hình thức và kế 
hoạch hoàn trả vốn. 
c) Mỗi nhà đầu tư được tham gia tối đa 01 tỷ đồng mỗi năm; không quá 50 triệu đồng 
cho một dự án gọi vốn bằng phần thưởng; không quá 500 triệu đồng cho một dự án gọi 
vốn cộng đồng bằng cổ phần; không quá 100 triệu đồng cho một dự án gọi vốn bằng vốn 
vay. 
Tuy vậy, đến nay Dự thảo cũng chưa được ban hành. Mặt khác, các quy định trên vẫn 
còn khá chung chung và chưa có hướng dẫn thực hiện liên quan đến việc đăng ký với cơ 
quan Nhà nước có thẩm quyền, các cơ chế báo cáo và giám sát đối với tổ chức cung cấp 
dịch vụ, hình thức ghi nhận vốn đối với các nhà đầu tư khi góp vốn. 
Theo quan điểm của tác giả, việc Việt Nam có chủ trương khuyến khích hình thức gọi 
vốn cộng đồng phát triển là một điểm tích cực để tạo hệ sinh thái cho các doanh nghiệp 
khởi nghiệp phát triển, tận dụng một nguồn vốn khá dồi dào trong xã hội để đầu tư vào 
hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy vậy, để khuôn khổ pháp lý này hiệu quả và có tính 
chất khuyến khích các hoạt động này phát triển, cần cân nhắc việc ban hành đồng bộ các 
văn bản pháp lý để hướng dẫn thực hiện hoặc trước mắt ban hành một văn bản dưới Luật 
để điều chỉnh các hoạt động crowdfunding tại Việt Nam. Các nhà làm luật cũng cần cân 
nhắc tính toán mức huy động tối đa qua các kênh này để giảm rủi ro cho nhà đầu tư. Có 
thể căn cứ vào văn bản pháp luật của một số quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Australia để 
tham khảo. Mặt khác, bản thân các nhà đầu tư cũng cần nâng cao nhận thức về những rủi 
ro liên quan đến hình thức đầu tư này khi tham gia đầu tư qua kênh này, ưu tiên sử dụng 
các kênh huy động vốn cộng đồng có uy tín, có các điều khoản huy động vốn rõ ràng, 
quy định về trách nhiệm và quyền lợi của các bên, để có căn cứ bảo vệ quyền lợi của nhà 
đầu tư khi bất trắc xảy ra. 
5. Kết luận 
Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, sự phát triển của sức mạnh cộng 
đồng, trong bối cảnh phát triển công nghiệp 4.0, gọi vốn cộng đồng trong tương lai chắc 
chắn sẽ có sự tăng trưởng lớn mạnh trên phạm vi thế giới và tại các quốc gia đang tăng 
trưởng như Việt Nam. Do đó, việc sớm nghiên cứu các quy định pháp luật để điều chỉnh 
hoạt động crowdfunding sẽ tạo tiền đề cho hình thức này phát triển lành mạnh và hiệu 
quả. 
 Tài liệu tham khảo 
1. Alban Metelka (2014), Crowdfunding - Startups' alternative funding source 
beyond banks, business angels and venture capitalists, Master thesis, School of 
Management, Blekinge Institute of Technology. 
2. ASIC, 
lending/marketplace-lending-peer-to-peer-lending-products/ 
3. Eleanor K. & Shane W. (2014), Crowd-funding: An Infant 
Industry Growing Fast, Staff Working Paper of the IOSCO Research Department. 
4. Jing Li (2016), Equity Crowdfunding in China: Current Practice and Important 
Legal Issues, Workshop for Selected Issues on Investments in China and 
International Investment Law (Dec. 9, 2016, Erasmus University Rotterdam) 
5. Johansen, B. H. (2014), Do Venture Capitalists Succeed Outside Their Comfort 
Zone?An empirical study of venture capital firms' performance as they move into 
new nations or industries, Norwegian School of Economics. 
6. Jumpstart Our Business Start-ups Act (JOBS Act) 2012. 
7. Massolution (2015), Crowdfunding Industry Report. 
8. Quốc hội, Dự thảo Luật hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa 2016 
9. Tao Zhang, Christine Yip, Ge (Sophy) Wang, Qin (Iris) Zhang (2014), China 
Crowdfunding report, China Impact Fund. 
10. https://www.sec.gov/info/smallbus/secg/rccomplianceguide-051316.htm 
.