Nâng cao chất lượng giảng dạy bài luyện thanh cho sinh viên ngành sư phạm âm nhạc

90 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
 NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY BÀI LUYỆN THANH 
 CHO SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM ÂM NHẠC 
 Trần Đình Lộc*, Ông Huỳnh Huy Hoàng 
 Trường Đại học An Giang 
Tóm tắt 
 Bài luyện thanh (tiếng Latinh “vocalis”) là các bài tập có giai điệu, phần đệm hoàn 
chỉnh, không có lời ca, dùng để luyện tập phát triển giọng hát đạt những yêu cầu kỹ thuật 
khác nhau. Bài tập luyện thanh là tài liệu âm nhạc sử dụng trong học tập, nó làm cầu nối 
giữa việc luyện tập các mẫu âm và học các tác phẩm thanh nhạc. Những bài tập luyện 
thanh hoàn toàn thích ứng với những kiểu kỹ thuật khác nhau trong biểu diễn thanh nhạc. 
Tập hát bài tập luyện thanh là một việc rất quan trọng của quá trình học tập, hoàn thiện 
giọng hát. 
 Từ khóa: Thanh nhạc, sư phạm âm nhạc, bài luyện thanh. 
Abstract 
 Improving teaching quality of vocal exercises for students of music pedagogy 
 The word Vocalis, coming from Latin origin, means a complete melody or chorus, 
without lyrics, used to practice vocal development to meet different technical requirements. 
The vocal exercise is a musical document used in study, which acts as a connector between 
the practice of sound patterns and the study of vocal works. The vocal exercises can be 
completely adapted with the different techniques of vocal performances. Singing vocal 
training is a very important part of the vocal learning and bettering process. 
 Keywords:Vocal, music pedagogy, vocal training. 
1. Mở đầu 
 Việc giảng dạy các bài luyện thanh luôn được bắt đầu ngay từ khi sinh viên tiếp cận với 
thanh nhạc chuyên nghiệp. Hiện nay qui trình giảng dạy thanh nhạc tại các cơ sở đào tạo âm 
nhạc chuyên nghiệp luôn có phần dạy bài luyện thanh bắt buộc. Tuy nhiên phương pháp 
giảng dạy cũng như việc lựa chọn bài bản lại phụ thuộc rất nhiều vào từng giáo viên cũng 
như khả năng tiếp thu của sinh viên. Điều này dẫn đến chất lượng đào tạo thanh nhạc ở các 
cơ sở rất khác nhau. 
 Khi chúng ta hát một ca khúc, các tính chất về âm thanh sẽ được khai thác một cách rõ 
nét hơn khi chúng ta nói. Để hát được tốt hơn chúng ta cần phải tập luyện nhiều hơn và kỹ 
càng hơn. Chính vì thế, trong học Thanh nhạc sẽ cần đến các bài tập luyện thanh. Vậy, bài 
tập luyện thanh là gì? 
 Bài tập luyện thanh dùng để rèn luyện phát triển giọng, phát triển các kỹ thuật thanh 
nhạc khác nhau như: hát liền giọng (cantilena), hát nảy (staccato), hát nhanh nhiều nốt 
(passage), hát từ to tới nhỏ (diminuendo), hát từ nhỏ tới to (crescendo), hát rung láy 
(trillo)... và một số kỹ thuật hát khác. Bài tập luyện thanh có những yêu cầu từ dễ tới khó về 
* Email: locthanhnhac@gmail.com 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 20 * 2019 91 
giai điệu, tiết tấu, tốc độ, các quãng, chuyển điệu... Tập hát luyện thanh bằng những nguyên 
âm khác nhau nhưng thường hay sử dụng nguyên âm a, ô, ê và kết hợp với các phụ âm m, n, 
l để hỗ trợ phát âm tích cực. Ngoài ra cũng có thể đọc theo nốt nhạc đối với những bài có 
tốc độ chậm, nốt nhạc có trường độ tương đối dài. 
2. Các dạng bài luyện thanh 
 Bài tập luyện thanh hiện nay được sử dụng của rất nhiều tác giả khác nhau và đã được 
biên soạn thành tuyển tập như: 
- Abt F. Trường phái ca hát. Những bài tập chọn lọc cho giọng hát với đàn piano 
- Abt F. Trường phái ca hát thực hành 
- Aspelund D. Tuyển tập những bài luyện thanh thế kỉ XVIII – XX cho giọng cao 
- Bona P. 100 bài luyện thanh cho giọng nữ cao và nam cao 
- Bodoni M. Ba bài luyện tập và 12 bài luyện thanh mới cho giọng nam trung 
- Deidler GG. Nghệ thuật ca hát. 40 giai điệu cho giọng cao và phần đệm piano 
- Concone G. 50 bài tập luyện thanh có phần đệm piano cho giọng trung 
- Panofka. 24 bài Vocalise thực hành dành cho giọng nữ cao hoặc nữ trung 
 Với sinh viên ngành sư phạm âm nhạc Trường Đại học An Giang, chúng tôi chọn tài 
liệu 50 bài luyện thanh có phần đệm piano dành cho giọng trung của tác giả Concone G 
(Concone (1836). Fifty Lesson For Medium Voice – Vocal). 
3. Phương pháp giảng dạy bài luyện thanh 
3.1. Phương pháp giảng dạy 
 Đối với sinh viên ngành sư phạm âm nhạc, yêu cầu về tiêu chuẩn, chất lượng giọng hát 
khi tuyển sinh đầu vào không được như với ngành đào tạo thanh nhạc ở các trường nghệ 
thuật: các học viện âm nhạc, nhạc viện, trường văn hóa nghệ thuật đào tạo ca sĩ. Chính vì 
vậy, việc giảng dạy môn học thanh nhạc để đảm bảo sinh viên hoàn thiện và phát triển 
giọng hát theo chuẩn đầu ra ngành sư phạm âm nhạc là một thách thức không hề nhỏ đối 
với giảng viên thanh nhạc. Đặt biệt, giọng hát nữ sinh viên vùng miền Tây thường sử dụng 
giọng ở âm khu ngực nhiều trong sinh hoạt ca hát hằng ngày, các bài dân ca với âm vực 
hẹp, hệ thống giảng dạy âm nhạc phổ thông ở khu vực này chưa mạnh dẫn đến kết quả là 
đa số giọng hát nữ nói riêng và các bạn học sinh nói chung ở tuổi trưởng thành thường có 
âm vực giọng hát ở âm khu tự nhiên tương đối hẹp, khi hát gặp nốt hơi cao thì chuyển sang 
giọng đầu một cách tùy tiện. 
 Vì vậy, vai trò của bài luyện thanh đối với dạng người học này là cực kỳ quan trong, nó 
giúp xử lý nốt chuyển giọng và thống nhất âm sắc giọng hát của các âm khu giọng. Tuy 
nhiên, việc này đòi hỏi người giảng viên thanh nhạc cần có phương pháp phù hợp thì mới 
khắc phục được điểm khó này, và nâng cao chất lượng giọng hát sinh viên. 
 Bài viết này giới thiệu bài concone 1 và 2, là 2 bài luyện thanh dành cho đối tượng bước 
đầu làm quen với học thanh nhạc chuyên nghiệp. 
3.1.1. Hướng dẫn thực hành bài concone 1 
 Bài concone 1 ngắn (24 ô nhịp), viết ở giọng Đô trưởng, nhịp C với nhịp độ Moderato 
(vừa phải, 88 nốt đen trong 1 phút) - các đoạn lặp lại nhiều, tiết tấu đơn giản, âm vực quãng 
10, không có quãng nhảy xa bất thường và biến âm, phù hợp với sinh viên bắt đầu học 
thanh nhạc. Điều cần đặc biệt chú trọng là hệ thống các yêu cầu về sắc thái âm nhạc phức 
tạp: to, nhỏ, mạnh, nhẹ, kỹ thuật legato biến đổi liên tục, đa dạng xen lẫn với sự thay đổi về 
92 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
tiết tấu, cao độ. 
 Concone 1 
 Moderato 
Khi thực hành hát bài concone 1, cần chú ý: 
- Hát trên nguyên âm A 
- Phải xướng âm đúng rồi mới bắt đầu hát, chú ý các quãng khó với sinh viên mới bước 
đầu làm quen với xướng âm: quãng 2 thứ: Mi – Fa, Si – Đô, quãng 3 thứ Đô – La đi xuống 
ở ô nhịp 22. 
- Bài này 24 ô nhịp, có thể chia thành nhiều câu hát như sau: 
 Câu 1: 4 ô nhịp, từ nốt Đô ở ô nhịp đầu đến nốt Mí ở ô nhịp 4. Khi hát câu này cần chú 
ý dấu legato từ nốt đô đến nốt Sol, legato từ La đến Mí; ký hiệu P (piano: hát khẽ) ở nốt đô, 
ký hiệu hát lớn dần từ nốt đô đến nốt Rê, lớn nhất ở nốt Mi, sau đó nhỏ dần từ Mi đến Sol, 
ngừng tiếng (dấu lặng đen) có thể lấy hơi nhẹ, và hát tiếp nốt La (chú ý kí hiệu P ở nốt La) 
đến nốt Mí theo cường độ lớn dần, lớn nhất đến nốt Đô và nhỏ dần đến nốt Mí. Đặt biệt chú 
ý cường độ của nốt Sol ở cuối ô nhịp 2 phải bằng cường độ nốt La ở đầu ô nhịp 3, tạo âm 
sắc đồng nhất từ nốt Đô đầu tiên đến nốt Mí cuối câu hát này. Việc tuân thủ các yêu cầu về 
sắc thái trên là rất quan trọng, giúp giải quyết nốt chuyển giọng, trong việc thống nhất âm 
sắc giọng hát từ nốt Đô ở ô nhịp 1 đến nốt Mi ở ô nhịp 4. 
 Câu 2: 4 ô nhịp, từ nốt Mí ô nhịp 5 đến nốt Rê ô nhịp 8, cách hát tương tự câu 1, đảm 
bảo thống nhất âm sắc từ nốt Mi ô nhịp 6 xuống nốt Rê ô nhịp 9. 
 Câu 3: 4 ô nhịp, từ nốt Sol ô nhịp 9 đến nốt Đô ô nhịp 12 
 Câu 4: 4 ô nhịp, từ nốt Sol ô nhịp 13 đến nốt Rê ô nhịp 16 
 Câu 5: 4 ô nhịp, từ nốt Đô ô nhịp 17 đến nốt Mí ô nhịp 20 
 Câu 6: 4 ô nhịp, từ nốt Mí ô nhịp 21 đến nốt Đô ở ô nhịp 24 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 20 * 2019 93 
 Cách hướng dẫn hát câu 3 đến câu 6 tương tự câu 1, 2 
- Tập kỹ từng câu rồi ghép thành bài 
3.1.2. Hướng dẫn thực hành bài concone 2 
 Bài concone 2 ngắn (28 ô nhịp), viết ở giọng Sol trưởng, nhịp độ moderato (vừa phải, 
88 nốt đen trong 1 phút), các đoạn lặp lại nhiều, tiết tấu đơn giản, âm vực quãng 9, không 
có quãng nhảy xa bất thường và biến âm, phù hợp với sinh viên bắt đầu học thanh nhạc. 
 Moderato 
Khi thực hành hát bài concone 2, cần chú ý: 
- Hát trên nguyên âm A 
Phải xướng âm đúng rồi mới bắt đầu hát, chú ý các quãng khó với sinh viên mới bước đầu 
làm quen với xướng âm: quãng 2 thứ Mi – Fa, Si – Đô, quãng 3 thứ Đô – La đi xuống ở ô 
nhịp 26. 
Bài concone 2 nên nhóm từng 2 ô nhịp theo yêu cầu xử lý sắc thái cường độ. 
 Có thể chia bài concone 2 thành 3 câu hát như sau: 
 Câu 1: Từ ô nhịp 1 đến ô nhịp 8. 
 Ô nhịp 1 bắt đầu với sắc thái P ở nốt Sol, sắc thái lớn nhất ở phách thứ 4 của nốt Sol và 
phách thứ 1 của nốt La, trở về sắc thái nhỏ nhất ở phách thứ 3 của nốt La, có thể tạm ngưng 
94 TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÚ YÊN 
(lấy hơi nhanh) ở dấu lặng đen, sau đó bắt đầu với sắc thái P ở nốt La ô nhịp thứ 3, sắc thái 
lớn nhất ở phách thứ 4 của nốt La và phách thứ 1 của nốt Si, trở về sắc thái nhỏ nhất ở 
phách thứ 3 của nốt Si, có thể tạm ngưng (lấy hơi nhanh) ở dấu lặng đen, sau đó bắt đầu với 
sắc thái P ở nốt Si ô nhịp thứ 5, sắc thái lớn nhất ở phách thứ 4 của nốt Si và phách thứ 1 
của nốt Đô, trở về sắc thái nhỏ nhất ở phách thứ 3 của nốt Đô, lấy hơi và hát nhỏ dần đến 
nốt Fa ô nhịp 8. Khi thực hiện tốt các yêu cầu sắc thái cường độ vừa phân tích như trên, 
người hát sẽ có được màu sắc âm thanh thống nhất từ nốt đầu tiên đến nốt cuối ở câu hát 
này. 
 Câu 2: từ ô nhịp 9 đến ô nhịp 20. 
 Cách xử lý yêu cầu về sắc thái cường độ của câu 2 cũng giống câu 1, theo từng nhóm 2 
ô nhịp, trên cơ sở đó sẽ có được màu sắc âm thanh thống nhất từ nốt Rê ô nhịp 9 đến nốt Mi 
ô nhịp 16, và từ nốt Mi ô nhịp 16 xuống nốt Fa ô nhịp 20. 
 Câu 3: từ ô nhịp 21 đến ô nhịp 28 
 Cách xử lý yêu cầu về sắc thái cường độ của câu 2 cũng giống câu 1 và câu 2, trên cơ sở 
đó sẽ có được màu sắc âm thanh thống nhất từ nốt Sol ô nhịp 21 đến nốt Đô ô nhịp 26, và từ 
nốt Đô ô nhịp 26 xuống nốt Sol ô nhịp 28. Cần chú ý các quãng 2 thứ Mi- Fa, Si – Đô và 
quãng 3 thứ Đô – La đi xuống ở ô nhịp 26. 
 Với sinh viên ngành âm nhạc thì yêu cầu tự học, tự rèn luyện thực hành chuyên môn 
đóng vai trò rất quan trọng. 
 Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh. Tất cả các khái niệm về âm nhạc vốn trừu tượng 
đều phải được âm thanh hóa trong quá trình giảng dạy, yêu cầu này là đối với tất cả các 
môn học chuyên ngành âm nhạc. 
 Với môn học thanh nhạc, môn học có tính thực hành thì chúng tôi không dạy riêng phần 
lý thuyết, mà tất cả các nội dung lý thuyết đều được lồng vào quá trình dạy thực hành, được 
giảng viên minh họa cụ thể, chính xác bằng giọng hát của mình. Nội dung phần học lý 
thuyết được gửi trước cho sinh viên nghiên cứu, sau đó giảng viên sẽ hướng dẫn, thị phạm 
trong quá trình dạy thực hành. 
Khi dạy bài luyện thanh, chúng tôi thực hiện theo các bước sau: 
- Hướng dẫn sinh viên xướng âm chính xác bài luyện thanh 
- Nghiên cứu các yêu cầu về sắc thái thông qua các thuật ngữ, ký hiệu trong bài 
- Hướng dẫn cả nhóm hát từng câu, giảng viên thị phạm trước, sinh viên hát theo sau, sau 
đó ghép thành bài 
- Hướng dẫn, sửa bài cho từng sinh viên 
- Sau vài tuần, có thể cho sinh viên nghe bài mẫu để tham khảo thêm. 
3.2. Phương pháp kiểm tra và đánh giá 
 Vì tầm quan trong cũng như độ khó của dạng bài luyện tập này (trong hệ thống các bài 
luyện tập thanh nhạc: câu luyện thanh, bài luyện thanh và tác phẩm thanh nhạc), nên mỗi 
học kỳ chúng tôi chỉ cho sinh viên học 01 bài luyện thanh. 
 Việc kiểm tra đánh giá là thường xuyên, bất kỳ với từng cá nhân kết hợp với việc sửa 
bài của giảng viên. Kết quả đánh giá được thể hiện bằng điểm số sau nhận xét của giảng 
viên đối với việc thực hiện yêu cầu chuyên môn của sinh viên. Điểm tổng kết học phần 
thanh nhạc được tính bằng trung bình cộng điểm các bài kiểm tra cộng với điểm thi cuối kỳ, 
tỉ lệ là 50/50. Việc kiểm tra thường xuyên, bất kỳ giúp sinh viên phải thường xuyên luyện 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 20 * 2019 95 
tập ở nhà và giúp giảng viên kịp thời giúp đỡ, uốn nắn những sai sót chuyên môn của sinh 
viên. Đây là yêu cầu quan trọng, phù hợp với đặc thù môn học có tính thực hành như môn 
thanh nhạc 
 Trong 2 tuần đầu tiên, sinh viên phải hoàn thành phần xướng âm vỡ bài. Các tuần tiếp 
theo cho đến gần cuối học kỳ, sinh viên hoàn thiện các yêu cầu về sắc thái to, nhỏ, mạnh 
nhẹ, legato, lấy hơi, yêu cầu về thống nhất màu sắc âm thanh trong câu hát. 
 Cuối học kỳ sẽ thi 01 bài concone và 01 tác phẩm thanh nhạc với phần đệm đàn của 
giảng viên phụ trách đệm đàn. 
4. Kết luận 
 Việc nghiên cứu nâng cao chất lượng giảng dạy bài luyện thanh, góp phần quan trọng 
trong việc hình thành và phát triển giọng hát cho sinh viên. Qua 3 khóa đào tạo đầu tiên, kết 
quả phản hồi từ sinh viên và đồng nghiệp và thực tế đánh giá trên lớp là rất tích cực, đã cho 
thấy tiến bộ rõ rệt về tỉ lệ đạt theo chuẩn đầu ra về giọng hát của sinh viên học môn thanh 
nhạc. Góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên âm nhạc của nhà trường, cũng như 
bổ sung vào giáo trình giảng dạy thanh nhạc sinh viên ngành sư phạm âm nhạc 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Concone (1836). Fifty Lesson For Medium Voice - Vocal. Schirmer’s Library of 
 Musical Classics. 
[2] Hồ Mộ La (2002). Phương pháp sư phạm thanh nhạc.Trường ĐHNT Quân đội. 
[3] Mai Khanh (1997). Sách học thanh nhạc. NXB Trẻ. 
[4] Ngô Thị Nam (2004). Giáo trình hát.NXB ĐHSP Hà Nội. 
[5] Nguyễn Trung Kiên (1998). Phương pháp sư phạm thanh nhạc. Nhạc viện Hà Nội. 
[6] Nguyễn Trung Kiên (1982). Phương pháp học hát. NXB Văn Hóa. 
[7] Nguyễn Thị Nhung (1997). Hình thức âm nhạc. NXB Giáo dục. 
[8] Nhiều tác giả (2008). Tuyển tập Romance. 
[9] Quang Phác (2006). 100 bài hát Việt Nam. NXB Hà Nội 
 (Ngày nhận bài: 30/10/2018; ngày phản biện: 26/11/2018; ngày nhận đăng:04/01/2019 )