Một số biện pháp phát triển kĩ năng hội thoại cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 4-5 tuổi tại gia đình

Khó khăn về kĩ năng giao tiếp là một trong những khiếm khuyết cốt lõi của trẻ rối loạn phổ tự kỉ (RLPTK). Trong

đó, kĩ năng hội thoại (KNHT) là kĩ năng trẻ RLPTK gặp khó khăn hơn cả. Giai đoạn 4-5 tuổi là giai đoạn trẻ đã có

những nền tảng để phát triển KNHT một cách mạnh mẽ. Vì vậy, thời điểm này nhà giáo dục và cha mẹ cần quan tâm

phát triển KNHT cho trẻ RLPTK để giúp con tích cực hòa nhập cộng đồng, mở rộng việc kết nối với xã hội sau này.

Cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc chăm sóc, giáo dục cho trẻ RLPTK phát triển về mọi mặt. Cách thức hội

thoại của cha mẹ ảnh hưởng lớn đến KNHT của trẻ trong quá trình giao tiếp. Một số nghiên cứu cho thấy, hướng dẫn

cha mẹ phát triển KNHT cho con sẽ giúp tăng hiệu quả KNHT. Trong cuốn Teaching social communication to

children with autism, cẩm nang dành cho cha mẹ, tác giả Brooke và Anna (2009) đã hướng dẫn cha mẹ sử dụng các

kĩ thuật phát triển kĩ năng giao tiếp xã hội cho trẻ tự kỉ, như: theo sự dẫn dắt của trẻ, bắt chước trẻ, làm mẫu và mở

rộng ngôn ngữ. Tác giả Colleen và cộng sự (2019) cũng đã chỉ ra rằng: cha mẹ có vai trò quan trọng giúp phát triển

các kĩ năng chú ý chung, giao tiếp, ngôn ngữ cho trẻ RLPTK. Trong bài báo của tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Anh và

Nguyễn Thị Thúy Hằng (2018) cũng đề cập việc phối hợp với phụ huynh trong quá trình phát triển kĩ năng giao tiếp

cho trẻ. Nhóm tác giả cho rằng, việc phối hợp giữa cha mẹ và giáo viên để can thiệp tại nhà cho trẻ là rất quan trọng,

góp phần giúp trẻ có thể chiếm lĩnh được kĩ năng nhanh hơn và khái quát kĩ năng được học qua các môi trường khác

nhau. Tác giả Nguyễn Thị Thanh (2014) đề cập biện pháp “phối hợp với phụ huynh”. Trong đó, nhà chuyên môn

cần hỗ trợ cha mẹ trẻ tự kỉ, giúp họ có kiến thức và đặc biệt là kĩ năng giao tiếp với con gồm các nội dung: cung cấp

thông tin thông qua tài liệu, giải thích nội dung tài liệu cho cha mẹ trẻ, hướng dẫn kĩ năng cho cha mẹ trẻ thông qua

hướng dẫn, làm mẫu, băng hình. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, cha mẹ trẻ RLPTK đang thiếu các hướng dẫn

về những biện pháp phát triển KNHT cho trẻ tại gia đình.

Vì vậy, bài báo đề xuất các biện pháp hướng dẫn cha mẹ phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi ở môi trường

gia đình; đồng thời, trình bày kết quả thực nghiệm các biện pháp này trên 2 trẻ RLPTK để chứng minh tính hiệu quả

của các biện pháp đã đề xuất.

Download

Trang 1

Trang 2

Trang 3

Trang 4

Trang 5

5 trang baonam 03/01/2022 10320

Download

Bạn đang xem tài liệu "Một số biện pháp phát triển kĩ năng hội thoại cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 4-5 tuổi tại gia đình", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

Tóm tắt nội dung tài liệu: Một số biện pháp phát triển kĩ năng hội thoại cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 4-5 tuổi tại gia đình

VJE Tạp chí Giáo dục, Số 491 (Kì 1 - 12/2020), tr 44-48 ISSN: 2354-0753 
44 
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG HỘI THOẠI 
CHO TRẺ RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỈ 4-5 TUỔI TẠI GIA ĐÌNH 
Phí Thị Thủy 
Học viên cao học K28 - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 
Email: phithithuydhsp@gmail.com 
Article History 
Received: 17/10/2020 
Accepted: 06/11/2020 
Published: 05/12/2020 
Keywords 
tutorial, conversational skill, 
guides for parents, families, 
parents of children with 
disabilities. 
ABSTRACT 
Children with autism spectrum disorders have many difficulties in 
conversation. Many children with autism spectrum disorders do not know 
how to initiate, develop, expand, maintain and end a conversation either. 
Some of them could not focus on the topic of the conversation, could not pay 
attention to the person who is talking to them and could not show gestures 
and attitude clearly in conversation which makes their conversation poor. 
Parents play an important role in developing conversational skills for children 
with children with autism spectrum disorders. This research presents 
experimental results of some methods to guide parents to develop 
conversation skills for children with children with autism spectrum disorders 
at home. The results showed that the children who participated in the research 
had a clear and significant improvement in conversational skills. They could 
open, maintain and end conversations themselves. 
1. Mở đầu 
Khó khăn về kĩ năng giao tiếp là một trong những khiếm khuyết cốt lõi của trẻ rối loạn phổ tự kỉ (RLPTK). Trong 
đó, kĩ năng hội thoại (KNHT) là kĩ năng trẻ RLPTK gặp khó khăn hơn cả. Giai đoạn 4-5 tuổi là giai đoạn trẻ đã có 
những nền tảng để phát triển KNHT một cách mạnh mẽ. Vì vậy, thời điểm này nhà giáo dục và cha mẹ cần quan tâm 
phát triển KNHT cho trẻ RLPTK để giúp con tích cực hòa nhập cộng đồng, mở rộng việc kết nối với xã hội sau này. 
Cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc chăm sóc, giáo dục cho trẻ RLPTK phát triển về mọi mặt. Cách thức hội 
thoại của cha mẹ ảnh hưởng lớn đến KNHT của trẻ trong quá trình giao tiếp. Một số nghiên cứu cho thấy, hướng dẫn 
cha mẹ phát triển KNHT cho con sẽ giúp tăng hiệu quả KNHT. Trong cuốn Teaching social communication to 
children with autism, cẩm nang dành cho cha mẹ, tác giả Brooke và Anna (2009) đã hướng dẫn cha mẹ sử dụng các 
kĩ thuật phát triển kĩ năng giao tiếp xã hội cho trẻ tự kỉ, như: theo sự dẫn dắt của trẻ, bắt chước trẻ, làm mẫu và mở 
rộng ngôn ngữ. Tác giả Colleen và cộng sự (2019) cũng đã chỉ ra rằng: cha mẹ có vai trò quan trọng giúp phát triển 
các kĩ năng chú ý chung, giao tiếp, ngôn ngữ cho trẻ RLPTK. Trong bài báo của tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Anh và 
Nguyễn Thị Thúy Hằng (2018) cũng đề cập việc phối hợp với phụ huynh trong quá trình phát triển kĩ năng giao tiếp 
cho trẻ. Nhóm tác giả cho rằng, việc phối hợp giữa cha mẹ và giáo viên để can thiệp tại nhà cho trẻ là rất quan trọng, 
góp phần giúp trẻ có thể chiếm lĩnh được kĩ năng nhanh hơn và khái quát kĩ năng được học qua các môi trường khác 
nhau. Tác giả Nguyễn Thị Thanh (2014) đề cập biện pháp “phối hợp với phụ huynh”. Trong đó, nhà chuyên môn 
cần hỗ trợ cha mẹ trẻ tự kỉ, giúp họ có kiến thức và đặc biệt là kĩ năng giao tiếp với con gồm các nội dung: cung cấp 
thông tin thông qua tài liệu, giải thích nội dung tài liệu cho cha mẹ trẻ, hướng dẫn kĩ năng cho cha mẹ trẻ thông qua 
hướng dẫn, làm mẫu, băng hình. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, cha mẹ trẻ RLPTK đang thiếu các hướng dẫn 
về những biện pháp phát triển KNHT cho trẻ tại gia đình. 
Vì vậy, bài báo đề xuất các biện pháp hướng dẫn cha mẹ phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi ở môi trường 
gia đình; đồng thời, trình bày kết quả thực nghiệm các biện pháp này trên 2 trẻ RLPTK để chứng minh tính hiệu quả 
của các biện pháp đã đề xuất. 
2. Kết quả nghiên cứu 
2.1. Khái niệm kĩ năng hội thoại 
KNHT là kĩ năng ngôn ngữ mà người nói hồi đáp lại yếu tố kích thích tiền đề có tính chất ngôn ngữ nhưng không 
cùng sự tương ứng từ đầu tới cuối hoặc không cùng dạng ngôn ngữ với yếu tố tiền đề này (Nguyễn Xuân Hải và 
cộng sự, 2019). Kết quả của hành vi hội thoại thường là “phần thưởng” mang tính chất xã hội như lời khen, sự chú 
ý từ người nghe. 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 491 (Kì 1 - 12/2020), tr 44-48 ISSN: 2354-0753 
45 
2.2. Đặc điểm kĩ năng hội thoại của trẻ rối loạn phổ tự kỉ 
Trẻ RLPTK thường có khiếm khuyết trong khả năng khái quát và duy trì hội thoại với người khác. KNHT kém 
thể hiện ở chỗ trẻ RLPTK thường có những tương tác không phù hợp với bạn bè và các thành viên trong gia đình 
(American Psychiatric Association, 2013). Trong nghiên cứu của Mari Wiklunk (2016) cho thấy: 84% trong số trẻ 
tham gia nghiên cứu có yếu kém về giao tiếp mắt; 38% có khó khăn về lời nói; 35% có khó khăn trong  ...  tuổi tại gia đình 
Các nhóm biện pháp hướng dẫn cha mẹ tại gia đình được đề xuất dựa trên đặc điểm trẻ RLPTK, phù hợp với lứa 
tuổi trẻ RLPTK 4-5 tuổi và điều kiện của môi trường gia đình tại Việt Nam. Cụ thể: 
- Biện pháp 1: Hướng dẫn cha mẹ đánh giá KNHT của trẻ RLPTK 4-5 tuổi. Ở biện pháp này, cha mẹ sẽ được 
hướng dẫn tìm hiểu đặc điểm, cách thức giao tiếp của trẻ tại các môi trường khác nhau. Ngoài ra, cha mẹ sẽ được 
hướng dẫn sử dụng phiếu đánh giá KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi để đánh giá các mức độ hội thoại liên quan đến 
mở đầu cuộc hội thoại, duy trì cuộc hội thoại và kết thúc cuộc hội thoại của trẻ, để từ đó phân tích điểm mạnh và hạn 
chế về KNHT của trẻ RLPTK. 
- Biện pháp 2: Hướng dẫn cha mẹ xây dựng kế hoạch phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi. Biện pháp này 
sẽ hướng dẫn cha mẹ xác định mục tiêu, nội dung từng kĩ năng, các hoạt động cho mỗi mục tiêu, phương pháp, kĩ 
thuật, đồ dùng học liệu sử dụng trong việc thực hiện mục tiêu phát triển KNHT. Cha mẹ được hướng dẫn lập kế 
hoạch xây dựng mục tiêu ngắn hạn và mục tiêu dài hạn, đề ra phương pháp, cách tiến hành các mục tiêu phát triển 
KNHT cho trẻ RLPTK, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả can thiệp cho trẻ. 
- Biện pháp 3: Hướng dẫn cha mẹ các kĩ thuật phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi. Cha mẹ sẽ được cung 
cấp tài liệu về các kĩ thuật phát triển KNHT thông qua việc phân tích ví dụ và hướng dẫn cha mẹ thực hành từng 
nhóm kĩ thuật. Các nhóm kĩ thuật này gồm: kĩ thuật trong phương pháp INREAL (học tập thông qua tương tác), các 
kĩ thuật của JASPER (phương pháp chú ý chung, chơi tượng trưng, gắn kết và quy định), kĩ thuật hướng dẫn chơi 
R.O.C.K (Repeat - Opportunity - Cue - Keep it simple: Nhắc lại - Tạo cơ hội - Gợi ý - Đơn giản hóa). 
- Biện pháp 4: Hướng dẫn cha mẹ lựa chọn và sử dụng hệ thống các bài tập phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-
5 tuổi. Cung cấp và hướng dẫn cha mẹ sử dụng hệ thống các bài tập phát triển kĩ năng mở đầu cuộc hội thoại, duy trì 
cuộc hội thoại và kết thúc cuộc hội thoại phù hợp với đặc điểm KNHT của trẻ RLPTK (xem bảng 1): 
Bảng 1. Danh sách bài tập phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi 
STT Kĩ năng Tên bài tập 
1 
Kĩ năng mở đầu cuộc hội thoại 
Chào hỏi 
2 Hát chào theo bài hát “Chim vành khuyên” 
3 Đến chơi nhà bạn 
4 Thể hiện nhu cầu 
5 Đặt câu hỏi “Cái gì đây?” 
6 Đặt câu hỏi “Cái gì đâu rồi?” 
7 Tự giới thiệu tên, tuổi, nơi ở 
8 
Kĩ năng duy trì nội dung hội thoại 
Nhìn vào người đối thoại 
9 Diễn tả khuôn mặt khi hội thoại 
10 Đáp lại cử chỉ điệu bộ 1 
11 Đáp lại cử chỉ điệu bộ 2 
12 Đáp lời hội thoại 
13 Chờ đến lượt mình 
14 Lần lượt 
15 Luân phiên hội thoại 1 
16 Luân phiên hội thoại 2 
17 Luân phiên và trả lời khi hội thoại 1 
18 Luân phiên và trả lời khi hội thoại 2 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 491 (Kì 1 - 12/2020), tr 44-48 ISSN: 2354-0753 
46 
19 Nói chủ động 
20 
Kĩ năng kết thúc cuộc hội thoại 
Nhận biết cảm xúc 
21 Dừng hội thoại 
22 Tạm biệt 
- Biện pháp 5: Hướng dẫn cha mẹ các hoạt động khái quát hóa KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi. Hướng dẫn cha 
mẹ sử dụng phần mở rộng trong những bài tập cũng như phát huy sự sáng tạo các hoạt động phát triển KNHT nhằm 
giúp trẻ RLPTK sử dụng được các KNHT trong nhiều bối cảnh khác nhau như: tại gia đình, tại trường học, trong 
cộng đồng. Biện pháp giúp cha mẹ lập kế hoạch cho việc phát triển KNHT qua nhiều môi trường khác nhau thông 
qua các tình huống cụ thể và hướng dẫn bằng cách làm mẫu cho cha mẹ. Biện pháp cũng đưa ra những hướng dẫn 
cha mẹ để thực hành và luôn có sự điều chỉnh để giúp cha mẹ hoàn thiện các kĩ năng. 
2.4. Kết quả thực nghiệm các biện pháp phát triển kĩ năng hội thoại cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 4-5 tuổi tại gia đình 
Thực nghiệm các biện pháp phát triển KNHT được tiến hành trên 2 trẻ RLPTK 4-5 tuổi. 2 trẻ được đánh giá 
trước thực nghiệm bằng phiếu đánh giá KNHT nhằm xác định các đặc điểm KNHT của trẻ. Phiếu đánh giá mức độ 
KNHT trước thực nghiệm như tại bảng 2: 
Bảng 2. Phiếu đánh giá mức độ KNHT của trẻ RLPTK 
Mức độ 
Mức điểm các kĩ năng 
Mở đầu cuộc hội thoại Duy trì cuộc hội thoại Kết thúc cuộc hội thoại 
Tốt 13-15 25-30 6 
Khá 10-12 19-24 5 
Trung bình 7-9 13-18 4 
Yếu 4-6 7-12 3 
Kém 1-3 1-6 1-2 
Quá trình thực nghiệm: 
- Lựa chọn 1 trẻ RLPTK 4-5 tuổi và tiến hành thực nghiệm trong 6 tháng. 
- Nội dung: Xây dựng kế hoạch can thiệp trong 6 tháng và lồng ghép các biện pháp hướng dẫn cha mẹ tại gia đình. 
2.4.1. Thông tin chung về đối tượng thực nghiệm 
- Họ và tên: N.T.V, giới tính: Nam. 
- Ngày sinh: 5/2/2016; dạng tật: RLPTK mức độ trung bình. 
- Hoàn cảnh gia đình: V là con trai út trong gia đình có bố, mẹ, anh trai và chị gái. Cả bố, mẹ đều rất quan tâm 
chăm sóc V. Cả gia đình V đều sẵn sàng tham gia vào việc chăm sóc giáo dục cho V. Trong quá trình mang thai mẹ 
V có sức khỏe hoàn toàn bình thường, không có bất kì biểu hiện bất thường nào, con sinh ra đủ tháng đủ ngày. Tuy 
nhiên, trong quá trình chăm sóc con, mẹ phát hiện những biểu hiện chậm và bất thường. Đến 3 tuổi mẹ cho V đi 
khám tại Bệnh viện nhi Trung ương và được kết luận cháu có biểu hiện của RLPTK. V đi học mầm non và can thiệp 
cá nhân theo giờ với giáo viên giáo dục đặc biệt. 
2.4.2. Kết quả đánh giá kĩ năng hội thoại trước thực nghiệm của N.T.V 
Qua quan sát trực tiếp, giao tiếp trực tiếp và qua phỏng vấn cha mẹ, giáo viên của V, chúng tôi đã đánh giá KNHT 
của V thời điểm trước thực nghiệm ở bảng 3. 
Bảng 3. Đánh giá KNHT của N.T.V trước thực nghiệm 
Kĩ năng Tổng điểm Mức độ 
Mở đầu cuộc hội thoại 5 Yếu 
Duy trì cuộc hội thoại 12 Yếu 
Kết thúc cuộc hội thoại 3 Yếu 
Dựa vào bảng đánh giá trên, có thể thấy KNHT của V ở mức độ yếu. V đạt mức yếu ở tất cả các kĩ năng nhỏ của 
KNHT. Những kĩ năng tốt nhất của V cũng chỉ dừng lại ở mức 2 điểm (thực hiện được với sự hỗ trợ). Trong đó V 
yếu nhất ở kĩ năng Mở đầu cuộc hội thoại. Tất cả các tiêu chí đều đạt điểm 1 (không thực hiện được ngay cả khi 
được hỗ trợ). V chưa có các kĩ năng chào hỏi đơn giản, chưa đặt câu hỏi trong các tình huống giao tiếp đơn giản. V 
cũng chưa chủ động khởi xướng một cuộc hội thoại mới khi giao tiếp. Vì vậy, kĩ năng Mở đầu cuộc hội thoại là kĩ 
năng quan trọng cần phải tác động thay đổi giúp V tham gia vào cuộc hội thoại tốt hơn. Ngoài ra, kĩ năng Duy trì 
cuộc hội thoại của V cũng gặp nhiều hạn chế. Trong quá trình hội thoại, V chưa nhìn vào người đối thoại, V không 
sử dụng cử chỉ điệu bộ để giao tiếp và thu hút sự chú ý trong quá trình hội thoại, V cũng không hiểu cử chỉ điệu bộ 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 491 (Kì 1 - 12/2020), tr 44-48 ISSN: 2354-0753 
47 
cử người đối thoại. Tuy nhiên, thi thoảng V nói đúng nội dung cuộc hội thoại, trả lời được câu hỏi đơn giản đúng nội 
dung. V chưa có sự chờ đợi đến lượt mình và thi thoảng nói trôi chảy lưu loát về những thứ đã biết. V cũng chưa có 
các kĩ năng Kết thúc cuộc hội thoại, vì V không hiểu cử chỉ điệu bộ của người khác nên chưa biết mình phải dừng 
cuộc hội thoại khi người khác thấy chán nản; V cũng chưa chủ động trong việc chào tạm biệt hay tự kết thúc cuộc 
hội thoại của mình. 
2.4.3. Xây dựng kế hoạch phát triển kĩ năng hội thoại của N.T.V 
Kế hoạch giáo dục cá nhân của V trong 6 tháng (năm học 2019-2020) với mục tiêu phát triển KNHT như tại 
bảng 4: 
Bảng 4. Bảng mục tiêu kế hoạch phát triển KNHT của N.T.V 
Mục tiêu mở đầu cuộc hội thoại 
Biết chủ động chào, giới thiệu tên 
Biết chủ động đặt câu hỏi 
Biết đưa ra một nội dung hội thoại mới 
Mục tiêu duy trì cuộc hội thoại 
Biết lắng nghe hội thoại 
Biết chờ đến lượt hội thoại của mình 
Biết nói đúng chủ đề hội thoại 
Biết luân phiên lượt lời khi hội thoại 
Phối hợp cử chỉ khi tham gia hội thoại 
Mục tiêu kết thúc cuộc hội thoại 
Biết dừng hội thoại khi được yêu cầu 
Biết chào tạm biệt khi kết thúc hội thoại 
2.4.4. Quá trình thực nghiệm tác động 
- Chuẩn bị tổ chức thực nghiệm: 
+ Lập kế hoạch trong thời gian 6 tháng. 
+ Xác định mục tiêu: Hướng dẫn trẻ tương tác cùng cha mẹ, anh chị em trong gia đình; Rèn khả năng trả lời các 
câu hỏi đơn giản như: Ai? Cái gì? Con gì?; Sử dụng các từ: đến lượt mẹ, đến lượt con; Mở rộng vốn từ trong khi 
chơi; Lựa chọn trò chơi; Sử dụng các trò chơi giúp trẻ có nhiều cơ hội tương tác, trao đổi với cha mẹ; Nên sử dụng 
đa dạng các phương tiện tổ chức trò chơi, nâng dần độ khó và giảm dần sự hỗ trợ. 
+ Lựa chọn biện pháp tổ chức: Cha mẹ nên sử dụng hỗ trợ trực quan trong khi tổ chức các hoạt động chơi cho 
trẻ. Ví dụ, sử dụng video, tranh ảnh, sử dụng mũ để trẻ nhận ra lượt của mình và lượt của mẹ. Bên cạnh đó trong quá 
trình tương tác, cha mẹ cần sử dụng các kĩ thuật phát triển KNHT để đạt hiệu quả cao khi tương tác với trẻ. Sắp xếp 
môi trường phù hợp, có cấu trúc rõ ràng, lựa chọn đồ dùng đồ chơi gây hứng thú. Luôn chờ đợi, tạo cơ hội cho trẻ 
chủ động, bắt chước hành động, âm thanh của trẻ, mở rộng câu và sửa lại những câu chưa đúng của trẻ. 
- Tiến hành tổ chức các hoạt động của bài tập: Cha mẹ cần thực hiện các bài tập theo đúng quy trình sau: (1) Khởi 
động trước khi thực hiện bài tập, giúp trẻ thoải mái, thư giãn, sẵn sàng tham gia các hoạt động; (2) Cha mẹ giới thiệu 
về nội dung của bài tập; (3) Cha mẹ làm mẫu; (4) Hỗ trợ trẻ thực hành chơi, giảm dần sự hỗ trợ giúp trẻ độc lập trong 
các hoạt động, tăng dần độ khó và mở rộng hoạt động cho trẻ, giúp trẻ thực hành trong nhiều tình huống khác nhau, 
luôn chờ đợi trẻ và đưa ra gợi ý phù hợp; (5) Kết thúc bài tập, cha mẹ nhận xét, khen ngợi, động viên trẻ. 
- Đánh giá kết quả KNHT: Cha mẹ khen ngợi, động viên trẻ; mở rộng các hoạt động đa dạng theo nhiều cách 
khác nhau với nhiều bối cảnh và phương tiện khác nhau và thực hiện bài tập nhiều lần (nếu trẻ hứng thú). 
2.4.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm (xem bảng 5 và 6): 
Bảng 5. Kết quả KNHT của N.T.V sau thực nghiệm 
Kĩ năng Tổng điểm Mức độ 
Mở đầu cuộc hội thoại 8 Trung bình 
Duy trì cuộc hội thoại 20 Khá 
Kết thúc cuộc hội thoại 4 Trung bình 
Bảng 6. Bảng so sánh kết quả KNHT của trẻ N.T.V trước và sau thực nghiệm 
Kĩ năng 
Trước thực nghiệm Sau thực nghiệm 
Tổng điểm Mức độ Tổng điểm Mức độ 
Mở đầu cuộc hội thoại 5 Yếu 8 Trung bình 
Duy trì cuộc hội thoại 12 Yếu 20 Khá 
Kết thúc cuộc hội thoại 3 Yếu 4 Trung bình 
VJE Tạp chí Giáo dục, Số 491 (Kì 1 - 12/2020), tr 44-48 ISSN: 2354-0753 
48 
Bảng 5 và 6 cho thấy rõ sự tiến bộ rõ rệt trong KNHT của N.T.V. Kĩ năng có sự tiến bộ vượt bậc là Duy trì cuộc 
hội thoại, có sự nhảy vọt từ mức yếu lên mức khá, tăng 8 điểm so với trước thực nghiệm (từ 12 lên 20 điểm). Trẻ V 
có thể thực hiện được tất cả các tiểu mục khi có sự hỗ trợ của cha mẹ. Với kĩ năng Mở đầu cuộc hội thoại và kĩ năng 
Kết thúc cuộc hội thoại V cũng có sự tiến bộ từ mức yếu lên mức trung bình. V từ cậu bé chưa thể thực hiện được 
các mục tiêu đã có thể chủ động thực hiện được khi có sự hỗ trợ; đã mạnh dạn, tự tin hơn, vui vẻ khi gặp người thân 
quen, vẫy tay chào hỏi và tạm biệt khi ra về; biết đặt câu hỏi với những thứ chưa biết khi có sự chờ đợi, hướng ánh 
mắt đến con. V cũng biết sử dụng cử chỉ khi tham gia hội thoại. Giáo viên và cha mẹ đều nhận xét con đã có sự thay 
đổi rõ rệt, cởi mở với mọi người xung quanh, vui chơi với bạn, chủ động đưa ra yêu cầu, sử dụng ngôn ngữ lời nói 
thường xuyên hơn. 
2.4.6. Một số kết luận về trường hợp nghiên cứu 
 Sau quá trình vận dụng các biện pháp hướng dẫn cha mẹ phát triển KNHT cho trẻ RLPTK đối với trường hợp 
V, cho thấy V đã mạnh dạn, tự tin hơn, đã biết sử dụng cử chỉ điệu bộ và ngôn ngữ lời nói chủ động, linh hoạt hơn. 
Đặc biệt, KNHT của V đã thay đổi rõ rệt, chủ động hội thoại, duy trì hội thoại, luân phiên hội thoại, kết thúc cuộc 
hội thoại khi có ít sự hỗ trợ. Cha mẹ cũng tự nhận xét bản thân mình đã hiểu con hơn, biết cách tương tác giao tiếp 
cùng con và con tiến bộ rất nhiều. 
3. Kết luận 
Việc hướng dẫn cha mẹ cần bao gồm: đánh giá KNHT, xây dựng kế hoạch phát triển KNHT, sử dụng các kĩ 
thuật hội thoại, sử dụng hệ thống bài tập phát triển KNHT và các hoạt động khái quát hóa cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi 
tại gia đình. Kết quả so sánh trước và sau quá trình thực nghiệm trên 2 trẻ RLPTK điển hình (tại bài viết đưa ra quá 
trình thực nghiệm của trẻ N.T.V đã chứng minh được tính hiệu quả của các biện pháp hướng dẫn cha mẹ trong việc 
phát triển KNHT cho trẻ RLPTK 4-5 tuổi tại gia đình. Do vậy, kết quả này càng góp phần khẳng định được ý nghĩa 
và vai trò của cha mẹ trong quá trình đảm bảo chất lượng chăm sóc, giáo dục và can thiệp cho trẻ RLPTK. 
Tài liệu tham khảo 
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Mannual of Mental Disorder, fifth edition. 
DSM-5. 
Brooke, Anna (2009). Teaching social communication to children with autism - Manual for parents. A Devision 
Guildford Publication. 
Colleen E. Althoff, Caitlin P. Dammann, Sarah J. Hope, Karla K. Ausderau (2019). Parent - Mediated Interventions 
for Children With Autism Spectrum Disorder: A Systematic Review. American Journal of Occupational Therapy. 
Grosberg, Charlop (2017). Teaching conversational speech to children with autism spectrum disoreder using text- 
message prompting. Journal of applied behavior analysis, 50, 789-804. 
Mari Wiklunk (2016). Interactional challenges in conversations with autistic preadolescents: The role of prosody 
and non-verbal communication in other-initiated repairs. Journal of Pragmatics, 94, 76-97. 
Nguyễn Thị Quỳnh Anh, Nguyễn Thị Thúy Hằng (2018). Phát triển kĩ năng giao tiếp cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ: 
Trường hợp nghiên cứu điển hình. Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế, số 
03(47), tr 65-74. 
Nguyễn Thị Thanh (2014). Biện pháp phát triển kĩ năng giao tiếp cho trẻ tự kỉ 3-4 tuổi. Luận án tiến sĩ Giáo dục học, 
Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam. 
Nguyễn Xuân Hải, Nguyễn Nữ Tâm An, Hoàng Văn Tiến, Trần Văn Công, Hồ Thị Huyền Thương, Đỗ Thị Thảo, 
Nguyễn Thị Hoa, Hoàng Thị Lệ Quyên, Phan Thiệu Xuân Giang (2019). Hỗ trợ phục hồi chức năng cho trẻ em 
tự kỉ tại Việt Nam. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 
Sevlever M, Jennifer MG, Ferguson B (2015). Improving Conversational Skills in Children with Autism Spectrum 
Disorders: A Pilot Study of the Teaching Interaction Procedure (TIP). International Journal of School and 
Cognitive Psychology, S1:006.

File đính kèm:

mot_so_bien_phap_phat_trien_ki_nang_hoi_thoai_cho_tre_roi_lo.pdf