Giáo trình Mô đun Quản lý văn hóa - Mĩ thuật

TRƯỜNG CAO ĐẲNG CỘNG ĐỒNG 
 BÀI GIẢNG 
 MÔN HỌC/ MÔ ĐUN: Mĩ thuật 
 NGÀNH/NGHỀ: Quản lý văn hóa 
 ( Áp dụng cho Trình độ trung cấp.) 
 LƯU HÀNH NỘI BỘ 
 NĂM 2017 
 2 
 LỜI GIỚI THIỆU 
 Sự thành công của một chương trình hội nghị, hội thảo hay cuộc họp bị chi 
phối bởi các yếu tố như hệ thống âm thanh ánh sáng, cách trang trí hội trường, 
phối hợp các màu sắc, trong đó trang trí hội trường là một yếu tố quan trọng. Vậy 
làm thế nào để có thể bài trí, sắp xếp sân khấu đúng chuẩn, phù hợp với mục đích 
mỗi một chương trình, ngày hôm nay chúng tôi sẽ hướng dẫn cho bạn những kiến 
thức về cách trang trí hội trường đề bạn có thể có được một không gian hội trường 
như ý muốn. Trước tiên, để trang trí một hội trường cơ quan nhà nước đúng tiêu 
chuẩn, bạn cần phải hiểu được mục đích tác dụng và cách bài trí hội trường. 
 Để có một hội trường như ý muốn, phù hợp với mục đích chương trình. 
Trước khi bài trí sân khấu, trang trí hội trường chúng ta cần tìm hiểu mục đích của 
buổi lễ là gì như: đại hội, lễ kỉ niệm, hội nghị, lễ tổng kết, tọa đàm, để quyết 
định trang trí sao cho phù hợp nhất, mang tới sự thành công cho sự kiện. 
 Bạn phải trang trí vừa đảm bảo quy định trang trí hội trường vừa phù hợp, 
đẹp mắt đảm bảo sự sang trọng, đẳng cấp và tinh tế sao cho xứng tầm với các buổi 
hội nghị hội thảo của các quan chức lãnh đạo cao cấp mà vẫn tôn lên vẻ đẹp không 
gian thể hiện được đẳng cấp và uy thế của công ty, doanh nghiệp. Từ lựa chọn màu 
sắc, bố trí nội thất,từng bước cần được làm một cách tỉ mỉ cẩn trọng nhất. ất cả nội 
thất được sắp xếp một cách phù hợp, đẹp mắt, lựa chọn màu sắc đến ánh sáng, nội 
thất đều được làm một cách tỉ mỉ nhất giúp không gian hội trường thêm phần thông 
thoáng dễ chịu và thoải mái. Việc trang trí cần được xem xét và đặt lên hàng đầu. 
 3 
 MỤC LỤC 
 TRANG 
1. Lời giới thiệu 02 
2. Bài 1: Quy định của Nhà nước về Trang trí khánh tiết. 04 
3 Bài 3. Phương pháp trình bày 8 
4. Chương II. Thực hành 10 
 4 
 Chương I: Lý thuyết 
I. Bài 1: Quy định của Nhà nước về Trang trí khánh tiết. 
 - Vị trí của Quốc kỳ, Đảng kỳ, ảnh, tượng Bác, Logo biểu tượng... 
 - Bố cục, nội dung 
 Quy định trang trí hội trường. Tùy vào mục đích sử dụng khác nhau mà có 
những quy định khác nhau về việc trang trí hội trường. Trang trí hội trường cho cơ 
quan nhà nước không chỉ đòi hỏi yếu tố thẩm mỹ cao mà còn phải đảm bảo được 
tính trang nghiêm, lịch sự cần có của một hội trường. 
 1. Tìm hiểu mục đích trang trí hội trường 
 Cũng giống như thiết kế hội trường thông thường khác, trang trí hội trường 
giúp không gian hội trường trở nên hiện đại và bớt nhàm chán hơn. Khi bạn nắm rõ 
được mục đích trang trí hội trường để làm gì bạn sẽ dễ dàng tiến hành trang trí nó . 
Cụ thể : 
 - Phía trước của hội trường sẽ là sân khấu được trang trí trang trọng, sân 
khấu được thiết kế cao hơn nền hội trường, có lối lên xuống và phông rèm. 
 - Bên dưới của hội trường sẽ được sắp xếp các dãy bàn, ghế dành cho đại 
biết cùng những người tới dự. 
 Vì thế khi bài trí sân khấu, chúng ta cần tìm hiểu mục đích của buổi lễ là gì 
như: đại hội, lễ kỉ niệm, hội nghị, lễ tổng kết, tọa đàm, mà có quyết định trang trí 
sao cho phù hợp nhất, mang tới sự thành công cho sự kiện của hội tường cơ quan 
nhà nước . 
 2. Quy định trang trí hội trường 
 - Dựa theo chiều rộng của hội trường: Cụ thể sẽ có số lượng khoảng bao 
nhiêu người được sắp xếp bên trên sân khấu, vị trí của các nhạc công và các đạo cụ 
được bố trí ra sao? Chúng được sắp xếp trên khuôn viên của sân khấu chính hay 
nên sắp xếp cố định tập trung tại một bên cánh gà của sân khấu. Tương tự như vậy, 
bàn ghế hội trường sẽ được bố trí trên sân khấu sao cho hợp lý? 
 - Dựa theo tầm nhìn của sân khấu :Tầm nhìn của sân khấu cũng cần được 
tính toán kĩ lưỡng để đảm bảo việc trang trí hội trường diễn ra đúng tiêu chuẩn 
đề ra. Sân khấu sẽ là nơi hướng đến của mọi tầm nhìn, bởi vậy, khi quyết định đến 
vị trí của sân khấu ở đâu phải tính cả khả năng này. Từng góc cạnh ở bên trong 
phòng cần phải được kiểm tra kỹ lưỡng để xem xét xem có bất cứ sự trở ngại nào 
đối với việc treo đèn hay treo rèm không? Tất cả khán giả ở mọi ghế ngồi đều có 
thể nhìn rõ và bao quát sân khấu hay màn hình được không? Mọi trường hợp đều 
có thể đưa ra được phương án giải quyết nhưng đòi hỏi phải có đầy đủ các điều 
kiện về nguồn lực như con người, thời gian, tài chính 
 - Nội thất hội trường cần đảm bảo đủ các yếu tố sau đây : 
 + Phông rèm : Màu phông rèm cần phải bắt mắt và hài hòa không quá lòe 
loẹt , thể hiện được tính trang nghiêm cần có . 
 + Bục phát biểu: Bài trí bục phát biểu cần phải đảm bảo khi nhìn từ sân 
khấu xuống bục nằm ở góc bên phải gần sát mép sân khấu. 
 5 
 + Vị trí băng cờ : Vị trí băng cờ nằm ở bên trái phông hậu, chiếm khoảng 
gần 1/3 tổng chiều dài phông hậu. Khung chữ và biểu tượng luôn nằm dưới sao 
vàng, bên phải phông và cao hơn đầu người phát biểu 
 + Khung chữ biểu tượng : Khung chữ và biểu tượng luôn nằm dưới sao 
vàng, bên phải phông và cao hơn đầu người phát biểu. 
 + Bục tượng Bác : Bục tượng Bác là một điểm nhấn đẹp của nội thất hội 
trường, làm con cháu đời sau luôn nhớ về và học tập theo gương của Chủ tịch Hồ 
Chí Minh. Bục đặt tượng Bác Hồ đặt sát và cùng trục với dải cờ đỏ sao vàng. 
 1. Bên ngoài địa điểm tổ chức đại hội 
 Bố trí cờ, panô, áp phích, băng rôn.... tại khu trung tâm hành chính, các trục 
đường chính, khu vực đông dân cư trên địa bàn, đặc biệt là xung quanh địa điểm tổ 
chức đại hội. 
 2. Bên ngoài hội trường 
 Bố trí băng rôn, khẩu hiệu chào mừng đại hội. 
 - Hành lang hội trường có thể trang trí tranh cổ động hoặc triển lãm ảnh về 
các hoạt động nổi bật của đảng bộ các cấp trong nhiệm kỳ vừa qua và trưng bày 
một số thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương đơn vị, ngành. 
 3. Bên trong hội trường: Bố trí bố cục sân khấu nhìn từ dưới lên lễ đài 
 3.1. Khẩu hiệu phía trên chính giữa hội trường 
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM QUANG VINH MUÔN NĂM 
 3.2. Cờ, ảnh lãnh tụ 
 - Treo Đảng kỳ và Quốc kỳ về phía bên trái của lễ đài; Đảng kỳ ở bên trái, 
Quốc kỳ ở bên phải. 
 - Tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt trên bục cao phía dưới giữa 
Đảng kỳ và Quốc kỳ. Trường hợp cờ được treo trên cột thì tượng bán thân Chủ tịch 
Hồ Chí Minh được đặt chếch phía trước bên phải cột cờ. 
 - Ảnh Các Mác và V.I.Lênin treo phía bên phải của phông (Các Mác bên 
trái, Lênin bên phải). 
 3.3. Khẩu hiệu hai bên cánh gà trong hội trường 
 - Bên trái: ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM - NGƯỜI LÃNH ĐẠO, TỔ 
CHỨC MỌI THẮNG LỢI CỦA CÁCH MẠNG VIỆT NAM 
- Bên phải: Nội dung khẩu hiệu gắn với mục tiêu, quyết tâm thực hiện nghị quyết, 
nhiệm vụ đại hội đảng bộ. 
 3.4. Bên dưới chân phông có thể bố trí một hàng chậu cây cảnh, hoa tươi 
 - Hoa trang trí đặt ở phía dưới, trước tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh. 
 - Việc đặt lẵng hoa, cây cảnh phải phù hợp với không gian của lễ đài, mang 
tính thẩm mỹ cao. 
 3.5. Bố trí bên trái và bên phải cánh gà sân khấu 2 tấm panô mang nội dung 
khẩu hiệu hành động hoặc chủ đề của đại hội. 
 3.6. Giữa sân khấu là bàn Đoàn chủ tịch. 
 6 
 3.7. Bục phát biểu được đặt ở vị trí 1/3 chiều ngang của lễ đài tính từ bên 
phải sang trái. 
 3.8. Bên trái sân khấu bố trí bàn Thư ký đại hội. 
 3.9. Trước sân khấu có thể bố trí hàng hoa tươi (tùy theo điều kiện từng đơn 
vị). 
 3.10. Maket phông chính: Đặt phía dưới ảnh C.Mác và V.I.Lênin. 
 II. Bài 2. Chữ. 
 Khoa học ứng dụng: cơ khí (một môn); bản vẽ cơ khí, khoan dung và hợp tác 
(hai đối tượng); Vẽ Cơ (hai đối tượng) 
 Nội dung trên bằng khoa học quốc gia và Uỷ ban phê duyệt Công nghệ công 
bố 
Font chữ, còn được gọi là cơ thể của cuốn sách, đề cập đến việc thiết kế phong cách 
văn bản. Như ký tự viết tay kịch bản thường xuyên, chạy kịch bản, chữ thảo. Ký tự 
Trung Quốc có con dấu, ghi chép, cỏ, Kai, dòng năm loại. Mỗi chữ, và theo nhiều 
phong cách, với họ là một thư pháp để đặt tên, giống như kịch bản thông thường ở 
châu Âu (Âu Dương Tấn) cơ thể, Yan (Shinkyo) cơ thể, Liu (quyền công dân) cơ 
thể và như vậy. Có một phông chữ, nhưng không họ của người sáng lập, với tên 
triều đại để tên, được in nghiêng. Bây giờ cũng đề cập đến các quy định chung của 
kỹ thuật hạn bản vẽ mà đề cập đến văn bản con số, chữ cái, số Phiếu. 
Giải thích 
 Tiêu đề trong khác nhau [1] 1. Đặt ra. Nếu các ký tự là dấu, kịch bản chính 
thức, kịch bản thường xuyên, Yan cuốn sách, chữ thảo, chạy và như vậy. 
Han Yong "con dấu tiềm năng": "suy nghĩ của phông chữ sân, di chuyển khoảng nói 
Zhan." "Đánh giá cao Jiang Yan Tiểu sử": "Khi gò chôn cất Tương Dương mở, 
gương ngọc bích quá cổ và tre, từ không có thể biết được vua phông kiến thức tốt 
đạo đức tu sĩ, cũng không phải đến để nhận biết, cho đến khi các đám mây dường 
như cuốn sách xô Chi nhánh "Han Yu" Shek Kwu Song. ":". bí mật nói khó đọc 
YAN Yi Xiao, Font lớp người ghi chép và gia đình " 
2 bởi một đại diện của thư pháp nổi tiếng được hình thành phong cách độc đáo của 
cuốn sách. 
 "Đánh giá cao Xiaozi Yun Tiểu sử": "tiểu đám mây ghi chép cỏ tốt, quá 
Kaifa, hiệu quả tốt từ các đám mây Chung-nhân dân tệ Chang, Wang Yi nhỏ và một 
chút thay đổi font chữ." Songmei Yao Chen, "với em trai mình qua sông để giảng 
dạy rộng rãi nếu màu xanh" bài thơ: "Promenade Yan Yun tượng đài, luật gia đình 
chữ vượt qua". 
3 dạng từ và cấu trúc. 
 Qing Chen Kangqi "Lang tiềm ẩn Ji Wen" Khối lượng: ". Kerry đường sau 
nhà Royale thi phông chữ đặc biệt nặng" Chu "Shan thay đổi" trên một: "Nhưng cả 
hai bên của bức tường vẫn còn giữ một bàn chải bằng văn bản, phông chữ Duanli 
cặp kịch bản thường xuyên. " 
 7 
Phông chữ tây 
 1, Arial 
 2, Times New Roman 
 3, Chuyển phát nhanh mới 
 4, Book Antiqua 
 5, tác động 
 6, Helvetica 
 Phông chữ Trung Quốc 
 Kiểu chữ 
 Kiểu chữ là người sáng lập của Tần Cối. Tần Hui uyên bác, rất thực trong thư 
pháp. Ông đã củng cố những người tiền nhiệm lâu, ước mơ, tạo ra một phông chữ 
để in. Như một thói quen chung của cơ thể nên Jiaoqin cá từ. Nhưng vì tính cách 
xấu của mình, trong cuộc đấu tranh chống lại vàng là đại diện capitulationists, một 
khi vu tội giết chết một anh hùng dân tộc Nhạc Phi và con trai của mình, đã trở 
thành một kẻ tội lỗi, để mọi người ghét anh ta, mặc dù ông đã thành lập các ứng 
dụng font chữ, nhưng nó font Arial tên. Có nguồn gốc từ thời nhà Tống, nhưng 
được in nghiêng trong thời nhà Minh thành lập cho đến nay ở Nhật Bản, từ in 
nghiêng vẫn được gọi là "Mincho". Kiểu chữ là ngành công nghiệp in ấn áp dụng 
rộng rãi nhất một phông chữ, theo hình dạng khác nhau của từ, được chia thành sách 
và báo Song Sung. Arial là có nguồn gốc từ thời nhà Sông khắc gỗ in một phông 
chữ in ấn phổ biến vào thời điểm đó. Người sáng lập phông chữ in nghiêng, theo 
chiều dọc và ngang mịn, mỏng ngang dọc thô, góc cạnh, cấu trúc, trang phục gọn 
gàng, nét mạnh mẽ đều đặn, do đó làm cho một thoải mái khi đọc một cảm giác ấn 
tượng. Chủ yếu được sử dụng trong cuốn sách in ấn hiện đại và báo chí một phần cơ 
thể. 
 Bài hát In ấn và "Xing giáo dục, điều đàn áp quân sự", cho thấy sự thịnh 
vượng chưa từng có và cảnh văn hóa. Ngành công nghiệp xuất bản đã bước vào một 
thời kỳ vàng son trong thời nhà Tống, khắc gỗ in ấn phát đạt, Trung tâm sách khắc 
phát triển nhanh chóng, phát minh ra loại di động. Yuan, nhà Minh được khắc trên 
một số lượng lớn bài hát cuốn sách, được in nghiêng trong thời nhà Minh thành lập. 
in nghiêng cho văn bản và ghi, phông chữ, đẹp và trang nghiêm, phù hợp với ngành 
công nghiệp in ấn và xuất bản, yêu cầu hoạt động công nghiệp, như các nền văn hóa 
thời nhà Tống đã chứng kiến rất. 
 Thư pháp Trung Quốc và in khắc gỗ kết hợp để sản xuất từ in nghiêng, do đó, 
không chỉ đã in nghiêng sự quyến rũ của thư pháp Trung Quốc, nhưng cũng có in 
khắc gỗ và khắc gỗ Daoke quyến rũ. 
 Nhân vật thư pháp Trung Quốc trong Ngoài nhân vật pictographic độc đáo của 
nó, hình ảnh đặc điểm giới tính, độc đáo bàn chải công cụ văn bản, là sự hình thành 
của thư pháp Trung Quốc, lý do quan trọng nhất. Đánh nó mềm mại và linh hoạt, có 
 8 
thể xoay tùy ý cong, một mức độ thư giãn có thể được thể hiện trong một loạt các 
độ dày dễ dàng bình thường, kích thước, màu đen và màu trắng, đường cứng nhắc 
thay đổi. Hơn có thể cung cấp cho họ những cảm xúc của cuốn sách, điều này "bút 
mềm" có thể là ngang, dọc có thể là điểm, bạn có thể viết, bạn có thể chạm nhẹ, tạo 
thành một hình thức độc đáo của tính năng thư pháp Trung Quốc. Nghệ thuật của 
cuốn sách để một thời gian cao, bàn chải trong tay, từ có không từ, dòng stippled 
Xpress văn bản, luôn thay đổi, cũng như các chữ cái của từ này có vẻ là lĩnh vực 
của cuộc sống. 
Times New nét nhân vật La Mã, nó vẫn duy trì các đặc điểm cơ bản của thư pháp 
Trung Quốc. So với Tang Kai Yan cơ thể, chúng ta thấy rõ hơn, chẳng hạn như 
điểm, bộ phim, viết và thất vọng quá trình quay được thực hiện trên các bàn chải 
thư pháp tổng quát tính nghệ thuật cao. 
 Bằng văn bản của Trung Quốc từ quan điểm của sự phát triển của nhà Đường 
ba thường xuyên kịch bản tất cả mọi người là Trung Quốc thư pháp đỉnh cao cách 
điệu. Kai, một mô hình cũng có. Do đó, tự nhiên trở thành nhân vật Trung Quốc 
khắc mô hình in ấn. Arial trong hương vị và thiết kế, việc theo đuổi của thư pháp 
Trung Quốc và khắc gỗ dao hương vị, hương vị dấu vết khắc gỗ in ấn là rất quan 
trọng, nếu không cảm giác này, nó chỉ là nghệ thuật từ duy nhất. Chẳng hạn như cơ 
thể tròn, cơ thể đa dạng, không có mùi của thư pháp truyền thống. 
 - Kiểu chữ Ba ton 
 - Kiểu chữ Tròn đều 
 Kiểu chữ Roman 
 II. Bài 3. Phương pháp trình bày 
 HƯỚNG DẪN 
Về việc treo, trang trí cờ Đảng, cờ Nước, đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí 
Minh và thực hiện nội dung các cặp khẩu hiệu để trưng trong các hội trường 
của các cơ quan, đơn vị 
 Căn cứ Công văn số 539-CV/BTGTU ngày 09/11/2011 của Ban Tuyên giáo Thành 
ủy về việc hướng dẫn thực hiện nội dung các cặp khẩu hiệu để trưng trong các hội 
trường của các cơ quan thuộc hệ thống chính trị trên địa bàn thành phố và Công 
văn số 729-CV/BTGTU ngày 21/3/2012 của Ban Tuyên giáo Thành ủy về việc treo, 
trang trí cờ Đảng, cờ Nước và đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ban 
Thường vụ Thành Đoàn hướng dẫn các cơ sở Đoàn, đơn vị doanh nghiệp, sự 
nghiệp trực thuộc Thành Đoàn một số nội dung như sau: 
1. Treo, trang trí cờ Đảng, cờ Nước, đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí 
Minh: 
1.1. Treo, trang trí cờ Đảng, cờ Nước: 
 9 
– Cờ Đảng, cờ Nước hình chữ nhật, chiều rộng bằng 2/3 chiều dài; nền đỏ; cờ 
Đảng có búa liềm màu vàng; cờ Nước có sao màu vàng. Cờ Đảng treo bên trái cờ 
Nước (từ dưới nhìn lên); giữa hai lá cờ có cách khoảng (không liền nhau). 
– Đường kính búa liềm và sao vàng bằng 4/10 chiều ngang của mỗi lá cờ; tâm búa 
liềm của cờ Đảng, đặt đúng tâm của lá cờ; sao vàng của cờ Nước có đỉnh sao phía 
trên ngang bằng đỉnh lưỡi liềm cờ Đảng. 
– Một số điểm cần lưu ý khi treo như sau: 
+ Búa liềm: Chiếc búa đặt chếch lên 45 độ so với chiều ngang lá cờ; chiếc liềm vắt 
ngang chiếc búa; đỉnh lưỡi liềm tạo thành đường thẳng với mặt trên đầu búa; mặt 
trên cán liềm tạo thành đường thẳng với mặt dưới đầu búa; đỉnh dưới cán liềm tạo 
thành đường thẳng ngang với đỉnh dưới cán búa. 
+ Sao vàng: Các cạnh của cánh sao thẳng hàng; một cánh sao hướng thẳng đứng 
lên trên; các cánh sao bằng nhau. 
1.2. Đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh: 
– Tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh được làm bằng đồng, tạc theo mẫu tượng 
do Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. 
– Tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh được đặt trên bục ở vị trí dưới và giữa cờ Đảng, cờ 
Nước (không che cờ Đảng, cờ Nước; dưới chân tượng có trang trí hoa sen); bục đặt 
tượng phải đảm bảo tính trang nghiêm, bền chắc, hài hòa. 
1.3 Vị trí treo, trang trí cờ Đảng, cờ Nước và đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ 
Chí Minh: 
– Treo, trang trí cờ Đảng, cờ Nước và đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh 
bên trái hội trường, khán đài (từ dưới nhìn lên); tổng thể không quá lệch về phía 
trái (như là nép về một bên); cạnh trái cờ Đảng cần cách cạnh trái phông hội 
trường, khán đài một khoảng cách hợp lý. 
– Nếu chiều ngang hội trường, khán đài lớn thì nên treo, trang trí cờ Đảng, cờ 
Nước và đặt tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh ở giữa hội trường, khán đài. 
(Có hình vẽ kèm theo để các đơn vị tham khảo). 
2. Thực hiện các cặp khẩu hiệu để trưng trong các hội trường: 
Căn cứ chức năng, nhiệm vụ của đơn vị, các đơn vị có thể chọn các cặp khẩu hiệu 
phù hợp trang trí thường xuyên ở 2 bên (phông chính) tại hội trường. (Đính kèm 16 
cặp khẩu hiệu để các đơn vị tham khảo). 
Trên đây là hướng dẫn treo, trang trí cờ Đảng, cờ Nước, đặt tượng bán thân Chủ 
tịch Hồ Chí Minh và thực hiện nội dung các cặp khẩu hiệu để trưng trong các hội 
trường của các cơ quan, đơn vị. Ban Thường vụ Thành Đoàn đề nghị các đơn vị 
căn cứ vào hướng dẫn để thực hiện đúng theo các quy định. 
 - Khoảng cách các chữ cái. 
 - Khoảng cách dòng. 
 - Các dạng bố cục chữ.. 
 - Kỹ thuật cắt, dán. 
 10 
 Kỹ thuật kẻ chữ 
 Chương II. Thực hành 
 I. Bài 1: Thực hành Trang trí Hội trường. 
- Trang trí trong Hội trường 
 - Trang trí ngoài Hội trường 
 Bài 2. Thực hành làm băng drol, khẩu hiệu tuyên truyền, 
quảng cáo. 
 - Làm băng drol 
 Làm khẩu hiệu 
 Chương III. Luyện tập, kiểm tra 
4. Tài liệu cần tham khảo: 
* Tài liệu học tập, 
 [1] Triệu Khắc Lễ, Hình họa 1 (Dự án đào tạo giáo viên THCS), NXB ĐHSP, 
2004 
*Tham khảo 
 [1] Hoài An- Quang Minh, Căn bản họa hình chân dung, NXBTH TPHCM, 2006 
 [2] Tu Bình, Kim Quang, Tập vẽ nghiên cứu ký họa nhân vật, NXB Mỹ thuật, 
2007 
 [3] Tu Bình, Kim Quang, Tập vẽ nghiên cứu ngũ quan tượng thạch cao, NXB Mỹ 
thuật, 2007 
 [4] Hà Thiện Thuyên, Hướng dẫn tập vẽ và kỹ thuật hội họa, NXB TN, 2005 
[5] Đinh Tiến Hiếu, Giải phẫu tạo hình,(Dự án đào tạo giáo viên THCS), NXB 
ĐHSP, 2007