Giáo trình Kinh tế vĩ mô

LỜI NÓI ĐẦU
Kinh tế vĩ mô là một môn kinh tế cơ sở, đề cập đến cơ sở lý thuyết và các
phương pháp phân tích sự vận động của nền kinh tế tổng thể, làm nền tảng cho các
phân tích chuyên ngành kinh tế khác. 
Như đã biết, nền kinh tế quốc dân bao gồm nhiều thị trường có liên quan mật
thiết với nhau. Mỗi biến động trong một thị trường đều tác động đến cân bằng trong
các thị trường khác và cân bằng chung của nền kinh tế. Kinh tế vĩ mô quan tâm đến
những mối quan hệ này nhằm phát hiện, phân tích và mô tả bản chất của các biến
đổi kinh tế, tìm ra nguyên nhân gây nên sự mất ổn định, ảnh hưởng đến hiệu quả
hoạt động chung của toàn bộ nền kinh tế. Cũng từ đó, kinh tế vĩ mô nghiên cứu các
chính sách và công cụ kinh tế hướng tới mục tiêu ổn định và tăng trưởng kinh tế.
Nền kinh tế nước ta đang chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của Nhà nước. Sự nghiệp đổi mới phải nhanh chóng tiếp cận những lý luận
và thực tiễn quản lý kinh tế của nhiều nước trên thế giới. 
Xuất phát từ những vấn đề lý luận và yêu cầu thực tiễn trên, Bộ môn kinh tế
học đã tiến hành biên soạn Giáo trình Kinh tế vĩ mô I dành cho học sinh, sinh viên
dùng làm học liệu.
Giáo trình này cung cấp những kiến thức cơ bản của kinh tế học vĩ mô, bao
gồm những nguyên lý chung về việc xác định những biến số kinh tế, các yếu tố ảnh
hưởng đến sự biến động của các biến số đó cũng như các kiến thức ban đầu về các
chính sách vĩ mô.
Giáo trình được trình bày theo cách tiếp cận tổng cung – tổng cầu, từ đơn giản
đến phức tạp, từ nền kinh tế đóng đến nền kinh tế mở. Theo cách tiếp cận đó, Giáo
trình gồm các chương sau:
Chương 1: Khái quát về kinh tế học vĩ mô
Chương 2: Hạch toán tổng sản phẩm quốc dân
Chương 3: Tổng cầu và chính sách tài khóa
Chương 4: Tiền tệ và chính sách tiền tệ
Chương 5: Mô hình IS – LM và sự phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô
Chương 6: Thất nghiệp và lạm phát
 Chương 7: Tăng trưởng và phát triển kinh tế
Giáo trình được xây dựng theo hướng hiện đại, toàn diện và cập nhật, đồng
thời được trình bày một cách rõ ràng, dễ hiểu, sinh động, hấp dẫn, phù hợp với mọi
đối tượng học sinh, sinh viên. Cuối mỗi chương đều có câu hỏi ôn tập và các bài tập
vận dụng giúp học sinh, sinh viên nắm vững những vấn đề lý thuyết, tự kiểm tra kiếm
thức của mình và ứng dụng chúng vào các tình huống khác nhau.
Mặc dù, tác giả đã rất cố gắng tìm tòi, nghiên cứu để đạt được nội dung khoa
học cao nhất, song khó tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự
3
đóng góp ý kiến phê bình từ các giảng viên và các em học sinh, sinh viên để bài
giảng được hoàn thiện hơn nữa trong lần tái bản sau. 
Tác giả xin chân thành cảm ơn những ý kiến đóng góp quý báu của Hội đồng
thẩm định khoa học và các giảng viên trong quá trình biên soạn và hoàn thiện góp
phần nâng cao chất lượng khoa học của giáo trình..
Lào Cai, tháng 11 năm 2013
 Tác giả
4
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
Ký hiệu Tiếng Anh Tiếng Việt
AD Aggregate Demand Tổng cầu
AS Average Supply Tổng cung
C Consumption Tiêu dùng của hộ gia đình
CPI Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng
AVC Average Variable Cost Chi phí biến đổi bình quân
D GDP deflator Chỉ số điều chỉnh GDP
De Depreciation Khấu hao
G Government Spending on goods and services
Chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ 
của Chính phủ
GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội
GNP Gross National Product Tổng sản phẩm quốc dân 
I Investment Đầu tư
IM Imports Nhập khẩu
In Net Investment Đầu tư ròng
LM Liquidity Preference and MoneySupply Đường LM
mm Money Multiplier Số nhân tiền tệ
M Money Khối lượng tiền tê
MPC Marginal Propensity to Consume Xu hướng tiêu dùng cận biên
MD Demand for Money Cầu tiền
MPI Marginal Propensity to Invest Xu hướng đầu tư biên
MPM Marginal Propensity to Import Xu hướng nhập khẩu biên
MPS Marginal Propensity to Save Xu hướng tiết kiệm biên
5
MS Supply for Money Cung tiền
NDP Net Domestic Product Sản phẩm quốc nội ròng
NNP Net National Product Sản phẩm quốc dân ròng
NI National Income Thu nhập quốc dân
NIA Net Income from Abroad Thu nhập tài sản ròng từ nước ngoài
NX Net Export Xuất khẩu ròng
S Saving Tiết kiệm
TA Tax Thuế
Td Direct Taxes Thuế trực thu
Ti Indirect Taxes Thuế gián thu
TR Tranfer payment Thanh toán chuyển nhượng
U Unemployment Thất nghiệp
u Unemployment rate Tỷ lệ thất nghiệp
u* Natural Unemployment Tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên
VA Value Added Giá trị gia tăng
X Export Xuất khẩu
Y Income; Output Thu nhập (sản lượng) của nền kinhtế
Y* Potential Output Sản lượng tiềm năng
w Wages Tiền công/tiền lương
6
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ HỌC VĨ MÔ
1.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ HỌC 
VĨ MÔ
1.1.1. Đối tượng nghiên cứu của kinh tế học vĩ mô 
Kinh tế học vĩ mô là một phân ngành của kinh tế học, nghiên cứu sự vận động
và những mối quan hệ kinh tế chủ yếu của đất nước trên bình diện toàn bộ nền kinh
tế quốc dân.
Khác với kinh tế học vi mô chủ yếu nghiên cứu hành vi cá biệt của nền kinh tế,
kinh tế học vĩ mô  ... . Nguyễn Văn Công, 2008, Bài giảng và thực hành lý thuyết kinh
tế vĩ mô, NXB Lao động xã hội, Hà Nội.
[2]. PGS.TS. Nguyễn Văn Dần, 2010, Kinh tế học vi mô, NXB Lao động xã
hội, Hà Nội.
[3]. PGS.TS. Nguyễn Văn Dần, 2008, Kinh tế học vĩ mô I, NXB Đại học Kinh
tế Quốc dân, Hà Nội.
[4]. Phạm Quang Vinh (Chủ biên), 2002, Giáo trình kinh tế học vĩ mô, NXB
Đại học Quốc gia Hà Nội.
[5]. Bộ môn Kinh tế vĩ mô – Trường Đại học kinh tế Quốc dân, 2001,
Những vấn đề cơ bản về kinh tế vĩ mô, NXB Thống kê, Hà Nội.
[6]. Khoa kinh tế học – Trường Đại học kinh tế Quốc dân, 2004, Những
nguyên lý của kinh tế học – Tập I: Kinh tế học vi mô, NXB Lao động xã hội, Hà Nội.
[7]. Khoa kinh tế học – Trường Đại học kinh tế Quốc dân, 2004, Những
nguyên lý của kinh tế học – Tập II: Kinh tế học vĩ mô, NXB Lao động xã hội, Hà Nội.
[8]. Tài liệu internet:
lap/ct-544641
hoang-nuoc-o-viet-nam-rut-cham-hon.htm)
Tổng cục thống kê Việt Nam: www.gso.gov.vn
166
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU.............................................................................................................3
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT...................................................................5
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ HỌC VĨ MÔ........................................7
1.1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu của Kinh tế học vĩ mô..........................7
1.1.1. Đối tượng nghiên cứu của kinh tế học vĩ mô...............................................7
1.1.2. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................7
1.2. Mục tiêu và công cụ kinh tế vĩ mô......................................................................8
1.2.1. Mục tiêu kinh tế vĩ mô..................................................................................8
1.2.2. Công cụ kinh tế vĩ mô.................................................................................11
1.3. Hê ̣thống kinh tế vĩ mô......................................................................................13
1.3.1. Sơ đồ hệ thống kinh tế vĩ mô......................................................................13
1.3.2. Tổng cầu và tổng cung của nền kinh tế......................................................14
1.3.3. Cân bằng tổng cung - tổng cầu...................................................................20
1.4. Quan hê ̣giữa các biến số kinh tế vĩ mô cơ bản................................................22
1.4.1. Chu kỳ kinh doanh và sự thiếu hụt sản lượng...........................................22
1.4.2. Quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và thất nghiệp.......................................22
1.4.3. Quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và lạm phát...........................................23
1.4.4. Quan hệ giữa lạm phát và thất nghiệp........................................................23
CÂU HỎI ÔN TẬP.....................................................................................................24
BÀI TẬP THỰC HÀNH.............................................................................................24
CHƯƠNG 2. HẠCH TOÁN TỔNG SẢN PHẨM QUỐC DÂN............................25
2.1. Các chỉ tiêu đo lường sản lượng quốc gia.........................................................25
2.1.1. Tổng sản phẩm quốc dân (GNP)................................................................25
2.1.2. Tổng sản phẩm quốc nôị (GDP).................................................................26
2.1.3. Ý nghĩa của các chỉ tiêu GNP và GDP trong phân tích kinh tế vĩ mô.......28
2.1.4. Một số chỉ tiêu đo lường sản lượng quốc gia khác.....................................29
2.2. Một số chỉ tiêu phản ánh mức giá chung..........................................................32
2.2.1. Chỉ số điều chỉnh GDP (D).........................................................................32
2.2.2.Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)...........................................................................32
2.3. Các phương pháp xác định GDP.......................................................................34
2.3.1. Sơ đồ luân chuyển kinh tế vĩ mô................................................................34
2.3.2. Phương pháp xác định GDP theo luồng sản phẩm (Phương pháp chi tiêu)
..............................................................................................................................35
2.3.3. Phương pháp xác định GDP theo luồng thu nhâp̣, hay còn gọi là phương 
pháp chi phí, phương pháp đầu vào......................................................................37
2.3.4. Phương pháp xác định GDP theo giá trị gia tăng.......................................39
2.4. Các đồng nhất thức kinh tế vĩ mô cơ bản..........................................................40
2.4.1. Đồng nhất thức tiết kiêṃ và đầu tư............................................................40
2.4.2. Đồng nhất thức mô tả các mối quan hê ̣giữa các khu vực trong nền kinh tế.
..............................................................................................................................41
2.5. Phúc lợi kinh tế ròng.........................................................................................44
CÂU HỎI ÔN TẬP.....................................................................................................45
BÀI TẬP THỰC HÀNH.............................................................................................45
167
CHƯƠNG 3. TỔNG CẦU VÀ CHÍNH SÁCH TÀI KHOÁ..................................49
3.1. Tổng cầu và sản lượng cân bằng.......................................................................49
3.1.1. Mô hình tổng cầu và sản lượng cân bằng trong nền kinh tế giản đơn........49
3.1.2.Mô hình tổng cầu và sản lượng cân bằng trong nền kinh tế đóng....................58
3.1.3. Mô hình tổng cầu và sản lượng cân bằng trong nền kinh tế mở.................63
3.2. Chính sách tài khoá...........................................................................................66
3.2.1. Mục tiêu và công cụ của chính sách tài khoá.............................................66
3.2.2. Cơ chế tác động của chính sách tài khóa....................................................67
3.2.3. Tác động của chính sách tài khóa đến tổng cầu và sản lượng cân bằng.....69
3.2.4. Chính sách tài khoá và vấn đề thâm hụt ngân sách....................................69
3.2.5. Các biêṇ pháp tài trợ cho thâm hụt ngân sách............................................71
CÂU HỎI ÔN TẬP.....................................................................................................73
BÀI TẬP THỰC HÀNH.............................................................................................73
CHƯƠNG 4. TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ..........................................75
4.1. Tiền tê ̣và các chức năng của tiền tê.̣................................................................75
4.1.1. Khái niêṃ tiền tê.̣........................................................................................75
4.1.2. Các chức năng của tiền tê.̣..........................................................................76
4.1.3. Phân loại tiền..............................................................................................76
4.2. Thị trường tiền tệ..............................................................................................77
4.2.1. Hệ thống ngân hàng....................................................................................77
4.2.2. Thị trường tiền tệ........................................................................................82
4.3. Chính sách tiền tệ..............................................................................................90
4.3.1. Khái niệm...................................................................................................90
4.3.2. Mục tiêu của chính sách tiền tệ..................................................................91
CÂU HỎI ÔN TẬP.....................................................................................................95
BÀI TẬP THỰC HÀNH.............................................................................................95
CHƯƠNG 5. MÔ HÌNH IS – LM VÀ SỰ PHỐI HỢP CHÍNH SÁCH KINH TẾ
VĨ MÔ.........................................................................................................................97
5.1. Mô hình IS – LM..............................................................................................97
5.1.1. Đường IS....................................................................................................97
5.1.2. Đường LM................................................................................................104
5.2. Mô hình IS – LM và sự phối hợp các chính sách kinh tế vĩ mô.....................108
5.2.1. Sự cân bằng trên thị trường hàng hoá và tiền tê.̣......................................108
5.2.2. Tác đôṇg của chính sách tài khoá.............................................................110
5.2.3. Tác đôṇg của chính sách tiền tệ................................................................112
5.2.4. Sự tương tác giữa chính sách tài khoá và tiền tệ......................................113
CÂU HỎI ÔN TẬP...................................................................................................115
BÀI TẬP THỰC HÀNH...........................................................................................115
CHƯƠNG 6. THẤT NGHIỆP VÀ LẠM PHÁT.................................................117
6.1. Thất nghiệp.....................................................................................................117
6.1.1. Thất nghiệp và một số khái niệm liên quan..............................................117
6.1.2. Phân loại thất nghiệp................................................................................119
6.1.3. Nguyên nhân của thất nghiệp...................................................................123
6.1.4. Tác động của thất nghiệp..........................................................................125
6.1.5. Biện pháp hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp..........................................................125
168
6.2. Lạm phát.........................................................................................................126
6.2.1. Khái niệm.................................................................................................126
6.2.2. Đo lường lạm phát....................................................................................126
6.2.3. Các mức độ lạm phát................................................................................128
6.2.4. Tác động của lạm phát..............................................................................129
6.2.5. Nguyên nhân của lạm phát.......................................................................130
6.2.6. Tác động của lạm phát..............................................................................132
6.2.7. Chống lạm phát.........................................................................................134
6.2.8. Mối quan hệ lạm phát - tiền tệ - lãi suất..................................................134
6.3 Mối quan hệ giữa lạm phát và thất nghiệp.......................................................135
6.3.1. Đường Phillip ban đầu..............................................................................135
6.3.2. Đường Phillips mở rộng...........................................................................136
6.3.3. Đường Phillips trong dài hạn....................................................................137
CÂU HỎI ÔN TẬP...................................................................................................139
BÀI TẬP THỰC HÀNH...........................................................................................139
CHƯƠNG 7. TĂNG TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ...........................141
7.1. Tăng trưởng kinh tế.........................................................................................141
7.1.1. Khái niệm.................................................................................................141
7.1.2. Thước đo tăng trưởng...............................................................................141
7.2. Hàm sản xuất và nguồn gốc tăng trưởng kinh tế............................................141
7.2.1. Lao động...................................................................................................142
7.2.2. Tài nguyên................................................................................................142
7.2.3. Vốn...........................................................................................................142
7.2.4. Kỹ thuật....................................................................................................142
7.3. Các lý thuyết tăng trưởng kinh tế....................................................................142
7.3.1. Lý thuyết của Malthus..............................................................................142
7.3.2. Mô hình tăng trưởng kinh tế Solow..........................................................143
7.4. Tăng trưởng kinh tế và chính sách của chính phủ..........................................145
7.4.1. Tăng cường đầu tư....................................................................................145
7.4.2. Khuyến khích thay đổi công nghệ............................................................145
7.4.3. Đầu tư vào con người...............................................................................145
7.5. Chu kỳ kinh doanh..........................................................................................145
7.5.1. Đặc điểm của chu kỳ kinh doanh..............................................................145
7.5.2. Nguyên nhân của chu kỳ kinh doanh........................................................146
7.6. Các mô hình phát triển kinh tế........................................................................147
7.6.1. Khái niệm.................................................................................................147
7.6.2. Đặc điểm của các nước nghèo trong quá trình phát triển.......................147
7.6.3. Các mô hình phát triển..............................................................................148
CÂU HỎI ÔN TẬP...................................................................................................150
PHỤ LỤC 1..............................................................................................................151
PHỤ LỤC 2..............................................................................................................158
PHỤ LỤC 3..............................................................................................................160
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................165
169