Giáo trình Hội họa - Vẽ hình họa toàn thân người thật

 UBND TỈNH LÀO CAI 
 TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI 
 GIÁO TRÌNH NỘI BỘ 
MÔN HỌC: VẼ HÌNH HỌA TOÀN THÂN NGƯỜI THẬT 
 NGÀNH: HỘI HỌA 
 Lào Cai, năm 2019 
 1 
 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN 
 Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép 
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo. 
 Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh 
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 
 2 
 LỜI NÓI ĐẦU 
 Hình họa là môn học cơ bản, có vai trò trong học tập, rèn luyện và sáng tạo 
nghệ thuật. Môn hình họa có nhiệm vụ nghiên cứu về cấu trúc, hình dáng, tỷ lệ, 
tương quan đậm nhạt, sáng tối của con người và cảnh vật tự nhiên, bằng nhiều kỹ 
thuật vẽ khác nhau. Nói một cách khác, đối với hội họa và điêu khắc. Hình họa là 
cánh cửa đầu tiên để người học nghiên cứu và khám phá, luôn có mặt tác động tích 
cực đến các môn học khác của chuyên nghành. Thực tế cho thấy các họa sỹ nổi 
tiếng trên thế giới và trong nước, dù ở thời đại nào cũng có trình độ vẽ hình họa rất 
tốt. 
 Ngày nay, mặc dù công nghệ thông tin đã đạt tới đỉnh cao, hỗ trợ rất nhiều 
cho học tập và sáng tạo của họa sỹ, song việc học tập, nghiên cứu hình họa cơ bản 
một cách nghiêm túc, thấu đáo luôn được các cơ sở đào tạo chuyên ngành Mỹ thuật 
đề cao và chiếm khoảng thời gian khá lớn trong cấu tạo chương trình 
 Giáo trình này được biên soạn từng bài, mẫu nam, nữ từ trẻ, trung, già. 
Chúng tôi đã sử dụng tài liệu tham khảo chính là cuốn Hình Họa - Triệu Khắc Lễ 
chúng tôi có đưa vào một số bài hình họa cơ bản. 
 Mong rằng Giáo trình này là tài liệu học tập, giảng dạy sẽ giúp cho các học 
sinh những kiến thức cơ bản Hình họa để học các môn chuyên ngành, sau này có 
thể nghiên cứu sâu hơn trong các lĩnh vực khác củaMỹ thuật. 
 NGƯỜI BIÊN SOẠN 
 Nguyễn Văn Lê 
 3 
 MỤC LỤC 
BÀI MỞ ĐẦU ............................................................................................................................................... 6 
 I. Mục tiêu: ................................................................................................................................................ 6 
 II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................... 6 
BÀI 1: VẼ TOÀN THÂN NAM TRẺ NGỒI .................................................................................. 10 
 I. Mục tiêu: ..............................................................................................................................................10 
 II. Nội dung chi tiết ................................................................................................................................10 
 1. Quan sát nhận xét ............................................................................................................................. 10 
 2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................. 11 
 3. Vẽ tương quan lớn ............................................................................................................................ 11 
 4. Vẽ sâu ............................................................................................................................................... 11 
 5. Hoàn chỉnh bài vẽ ............................................................................................................................. 12 
 6. Yêu cầu cần đạt .............................................................................................................................. 12 
BÀI 2: VẼ TOÀN THÂN NAM TRUNG NGỒI .............................................................................. 14 
 I. Mục tiêu bài học ...................................................................................................................................14 
 II. Nội dung chi tiết ..................................................................................................................................14 
 1. Quan sát nhận xét. ............................................................................................................................ 14 
 2. Bố cục, dựng hình ................................................................................................................................15 
 3. Vẽ tương quan lớn ............................................................................................................................ 15 
 4. Vẽ sâu ............................................................................................................................................... 15 
 5. Hoàn chỉnh bài vẽ ............................................................................................................................ 16 
 6. Yêu cầu cần đạt ....................................................................................................... ... ng cách từ nơi đặt giá vẽ tới mẫu từ 2,5 đến 3 lân chiều cao, 
rộng của mẫu. Cân đối thuận mắt, tránh lệch, loãng, chật trội, tùy theo góc nhìn mà 
có thể bố cục ngang hoặc dọc tờ giấy 
 Từ khái quát đến chi tiết phác điểm trục dọi đi qua điểm ức, so sánh trục thân 
và trục dây dọi. Lấy đầu làm đơn vị đo khoảng 4 đến 4,5 đầu. Phác hình bằng toàn 
bộ bằng những nét thẳng, phối hợp với các đường trục đầu, cổ thân và các đường 
hướng hai bên thân. Phác hình chi tiết từ đầu cổ, thân, hông, 2 đầu gối theo nguyên 
tắc từ lớn đến nhỏ, từ đơn giản đến phức tạp, từ nét thẳng đến nét cong, từ nét đơn 
đến nét kèm theo bóng. chú ý những điểm nối đầu, cổ, vai hai chân cắm vào hông. 
Xác định chính xác những khớp chuyển tiếp của cấu tạo hình thể: Đầu - cổ, vai - 
tay, đùi-hông, độ gập của thân trên và bụng dưới. xác định chính xác vị trí đầu 
xương: xương vai, khuỷu tay, xương hông, đầu gối . Vẽ nét phân định hình dạng và 
phân các diện mảng, so sánh các sắc độ đậm nhạt dựa trên hệ thống sáng tối đậm 
nhạt toàn bộ. 
3. Vẽ tương quan lớn 
 Khi lựa chọn được bố cục thích hợp tiến hành vẽ phác hình trên cơ sở tổng 
thể nối các đường hướng lớn về tỷ lệ ngang như nách, hông, đầu gối kết hợp các 
điểm nối từ đầu đến vai, vai đến hông , hông đến chân tạo thành bố cục tổng thể 
với các tỷ lệ tương đối. 
 Sau khi phác hình xong tiến hành kiểm tra tỉ lệ chung, tỉ lệ các bộ phận so 
với tương quan của mẫu bằng cách dùng que đo, đo lại thật chính xác, tránh cách 
đo tượng trưng hoặc chiếu lệ vì khi càng đẩy sâu và chi tiết càng khó sửa, bài vẽ sẽ 
bị không chuẩn dễ sa lầy. 
 Xác định đường trục chính chạy qua ức. Từ đường trục chính tìm ra các 
đường trục phụ bằng cách so sánh khoảng cách với đường trục chính. 
4. Vẽ sâu 
 Xác định hướng ánh sáng chiếu vào mẫu tạo nên các độ đậm nhạt và đường 
nét quan sát được. Tuy vậy không phải cứ nhìn thấy gì thì vẽ nấy mà phải phân tích 
một cách khoa học, việc xác định yếu tố ánh sáng để tạo không gian là rất quan 
 15 
trọng trong vẽ hình hoạ nghiên cứu. Khi đẩy sâu bài vẽ chú ý tương quan sáng tối, 
phản quang ở các mảng tối, sáng tạo nên sự phong phú đa dạng của ánh sáng 
nhưng lại mang tính tổng thể thống nhất rõ ràng. Vừa tạo được chất da thịt mềm 
mại vào tạo được không gian hợp lý thuận mắt. 
5. Hoàn chỉnh bài vẽ 
 Trong quá trình đẩy sâu, nét thẳng đã được xác định đúng phạm vi của hình 
với những độ dài ngắn của nét. Như vậy, ở bề mặt khung của tượng mẫu đã xác 
định đầy đủ, chỉ cần lượn nhẹ tay để tạo nên các đường cong. Các nét cong làm cho 
nét thẳng cụ thể hơn. Nét cong khi đã được gắn đúng với tượng mẫu tạo nên tiết tấu 
nhịp điệu của đường nét sinh động và hấp dẫn tạo cảm giác về chất của mẫu. 
 Ở giai đoạn này không nhất thiết phải vẽ nhiều mà quan trọng hơn là quan 
sát, so sánh để tìm ra sai sót giữa bài vẽ với tương quan mẫu để sửa chữa và hoàn 
thiện bài. 
 Cần chú ý tới đậm nhạt của nền, nếu vẽ đậm nhạt của nền đúng sẽ làm tăng 
hiệu quả của tương quan, làm cho không gian trong bài vẽ sống động và hấp dẫn 
hơn. 
6. Yêu cầu cần đạt 
- Bài vẽ có bố cục đẹp, thuận mắt vẽ đúng tỉ lệ, hình khối của mẫu 
- Vẽ đúng các đường trục, đường hướng chính và các chi tiết chung, hình vẽ không 
bị nghiêng, đổ. 
- Diễn tả chất chì, màu sắc tốt thông qua diễn tả đậm nhạt, bút pháp thoáng đạt 
tương quan đậm nhạt của mẫu theo ánh sáng gợi được khối và tạo được không 
gian. 
- Tả được chất da thịt 
- Bài vẽ có chất cảm tốt, có cách nhìn riêng. 
- Có tính bao quát chung, hình bóng thống nhất 
Hướng dẫn sinh viên tự học trên lớp và ở nhà 
 Để đạt được kết quả cao sinh viên phải tự nghiên cứu, tham khảo tài liệu 
trong giáo trình tự học. 
 Củng cố 
 16 
 Nhận xét, phân tích bài điểm ưu tiên, hạn chế, tìm phương hướng khắc phục 
cho bài tập sau. 
*Hình minh họa 
* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận 
- Nghiên cứu, tìm hiểu mối quan hệ giữa chi tiết các bộ phận trên người toàn thân 
dáng ngồi. 
 17 
 BÀI 3:VẼ TOÀN THÂN NAM GIÀ NGỒI 
 Khổ giấy: 60cmx80cm, chất liệu chì đen 
I. Mục tiêu: 
 1. Kiến thức: Sau bài học sinh viên có khả năng: 
 - Hiểu được vẻ đẹp, sự cân đối trong hình thể toàn thân nam già 
 - Biết vận dụng kiến thức giải phẫu tạo hình vào bài vẽ 
 - Phân biệt được sự giống và khác nhau giữa tượng toàn thân nam trẻ và già 
2. Kĩ năng: 
 - Dựng được hình toàn thân nam già ngồi 
 - Diễn tả được đúng chất thạch cao, tạo được không gian. 
 - Nét vẽ có đặc điểm riêng, tình cảm. 
 - Vẽ được hình người toàn thân nam già đúng phương pháp 
 - Kỹ năng quan sát, lắng nghe, phân tích, đánh giá, phản hồi. 
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm 
 - Mạnh dạn, tự giác, tích cực, tự tin, hợp tác, sáng tạo. 
 - Thấy được vẻ đẹp hình thể con người và nâng niu sản phẩm nghệ thuật 
II. Nội dung chi tiết 
 1. Quan sát nhận xét 
 Mẫu là nam già ngồi thoải mái, một chân co, một chân đưa lên phía trước do 
ngồi ở dáng mỏi, một tay để trên đùi, một tai bám ghế đầu hơi nghiêng. Quan sát kĩ 
sẽ thấy hướng đầu, thân và chân không trùng nhau, do vậy khi phân tích cần so 
sánh kỹ lưỡng tránh cẩu thả. Vì đây là một bài vẽ toàn thân do vậy cần xác định bố 
cục ngay từ đầu cho hợp lý, tránh tình trạng lệch bố cục hay thiếu bố cục. Muốn 
vậy người vẽ phải so sánh, quan sát để tìm ra tỉ lệ mẫu. Đây là mẫu nam già do vậy 
cần chú ý tới đặc điểm này sẽ chủ động hơn trong quá trình diễn tả. 
 18 
2. Bố cục và dựng hình 
 Nếu tầm nhìn không đúng sẽ không thể nhìn được toàn bộ mẫu, đứng cách 
mẫu trên 2m là hợp lý. Để xác định bố cục mẫu trước khi vẽ nên ký hoạ nhanh sẽ 
chủ động hơn khi phác hình chính thức. Với vẽ người toàn thân nhất thiết phải vẽ 
trọn vẹn hình thể của mẫu, nếu người học không chủ động hoặc thiếu chính xác 
khi đo tỉ lệ vẽ thiếu tay, chân sẽ làm giảm kết quả của bài học rất nhiều. 
 Khi lựa chọn được bố cục thích hợp tiến hành vẽ phác hình cách tiến hành 
tương tự như vẽ toàn thân nam trung. 
 Từ khái quát đến chi tiết phác điểm trục dọi đi qua điểm ức, so sánh trục thân 
và trục dây dọi. Lấy đầu làm đơn vị đo khoảng 4 đến 4,5 đầu. Phác hình bằng toàn 
bộ bằng những nét thẳng. 
 Xác định chính xác những khớp chuyển tiếp của cấu tạo hình thể: Đầu - cổ, 
vai - tay, đùi-hông, độ gập của thân trên và bụng dưới. xác định chính xác vị trí đầu 
xương: xương vai, khuỷu tay, xương hông, đầu gối . Vẽ nét phân định hình dạng và 
phân các diện mảng, so sánh các sắc độ đậm nhạt dựa trên hệ thống sáng tối đậm 
nhạt toàn bộ. 
3. Vẽ tương quan lớn 
 Sau khi phác hình xong tiến hành kiểm tra tỉ lệ chung, tỉ lệ các bộ phận so 
với tương quan của mẫu bằng cách ding que đo, đo lại thật chính xác, tránh cách đo 
tượng trưng hoặc chiếu lệ vì khi càng đẩy sâu và chi tiết càng khó sửa, bài vẽ sẽ bị 
long tong, sa lầy. 
 Xác định đường trục chính chạy qua ức. Từ đường trục chính tìm ra các 
đường trục phụ bằng cách so sánh khoảng cách với đường trục chính. 
 Gợi tương quan sáng tối xác định hai mảng sáng tối lớn tổng thể để có thể 
bao quát được đậm nhạt cuart toàn bộ bài vẽ. 
 Lên những khối lớn chính xác tạo mảng miếng mạch lạc giúp người vẽ chủ 
động hơn cho việc đi chi tiết khối. 
 4. Vẽ sâu 
 Khi nguồn sáng chiếu vào mẫu tạo nên các độ đậm nhạt, mảng miếng và 
đường nét, Tuy vậy không phải cứ nhìn thấy gì thì vẽ nấy mà phải phân tích một 
cách kỹ lưỡng khoa học về cấu trúc tỷ lệ người, việc xác định yếu tố ánh sáng để 
tạo không gian là rất quan trọng trong vẽ hình hoạ nghiên cứu giúp cho bài vẽ trở 
 19 
 nên sinh động, diễn tả được chất da thịt một cách nhuần nhuyễn. các diện sáng tối 
 lớn và chi tiết của khối mạch lạc và nằm trong tổng thể của cả bài vẽ. 
 5. Hoàn chỉnh bài vẽ 
 Tiếp tục kiểm tra tỉ lệ, chiều hướng và thể dáng của mẫu; xem lại các mảng 
 bang lớn đã chính xác chưa. Về đậm nhạt của bang cần lưu ý đến sự chuyển động 
 và quan hệ sáng tối chính là tạo ra mối quan hệ giữa các vật thể với nhau. Vì thế, 
 ánh sáng có thể phá hoại hình thể do sự di chuyển của chúng. Khi kiểm tra đậm 
 nhạt, phải dựa vào nguồn sáng cố định, được lựa chọn hay nói một cách khác là vào 
 một thời điểm cụ thể, riêng biệt sẽ làm sâu sắc hơn, hấp dẫn hơn bài vẽ. Trong quá 
 trình đẩy sâu, nét thẳng đã được xác định đúng phạm vi của hình với những độ dài 
 ngắn của nét. Nét cong khi đã được gắn đúng với mẫu tạo nên tiết tấu nhịp điệu của 
 đường nét sinh động và hấp dẫn tạo cảm giác về chất da thịt của mẫu. 
 Ở giai đoạn này không nhất thiết phải vẽ nhiều mà quan trọng hơn là quan 
 sát, so sánh để tìm ra sai sót giữa bài vẽ với tương quan mẫu để sửa chữa và hoàn 
 thiện bài. 
 Cần chú ý tới đậm nhạt của nền, nếu vẽ đậm nhạt của nền đúng sẽ làm tăng 
 hiệu quả của tương quan, làm cho không gian trong bài vẽ sống động và hấp dẫn 
 hơn. 
 6. Yêu cầu cần đạt 
 - Vẽ đúng tỉ lệ, hình khối của mẫu 
 - Vẽ đúng các đường trục, đường hướng chính và các chi tiết chung, hình vẽ không 
 bị nghiêng, đổ. 
 - Diễn tả được tương quan đậm nhạt của mẫu theo ánh sáng gợi được khối và tạo 
 được không gian. 
 - Tả được chất da thịt 
 - Bài vẽ có chất cảm tốt, có cách nhìn riêng. 
Hướng dẫn sinh viên tự học trên lớp và ở nhà 
+ Căn cứ vào những yêu cầu cần đạt, sinh viên tiếp tục hoàn thành bài tập ở những tiết 
tự học. 
+ Để đạt được kết quả cao sinh viên phải tự nghiên cứu, tham khảo tài liệu trong giáo 
trình tự học. 
 20 
 Củng cố 
- Nhắc lại cấch tiến hành bài vẽ toàn thân nam già dáng ngồi 
 - Chấm bài theo yêu cầu cần đạt: Giúp sinh viên tự đánh giá bài của mình và của 
bạn. 
* Hình minh họa: 
 21 
 BÀI 4: VẼ TOÀN THÂN NỮ MẶC ÁO DÀI NGỒI 
 Khổ giấy 60x80 cm, chất liệu chì đen 
I. Mục tiêu: 
1. Kiến thức: Sau bài học sinh viên có khả năng: 
 - Hiểu được vẻ đẹp và sự cân đối trong cấu tạo hình thể toàn thân nữ mặc áo 
dài truyền thống. 
 - Phân tích được vẻ đẹp của cấu tạo hình khối, đường nét tỷ lệ cấu tạo cơ thể 
nữ. 
2. Kĩ năng 
 - Dựng được hình toàn thân nữ mặc áo dài 
 - Diễn tả được đúng chất thạch cao, tạo được không gian. 
 - Nét vẽ có đặc điểm riêng, tình cảm. 
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm 
 + Mạnh dạn, tự giác, tích cực, tự tin, hợp tác, sáng tạo. 
 + Thấy vẻ đẹp hình thể con người ( nữ giới) 
 + Trân trọng sản phẩm nghệ thuật 
II. Nội dung chi tiết 
1. Quan sát nhận xét 
 Cấu trúc các bộ phận trên cơ thể như khối vai, khối ngực, khối bong, hông, 
lưng được thể hiện rõ, đầy mềm mại. Đứng ở tư thế nào, góc nhìn nào cũng thấy 
đẹp, hay trong điều kiện ánh sáng nào đi nữa vẫn tạo được cảm xúc về cái đẹp qua 
hình dáng, khối, sự thanh cao, lịch lãm của một cơ thể đầy nữ tính. 
 Các nếp vải mềm mại với các vệt lồi, lõm sắc cạnh, dứt khoát. Cách tạo 
hình dường như đối lập với nửa thân trên nhưng thực ra lại hoà hợp chung và thống 
nhất sinh động và có hồn hơn. là vẻ đẹp của cơ thể phụ nữ với chất lý tưởng và tràn 
đầy tính hiện thực. 
 22 
 - Khi nguồn sáng chiếu vào từ góc cao bên trái mẫu, khuôn mặt chia 
thành hai diện sáng tối khá cụ thể. Đường phân chia là đường trục chạy qua hai 
mắt, mũi, miệng và cằm. Tuy nhiên do cách tạo khối tròn, mịn nên các ranh 
giới của sáng tối đều có độ trung gian, sự chuyển sắc cũng từ từ mà không đột 
ngột. Khi xây dựng hình vẽ cần quan sát và phân tích kỹ. 
 - Người mẫu có nhiều đường và nét cong nên khó khăn trong so sánh. 
Dựa vào cấu tạo của mắt, mũi, miệng và các đường trục dọc, trục ngang trong 
quá trình vẽ sẽ tránh được các sai sót cơ bản. 
2. Bố cục dựng hình 
 Nếu tầm nhìn không đúng sẽ không thể nhìn được toàn bộ mẫu, đứng cách 
mẫu trên 2m là hợp lý. Để xác định bố cục mẫu trước khi vẽ nên ký hoạ nhanh sẽ 
chủ động hơn khi phác hình chính thức. Với vẽ người toàn thân nữ nhất thiết phải 
vẽ trọn vẹn hình thể của mẫu, nếu người học không chủ động hoặc thiếu chính xác 
khi đo tỉ lệ vẽ thiếu tay, chân sẽ làm giảm kết quả của bài học rất nhiều. 
 Từ khái quát đến chi tiết phác điểm trục dọi đi qua điểm ức, so sánh trục thân 
và trục dây dọi. Lấy đầu làm đơn vị đo khoảng 4 đến 4,5 đầu. Phác hình bằng toàn 
bộ bằng những nét thẳng. 
 Xác định chính xác những khớp chuyển tiếp của cấu tạo hình thể: Đầu - cổ, 
vai - tay, đùi-hông, độ gập của thân trên và bụng dưới. xác định chính xác vị trí đầu 
xương: xương vai, khuỷu tay, xương hông, đầu gối . Vẽ nét phân định hình dạng và 
phân các diện mảng, so sánh các sắc độ đậm nhạt dựa trên hệ thống sáng tối đậm 
nhạt toàn bộ. 
3. Vẽ tương quan lớn 
 Tiến hành đo các tỉ lệ giữa chiều rộng so với chiều cao của toàn bộ bức 
tượng để xác định khung hình chung. Lấy đầu làm đơn vị đo và tìm vị trí những 
điểm chính trong tỉ lệ bức tượng. Dùng que đo các khoảng cách giữa vai, vú, eo, 
bong, hông để so sánh độ lớn nhỏ của các tỉ lệ. Đồng thời que đo cũng giúp để xác 
định hướng và các độ chếch lệch lên hay xuống giữa hai bên vai ngực, eo hông. 
Xác định đúng khoảng cách và đường hướng là cơ sở đầu tiên để phác hình chính 
xác, tạo điều kiện cho các bước tiếp theo được thự hiện thuận lợi. 
 23 
4. Đẩy sâu bài vẽ 
 Kiểm tra lại hình bằng que đo và dây dọi. Khi đẩy sau bài vẽ ngoài ra chú ý 
tới cấu truc hình khối, dáng thể cần quan tâm đến chân dung tượng, sự tương phản 
giữa tóc, khuôn mặt. Sẽ dễ dàng nhận thấy mái tóc với những lọn xoăn nhỏ nối tiếp 
nhau làm cho khuôn mặt càng thanh tú và đầy sức sống. Đồng thời cũng làm đầu 
nhẹ mà thanh khác với cách diễn tả mềm mại ở thân. 
5. Hoàn chỉnh bài vẽ 
 Cần một khoảng thời gian nhất định để so sánh, phân tích kĩ lưỡng bài vẽ với 
tượng mẫu. Do nguồn sáng chiếu vào từ phía sau của tượng nên khoảng đậm lớn, 
các độ đậm đã thay đổi với nhiều cung bậc khác nhau trong phần ngược sáng của 
mẫu. Có thể ding tẩy hay lấy tay di, để lấy ra điểm hoặc các mảng sáng của mẫu, 
làm cho các nét viền hoà nhập vào các hình khối căng, tròn, lẳn của tượng. Đặc biệt 
xử lý tương quan tinh tế giữa mẫu và nền. 
6. Yêu cầu cần đạt 
- Bài này cần chú ý thêm về cách đánh bóng, tạo khối sát với mẫu thực. 
- Bóng không bị bẩn, bị nhọ. 
- Diễn tả được đúng chất thạch cao, tạo được không gian. 
- Bài vẽ có tổng thể chung. Cách diễn đạt có nét riêng, tình cảm. 
- Trên cơ sở yêu cầu của bài trước, bài này cần lưu ý nhiều hơn đến diễn tả đúng 
đường hướng chính và các đường hướng chi tiết của tượng mẫu để hình vẽ không 
bị nghiêng hoặc đổ 
- Đặc biệt trong diễn tả, cần tập trung phân tích được các độ đậm nhạt của bang 
trong diện tối (vì đó là diện chiếm gần như toàn bộ mẫu). Giải quyết tốt tương quan 
mẫu với nền để tạo không gian. 
- Diễn tả được chất mịm màng của nữ giới 
*Hình minh họa 
 24 
25 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 Giáo trình đã sử dụng tài liệu và một số hình minh họa của các cuốn sách sau 
 * Tài liệu học tập, 
 [1] Triệu Khắc Lễ, Hình họa 1.2.3 (Dự án đào tạo giáo viên THCS), NXB 
ĐHSP, 2006 
*Tài liệu tham khảo 
 [1]. Lê Thanh Lộc (biên soạn) - Hình họa căn bản, NXBVHTT, 1999. 
 [2]. Nguyễn Ngọc Trân - Cấu trúc hội họa, NXB Mỹ thuật, 2006. 
 [3]. Đặng Xuân Cường - Giải phẫu tạo hình , NXB Văn hoá, 1990. 
 [4]. Việt Anh - 35 tác phẩm hình hoạ than và chì - NXB mỹ thuật -2004 
 26