Giáo trình Hội họa - Trang trí cơ bản

 ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH LÀO CAI 
 TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI 
 GIÁO TRÌNH NỘI BỘ 
 MÔN HỌC/MÔ ĐUN: TRANG TRÍ CƠ BẢN 
 NGÀNH: HỘI HỌA 
 Lưu hành nội bộ 
 Năm 2019 
 1 
1 
 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN 
 Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng 
nguyên bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo. 
 Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu 
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 
 2 
1 
 LỜI GIỚI THIỆU 
 Theo cách hiếu thông thường, trang trí là nghệ thuật làm đẹp. Nó giúp cho cuộc 
sống xã hội thêm phong phú và con người hoàn thiện hơn. Ý thích làm đẹp, mong muốn 
cái đẹp luôn tồn tại trong mỗi con người dù nguời đó là ai và sống trong hoàn cành nào. 
Những ngày lễ, ngày Tết, hội họp... ai cũng muốn gọn gàng sạch sẽ, mặc những bộ quần 
áo đẹp nhất của mình, hay trang trí nhà cữa sao cho hấp dần, sạch sẽ và đẹp đẽ. Đường phố 
được trang hoàng bàng những băng rổn, khẩu hiệu, pa nô, áp phích, biển, bảng... 
 Vậy nên đấy chính là lý do tôi quyết định viết cuốn giáo trình này để mọi người có 
thể học và tham khảo. Trong quá trình viết giáo trình dưới sự chỉ đạo và quan tâm của ban 
giám hiệu cũng như sự góp ý giúp đỡ và cung cấp tư liệu của các đồng nghiệp để tôi hoàn 
thành nhiệm vụ của mình. Xin chân thành cảm ơn! 
 Lào Cai, năm 2019 
 Người biên soạn 
 Nguyễn Huy Hiệp 
 3 
1 
 MỤC LỤC 
Ký họa .................................................................................................................................. 5 
Bài 1: Tìm hiểu về bộ môn ký họa ...................................................................................... 6 
 I. Vai trò của ký hoạ ....................................................................................................... 6 
 1. Luyện khả năng quan sát và thể hiện bằng nét ....................................................... 6 
 2. Giúp người vẽ có thêm nhiều tư liệu tốt trong sáng tác .......................................... 6 
 II. Các thể loại ký hoạ ..................................................................................................... 7 
 1. Ký họa dáng ............................................................................................................ 7 
 2. Ký họa nhóm người ................................................................................................ 7 
 3. Ký họa phong cảnh ................................................................................................. 8 
 III. Các chất liệu ký hoạ .................................................................................................. 8 
 1. Than chì, bút sắt, bút lông, sáp màu, mực tàu .................................................... 8 
 IV. Phương pháp ký họa. ................................................................................................. 8 
 1.Tốc họa, ký họa, diễn họa ........................................................................................ 8 
 I. Lý thuyết .................................................................................................................... 10 
 1. Khái niệm ký họa phong cảnh .............................................................................. 10 
 2. Các bước thực hiện một bài ký họa ...................................................................... 11 
 II. Thực hành ................................................................................................................. 11 
 III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục ................................................. 12 
Bài 3: Ký họa dáng người tĩnh .......................................................................................... 13 
 I. Lý thuyết .................................................................................................................... 13 
 1. Trình tự thực hiện một bài ký họa dáng người tĩnh .............................................. 13 
 II. Thực hành ................................................................................................................. 14 
 III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục ................................................. 15 
Bài 4: Ký họa nhóm người ................................................................................................ 16 
 I. Lý thuyết .................................................................................................................... 16 
 1. Trình tự thực hiện một bài ký họa dáng người tĩnh ............................................. 16 
 II. Thực hành ................................................................................................................. 17 
 III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục ................................................. 18 
Tài liệu tham khảo ............................................................................................................. 18 
 4 
1 
 CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC 
Tên ... ợc cái gốc căn bản ấy, tập vẽ ký họa, nhất là tốc họa là tốt nhất, 
ngay từ lúc mới học vẽ. Kí họa , tốc họa mang tính chất khái quát và tính đơn giản nhất. 
Bởi vì khi cần phải nhanh , nên không có điều kiện để nhìn chi tiết. Muốn vẽ nhanh thì cần 
vẽ nét dài và không ngắt quãng. Trước khi đi sâu vào hình họa nên tập kí họa đặc biệt là 
tốc họa và kể cả sau này trong quá trình học vẽ cũng vậy. Đó là phương pháp luyện tập 
quan sát, nhận xét và thể hiện đối tượng của người học vẽ. Định nghĩa kí họa : Kí là ghi, 
họa là vẽ. Kí họa là ghi chép thực tế bằng nét vẽ. Có 3 loại gọi chung là kí họa 
- Tốc họa: giống như nhà văn, nhà báo tốc kí, ghi nhanh để lấy tư liệu. 
Kí họa nhanh nhằm ghi nhanh đặc điểm hình dáng bao quát bên ngoài của đối tượng bằng 
nét. 
- Kí họa : ghi tương đối đầy đủ về hình bao gồm dáng, tỷ lệ. 
- Diễn họa : ghi hình kĩ, khá cụ thể để có bóng khái quát. 
 8 
1 
 Hay còn gọi là kí họa sâu, là loại kí họa nhằm ghi chép kĩ chi tiết các bộ phận của 
đối tượng. Kí họa thâm diễn mang tính chất nghiên cứu. Nó rất gần với hình họa tuy nhiên 
khác hình họa ở chỗ: đối tượng của vẽ hình họa là mẫu vẽ đặt ở trạng thái tĩnh trong phòng 
vẽ, còn đối tượng của kí họa thâm diễn có thể là sự vật hiện tượng con người đang hoạt 
động trong cuộc sống thực tại. Kí họa thâm diễn giúp ta nắm vững, hiểu sâu hơn đặc điểm 
cấu tạo hình dáng sự vật, con người. Giúp ta có tư kiệu hoàn chỉnh về hình tượng khi xây 
dựng tranh. Tạo cho bức tranh sinh động mang tính hiện thực, gần gũi với cuộc sống. 
 9 
1 
 Bài 2: Ký họa phong cảnh 
A. Mục tiêu của bài 
Kết thúc bài người học đạt được 
- Kiến thức 
+ Người học trình bày được sơ bộ về bộ môn ký họa 
- Kỹ năng 
+ Người học thực hiện được các ký họa phong cảnh 
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm 
+ Người học phát huy được khả năng tự học bằng cách thực hiện thêm nhiều ký họa về 
phong cảnh 
+ Từ việc ghi chép sống động thiên nhiên người học cảm thấy càng yêu quý cảnh đẹp của 
thiên nhiên. 
B. Nội dung 
I. Lý thuyết 
1. Khái niệm ký họa phong cảnh 
 Có hai loại ký họa: 
- Ký họa nét: Dùng đường nét để thể hiện tác phẩm. Đôi khi vẫn có thể tạo mảng tổng quát 
bằng lớp đánh tổng quát. 
- Ký họa mảng: Dùng các mảng hình đậm, nhạt khác nhau làm nổi bật đối tượng. Các mảng 
phải có tỉ lệ và hình dạng chính xác. 
 Như vậy ký họa phong cảnh không phải là những cách vẽ nghệch ngoạc hay mơ hồ 
mà những nét vẽ đều phải có hồn và miêu tả được phong cảnh. 
Mục đích của ký họa phong cảnh là nâng cao năng lực phát họa. Đồng thời đẩy mạnh khả 
năng khái quát và năm bắt chỉnh thể của đối tượng 
 Trong ký họa phong cảnh, bất luận đang đối diện với một cảnh vật hết sức phức tạp. 
Hay chỉ là một ngọn cỏ, thân cây, viên gạch hay một bức tường. Điều đầu tiên suy nghĩ 
đến là chọn cảnh và nắm bắt cấu hình. 
 Mục đích của ký họa phong cảnh là nâng cao năng lực phát họa. Đồng thời đẩy 
mạnh khả năng khái quát và năm bắt chỉnh thể của đối tượng 
 10 
1 
Trong ký họa phong cảnh, bất luận đang đối diện với một cảnh vật hết sức phức tạp. Hay 
chỉ là một ngọn cỏ, thân cây, viên gạch hay một bức tường. Điều đầu tiên suy nghĩ đến là 
chọn cảnh và nắm bắt cấu hình. 
2. Các bước thực hiện một bài ký họa 
Bước 1: Quan sát, chọn đối tượng vẽ. 
 Khi bắt đầu ký họa thì việc quan sát đối tượng rất quan trọng nó định hướng về đặc 
điểm, cấu trúc tỉ lệ và cách xử lý... 
Bước 2: Chọn cảnh và cắt cảnh. 
 Đến bước này khẳng định sơ bộ về không gian thể hiện đối tượng trong bài vẽ có 
thể vẽ toàn bộ đối tượng hoặc phần đối tượng, hoặc kết hợp cả hai, tùy vào mục đích sử 
dạng. 
Bước 3: Vẽ khái quát 
 Ở bước khái quát đầu tiên vẽ khái quát đối tượng và vẽ thật là nhẹ tay. Vì chúng ta 
cần phải thực hiện bước thứ ba chồng lên bước thứ hai. Nên thực hiện nét vẽ với bút chì 
hơi nghiêng trên mặt giấy, thả lỏng lực ở cổ tay và khớp vai và cũng không nên cầm bút 
quá chặt. Các nét vẽ sai và vẽ thừa thì các bạn cứ để lại vì đôi khi những nét vẽ sai ẩn ở 
phía dưới tạo nên hiệu quả rung của hình thể làm cho bài vẽ mềm mại hơn. 
Bước 4: Vẽ chi tiết 
 Trong bước thứ 4 phân tích các hình khối. Có thể bài vẽ trông có vẻ khô cứng, nhưng 
không sao vì thà khô cứng máy móc còn hơn hời hợt. Trình bày hết cái hiểu về hình thể 
của mình trên mặt giấy. Nhưng nên nhớ phác dày và xốp những nét ở phía bên tối, nên vẽ 
thưa và mỏng các nét bên sáng và nhớ dựng kỹ đường giáp ranh giữa sáng và tối. 
Bước 5: Hoàn chỉnh bài vẽ 
 Sang đến bước thứ 5, dựa theo các khung mảng đã dựng bắt đầu thực hiện việc thể 
hiện đậm nhạt. Đặc biệt các bạn không nên lên bóng của từng chi tiết mà nên lên những 
diện lớn trước. Theo tôi tốt nhất các bạn nên nối liền toàn bộ vùng bóng tối thành một tuyến 
lớn. Để tách hình thể thành hai phần sáng và tối. Ban đầu các bạn nên vẽ hai sắc độ. Khi 
tương quan lớn đã xong chúng ta mới thêm đậm bằng cách trồng thêm các lớp chì tùy theo 
hướng của khối. Khối nghiêng như thế nào thì nét nghiêng theo hướng đó. 
II. Thực hành 
 Ký họa 10 bức tranh phong cảnh trên khổ giấy A4 
 11 
1 
 Bài tham khảo 
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục 
- Hình vẽ chưa thực sự sát tinh thần mẫu. Nguyên nhân quá trình quan sát chưa kỹ. Khắc 
phục bằng cách quan sát kỹ và thực hành ký họa nhiều. 
- Nét vẽ còn cứng, chưa linh hoạt. Nguyên nhân do quá chú trọng đến hình thể đúng sai 
ban đầu mà để mất đi cảm xúc nét vẽ. Khắc phục bằng cách thả lỏng suy nghĩ và cầm bút 
nhẹ nhàng trên mặt tranh thực nhiện nhiều lần, nếu nét chưa chuẩn hình có thể tiếp tục mạc 
lại vẽ nét nhẹ nhàng. 
 12 
1 
 Bài 3: Ký họa dáng người tĩnh 
A. Mục tiêu của bài 
Kết thúc bài người học đạt được 
- Kiến thức 
+ Người học trình bày được cách thực hiện ký họa dáng người 
- Kỹ năng 
+ Người học thực hiện được các ký họa dáng người 
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm 
+ Người học phát huy được khả năng tự học bằng cách thực hiện thêm nhiều ký họa về 
dáng người. 
+ Từ việc ghi chép sống động cuộc sống sinh hoạt của con người, người học càng thấy hiểu 
hơn về vẽ đẹp của con người trong lào động. 
B. Nội dung 
I. Lý thuyết 
 Kí họa dáng người sưu tầm cũng là để tập quan sát, nhận xét hình dáng, kích thước, 
đậm hay nhạt của cảnh vật. Cảm thụ vẻ đẹp của mọi vật xung quanh, giúp cho bài học vẽ 
theo mẫu và vẽ tranh đề tài được tốt hơn. 
1. Trình tự thực hiện một bài ký họa dáng người tĩnh 
Bước 1: Quan sát, chọn đối tượng vẽ. 
 Khi bắt đầu ký họa thì việc quan sát đối tượng rất quan trọng nó định hướng về đặc 
điểm, cấu trúc tỉ lệ và cách xử lý... 
Bước 2: Chọn cảnh và cắt cảnh. 
 Đến bước này khẳng định sơ bộ về không gian thể hiện đối tượng trong bài vẽ có 
thể vẽ toàn bộ đối tượng hoặc phần đối tượng, hoặc kết hợp cả hai, tùy vào mục đích sử 
dạng. 
Bước 3: Vẽ khái quát 
 Ở bước khái quát đầu tiên vẽ khái quát đối tượng và vẽ thật là nhẹ tay. Vì chúng ta 
cần phải thực hiện bước thứ ba chồng lên bước thứ hai. Nên thực hiện nét vẽ với bút chì 
hơi nghiêng trên mặt giấy, thả lỏng lực ở cổ tay và khớp vai và cũng không nên cầm bút 
quá chặt. Các nét vẽ sai và vẽ thừa thì các bạn cứ để lại vì đôi khi những nét vẽ sai ẩn ở 
phía dưới tạo nên hiệu quả rung của hình thể làm cho bài vẽ mềm mại hơn. 
- Bước đầu tiên hãy vẽ một đường trục từ cổ xuống tới xương sống và đi thẳng ra ngoài. 
Như vậy nó sẽ giúp bạn giảm thiểu độ cứng trong khi vẽ dáng người. Thông thường, các 
 13 
1 
tư thế chuyển động đều có dạng đường cong chữ C hoặc chữ S khi nhân vật cúi, xoay, vặn 
hoặc nghiêng người. Các góc nghiêng sẽ càng lớn hơn khi nhân vật chạy nhảy hoặc té ngã. 
- Dù là nghệ sĩ đã nắm được các cấu trúc giải phẫu trên cơ thể ngưởi nhưng cũng sẽ khó 
khăn khi vẽ 1 dáng người đang chuyển động. Vì vậy, chúng ta nên đơn giản hóa hình ảnh 
để dễ dàng nắm bắt hơn. Kết hợp với bước 1 để ra một dáng người. Nên luyện tập vẽ người 
que qua nhiều chuyển động để có thể dễ dàng hình dung, khi cần có thể dễ dàng vẽ ra người 
mà bạn muốn kí họa đặt tay như thế nào, cách xoay người, 
- Vẽ nhanh các phần còn lại như quần áo, phụ kiện, ngũ quan, tay chân, thân, tóc ( có thể 
để đầu trọc như Saitama ) 
- Phân mảng sáng, tối. Bước này giúp nhân vật của chúng ta sẽ nổi khối lên và tạo cảm 
giác sinh động. 
Bước 4: Vẽ chi tiết 
 Trong bước thứ 4 phân tích các hình khối. Có thể bài vẽ trông có vẻ khô cứng, nhưng 
không sao vì thà khô cứng máy móc còn hơn hời hợt. Trình bày hết cái hiểu về hình thể 
của mình trên mặt giấy. Nhưng nên nhớ phác dày và xốp những nét ở phía bên tối, nên vẽ 
thưa và mỏng các nét bên sáng và nhớ dựng kỹ đường giáp ranh giữa sáng và tối. 
Bước 5: Hoàn chỉnh bài vẽ 
 Sang đến bước thứ 5, dựa theo các khung mảng đã dựng bắt đầu thực hiện việc thể 
hiện đậm nhạt. Đặc biệt các bạn không nên lên bóng của từng chi tiết mà nên lên những 
diện lớn trước. Theo tôi tốt nhất các bạn nên nối liền toàn bộ vùng bóng tối thành một tuyến 
lớn. Để tách hình thể thành hai phần sáng và tối. Ban đầu các bạn nên vẽ hai sắc độ. Khi 
tương quan lớn đã xong chúng ta mới thêm đậm bằng cách trồng thêm các lớp chì tùy theo 
hướng của khối. Khối nghiêng như thế nào thì nét nghiêng theo hướng đó. 
* Chú ý: Khi vẽ dáng người thì việc quan sát cấu trúc tỉ lệ phải vô cùng kỹ. Vì đặc trưng 
của ký người là phải tuân theo giải phẫu tạo hình, dù đây là bài vẽ dáng tĩnh nhưng nó chỉ 
mang tính tương đối vật nên khi thực hiện ký dáng cần phải nhanh gọn, chính xác. 
II. Thực hành 
 Vẽ ký họa 15 dáng người trên khổ giấy A4 
 14 
1 
 Bài tham khảo 
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục 
- Hình vẽ chưa thực sự sát tinh thần mẫu. Nguyên nhân quá trình quan sát chưa kỹ. Khắc 
phục bằng cách quan sát kỹ và thực hành ký họa nhiều. 
- Nét vẽ còn cứng, chưa linh hoạt. Nguyên nhân do quá chú trọng đến hình thể đúng sai 
ban đầu mà để mất đi cảm xúc nét vẽ. Khắc phục bằng cách thả lỏng suy nghĩ và cầm bút 
nhẹ nhàng trên mặt tranh thực nhiện nhiều lần, nếu nét chưa chuẩn hình có thể tiếp tục mạc 
lại vẽ nét nhẹ nhàng. 
 15 
1 
 Bài 4: Ký họa nhóm người 
A. Mục tiêu của bài 
Kết thúc bài người học đạt được 
- Kiến thức 
+ Người học trình bày được cách thực hiện ký họa nhóm người 
+ Phân tích được đặc điểm của ký họa dáng người và nhóm người 
- Kỹ năng 
+ Người học thực hiện được các ký họa nhóm người 
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm 
+ Người học phát huy được khả năng tự học bằng cách thực hiện thêm nhiều ký họa về 
nhóm 
+ Từ việc ghi chép sống động cuộc sống sinh hoạt của con người, người học càng thấy hiểu 
hơn về vẽ đẹp của con người trong lào động. 
B. Nội dung 
I. Lý thuyết 
1. Trình tự thực hiện một bài ký họa dáng người tĩnh 
Bước 1: Quan sát, chọn đối tượng vẽ. 
 Khi bắt đầu ký họa thì việc quan sát đối tượng rất quan trọng nó định hướng về đặc 
điểm, cấu trúc tỉ lệ và cách xử lý... 
Bước 2: Chọn cảnh và cắt cảnh. 
 Đến bước này khẳng định sơ bộ về không gian thể hiện đối tượng trong bài vẽ có 
thể vẽ toàn bộ đối tượng hoặc phần đối tượng, hoặc kết hợp cả hai, tùy vào mục đích sử 
dạng. 
Bước 3: Vẽ khái quát 
 Ở bước khái quát đầu tiên vẽ khái quát đối tượng và vẽ thật là nhẹ tay. Vì chúng ta 
cần phải thực hiện bước thứ ba chồng lên bước thứ hai. Nên thực hiện nét vẽ với bút chì 
hơi nghiêng trên mặt giấy, thả lỏng lực ở cổ tay và khớp vai và cũng không nên cầm bút 
quá chặt. Các nét vẽ sai và vẽ thừa thì các bạn cứ để lại vì đôi khi những nét vẽ sai ẩn ở 
phía dưới tạo nên hiệu quả rung của hình thể làm cho bài vẽ mềm mại hơn. 
- Bước đầu tiên hãy vẽ một đường trục từ cổ xuống tới xương sống và đi thẳng ra ngoài. 
Như vậy nó sẽ giúp bạn giảm thiểu độ cứng trong khi vẽ dáng người. Thông thường, các 
 16 
1 
tư thế chuyển động đều có dạng đường cong chữ C hoặc chữ S khi nhân vật cúi, xoay, vặn 
hoặc nghiêng người. Các góc nghiêng sẽ càng lớn hơn khi nhân vật chạy nhảy hoặc té ngã. 
- Dù là nghệ sĩ đã nắm được các cấu trúc giải phẫu trên cơ thể ngưởi nhưng cũng sẽ khó 
khăn khi vẽ 1 dáng người đang chuyển động. Vì vậy, chúng ta nên đơn giản hóa hình ảnh 
để dễ dàng nắm bắt hơn. Kết hợp với bước 1 để ra một dáng người nên luyện tập vẽ người 
que qua nhiều chuyển động để có thể dễ dàng hình dung, khi cần, bạ có thể dễ dàng vẽ ra 
người mà bạn muốn kí họa đặt tay như thế nào, cách xoay người, 
 Vẽ nhanh các phần còn lại như quần áo, phụ kiện, ngũ quan, tay chân, thân, tóc ( có thể 
để đầu trọc như Saitama ) 
- Phân mảng sáng, tối. Bước này giúp nhân vật của chúng ta sẽ nổi khối lên và tạo cảm 
giác sinh động. 
Bước 4: Vẽ chi tiết 
 Trong bước thứ 4 phân tích các hình khối. Có thể bài vẽ trông có vẻ khô cứng, nhưng 
không sao vì thà khô cứng máy móc còn hơn hời hợt. Trình bày hết cái hiểu về hình thể 
của mình trên mặt giấy. Nhưng nên nhớ phác dày và xốp những nét ở phía bên tối, nên vẽ 
thưa và mỏng các nét bên sáng và nhớ dựng kỹ đường giáp ranh giữa sáng và tối. 
Bước 5: Hoàn chỉnh bài vẽ 
 Sang đến bước thứ 5, dựa theo các khung mảng đã dựng bắt đầu thực hiện việc thể 
hiện đậm nhạt. Đặc biệt các bạn không nên lên bóng của từng chi tiết mà nên lên những 
diện lớn trước. Theo tôi tốt nhất các bạn nên nối liền toàn bộ vùng bóng tối thành một tuyến 
lớn. Để tách hình thể thành hai phần sáng và tối. Ban đầu các bạn nên vẽ hai sắc độ. Khi 
tương quan lớn đã xong chúng ta mới thêm đậm bằng cách trồng thêm các lớp chì tùy theo 
hướng của khối. Khối nghiêng như thế nào thì nét nghiêng theo hướng đó. 
* Chú ý: Khi vẽ nhóm người thì việc quan sát cấu trúc tỉ lệ phải vô cùng kỹ. Vì đặc trưng 
của ký người là phải tuân theo giải phẫu tạo hình, dù đây là bài vẽ dáng tĩnh nhưng nó chỉ 
mang tính tương đối vật nên khi thực hiện ký dáng cần phải nhanh gọn, chính xác. Trong 
quá trình ký người ký kết hợp vói 
II. Thực hành 
 Thực hành 15 bài ký họa nhóm người 
 17 
1 
 Bài tham khảo 
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục 
- Hình vẽ chưa thực sự sát tinh thần mẫu. Nguyên nhân quá trình quan sát chưa kỹ. Khắc 
phục bằng cách quan sát kỹ và thực hành ký họa nhiều. 
- Nét vẽ còn cứng, chưa linh hoạt. Nguyên nhân do quá chú trọng đến hình thể đúng sai 
ban đầu mà để mất đi cảm xúc nét vẽ. Khắc phục bằng cách thả lỏng suy nghĩ và cầm bút 
nhẹ nhàng trên mặt tranh thực nhiện nhiều lần, nếu nét chưa chuẩn hình có thể tiếp tục mạc 
lại vẽ nét nhẹ nhàng. 
- Cách sắp xếp nhóm người thiếu tự nhiên. Nguyên nhân là do quá trình ký họa người học 
thường bị lệ thuộc quá nhiều về bố cục thực tế. Khắc phục bằng cách chủ động sắp xếp bố 
cục nhóm người có thể chọn các dáng khác nhau ở những không gian khác nhau nhưng 
cùng nội dung sinh hoạt để làm nổi bật nội dung bố cục. 
Tài liệu tham khảo 
[1] - LÊ THANH LỘC (dịch), 1996, Lịch sử hội họa, NXB Văn hóa Thông tin. 
[2] - LÊ THANH LỘC, 1998, Từ điển mỹ thuật, NXB Văn hóa Thông tin. 
[3] - NGUYỄN PHI HOANH, 1978, Một số nền mỹ thuật thế giới, NXB Văn hóa. 
[4] - THÁI BÁ VÂN, 1992, Tiếp xúc với nghệ thuật, Viện mỹ thuật. 
[5] - NGUYỄN DUY LẪM, ĐẶNG BÍCH NGÂN, 2001, Màu sắc và phương pháp vẽ mầu, 
NXB Văn hóa thông tin. 
 18 
1