Giáo trình Hoạt động kinh doanh

 1 
PHẦN LÝ THUYẾT 
 2 
CHƯƠNG 1 
TỔNG QUÁT VỀ PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG 
KINH DOANH 
1.1. NỘI DUNG PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH 
1.1.1. Khái niệm 
 Phân tích hoạt động kinh doanh (Operating activities analysis) là môn học 
nghiên cứu quá trình sản xuất kinh doanh, bằng những phương pháp riêng, kết 
hợp với các lý thuyết kinh tế và các phương pháp kỹ thuật khác nhằm đến việc 
phân tích, đánh giá tình hình kinh doanh và những nguyên nhân ảnh hưởng đến 
kết quả kinh doanh, phát hiện những quy luật của các mặt hoạt động trong doanh 
nghiệp dựa vào các dữ liệu lịch sử, làm cơ sở cho các dự báo và hoạch định 
chính sách. 
Để quản lý doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường như hiện nay, đòi hỏi 
các doanh nghiệp không những phải tổ chức hạch toán kinh doanh một cách 
chính xác mà còn phải tích cực tổ chức công tác phân tích hoạt động kinh doanh. 
Cùng với kế toán và các khoa học kinh tế khác, phân tích hoạt động kinh là một 
trong những công cụ đắc lực để quản lý và điều hành có hiệu quả các hoạt động 
của doanh nghiệp. 
Tiền thân của phân tích hoạt động kinh doanh là công việc có tính xem xét 
đơn giản một số chỉ tiêu tổng quát dựa trên dữ liệu của bảng tổng kết tài sản – 
còn gọi là phân tích kế toán hay kế toán nội bộ. Do sự đòi hỏi ngày càng cao 
của nhu cầu quản lý, sự mở rộng về quy mô cũng như xu hướng đi vào chiều sâu 
và chất lượng của các hoạt động doanh nghiệp, phân tích hoạt động kinh doanh 
với nội dung, đối tượng phạm vi và phương pháp nghiêu cứu riêng biệt, tất yếu 
trở thành một khoa học độc lập và ngày càng hoàn chỉnh. 
 3 
Phân tích hoạt động kinh doanh hướng đến thị trường không phải nhằm xây 
dựng những kế hoạch một cách máy móc, cứng nhắc mà là công cụ phục vụ cho 
những quyết định ngắn hạn và dài hạn, đòi hỏi chủ động, linh hoạt ngay cả đối 
với các mặt hoạt động hằng ngày của doanh nghiệp. Mục tiêu của phân tích hoạt 
động kinh doanh vì thế tương đồng với các môn học mới xuất hiện chừng vài 
thập niên trở lại đây – chủ yếu ở các nước phát triển, như: kế toán quản trị – 
management accounting; phân tích báo cáo tài chính – the analysis of financial 
statements, quản trị tài chính – financial management. 
1.1.2. Đối tượng của phân tích hoạt động kinh doanh 
Đối tượng của phân tích hoạt động kinh doanh là quá trình kinh doanh và 
kết quả kinh doanh – tức sự việc xảy ra ở quá khứ; phân tích, mà mục đích cuối 
cùng là đúc kết chúng thành quy luật để nhận thức hiện tại và nhắm chúng đến 
tương lai cho tất cả các mặt hoạt động của một doanh nghiệp. 
Các nhà phân tích tìm cách lượng hoá những tác động đến kết quả kinh 
doanh. Đó là những yếu tố của quá trình cung cấp, sản xuất, tiêu thụ và mua bán 
hàng hoá, thuộc lĩnh vực sản xuất, thương mại, dịch vụ. Đồng thời cũng cần phải 
nghiên cứu tình hình sử dụng các nguồn lực: vốn, vật tư, lao động và đất đai; 
những nhân tố nội tại của doanh nghiệp hoặc khách quan từ phía thị trường và 
môi trường kinh doanh, đã trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu quả của các mặt hoạt 
động doanh nghiệp. 
Do vậy, quá trình và kết quả hoạt động kinh doanh không phải là các số 
liệu chung chung mà phải được lượng hoá cụ thể thành các chỉ tiêu kinh tế và 
phân tích cần hướng đến việc thực hiện các chỉ tiêu đó để đánh giá. 
Ví dụ: 
 4 
Nói đến lợi tức thì ở đây là lợi tức trước thuế hay sau thuế, lợi tức đạt được 
trong 06 tháng hay là cả năm, lợi tức tất cả các mặt hoạt động hay chỉ là kết quả 
của một mặt hàng chính nào đó. 
Hay khi nói đến các nhân tố tác động, ta có chỉ tiêu sau: 
Giá trị sản lượng = Tổng số giờ làm việc x Giá trị bình quân một giờ 
Đối tuợng phân tích ở đây là chỉ tiêu giá trị sản lượng có hai nhân tố tác 
động là tổng số giờ và giá trị bình quân một giờ làm việc. Việc thực hiện kế 
hoạch của đối tượng phân tích sẽ tùy thuộc vào việc thực hiện kế hoạch của hai 
nhân tố tác động trên. 
1.1.3. Nhiệm vụ cụ thể của phân tích hoạt động kinh doanh 
• Đánh giá giữa kết quả thực hiện được so với kế hoạch hoặc so với 
tình hình thực hiện kỳ trước, các doanh nghiệp tiêu biểu cùng ngành 
hoặc chỉ tiêu bình quân nội ngành và các thông số thị trường; 
• Phân tích những nhân tố nội tại và khách quan đã ảnh hưởng đến 
tình hình thực hiện kế hoạch; 
• Phân tích hiệu quả các phương án kinh doanh hiện tại và các dự án 
đầu tư dài hạn; 
• Xây dựn ... tài sản và nợ vay có lãi suất là 8%. Giả định thuế 
suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 40%, hỏi sự khác biệt ROE dự kiến giữa 
phương án công ty tài trợ 50% nợ vay và phương án công ty tài trợ 100% vốn cổ 
phần thường? 
Bài tập 17 
 Có số liệu về tình hình tài chính của doanh nghiệp tại 3 năm như sau: 
• Tổng tài sản = 20.000 triệu đồng, lãi suất nợ vay dài hạn là 12%/năm 
(b%). 
• Các tài liệu khác qua 3 năm: (đơn vị tính: triệu đồng) 
Năm tài chính Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 
Vốn vay 5.000 10.000 15.000 
Vốn chủ sở hữu 15.000 10.000 5.000 
Lợi nhuận trước thuế và lãi vay 1.500 1.700 2.400 
Thuế suất thuế thu nhập DN 28% 28% 28% 
 231 
Yêu cầu: 
a) Phân tích cấu trúc vốn của doanh nghiệp qua 3 năm tài chính. 
b) Hãy xếp hạng cấu trúc vốn từ tốt đến xấu dần và chứng minh. 
c) Trong năm 2006, ông giám đốc tài chính của doanh nghiệp dự báo lợi 
nhuận trước thuế và lãi vay không đổi so với năm 2005, nên đã quyết 
định giảm nguồn vốn vay xuống còn 12.000đ vì cho rằng sẽ làm giảm 
hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp. Với các điều kiện khác 
không đổi, hãy nhận xét về quyết định của giám đốc tài chính và 
chứng minh bằng số liệu. 
 232 
Phụ lục: Bảng phân phối chuẩn 
Z* 0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09 
0,00 0,5000 0,4960 0,4920 0,4880 0,4840 0,4801 0,4761 0,4721 0,4681 0,4641 
0,10 0,4602 0,4562 0,4522 0,4483 0,4443 0,4404 0,4364 0,4325 0,4286 0,4247 
0,20 0,4207 0,4168 0,4129 0,4090 0,4052 0,4013 0,3974 0,3936 0,3897 0,3859 
0,30 0,3821 0,3783 0,3745 0,3707 0,3669 0,3632 0,3594 0,3557 0,3520 0,3483 
0,40 0,3446 0,3409 0,3372 0,3336 0,3300 0,3264 0,3228 0,3192 0,3156 0,3121 
0,50 0,3085 0,3050 0,3015 0,2981 0,2946 0,2912 0,2877 0,2843 0,2810 0,2776 
0,60 0,2743 0,2709 0,2676 0,2643 0,2611 0,2578 0,2546 0,2514 0,2483 0,2451 
0,70 0,2420 0,2389 0,2358 0,2327 0,2296 0,2266 0,2236 0,2206 0,2177 0,2148 
0,80 0,2119 0,2090 0,2061 0,2033 0,2005 0,1977 0,1949 0,1922 0,1894 0,1867 
0,90 0,1841 0,1814 0,1788 0,1762 0,1736 0,1711 0,1685 0,1660 0,1635 0,1611 
1,00 0,1587 0,1562 0,1539 0,1515 0,1492 0,1469 0,1446 0,1423 0,1401 0,1379 
1,10 0,1357 0,1335 0,1314 0,1292 0,1271 0,1251 0,1230 0,1210 0,1190 0,1170 
1,20 0,1151 0,1131 0,1112 0,1093 0,1075 0,1056 0,1038 0,1020 0,1003 0,0985 
1,30 0,0968 0,0951 0,0934 0,0918 0,0901 0,0885 0,0869 0,0853 0,0838 0,0823 
1,40 0,0808 0,0793 0,0778 0,0764 0,0749 0,0735 0,0721 0,0708 0,0694 0,0681 
1,50 0,0668 0,0655 0,0643 0,0630 0,0618 0,0606 0,0594 0,0582 0,0571 0,0559 
1,60 0,0548 0,0537 0,0526 0,0516 0,0505 0,0495 0,0485 0,0475 0,0465 0,0455 
1,70 0,0446 0,0436 0,0427 0,0418 0,0409 0,0401 0,0446 0,0392 0,0384 0,0375 
1,80 0,0359 0,0351 0,0344 0,0336 0,0329 0,0322 0,0314 0,0307 0,0301 0,0294 
1,90 0,0287 0,0281 0,0274 0,0268 0,0262 0,0256 0,0250 0,0244 0,0239 0,0233 
2,00 0,0228 0,0222 0,0217 0,0212 0,0207 0,0202 0,0197 0,0192 0,0188 0,0183 
2,20 0,0139 0,0136 0,0132 0,0129 0,0125 0,0122 0,0119 0,0116 0,0113 0,0110 
2,40 0,0082 0,0080 0,0078 0,0075 0,0073 0,0071 0,0069 0,0068 0,0066 0,0064 
2,60 0,0047 0,0045 0,0044 0,0043 0,0041 0,0040 0,0039 0,0038 0,0037 0,0036 
2,80 0,0026 0,0025 0,0024 0,0023 0,0023 0,0022 0,0021 0,0021 0,0020 0,0019 
3,00 0,0013 0,0013 0,0013 0,0012 0,0012 0,0011 0,0011 0,0011 0,0010 0,0010 
3,50 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 
4,00 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 
4,50 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 
5,00 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 
Z*: là giá trị tuyệt đối của z. 
 233 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Tài liệu trong nước: 
1. TS.Phạm Văn Dược – Đặng Kim Cương, Phân tích hoạt động kinh doanh 
(2005), NXB Tổng Hợp TP.HCM. 
2. Ths.Nguyễn Tấn Bình, Phân tích hoạt động doanh nghiệp (2000), NXB 
Đại học quốc gia TP.HCM. 
3. PGS.TS. Trần Ngọc Thơ (chủ biên), Tài chính doanh nghiệp hiện đại 
(2005), NXB Thống kê. 
4. PGS.TS.Nguyễn Năng Phúc, Phân tích kinh tế doanh nghiệp (2004), 
NXB Tài chính. 
Tài liệu nước ngoài: 
5. Myers, Brealey (2000), Principles of Corporate Finance – Sixth Edition, 
McGraw – Hill. 
6. Gerald I.White (1997), The Analysis and use of Financial statements, 
John Wiley & Sons, Inc. 
7. Wayne J.Morse - James R.Davis - Hartgraves, Management Accounting 
(1991), Addision – Wesley. 
 234 
MỤC LỤC 
CHƯƠNG 1................................................................................................................... 2 
TỔNG QUÁT VỀ PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH................. 2 
1.1. NỘI DUNG PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH..................................... 2 
Khái niệm .................................................................................................................... 2 
Đối tượng của phân tích hoạt động kinh doanh........................................................ 3 
Nhiệm vụ cụ thể của phân tích hoạt động kinh doanh ............................................ 4 
1.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRONG PHÂN TÍCH .................................... 5 
Phương pháp so sánh .................................................................................................. 5 
Phương pháp thay thế liên hoàn ................................................................................ 9 
Phương pháp số chênh lệch..................................................................................... 13 
Phương pháp liên hệ cân đối.................................................................................... 14 
Phương pháp hồi quy ................................................................................................ 16 
1.3. TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ............. 34 
Phân loại các loại hình phân tích hoạt động kinh doanh. ...................................... 35 
Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp.............................. 36 
CHƯƠNG 2 ................................................................................................................ 40 
PHÂN TÍCH CHI PHÍ VÀ GIÁ THÀNH ........................................................ 40 
2.1. PHÂN LOẠI CHI PHÍ........................................................................................... 40 
Phân loại chung......................................................................................................... 40 
Phân loại theo kế toán quản trị ............................................................................... 42 
2.2. PHÂN TÍCH CHUNG TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHI PHÍ.............................. 46 
Tổng mức chi phí thực hiện...................................................................................... 46 
Tỷ suất chi phí ........................................................................................................... 46 
Tiết kiệm chi phí ....................................................................................................... 47 
2.3. PHÂN TÍCH CÁC KHOẢN MỤC CHI PHÍ CHỦ YẾU .................................... 48 
Phân tích khoản mục chi phí nguyên vật liệu trực tiếp......................................... 49 
Phân tích khoản mục chi phí nhân công trực tiếp. ................................................ 53 
Dự báo chi phí sản xuất chung bằng hồi quy đơn ................................................... 57 
2.4. PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG GIÁ THÀNH............................................................ 60 
Phân tích biến động giá thành đơn vị ...................................................................... 60 
Phân tích biến động tổng giá thành sản phẩm so sánh được................................. 62 
Phân tích chi phí trên 1.000 đồng sản phẩm bán ra............................................... 67 
CHƯƠNG 3 ................................................................................................................ 73 
PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIÊU THỤ.............................................................. 73 
3.1. PHÂN TÍCH CHUNG VỀ TÌNH HÌNH TIÊU THỤ HÀNG HOÁ .................... 73 
Ý nghĩa và nhiệm vụ phân tích ................................................................................ 73 
 235 
Phân tích khái quát................................................................................................... 74 
Phân tích bộ phận ..................................................................................................... 76 
3.2. NGUYÊN NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÌNH HÌNH TIÊU THỤ....................... 78 
Nguyên nhân chủ quan ............................................................................................. 79 
Nguyên nhân khách quan ......................................................................................... 82 
3.3. DỰ BÁO LƯỢNG TIÊU THỤ VỚI PHƯƠNG PHÁP HỒI QUY ĐA BIẾN...... 89 
Khái quát................................................................................................................... 89 
Định dạng phương trình thể hiện mối quan hệ ...................................................... 90 
Thu thập dữ liệu và tính toán những giá trị thống kê đặc trưng .......................... 91 
Thực hiện hồi quy ..................................................................................................... 94 
Dự báo với mô hình hồi quy ..................................................................................... 99 
CHƯƠNG 4 .............................................................................................................. 101 
PHÂN TÍCH LỢI NHUẬN ................................................................................. 101 
4.1. PHÂN TÍCH CHUNG TÌNH HÌNH THỰC HIỆN LỢI NHUẬN ..................... 101 
Mục tiêu của doanh nghiệp.................................................................................... 101 
Ý nghĩa của lợi nhuận ............................................................................................. 101 
Chỉ tiêu thực hiện ................................................................................................... 101 
Chỉ tiêu quan hệ...................................................................................................... 102 
4.2. LỢI NHUẬN TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI DOANH THU VÀ CHI PHÍ ...... 102 
Yếu tố khối lượng sản phẩm .................................................................................. 104 
Yếu tố chi phí bất biến ........................................................................................... 105 
Yếu tố chi phí khả biến .......................................................................................... 106 
Yếu tố giá bán ......................................................................................................... 106 
Yếu tố tổng hợp ...................................................................................................... 107 
4.3. PHÂN TÍCH LỢI NHUẬN THUẦN TỪ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH......... 108 
Phân tích lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh....................................................... 108 
Phân tích các nhân tố tác động đến lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh ........... 111 
CHƯƠNG 5............................................................................................................... 118 
PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH ................................................................................... 118 
5.1. KHÁI QUÁT VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH ........................................................ 118 
Khái niệm về báo cáo tài chính ............................................................................. 118 
Mục đích báo cáo tài chính .................................................................................... 118 
Đối tượng của báo cáo tài chính ............................................................................ 119 
Nguyên tắc lập báo cáo tài chính .......................................................................... 121 
5.2. PHÂN TÍCH CÁC TỶ SỐ TÀI CHÍNH............................................................. 132 
Mục đích phân tích các tỷ số tài chính .................................................................. 132 
Các tỷ số tài chính .................................................................................................. 133 
Phương pháp đánh giá các tỷ số tài chính............................................................. 148 
Một số vấn đề gặp phải khi phân tích tỷ số tài chính .......................................... 154 
5.3. PHÂN TÍCH BÁO CÁO DÒNG TIỀN............................................................... 155 
 236 
Lập báo cáo dòng tiền (theo chuẩn mực quốc tế về kế toán – International 
Accounting Standards) ........................................................................................... 155 
Lập báo cáo dòng tiền (theo chuẩn mực KTVN – VAS) ..................................... 174 
Phương pháp phân tích báo cáo dòng tiền............................................................ 189 
CHƯƠNG 6 .............................................................................................................. 194 
PHÂN TÍCH CẤU TRÚC VỐN ........................................................................ 194 
6.1. CÁC QUYẾT ĐỊNH CẤU TRÚC VỐN ............................................................. 194 
Khái niệm ................................................................................................................ 194 
Cấu trúc vốn tối ưu................................................................................................. 195 
Các giả định của phân tích cấu trúc vốn .............................................................. 195 
Các yếu tố khác cần xem xét trong quyết định cấu trúc vốn ............................. 196 
6.2. PHÂN TÍCH CẤU TRÚC VỐN .......................................................................... 202 
Phân tích EBIT - EPS ............................................................................................. 202 
Phân tích mất khả năng chi trả tiền mặt.............................................................. 211 
Xác định cấu trúc vốn dựa trên tỷ suất lợi nhuận trên vốn CSH: ..................... 215 
PHẦN BÀI TẬP .................................................................................................... 220