Giáo trình Biểu diễn nhạc cụ truyền thống - Sáo trúc 5

 UBND TỈNH LÀO CAI 
 TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI 
 GIÁO TRÌNH NỘI BỘ 
 MÔN HỌC: SÁO TRÚC 5 
NGÀNH/NGHỀ: BIỂU DIỄN NHẠC CỤ TRUYỀN THỐNG 
 Lào cai, năm 2019 
 1 
 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN 
 Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được 
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. 
 Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dung với mục đích kinh 
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 
 2 
 LỜI GIỚI THIỆU 
 Giáo trình này được biên soạn dựa trên cơ sở giáo trình Sáo trúc của Học 
viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Trong quá trình biên soạn, tác gải đã chắt lọc, 
lựa chọn sắp xếp cho phù hợp với học sinh đồng thời phù hợp với bản sắc văn hóa 
Lào Cai. 
 Giáo trình đảm bảo các yếu tố cơ bản vè tính học thuật đồng thời bổ sung 
các yếu tố văn hóa vùng cao Tây bắc đáp ứng yêu cầu xã hội và bảo tồn văn hóa 
truyền thống vùng cao. 
 Giáo trình có cấu trúc gồm 3 phần cơ bản: 
 + Phần I Bài tập kỹ thuật: bao gồm các kỹ thuật cơ bản nâng cao như kỹ 
thuật lưỡi đơn, lưỡi kép, Láy ngón, Rung hơi, kỹ thuật lấy hơi, kỹ thuật láy rền, kỹ 
thuật miết ngón, kỹ thuật láy ngón,  Trên cơ cơ đó là hệt thống các bài tập để 
học sinh rèn luyện các kỹ thuật cơ bản trên 
 + Phần II Nhạc phong cách Cải lương: Gồm các bài nhạc hơi Xuân, hơi ai. 
Khi học các bài này học sinh sẽ phải vận dụng các kỹ thuật cơ bản của bài nhạc 
Cải lương để xử lý tác phẩm, đồng thời học sinh sẽ hiểu thêm về tính chất Nhạc 
phong cách Cải lương, hơi Xuân, hơi ai khác nhau. 
 + Phần III Tác phẩm: đây là hệ thống các bài có tính tổng hợp các kỹ thuật 
cơ bản đồng thời nhiều tác phẩm dựa trên chất liệu nhạc Chèo, nhạc cung đình 
Huế, Cải lương, âm nhạc truyền thống Việt Nam 
 Với việc sắp xếp, chắt lọc như vậy, hy vọng cuốn Giáo trình sẽ là tài liệu 
để giảng dạy, học tập quan trọng đối với chương trình giảng dạy môn sáo trúc. 
 Lào cai, năm 2019 
 Người biên soạn: 
 Nguyễn Đình Chí 
 3 
 THUẬT NGỮ VỀ CHUYÊN NGÀNH 
 Kết 
 Quay lại đoạn nhạc 
 Lên, xuống quãng 8 
 Dấu luyến, nối 
 To dần 
 Nhỏ dần 
 Vuốt ngón 
 Láy ngón 
 Chậm dần lại 
 Láy rền 
 Chậm lại dần 
 Dấu quay đi 
 Dấu quay lại 
 Rung hơi 
 Vỗ ngón 
 Tự do 
 Quay lại ô nhịp trước 
 Quay lại 2 ô nhịp trước 
 mp Nhẹ vừa 
 mf Mạnh vừa 
 f Mạnh 
 p Nhẹ 
 X Láy rền 2 ngón 
crese To 
 4 
 Phụ lục 
Contents 
Bài 1: KỸ THUẬT NÂNG CAO .................................................................................................................. 7 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................... 7 
 2. Thực hành ............................................................................................................................................. 7 
 2.1. Bài tập ................................................................................................................................................ 7 
 2.2. Âm hình các kỹ thuật nhảy quãng và dấu hóa bất thường ................................................................. 7 
 2.3. Bài tập áp dụng .................................................................................................................................. 8 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học .................................................................................................................. 8 
Bài 2: KỸ THUẬT RUNG HƠI CẢI LƯƠNG ............................................................................................ 9 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................... 9 
 2. Thực hành ............................................................................................................................................. 9 
 2.1. Bài tập rung hơi .............................................................................................................................. 9 
 2.2. Bài cải lương áp dụng .................................................................................................................. 10 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 10 
BÀI 3: TÁC PHẨM .................................................................................................................................... 11 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................. 11 
 2. Thực hành: Bài tác phẩm .................................................................................................................... 11 
 3. Bài tác phẩm áp dụng ..................................................................................................................... 11 
 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 11 
PHẦN I. BÀI TẬP KỸ THUẬT ................................................................................................................. 12 
 Bài tập số 1.............................................................................................................................................. 12 
 Bài tập số 2.............................................................................................................................................. 13 
 Bài tập số 3.............................................................................................................................................. 14 
 Bài tập số 4.............................................................................................................................................. 16 
 Bài tập số 5.............................................................................................................................................. 17 
PHẦN II. NHẠC PHONG CÁCH CẢI LƯƠNG ....................................................................................... 18 
 Bài 1: Tây thi .......................................................................................................................................... 18 
 Bài 2: Xuân tình ...................................................................................................................................... 20 
 Bài 3: Lý con sáo .................................................................................................................................... 22 
 Bài 4: Nam ai .......................................................................................................................................... 23 
PHẦN IV. TÁC PHẨM .............................................................................................................................. 25 
 5 
Bài 1: Anh vẫn hành quân ....................................................................................................................... 25 
Bài 2: Bình minh quê hương ................................................................................................................... 26 
Bài 3: Tiếng sáo bản mèo ........................................................................................................................ 28 
Bài 4: Mùa xuân gọi bạn ......................................................................................................................... 31 
 6 
 Bài 1: KỸ THUẬT NÂNG CAO 
 Mục tiêu 
 Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
 - Kiến thức: Trình bày được các yêu cầu về kỹ thuật thực hiện các thể đảo, dấu hóa 
bất thường 
 - Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật các thể đảo, các bài tập có kỹ thuật khó hơn, 
xuất hiện dấu hóa bất thường, bài tập dài hơn, ở các quãng khó hơn 
 - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
 Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
 - Luyện tâp với tốc độ từ chậm đến nhanh dần, đều nhịp, phách trường độ các nốt 
 đảo 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Yêu cầu: 
 + Đánh lưỡi từng âm hình tiết tấu, từ nốt thấp đến nốt cao, theo các nốt nhảy 
 quãng khác nhau 
 + Đánh lưỡi từ chậm cho đến nhanh dần 
 + Vừa đánh lưỡi luyến vừa gõ nhịp 
 + Cần chú ý đảo phách nhưng phải giữ đúng nhịp phách 
 2. Thực hành 
 2.1. Bài tập 
 Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc 
 Bước 2: Thực hiện đánh lưỡi kép từng âm hình tiết tấu 
 Bước 3. Thực hiện nhanh dần 
 Mô hình thể đảo 
 2.2. Âm hình các kỹ thuật nhảy quãng và dấu hóa bất thường 
 - Nhảy quãng và dấu hóa bất thường : Vừa đánh lưỡi, vừa đẩy, nhả hơi 
 7 
- Thể đảo 1: Vừa đảo vừa xử lý 2 nốt hoa mỹ 
 - Thể đảo 2: Vừa đảo vừa giật trước giật sau 
 2.3. Bài tập áp dụng 
 Bài tập số 1 đến 5 (tại phụ lục 12 đến 17) 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 8 
 Bài 2: KỸ THUẬT RUNG HƠI CẢI LƯƠNG 
 Mục tiêu 
 Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
 - Kiến thức: 
 + Trình bày được tính chất âm nhạc của nhạc phong cách cải lương, hơi 
 xuân(nhanh sâu), hơi ai(chậm sâu), hơi oán(chậm sâu,oán thán) ,hơi quảng(nhanh 
 sâu vừa) 
 - Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật rung hơi trong tính chất âm nhạc của từng bài 
nhạc phong cách cải lương 
 - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
 Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
 - Rung hơi là thay đổi luôn phiên về hơi thở một cách đầu đặn về tần số, như khi ta 
 phát ra âm “hự hự hự hự” không đánh lưỡi(Rung nhanh hay rung chậm tùy thuộc 
 vào từng thể loại nhạc phong cách, từng tác phẩm) 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Yêu cầu: 
 + Rung hơi nhanh ,sâu 
 + Rung hơi chậm, sâu 
 + Vừa rung vừa gõ nhịp 
 + Cần chú ý khi rung hơi, tần số rung phải đều nhau 
 2. Thực hành 
 2.1. Bài tập rung hơi 
 Bước 1: Thực hiện tập đẩy hơi 
 Bước 2: Thực hiện từng nốt rung hơi nhanh, chậm, sâu kéo dài 
 Bước 3. Thực hiện rung hơi nhanh, chậm, sâu có sắc thái từ nhỏ đến to 
 Bước 4: Thực hiện rung hơi nhanh, chậm, sâu từ nhỏ đến to và đến nhỏ 
 Mô hình rung hơi 
 + Bước 1: Tập đẩy hơi(như khi ta phát ra tiếng “Hự hự hự hự”) không đánh lưỡi 
 + Bước 2: Rung hơi sâu đều, các âm kéo dài 
 9 
+ Bước 3: Rung hơi theo sắc thái từ nhỏ đến to dần (đẩy hơi từ nhẹ đến to dần, vừa 
đẩy vừa rung hơi) 
+ Bước 4: Rung hơi từ nhỏ đến to và đến nhỏ (đẩy hơi từ nhẹ đến to dần và nhẹ 
dần, vừa đẩy vừa rung) 
2.2. Bài cải lương áp dụng 
Bài phong cách cải lương số: 1 đến 4(tại phụ lục18 đến 23) 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 10 
 BÀI 3: TÁC PHẨM 
 Mục tiêu 
 Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
 - Kiến thức: Trình bày được các tính chất, tác giả của từng tác phẩm, ở mức độ 
nâng cao về đánh lưỡi kép và xử lý phần Cadenza, phi lưỡi 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Kỹ năng: Thực hiện được các tác phẩm của từng tác giả 
 - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
 Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
 - Mỗi tác giả đều sáng tác tác phẩm trong hoàn cảnh khác nhau, nên mỗi bài đều 
 có những tính chất âm nhạc khác nhau 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Yêu cầu: 
 + Tình bày được tác phẩm là sáng tác của tác giả nào, với tính chất âm nhạc như 
 thế nào 
 2. Thực hành: Bài tác phẩm 
 Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc 
 Bước 2: Thực hiện từng tác phẩm 
 Bước 3. Thực hiện hoàn chỉnh tác phẩm 
 Mô hình 
 3. Bài tác phẩm áp dụng 
 Bài tác phẩm số:1 đến 4( tại phụ lục 25 đến 31) 
 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 11 
PHẦN I. BÀI TẬP KỸ THUẬT 
 Bài tập số 1 
 12 
Bài tập số 2 
 13 
Bài tập số 3 
 14 
15 
Bài tập số 4 
 16 
Bài tập số 5 
 17 
PHẦN II. NHẠC PHONG CÁCH CẢI LƯƠNG 
 Bài 1: Tây thi 
 Cải lương 
 18 
19 
Bài 2: Xuân tình 
 Cải lương 
 20 
21 
Bài 3: Lý con sáo 
 Cải lương 
 22 
Bài 4: Nam ai 
 Cải lương 
 23 
24 
 PHẦN IV. TÁC PHẨM 
Bài 1: Anh vẫn hành quân 
 Huy Du 
 25 
Bài 2: Bình minh quê hương 
 Đức Liên 
 26 
27 
Bài 3: Tiếng sáo bản mèo 
 Ngọc Phan 
 28 
29 
30 
Bài 4: Mùa xuân gọi bạn 
 Lương Kim Vĩnh 
 31 
32 
33