Giáo trình Biểu diễn nhạc cụ truyền thống - Sáo trúc 2

 UBND TỈNH LÀO CAI 
 TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI 
 GIÁO TRÌNH NỘI BỘ 
 MÔN HỌC: SÁO TRÚC 2 
NGÀNH/NGHỀ: BIỂU DIỄN NHẠC CỤ TRUYỀN THỐNG 
 Lào cai, năm 2019 
 1 
 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN 
 Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được 
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. 
 Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dung với mục đích kinh 
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 
 2 
 LỜI GIỚI THIỆU 
 Giáo trình này được biên soạn dựa trên cơ sở giáo trình Sáo trúc của Học 
viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Trong quá trình biên soạn, tác gải đã chắt lọc, 
lựa chọn sắp xếp cho phù hợp với học sinh đồng thời phù hợp với bản sắc văn hóa 
Lào Cai. 
 Giáo trình đảm bảo các yếu tố cơ bản vè tính học thuật đồng thời bổ sung 
các yếu tố văn hóa vùng cao Tây bắc đáp ứng yêu cầu xã hội và bảo tồn văn hóa 
truyền thống vùng cao. 
 Giáo trình có cấu trúc gồm 3 phần cơ bản: 
 + Phần I Bài tập kỹ thuật: bao gồm các kỹ thuật cơ bản như kỹ thuật phát 
âm, kỹ thuật lấy hơi, kỹ thuật đánh lưỡi đơn, kỹ thuật láy rền, kỹ thuật miết ngón, 
kỹ thuật láy ngón  Trên cơ cơ đó là hệt thống các bài tập để học sinh rèn luyện 
các kỹ thuật cơ bản trên 
 + Phần II Dân ca: Gồm các bài dân ca Việt Nam quen thuộc của các vùng 
miện. Khi học các bài này học sinh sẽ phải vận dụng các kỹ thuật cơ bản để xử lý, 
đồng thời học sinh sẽ hiểu thêm về tính chất dân ca, các vùng miền khác nhau. 
 + Phần III Tác phẩm: đây là hệ thống các bài có tính tổng hợp các kỹ thuật 
cơ bản đồng thời nhiều tác phẩm dựa trên chất liệu dân ca, âm nhạc truyền thống 
Việt Nam 
 Với việc sắp xếp, chắt lọc như vậy , hy vọng cuốn Giáo trình sẽ là tài liệu 
để giảng dạy, học tập quan trọng đối với chương trình giảng dạy môn sáo trúc. 
 Lào cai, năm 2019 
 Người biên soạn: 
 Nguyễn Đình Chí 
 3 
 THUẬT NGỮ VỀ CHUYÊN NGÀNH 
 Kết 
 Quay lại đoạn nhạc 
 Lên, xuống quãng 8 
 Dấu luyến, nối 
 To dần 
 Nhỏ dần 
 Vuốt ngón 
 Láy ngón 
 Chậm dần lại 
 Láy rền 
 Chậm lại dần 
 Dấu quay đi 
 Dấu quay lại 
 Rung hơi 
 Vỗ ngón 
 Tự do 
 Quay lại ô nhịp trước 
 Quay lại 2 ô nhịp trước 
 mp Nhẹ vừa 
 mf Mạnh vừa 
 f Mạnh 
 p Nhẹ 
 X Láy rền 2 ngón 
crese To 
 4 
 Phụ lục 
Contents 
BÀI 1. KỸ THUẬT NỐT TÔ ĐIỂM ............................................................................................................ 7 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................... 7 
 2. Thực hành ............................................................................................................................................. 7 
 2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn ..................................................................................................................... 7 
 2.2. Nốt tô điểm: ................................................................................................................................... 7 
 2.3. Bài tập áp dụng .................................................................................................................................. 7 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học .................................................................................................................. 7 
BÀI 2. KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP TRƯỚC, KÉP SAU, CHÙM 4, MÓC GIẬT, DẤU CHẤM DÔI, 
DẤU LẶNG ĐEN LẶNG ĐƠN ................................................................................................................... 8 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................... 8 
 2. Thực hành ............................................................................................................................................. 8 
 2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn ..................................................................................................................... 8 
 2.2. Âm hình tiết tấu ............................................................................................................................. 9 
 2.3. Láy rền: .......................................................................................................................................... 9 
 2.4. Láy ngón(Tri.) .......................................................................................................................... 10 
 2.5. Bài tập áp dụng ............................................................................................................................ 10 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 10 
BÀI 3. DÂN CA ......................................................................................................................................... 11 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................. 11 
 2. Thực hành: Bài dân ca ........................................................................................................................ 11 
 3. Bài dân ca áp dụng ......................................................................................................................... 11 
 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 11 
BÀI 4: TÁC PHẨM .................................................................................................................................... 12 
 1. Lý thuyết ............................................................................................................................................. 12 
 2. Thực hành: Bài tác phẩm .................................................................................................................... 12 
 3. Bài tác phẩm áp dụng ..................................................................................................................... 12 
 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 12 
PHẦN I: KỸ THUẬT CƠ BẢN ................................................................................................................. 13 
 Bài tập số 1(Kỹ thuật nốt tô điểm) .......................................................................................................... 13 
 Bài tập số 2(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 14 
 5 
 Bài tập số 3(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 15 
 Bài tập số 4(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 15 
 Bài tập số 5(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 16 
PHẦN II: DÂN CA ..................................................................................................................................... 18 
 Bài 1: Lý cây đa ...................................................................................................................................... 18 
 Bài 2: Trống cơm .................................................................................................................................... 18 
 Bài 3: Lý thương nhau ............................................................................................................................ 19 
 Bài 4: Bèo dạt mây trôi ........................................................................................................................... 20 
 Bài 5: Hoa thơm bướm lượn ................................................................................................................... 20 
 Bài 6: Cây trúc xinh ................................................................................................................................ 21 
 Bài 7: Dừng chân .................................................................................................................................... 22 
 Bài 8: Còn duyên .................................................................................................................................... 22 
 Bài 9: Người ở đừng về ........................................................................................................................... 23 
PHẦN III: TÁC PHẨM .............................................................................................................................. 25 
 Bài 1: Tiếng hát giữa rừng pác bó ........................................................................................................... 25 
 Bài 2: Quảng bình quê ta ơi .................................................................................................................... 26 
 Bài 3: Múa bướm .................................................................................................................................... 28 
 Bài 4: Việt Nam quê hương tôi ............................................................................................................... 29 
 Bài 5: Rừng xanh vang tiếng ta lư .......................................................................................................... 29 
 Bài 6: Câu hò bên bến hiền lương ........................................................................................................... 31 
 Bài 7: Bài ca hy vọng .............................................................................................................................. 32 
 Bài 8: Dáng đứng bến tre ........................................................................................................................ 33 
 Bài 9: Cô gái vót chông .......................................................................................................................... 34 
 Bài 10: Bóng cây K’nia ........................................................................................................................... 35 
 6 
 BÀI 1. KỸ THUẬT NỐT TÔ ĐIỂM 
 Mục tiêu 
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
- Kiến thức: Trình bày được các yêu cầu về kỹ thuật thực hiện nốt tô điểm 
- Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật nốt tô điểm 
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
- Đánh lưỡi đúng vào các nốt nhạc bé(nốt tô điểm) 
- Bài học học bắt buộc 
- Yêu cầu: 
+ Đánh lưỡi và miết ngón cho chuẩn 
+ Vừa thổi vừa miết ngón cho mượt, đẹp tiếng sáo 
+ Cần chú ý không được miết quá ẻo lả hay thô lỗ 
 2. Thực hành 
 2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn 
Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc 
Bước 2: Thực hiện miết ngón tự do 
Bước 3. Thực hiện miết ngón nhịp phách 
Mô hình nốt tô điểm 
 2.2. Nốt tô điểm: 
Đánh lưỡi vào nốt tô điểm(nốt nhạc bé) và miết ngón 
2.3. Bài tập áp dụng 
Bài tập số 1 (tại phụ lục 13) 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 7 
 BÀI 2. KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP TRƯỚC, KÉP SAU, CHÙM 4, MÓC GIẬT, 
 DẤU CHẤM DÔI, DẤU LẶNG ĐEN LẶNG ĐƠN 
 Mục tiêu 
 Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
 - Kiến thức: Trình bày được các âm hình kỹ thuật đánh lưỡi kép kép trước, kép 
sau, chùm 4, móc giật, dấu chấm dôi, dấu lặng đen, lặng đơn 
 - Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật đánh lưỡi kép kép trước, kép sau, chùm 4, 
móc giật, dấu chấm dôi, dấu lặng đen, lặng đơn 
 - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
 Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
 - Đánh lưỡi vào đầu các nốt không có dấu luyến 
 + Kép trước: Có 3 nốt nhạc thì đánh lưỡi vào nốt thứ 1 và nốt thứ 3 
 + Kép sau: Có 3 nốt nhạc thì đánh lưỡi vào nốt thứ 1 và nốt thứ 2 
 + Chùm 4: Có 4 nốt nhạc thì đánh lưỡi vào nốt thứ 1 và nốt thứ 2 
 + Nốt chấm giật: Đánh lưỡi vào nốt 1 
 + Dấu chấm dôi: một nốt chấm dôi bằng 1 nửa phách, gõ vào nốt nhạc đầu tiên và 
 gõ vào dấu chấm dôi, sau đó nhấc nốt đơn lên. 
 + Dấu lặng đen: Nghỉ tương đương bằng 1 nốt đen (bằng 1 phách) 
 + Dấu lặng đơn : Nghỉ tương đương bằng 1 nốt mó đơn (bằng 1/2 phách) 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Yêu cầu: 
 + Tập riêng biệt các âm hình tiết tấu 
 + Kết hợp các âm hình vơi nhau 
 + Cần chú ý phải giữ nguyên nhịp, phách. 
 2. Thực hành 
 2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn 
 Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc 
 Bước 2: Thực hiện từng âm hình riêng biệt 
 Bước 3. Thực hiện kết hợp các âm hình với nhau 
 Mô hình Âm hình tiết tấu 
 8 
 2.2. Âm hình tiết tấu 
- Âm hình tiết tấu dấu chấm giật: Ngân nốt đơn chấm dôi bằng nửa nốt móc 
 kép 
 TU Ú TU Ú TU Ú TU Ú TU 
- Dấu chấm dôi: Dấu chấm dôi bằng 1 nửa phách (½ phách) 
- Dấu lặng đen và dấu lặng đen: Các dấu lặng đều ngắt,nghỉ 
2.3. Láy rền: 
- X: Bấm (MI FA) thay nhau đóng mở nhanh, liên tục(không đánh lưỡi) 
 9 
- R: SON LA, đóng mở liên tục, ngắn(không đánh lưỡi) 
 2.4. Láy ngón(Tri.) 
- Đóng, mở một ngón liên tục, nhanh, đều đặn 
2.5. Bài tập áp dụng 
Bài tập số 2 đến 5 (tại phụ lục 14 đến 16) 
 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 10 
 BÀI 3. DÂN CA 
 Mục tiêu 
 Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
 - Kiến thức: Trình bày và phân biệt được các tính chất dân ca của từng vùng miền, 
ở mức độ khó hơn về tiết tấu, nhịp phách 
 - Kỹ năng: Thực hiện được các bài dân ca của từng vùng miền 
 - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
 Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
 - Dân ca Việt Nam mang tính dị bản, mang tính truyền miệng, không có tên tác 
 giả. 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Yêu cầu: 
 + Tình bày được các bài dân ca nằm ở vùng nào 
 2. Thực hành: Bài dân ca 
 Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc 
 Bước 2: Thực hiện từng bài dân ca 
 Bước 3. Thực hiện hoàn chỉnh bài dân ca 
 Mô hình 
 3. Bài dân ca áp dụng 
 Bài dân ca số:1 đến 9(tại phụ lục 18 đến 23) 
 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 11 
 BÀI 4: TÁC PHẨM 
 Mục tiêu 
 Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: 
 - Kiến thức: Trình bày được các tính chất, tác giả của từng tác phẩm, ở mức độ 
khó hơn về tiết tấu, nhịp phách 
 - Kỹ năng: Thực hiện được các tác phẩm của từng tác giả 
 - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. 
 Nội dung chính 
 1. Lý thuyết 
 - Mỗi tác giả đều sáng tác tác phẩm trong hoàn cảnh khác nhau, nên mỗi bài đều 
 có những tính chất âm nhạc khác nhau 
 - Vị trí: Bài học bắt buộc 
 - Yêu cầu: 
 + Tình bày được tác phẩm là sáng tác của tác giả nào 
 2. Thực hành: Bài tác phẩm 
 Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc 
 Bước 2: Thực hiện từng tác phẩm 
 Bước 3. Thực hiện hoàn chỉnh tác phẩm 
 Mô hình 
 3. Bài tác phẩm áp dụng 
 Bài tác phẩm số:1 đến 8,10(tại phụ lục 25 đến35) 
 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 
 - Học sinh ôn luyện thường xuyên 
 - Phải thực hiện căn bản 
 12 
 PHẦN I: KỸ THUẬT CƠ BẢN 
Bài tập số 1(Kỹ thuật nốt tô điểm) 
 13 
Bài tập số 2(Tổng hợp) 
 14 
Bài tập số 3(Tổng hợp) 
Bài tập số 4(Tổng hợp) 
 15 
Bài tập số 5(Tổng hợp) 
 16 
17 
PHẦN II: DÂN CA 
 Bài 1: Lý cây đa 
 Dân ca: QHBN 
 Bài 2: Trống cơm 
 Dân ca: QHBN 
 18 
Bài 3: Lý thương nhau 
 Dân ca: Quảng nam 
 19 
 Bài 4: Bèo dạt mây trôi 
 Dân ca: QHBN 
Bài 5: Hoa thơm bướm lượn 
 Dân ca: QHBN 
 20 
Bài 6: Cây trúc xinh 
 Dân ca: QHBN 
 21 
Bài 7: Dừng chân 
 Dân ca: Mèo 
Bài 8: Còn duyên 
 Dân ca: QHBN 
 22 
Bài 9: Người ở đừng về 
 Dân ca: QHBN 
 23 
24 
 PHẦN III: TÁC PHẨM 
Bài 1: Tiếng hát giữa rừng pác bó 
 Nguyễn Tài Tuệ 
 25 
Bài 2: Quảng bình quê ta ơi 
 Hoàng Vân 
 26 
27 
Bài 3: Múa bướm 
 Nguyễn Văn Thương 
 28 
 Bài 4: Việt Nam quê hương tôi 
 Đỗ Nhuận 
Bài 5: Rừng xanh vang tiếng ta lư 
 Phương Nam 
 29 
30 
Bài 6: Câu hò bên bến hiền lương 
 Hoàng Hiệp 
 31 
Bài 7: Bài ca hy vọng 
 Văn Ký 
 32 
Bài 8: Dáng đứng bến tre 
 Nguyễn Văn Tý 
 33 
Bài 9: Cô gái vót chông 
 Hoàng Hiệp 
 34 
Bài 10: Bóng cây K’nia 
 Hoàng Hiệp 
 35 
36 
37