Biểu hiện khủng hoảng về hưu ở người cao tuổi tại Thành phố Hồ Chí Minh

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Huỳnh Văn Sơn và tgk 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
5 
BIỂU HIỆN KHỦNG HOẢNG VỀ HƯU Ở NGƯỜI CAO TUỔI 
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 
HUỲNH VĂN SƠN*, NGUYỄN THỊ TỨ** 
TÓM TẮT 
Hiện tượng tâm lí khủng hoảng tuổi về hưu (KHVH) đã được mô tả khá toàn diện 
trong rất nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước. Tuy nhiên, các nghiên cứu vẫn chưa nhấn 
mạnh vào khía cạnh biểu hiện tâm lí tạo nên sự khủng hoảng ở người cao tuổi (NCT). Bài 
viết phân tích biểu hiện KHVH ở NCT tại Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) dựa trên kết 
quả khảo sát ở các mặt biểu hiện: mặt bản ngã, mặt tài chính, mặt cuộc sống hôn nhân, 
mặt mối quan hệ với con cháu, mặt thú vui/sở thích các mối quan hệ sơ giao, và mặt sức 
khỏe. 
Từ khóa: biểu hiện, khủng hoảng tuổi về hưu, người cao tuổi, Thành phố Hồ Chí 
Minh. 
ABSTRACT 
Manifestations of the retirement crisis among the elderly in Ho Chi Minh City 
The psychological phenomenon of retirement crisis among the elderly have been 
comprehensively described in various domestic and international studies. However, there 
is still a lack of emphasis on the psychological manifestations of this crisis among the 
elderly. The article analyses the manifestations of the retirement crisis among the elderly 
in Ho Chi Minh City based on results of the survey in terms of ego, finance, marriage, 
relationship with children, hobbies/interests – newly acquainted relationships, and health. 
Keywords: manifestation, retirement crisis, elderly, Ho Chi Minh City. 
* PGS TS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM; Email: sonhuynhts@gmail.com 
** TS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM 
1. Đặt vấn đề 
Khủng hoảng về hưu ở NCT là hiện 
tượng tâm lí nảy sinh trong quá trình 
chuyển tiếp từ lứa tuổi trung niên sang 
lứa tuổi già. Việc dừng lao động hoàn 
toàn tạo ra những khó khăn nhất định cho 
NCT trong quá trình thích ứng với những 
đặc điểm tâm lí - xã hội mới. Những 
NCT sau khi về hưu trải qua một loạt các 
biến đổi tâm lí quan trọng do nếp sinh 
hoạt thay đổi, các mối quan hệ xã hội bị 
hạn chế. Một số người trong số đó khó 
thích nghi được với giai đoạn khó khăn 
này nên luôn sống trong tâm trạng buồn 
chán, mặc cảm, thiếu tự tin, dễ cáu gắt, 
nổi giận. Điều này không chỉ ảnh hướng 
tới chất lượng cuộc sống của NCT mà 
còn ảnh hưởng tới bầu không khí tâm lí, 
các mối quan hệ của gia đình nơi NCT 
sinh sống. Việc tìm hiểu biểu hiện 
KHVH ở NCT tại TPHCM là cơ sở thực 
tiễn để đề ra những biện pháp chăm sóc 
NCT một cách hiệu quả nhất. 
2. Giải quyết vấn đề 
2.1. Khách thể và phương pháp nghiên 
cứu 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 8(86) năm 2016 
____________________________________________________________________________________________________________ 
6 
 Người cao tuổi, người cao 
niên hay người già là những người lớn 
tuổi, thường có độ tuổi khoảng từ 60 trở 
lên. Pháp lệnh NCT ở Việt Nam (số 
23/2000/PL-UBTVQH, ra ngày 
28/04/2000) nhận định: “NCT có công 
sinh thành, nuôi dưỡng, giáo dục con 
cháu về nhân cách và vai trò quan trọng 
trong gia đình và xã hội”. Nghiên cứu 
biểu hiện KHVH ở NCT tại TPHCM 
được tiến hành trên 135 NCT đã về hưu 
tại TPHCM từ các quận huyện, gồm: 
Quận 3, Quận 5, Quận 1, Hóc Môn, Củ 
Chi và câu lạc bộ NCT tại TPHCM và 
Câu lạc bộ dưỡng sinh TPHCM. Trong 
nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng phối 
hợp các phương pháp: phương pháp phân 
tích và tổng hợp lí thuyết, phương pháp 
điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn và 
phương pháp thống kê toán học, trong đó 
phương pháp điều tra bằng bảng hỏi là 
phương pháp chính, các phương pháp còn 
lại là các phương pháp bổ trợ. 
Để đảm bảo tính khoa học, chuẩn 
xác của công cụ đo đạc, các thang đo sau 
khi được thiết kế đã được đo trên mẫu 
gồm 135 NCT. Bảng 1 cho thấy hệ số tin 
cậy Cronbach Alpha của từng thang đo 
KHVH ở NCT tại TPHCM biểu hiện về 
mặt bản ngã, mặt tài chính, mặt mối quan 
hệ với vợ chồng, mặt mối quan hệ với 
con cháu, mặt thú vui - sở thích - các mối 
quan hệ sơ giao và mặt sức khỏe lần lượt 
là 0,75; 0,77; 0,87; 0,81; 0,77 và 0,69. 
Theo lí thuyết về độ tin cậy, những hệ số 
α này nằm trong khoảng đáp ứng yêu cầu 
về độ tin cậy của một phép đo tâm lí. Kết 
quả phân tích ma trận tương quan cho 
thấy hệ số của phép thử KMO là 0,78 > 
0,6 và phép thử Bartlett ở mức có ý nghĩa 
(sig. = 0,000), do vậy, thích hợp cho việc 
dung phương pháp phân tích nhân tố để 
đánh giá độ hiệu lực của các item. Kết 
quả của phép phân tích nhân tố cho biết, 
các item của 6 thang đo tương ứng với 6 
mặt biểu hiện KHVH thuộc về 12 nhân tố 
nhưng chỉ nhân tố 1 có hệ số riêng khá 
lớn (11,65) giải thích cho 27,091% bộ 
biến thiên của toàn phép đo. Các yếu tố 
còn lại có giá trị nhỏ (từ 1,02 đến 3,56) 
giải thích từ 2,38% đến 8,27% độ biến 
thiên của phép đo. Tổng phương sai trích 
là 74,16% > 50% và tất cả các item của 
thang đo đều có quan hệ đủ lớn với yếu 
 ... g có giá trị” thuộc mức độ hiếm khi. 
Tín hiệu đáng mừng là trên 70% sự lựa 
chọn của NCT cho các biểu hiện này đều 
tập trung ở mức độ không bao giờ. Kết 
quả phỏng vấn cũng cho thấy, có những 
NCT cho biết họ không lo tiền bạc, gia 
đình, danh vọng và sống rất vui vẻ, yên 
phận, lạc quan sau khi nghỉ hưu. Điều 
này cho thấy rằng các biểu hiện khi nhìn 
nhận về hình ảnh bản thân, về giá trị của 
bản thân và về chặng đường tuổi già 
trong tương lai không phải là nỗi ám ảnh 
của hầu hết NCT. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Huỳnh Văn Sơn và tgk 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
9 
2.2.2. KHVH ở NCT tại TPHCM xét ở mặt tài chính (xem Bảng 2) 
Bảng 2. Biểu hiện KHVH của NCT tại TPHCM ở mặt tài chính 
Biểu hiện Mức độ (%) ĐTB RTX TX TT HK KBG 
Tôi cảm thấy mình trở thành người 
sống bám con cái 3,7 2,2 5,9 8,1 80,0 1,415 
Tôi không có tiền để dành 3,0 9,6 16,3 25,2 45,9 1,985 
Tôi muốn cất trữ và tiết kiệm tất cả 
đồ đạc 3,7 10,4 27,4 22,2 36,3 2,230 
Tôi phải sống qua ngày rất hà tiện 1,5 10,4 13,3 16,3 58,5 1,800 
Tôi phải đi làm vụn vặt để kiếm tiền 2,2 9,6 3,0 21,5 63,7 1,652 
Nơi ở hiện nay của tôi đã xuống cấp 
và thiếu thốn 0,7 8,1 10,4 14,1 66,7 1,622 
Tôi không đủ tiền trang trải cho các 
thú vui của mình (chơi chim, đọc 
sách, trồng cây) 
3,0 7,4 20,0 18,5 50,4 1,933 
ĐTB chung 1,81 
Bảng 2 cho thấy các biểu hiện 
KHVH ở mặt tài chính có mức độ hiếm 
khi. Trong đó biểu hiện có trên 60% NCT 
cho biết là “Tôi muốn cất trữ và tiết kiệm 
tất cả đồ đạc” ở các mức độ từ hiếm khi 
cho đến rất thường xuyên. Biểu hiện này 
có ĐTB 2,230, cao nhất trong bảy biểu 
hiện khủng hoảng ở mặt tài chính. Biểu 
hiện xếp thứ hai trong sự khủng hoảng về 
mặt tài chính ở NCT là “Tôi không có 
tiền để dành” có ĐTB 1,985. Ở biểu hiện 
này, có trên 50% NCT cho biết không có 
tiền để dành gây nên khủng hoảng ở họ. 
Hai biểu hiện có ĐTB cao nhất 
trong 7 biểu hiện đều cho thấy nỗi lo lắng 
của NCT về điều kiện tài chính cho cuộc 
sống lâu dài. Họ có xu hướng tích trữ tài 
sản để đề phòng bất trắc hay hà tiện giúp 
con cháu. Tuy nhiên, ở mức độ thường 
xuyên và rất thường xuyên bị ám ảnh bởi 
suy nghĩ này chỉ chiếm phần ít, dưới 15% 
khách thể thường xuyên và rất thường 
xuyên muốn cất trữ và tiết kiệm tất cả đồ 
đạc, lo lắng mình không có tiền để dành. 
Đây là một tín hiệu tích cực vì NCT mặc 
dù có khủng hoảng về mặt tài chính, có 
xu hướng lo lắng cho cuộc sống về lâu 
dài nhưng không đến mức bị ám ảnh 
thường xuyên. 
Dưới 50% NCT có các biểu hiện 
“Tôi cảm thấy mình trở thành người sống 
bám con cái”, “Tôi phải sống qua ngày 
rất hà tiện”, “Tôi phải đi làm vụn vặt để 
kiếm tiền”, “Nơi ở hiện nay của tôi đã 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 8(86) năm 2016 
____________________________________________________________________________________________________________ 
10 
xuống cấp và thiếu thốn”, “Tôi không đủ 
tiền trang trải cho các thú vui của mình 
(chơi chim, đọc sách, trồng cây)”. Điều 
này cho thấy, trên thực tế, vấn đề tài 
chính có ảnh hưởng đến cuộc sống sau 
khi nghỉ hưu của NCT, khiến cho họ có 
cảm giác bất an khi đối mặt với các vấn 
đề trong cuộc sống. Tuy nhiên, trong số 
những người có những biểu hiện khủng 
hoảng nói trên, mức độ thường xuyên và 
rất thường xuyên chỉ chiếm phần ít. Điều 
này cho thấy, tài chính không phải là nỗi 
ám ảnh thường trực trong cuộc sống của 
NCT. 
2.2.3. KHVH ở NCT tại TPHCM xét ở mặt 
mối quan hệ với vợ chồng (xem Bảng 3) 
Bảng 3. Biểu hiện KHVH của NCT tại TPHCM ở mặt mối quan hệ với vợ/chồng 
Biểu hiện Mức độ (%) ĐTB RTX TX TT HK KBG 
Không cùng tham gia các hoạt động giải trí 8,1 16,1 33,9 16,9 25,0 2,65 
Không còn những mối quan tâm chung 3,2 10,3 30,2 26,2 30,1 2,30 
Lơ đãng hoạt động thường ngày của tôi 1,6 13,6 27,2 22,4 35,2 2,24 
Ngại những cử chỉ/ lời nói thể hiện tình cảm 
một cách tự nhiên 6,3 17,5 23,8 14,3 38,1 2,39 
Không còn hứng thú “quan hệ chăn gối” 5,6 14,3 35,7 19,0 25,4 2,55 
Có mâu thuẫn và cãi nhau 3,2 8,0 39,2 20,0 29,6 2,35 
Mặc kệ những bất đồng xảy ra 3,2 12,0 22,4 25,6 36,8 2,19 
ĐTB chung 2,38 
Các biểu hiện KHVH ở mặt mối 
quan hệ với vợ chồng có mức độ từ hiếm 
khi đến thỉnh thoảng. 
Biểu hiện có ĐTB thuộc mức thỉnh 
thoảng trên thang đo là “Vợ chồng tôi 
không cùng tham gia các hoạt động giải 
trí” và “Vợ chồng tôi không còn hứng thú 
quan hệ chăn gối”. Có trên 70% NCT cho 
biết có biểu hiện này ở các mức độ từ 
hiếm khi đến rất thường xuyên. Trong đó 
có trên 30% NCT cho biết mức độ của 
việc “Vợ chồng tôi không cùng tham gia 
các hoạt động giải trí” và “Vợ chồng tôi 
không còn hứng thú ‘quan hệ chăn gối’” 
ở mức độ thỉnh thoảng. Dưới 20% người 
có biểu hiện này thường xuyên và rất 
thường xuyên. Dưới 30% NCT không có 
các biểu hiện này. Có thể thấy, cả hai 
biểu hiện nói trên đều là biểu hiện của sự 
khủng hoảng trong các hoạt động chung 
của vợ chồng. Như vậy, các biểu hiện 
này gây ra cảm xúc tiêu cực trong sự 
KHVH ở NCT xét về mặt mối quan hệ 
với vợ chồng. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Huỳnh Văn Sơn và tgk 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
11 
Các biểu hiện có ĐTB thuộc mức 
hiếm khi gồm “Vợ chồng tôi không còn 
những mối quan tâm chung”, “Vợ/chồng 
tôi lơ đãng hoạt động thường ngày của 
tôi”, “Vợ chồng tôi ngại những cử chỉ/ lời 
nói thể hiện tình cảm một cách tự nhiên”, 
“Vợ chồng tôi có mâu thuẫn và cãi 
nhau”, “Vợ chồng tôi mặc kệ những bất 
đồng xảy ra”. 
2.2.4. KHVH ở NCT tại TPHCM xét ở mặt 
mối quan hệ với con cháu (xem Bảng 4) 
Bảng 4. Biểu hiện KHVH của NCT tại TPHCM ở mặt mối quan hệ với con cháu 
Biểu hiện Mức độ (%) ĐTB RTX TX TT HK KBG 
Con cái tôi không về nhà thăm tôi 3,8 2,3 6,9 12,4 74,6 1,49 
Tôi không nói chuyện với con/cháu mình 0,8 2,3 9,3 14,7 72,9 1,43 
Con cháu tôi có nhiều chuyện khiến tôi phải 
bận tâm 0,8 7,7 28,5 21,5 41,5 2,05 
Con cháu không lắng nghe những gì tôi nói 1,5 3,8 13,1 18,5 63,1 1,62 
Tôi không được chăm sóc cháu 0,0 4,7 10,9 10,9 73,5 1,47 
Con cháu tôi nói chuyện lớn tiếng/quát 
mắng tôi 0,8 1,5 3,8 11,5 82,4 1,27 
Con cháu tôi bỏ mặc khi tôi bệnh, yếu 1,6 1,6 3,9 7,8 85,1 1,26 
ĐTB chung 1,52 
Các biểu hiện KHVH ở NCT xét 
trong mối quan hệ với con cháu có ĐTB 
thuộc mức hiếm khi trong thang đo. 
Trong đó, biểu hiện có ĐTB cao 
nhất là “Con cháu tôi có nhiều chuyện 
khiến tôi phải bận tâm”. Với NCT, con 
cháu là niềm vui ở phần còn lại trong 
cuộc đời. Nhưng với tình yêu thương con 
cháu, những va vấp trong cuộc sống của 
chúng cũng khiến họ phải bận tâm. Mức 
độ bận tâm của NCT đối với những vấn 
đề của con cháu là trên 50% ở các mức 
độ từ hiếm khi đến rất thường xuyên. 
Trong đó, phần nhiều nằm ở hai mức độ 
hiếm khi và thỉnh thoảng (trên 40%). 
Mức độ thường xuyên và rất thường 
xuyên chỉ chiếm phần ít (dưới 10%). 
Dưới 40% NCT có các biểu hiện 
“Con cái tôi không về nhà thăm tôi”, “Tôi 
không nói chuyện với con/cháu mình”, 
“Con cháu không lắng nghe những gì tôi 
nói”, “Tôi không được chăm sóc cháu”, 
“Con cháu tôi nói chuyện lớn tiếng/quát 
mắng tôi”, “Con cháu tôi bỏ mặc khi tôi 
bệnh yếu”. Trong đó, phần nhiều ở mức độ 
hiếm khi và thỉnh thoảng (chủ yếu là ở 
mức độ hiếm khi). Mức độ thường xuyên 
và rất thường chỉ chiếm dưới 10%. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 8(86) năm 2016 
____________________________________________________________________________________________________________ 
12 
Như vậy, các biểu hiện KHVH ở 
mặt mối quan hệ với con cháu chỉ chiếm 
phần ít. Con cháu chính là niềm vui, niềm 
an ủi tuổi già của đa số NCT. Đây chính 
là dấu hiệu tích cực trong sự KHVH của 
NCT. 
2.2.5. KHVH ở NCT tại TPHCM xét ở 
mặt thú vui/sở thích và các mối quan hệ 
sơ giao (xem Bảng 5) 
Bảng 5. Biểu hiện KHVH của NCT tại TPHCM ở mặt thú vui/sở thích 
 và các mối quan hệ khác 
Biểu hiện Mức độ (%) ĐTB RTX TX TT HK KBG 
Tôi chán nản khi cứ quanh quẩn 
trong nhà với những công việc 
lặt vặt 
4,4 11,9 16,3 16,3 45,9 2,126 
Tôi không đi du lịch 6,7 11,9 37,0 18,5 25,9 2,548 
Tôi không có thú vui riêng 0,7 11,9 23,0 21,5 43,0 2,059 
Tôi không tập thể dục vào buổi 
sáng 3,0 8,9 18,5 11,1 57,8 1,873 
Tôi không liên lạc với bạn bè 0,0 10,4 17,0 15,6 57,0 1,807 
Tôi ngại kết giao với người lạ 4,4 12,6 17,8 17,0 48,1 2,082 
Tôi ít gặp gỡ hàng xóm 0,7 9,6 15,6 25,2 48,1 1,888 
ĐTB chung 2,06 
Biểu hiện “Tôi không đi du lịch” có 
ĐTB thuộc mức thỉnh thoảng. Có trên 
50% NCT không đi du lịch ở các mức độ 
từ hiếm khi đến rất thường xuyên. Trong 
đó, mức độ hiếm khi và thỉnh thoảng 
chiếm phần nhiều (trên 40%), mức độ 
thường xuyên và rất thường xuyên chiếm 
dưới 20%. 
Biểu hiện có ĐTB cao thứ hai trong 
các biểu hiện ở mặt thú vui/sở thích và 
các mối quan hệ sơ giao là “Tôi chán nản 
khi cứ quanh quẩn trong nhà với những 
công việc lặt vặt”. Sự nhàn hạ trong công 
việc khiến cho NCT cảm thấy cứ mòn mỏi 
quanh quẩn trong nhà, có thể xem là dấu 
hiệu tiêu cực của khủng hoảng. Cả hai biểu 
hiện nói trên đều thuộc nhóm những biểu 
hiện của sự khủng hoảng về thú vui/sở 
thích. Sau khi từ bỏ công việc bản thân đã 
gắn bó trước đó, NCT có xu hướng hướng 
những hoạt động của mình vào các hoạt 
động phục vụ thú vui riêng, sở thích. 
Nhưng khi các hoạt động này thiếu hụt thì 
là biểu hiện tiêu cực của KHVH. 
Trên 40% NCT không tập thể dục 
buổi sáng và trên 50% NCT không có thú 
vui riêng. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Huỳnh Văn Sơn và tgk 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
13 
Nhóm các biểu hiện khủng hoảng 
trong các mối quan hệ với bạn bè, hàng 
xóm và kết giao với người lạ có ĐTB ở 
mức độ hiếm khi. Trên 40% NCT không 
liên lạc với bạn bè, không kết giao với 
người lạ và ít gặp gỡ hàng xóm. Điều này 
khiến cho các mối quan hệ của NCT thu 
hẹp lại, ít có người chia sẻ, bầu bạn. 
2.2.6. KHVH ở NCT tại TPHCM xét ở 
mặt sức khỏe (xem Bảng 6) 
Bảng 6. Biểu hiện KHVH của NCT tại TPHCM ở mặt sức khỏe 
Biểu hiện Mức độ (%) ĐTB RTX TX TT HK KBG 
Cơ thể làm việc thiếu chính xác hơn 3,7 14,1 50,4 20,0 11,9 2,778 
Nhức mỏi 6,7 20,7 48,9 11,9 11,9 2,985 
Có dấu hiệu về sa sút tinh thần 1,5 9,6 36,3 26,7 25,9 2,341 
Có dấu hiệu của bệnh nan y 1,5 1,5 11,9 16,3 68,1 1,508 
Lãng tai 3,0 8,9 24,4 16,3 47,4 2,037 
Mờ mắt 3,7 11,1 37,8 13,3 34,1 2,370 
Run tay 4,4 10,4 13,3 20,0 51,9 1,956 
ĐTB chung 2,28 
Các biểu hiện khủng hoảng ở NCT 
xét ở mặt sức khỏe có ĐTB thuộc mức độ 
từ hiếm khi đến thỉnh thoảng. 
Trong đó, các biểu hiện có ĐTB 
thuộc mức độ thỉnh thoảng là “Cơ thể 
làm việc thiếu chính xác hơn”, “Nhức 
mỏi”. Có trên 80% NCT có biểu hiện này 
ở các mức độ từ hiếm khi đến rất thường 
xuyên. Nhức mỏi là biểu hiện có ĐTB 
cao nhất trong các biểu hiện khủng hoảng 
xét ở mặt sức khỏe. Phần nhiều tập trung 
ở mức độ thỉnh thoảng và thường xuyên 
(trên 60%). Biểu hiện thứ hai có ĐTB 
thuộc mức thỉnh thoảng là “Cơ thể làm 
việc thiếu chính xác hơn”. Trên 50% 
NCT cho biết bản thân có dấu hiệu này ở 
mức thỉnh thoảng, 20% có mức biểu hiện 
là hiếm khi và trên 10% biểu hiện ở mức 
thường xuyên. Mức rất thường xuyên của 
biểu hiện này chiếm phần ít (dưới 5%). 
 Các biểu hiện có ĐTB thuộc mức 
độ hiếm khi là “Có dấu hiệu về sa sút tinh 
thần”, “Có dấu hiệu của bệnh nan y”, 
“Lãng tai”, “Mờ mắt”, “Run tay”. Trong 
đó, biểu hiện “Có dấu hiệu về sa sút tinh 
thần”, “Mờ mắt” có ĐTB cao nhất. Có 
trên 60% NCT có biểu hiện này nhưng 
phần lớn ở mức độ hiếm khi và thỉnh 
thoảng, mức độ thường xuyên và rất 
thường xuyên chiếm phần ít (dưới 15%). 
Ngoài các biểu hiện khủng hoảng ở 
mặt sức khỏe kể trên, NCT còn cho biết, họ 
có các biểu hiện khác như: cao huyết áp, 
thần kinh, tiểu đường, tim mạch, cườm mắt, 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 8(86) năm 2016 
____________________________________________________________________________________________________________ 
14 
tiêu hóa, mỡ máu cao, đau khớp và các ảnh 
hưởng của những tai nạn khi còn trẻ. 
3. Kết luận và kiến nghị 
Kết quả nghiên cứu cho thấy 6 mặt 
biểu hiện KHVH ở NCT tại TPHCM đều 
thuộc mức hiếm khi, có ĐTB lần lượt từ 
cao nhất đến thấp nhất là mối quan hệ vợ 
chồng, sức khỏe, thú vui/sở thích và mối 
quan hệ sơ giao, mặt bản ngã, mặt tài 
chính và mối quan hệ với con cháu. 
Từ kết quả nghiên cứu biểu hiện và 
các yếu tố có liên quan đến KHVH ở 
NCT tại TPHCM, chúng tôi đề xuất 
những ý kiến như sau: 
- Về phía xã hội: Cần bổ sung thêm các 
hoạt động vui chơi giải trí, văn hóa, văn 
nghệ, thể thao theo mô hình địa phương 
và hoạt động mạnh mẽ, hiệu quả hơn. Vận 
động, tuyên truyền và hướng dẫn NCT lập 
kế hoạch cho mình thật cụ thể trước khi 
nghỉ hưu. Cần nâng cao hơn nữa phúc lợi 
xã hội cho NCT, tạo điều kiện cho NCT có 
hoàn cảnh khó khăn nghỉ ngơi và chăm sóc 
sức khỏe tuổi già, tạo môi trường cho 
những NCT chia sẻ kinh nghiệm nghề 
nghiệp, đóng góp cho ngành nghề bằng 
niềm vui và sự thoải mái nhất đối với họ. 
- Về phía gia đình: Cần tạo điều kiện 
chăm sóc về mặt tinh thần ở NCT tốt hơn 
thông qua sự sinh hoạt chung, chia sẻ tình 
cảm giữa vợ chồng với nhau, bởi lẽ mối 
quan hệ vợ chồng là mặt khủng hoảng cao 
nhất so với các mặt khác. Con cháu cần 
hiểu và chấp nhận đặc điểm tâm lí của 
NCT, dành thời gian chăm sóc cha mẹ ông 
bà, hướng dẫn họ lập kế hoạch trước khi 
nghỉ hưu. Bên cạnh đó, cần khuyến khích 
NCT trong gia tham gia các hoạt động 
ngoài xã hội, kết bạn với những NCT khác. 
- Đối với bản thân NCT: Cần chủ 
động, tích cực xây dựng mối quan hệ tốt 
đẹp, tình cảm với vợ/chồng, con cháu và 
bạn bè của mình. Càng có thời gian nghỉ 
hưu càng cao, sức khỏe của NCT càng 
kém hơn, do đó, việc giữ gìn sức khỏe 
hàng ngày thông qua tập thể dục, chế độ 
ăn uống hợp lí, sinh hoạt lành mạnh là 
điều cần phải thực hiện ngay khi NCT chỉ 
mới nghỉ hưu hay thời gian nghỉ hưu còn 
ngắn. Có thể tìm đến Hội NCT, các trung 
tâm tại địa phương để hỗ trợ, can thiệp 
các vấn đề về sức khỏe, tâm lí của bản 
thân khi gặp khó khăn và cần giúp đỡ. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Vũ Thị Nho (1999), Tâm lí học phát triển, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 
2. Lê Ngọc Lân (2015), Một số vấn đề cơ bản về người cao tuổi ở Việt Nam giai đoạn 
2011 – 2020, Viện Nghiên cứu Gia đình và giới, Viện Khoa học xã hội Việt Nam. 
3. Huỳnh Văn Sơn, Trịnh Hữu Lộc (2003), Một số đặc điểm người cao tuổi, Tài liệu 
lưu hành nội bộ, Cao đẳng Sư phạm Trung ương Thành phố Hồ Chí Minh. 
4. Nguyễn Quang Thái (2000), Vấn đề tâm lí người cao tuổi, Nxb Y học. 
5. Trần Nguyễn Thái Thanh & tgk (2015), Mối quan hệ tương tác giữa những người 
cao tuổi sinh sống tại mái ấm, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại 
học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. 
(Ngày Tòa soạn nhận được bài: 16-5-2016; ngày phản biện đánh giá: 16-7-2016; 
ngày chấp nhận đăng: 27-8-2016)