Bài giảng Quản lý học - Chương 4: Phân tích môi trường quản lý - Nguyễn Quang Huy

 Chương 4
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG QUẢN LÝ
 Môi trường quản lý (của tổ chức)
  Là tổng thể các yếu tố tác động lên hoặc chịu sự tác động
 của tổ chức mà nhà quản lý chịu trách nhiệm quản lý.
  Suy cho cùng, đó chính là các yếu tố mà nhà quản lý phải có
 được thông tin để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của
 mình.
  Để quản lý một tổ chức, các nhà quản lý phải quan tâm đến
 cả môi trường bên ngoài và môi trường bên trong của hệ
 thống đó.
 Ch­ương 4
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG QUẢN LÝ
 Câu hỏi thuyết trình theo nhóm
  Nêu tên 1 tổ chức mà bạn quan tâm
  Các yếu tố thuộc môi trường bên ngoài của tổ chức đó (chia
 nhóm và liệt kê cụ thể)
  Ảnh hưởng của các yếu tố này đến hoạt động của tổ chức
 (theo hướng tạo ra những cơ hội, những thuận lợi/hay tạo ra
 những thách thức, những khó khăn)
  Gợi ý các giải pháp mang tính định hướng cho tổ chức đó
 sau khi phân tích môi trường bên ngoài
 Ch­ương 4
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG QUẢN LÝ
 Môi trường quản lý (của tổ chức)
  Môi trường bên ngoài của một tổ chức là tất cả các yếu tố
 không thuộc tổ chức nhưng tác động lên hoặc chịu sự tác
 động của tổ chức đó.
  Môi trường bên trong là tất cả các yếu tố thuộc về tổ chức,
 có ảnh hưởng tới sự vận hành của tổ chức đó.
 Ch­ương 4
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG QUẢN LÝ
 Phân tích môi trường quản lý
=> Phân tích môi trường bên trong giúp nhà quản lý nhận biết được
các điểm mạnh, điểm yếu của hệ thống, phân tích môi trường bên
ngoài để có thể trả lời các cơ hội và đe dọa từ môi trường bên ngoài.
=> Các nhà quản lý ở các tổ chức khác nhau sẽ phải quan tâm đến
các yếu tố môi trường khác nhau.
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường chung
Bao gồm những lực lượng ở bên ngoài có tác động gián
 tiếp đến những quyết định của tổ chức.
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường kinh tế
 1) Tổng sản phẩm và thu nhập quốc dân
 GDP, tốc độ tăng trưởng GDP
 Thu nhập bình quân đầu người
 Mức tiêu dùng của người dân
 Mức bán lẻ
 2) Tiết kiệm
 Tỷ lệ tiết kiệm của hộ gia đình
 Tỷ lệ tiết kiệm (tích lũy) của các doanh nghiệp
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường kinh tế
 3) Đầu tư
 Tổng vốn đầu tư của nền kinh tế (đầu tư công, đầu tư 
 tư nhân)
 Đầu tư cho từng lĩnh vực, ngành
 Đầu tư cho công nghệ mới
 4) Giá cả, tiền lương và năng suất
 Tỷ lệ lạm phát
 Sự thay đổi giá hàng tiêu dùng
 Sự thay đổi giá đầu vào sản xuất
 Năng suất lao động trung bình của nền kinh tế
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường kinh tế
 5) Lực lượng lao động và việc làm
 Số lao động có việc làm theo tuổi/giới tính/loại hình 
 công việc
 Chất lượng của lực lượng lao động
 Tỷ lệ thất nghiệp
 6) Hoạt động của nhà nước
 Bội chi/ Bội thu ngân sách
 Mức cung tiền của nền kinh tế
 Mức lãi suất
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường kinh tế
 7) Giao dịch quốc tế
 Tỷ giá hối đoái
 Xuất khẩu
 Nhập khẩu
 Cán cân thương mại
 Đầu tư nước ngoài
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường chính trị ­ pháp luật
  Bối cảnh chính trị
 Tương quan lực lượng giữa các đảng phái chính trị
 Quan điểm của đảng cầm quyền
 Khả năng của các nhóm lợi ích tạo ra sức ép đối với các quyết định
 chính sách
 Sự khác nhau về tư tưởng trong công chúng
 Quan hệ với các quốc gia và các tổ chức quốc tế
  Bối cảnh quản lý nhà nước
 Sự phân chia quyền lực giữa các cơ quan quản lý nhà nước (tập trung
 hay phân quyền)
 Mức độ hoàn thiện và ổn định của pháp luật
 Tính phù hợp và sự ổn định của các chính sách
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường văn hóa ­ xã hội
Xu hướng văn hóa - xã hội hiện nay đang ảnh hưởng tới rất nhiều tổ chức. Chẳng
hạn bao xu hướng không hút thuốc, loại bỏ sản phẩm có nhiều chất béo gây xơ
cứng động mạch và giảm chất gây béo phì, quyền mua sắm lớn hơn của trẻ em, chi
tiêu nhiều hơn cho giáo dục và y tế, làm xuất hiện nhu cầu đối với nhiều sản
phẩm và dịch vụ mới. Sự gia tăng tính đa dạng của người tiêu dùng làm xuất hiện
các thị trường đặc biệt cho các nhóm khách hàng mục tiêu. Sự thay đổi thói quen
mua bán và tiêu dùng làm xuất hiện những loại hình tổ chức mới như kinh doanh
trên mạng, đào tạo từ xa v.v. Phần này sẽ thể hiện làm thế nào để các tổ chức có
thể sử dụng công nghệ mới để đáp lại sự thay đổi của môi trường văn hóa - xã hội.
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường văn hóa ­ xã hội
 1) Nhân khẩu học
 Cơ cấu dân số: theo giới tính, độ tuổi, chủng tộc, khu vực
 Tốc độ tăng dân số
 Xu hướng di dân
 Tình trạng hôn nhân
 Cơ cấu gia đình (truyền thống/hiện đại)
 Điều kiện sống: vật chất và phi vật chất
 ....
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường văn hóa ­ xã hội
 2) Văn hóa
 Niềm tin, quan điểm, quy tắc
 Các giá trị trong cuộc sống
 Phong tục, tập quán và truyền thống
 Lối sống, thói quen
 Trình độ giáo dục
 Tôn giáo
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường công nghệ
 Ví dụ về sự đổi mới trong tiếp cận công nghệ
 Xu hướng công nghệ: cách đây 25 năm nhiều doanh nghiệp không có
 máy tính để bàn.
 Khả năng vận dụng công nghệ: máy tính để bàn, tiếp cận internet, hội
 thảo trực tuyến, điện thoại di động, máy fax, máy tính xách tay đã trở
 thành những công cụ quen thuộc không chỉ cho những doanh nhân mà
 nhiều cá nhân, tổ chức cũng đang sử dụng những phương tiện công
 nghệ này.
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường công nghệ
  Các quy định về chuyển giao công nghệ
  Các quy định về bản quyền, sở hữu trí tuệ, mẫu mã, thương 
 hiệu sản phẩm,..
  Xu hướng phát triển công nghệ ảnh hưởng đến thói quen
 tiêu dùng, phương pháp làm việc,
  Trình độ công nghệ trong nền kinh tế
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường tự nhiên
  Khí hậu
  Thời tiết
  Thiên tai: Lũ lụt, hạn hán, động đất, sóng thần, mưa bão
  Biến đổi khí hậu
  Ô nhiễm môi trường
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường quốc tế
- Một trong những sự thay đổi quan trọng của môi trường bên ngoài là toàn
cầu hóa kinh tế. Các tổ chức hướng tới các thị trường nước ngoài nhằm tìm
kiếm cơ hội ngày càng gia tăng. Đó có thể là các doanh nghiệp hay các
trường đại học và bệnh viện. Ngay cả các tổ chức chỉ hoạt động trong nước
cũng đối mặt với cạnh tranh quốc tế và phụ thuộc ngày càng nhiều vào thị
trường nước ngoài.
- VD: Sự biến động về giá dầu thô trên thị trường thế giới sẽ tác động tới giá
bản lẻ xăng dầu tại các quốc gia. Toàn cầu hóa tạo ra cho các hệ thống xã
hội cả cơ hội và thách thức mà các nhà quản lý không thể bỏ qua.
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường quốc tế
  Môi trường kinh tế quốc tế
  Môi trường chính trị quốc tế
  Môi trường văn hóa – xã hội quốc tế
  Môi trường công nghệ quốc tế
  Môi trường tự nhiên quốc tế
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN NGOÀI
 Môi trường tác nghiệp
  Các nhóm khách hàng
  Các cơ quan nhà nước
  Các đối thủ cạnh tranh
  Các nhà phân phối
  Các nhà cung cấp
 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN TRONG
 Môi trường bên trong của tổ chức
  Các yếu tố thuộc lĩnh vực tài chính
  Các yếu tố thuộc lĩnh vực Marketing
  Các yếu tố thuộc lĩnh vực sản xuất
  Các yếu tố thuộc lĩnh vực nguồn nhân lực
  Các yếu tố thuộc lĩnh vực nghiên cứu và phát triển
  Văn hóa tổ chức
  Chiến lược của tổ chức
  Cơ cấu tổ chức
 Các yếu tố thuộc lĩnh vực tài chính
 Khả năng thanh khoản
 Tài sản lưu động
 Hệ số thanh toán hiện hành =
 Nợ ngắn hạn
 Tài sản lưu động - Hàng tồn kho
 Hệ số thanh toán nhanh =
 Nợ ngắn hạn
 Khả năng tạo ra giá trị gia tăng
 Hệ số sinh lời (trước thuế) Thu nhập thuần trước thuế (%)
 =
 của tổng tài sản Tổng tài sản
 Hệ số sinh lời (trước thuế) Thu nhập thuần trước thuế (%)
 =
 của tài sản hữu hình Giá trị tài sản hữu hình thuần
 Các yếu tố thuộc lĩnh vực tài chính
 Cơ cấu vốn
 Tổng nợ 
 Hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu =
 Vốn chủ sở hữu
 Giá trị tài sản cố định thuần 
 Tài sản trên vốn chủ sở hữu =
 Vốn chủ sở hữu
 Khả năng hoạt động
 Giá vốn hàng bán
 Vòng quay hàng tồn kho =
 Hàng tồn kho
 365
 Thời gian quay vòng hàng tồn kho =
 Số vòng quay hàng tồn kho
 Doanh thu thuần
 Vòng quay của các khoản phải thu =
 Các khoản phải thu (thương mại)
 Các yếu tố của cơ bản của chức năng marketing
 Sản phẩm/dịch vụ Phân phối
 - Thị trường - Mạng lưới phân phối
 - Thị phần - Chi phí
 - Sự thâm nhập thị trường - Các đơn đặt hàng không được hoàn
 - Chủng loại thành
 - Mức độ chất lượng Xúc tiến hỗn hợp
 - Nhãn hiệu - Sự phù hợp
 - Bao bì - Kế hoạch dưới dạng phần trăm doanh thu
 - Tỷ lệ mở rộng thị trường - Hiệu quả
 Giá cả Phát triển sản phẩm mới
 - Vị thế tương đối (người tiên phong - Tỷ lệ giới thiệu sản phẩm mới
 hay người đi sau) - Mức độ phản hồi của thị trường
 - Hình ảnh - Tỷ lệ thành công
 Các yếu tố của cơ bản của chức năng nguồn nhân lực
 Các yếu tố phân tích công việc - Sự khác biệt trong mức lương có thể hiện
- Có thực hiện tất cả các công việc cần thiết sự khác biệt trong nội dung công việc?
 không? - Sự vắng mặt không lý do
- Có các kỹ năng cần thiết không? Duy trì nguồn nhân lực
- Sự chọn lựa và bố trí công việc có thích hợp - Tỷ lệ người lao động rời tổ chức
 không? Đánh giá sự thực hiện
- Khả năng tuyển dụng? - Độ tin cậy
- Tính thời vụ có phải là một yếu tố không? - Giá trị
 Các yếu tố phát triển nguồn nhân lực Mối quan hệ giữa công đoàn và nhà
- Hiệu lực đào tạo và phát triển NNL quản lý
- Hiệu quả đào tạo và phát triển NNL - Công đoàn đại diện cho nhân viên
 Các yếu tố tạo động lực - Vị thế trong đàm phán
- Thang bậc lương hợp lý? - Chất lượng quan hệ
- Hình ảnh của thang bậc lương trong thị - Kế hoạch đàm phán
 trường lao động
 Các yếu tố của cơ bản của sản xuất
 Thiết bị Hàng tồn kho
- Công suất thiết bị - Mức độ, độ quay vòng hàng tồn kho
- Độ hư hỏng, lỗi thời - Chi phí và xu hướng hàng tồn kho
- Quy trình sản xuất Mua đầu vào
- Sự thay thế và bảo dưỡng thiết bị - Nguồn
 Chi phí sản xuất - Chất lượng đầu vào
- Năng suất lao động - Chi phí đầu vào
- Chi phí sản xuất cho một đơn vị - Khoảng cách thông thường giữa hai chu
 Chất lượng sản phẩm trình sản xuất
- Độ đồng nhất Lập kế hoạch
- Vị thế cạnh tranh chất lượng - Hệ thống kế hoạch theo thể thức của tổ
 chức
- Chi phí kiểm tra chất lượng
 - Nhu cầu có được đáp ứng không?
- Tỷ lệ sản phẩm lỗi
 - Chi phí làm ngoài giờ có quá lớn không?
- Chi phí tái sản xuất sản phẩm
 Các yếu tố cơ bản của hoạt động R&D
 Nhu cầu R&D Thị trường và đầu vào sản xuất
- Nhu cầu R&D có ổn định không? - Các thông tin thị trường có được cung cấp
- Nguồn kinh phí cho R&D có ổn định cho quá trình R&D không?
 không? - Các thông tin sản xuất có ảnh hưởng tới
- Nguồn kinh phí cho R&D có dễ bị ảnh quá trình R&D không?
 hưởng do những biến động trong kết - Ảnh hưởng của marketing và sản xuất có
 quả hoạt động của tổ chức? được cân bằng không?
 Phương tiện và thiết bị Lập kế hoạch
- Các phương tiện và thiết bị có hiện đại - R&D có được lập kế hoạch không?
 không? - Các chi phí có được kiểm soát hiệu quả
- Các thiết bị lỗi thời có thể dùng được không?
 không? - Tính không chắc chắn gắn liền với R&D có
 phù hợp với độ rủi ro dự định không?
 Một số tiêu chí trong việc phân tích cơ cấu tổ chức
 Tính hợp lý của cơ cấu tổ chức
- Có phù hợp với chiến lược?
- Có đủ con người, bộ phận để thực hiện tất cả các chức năng, nhiệm vụ, công 
 việc?
- Có phức tạp?
- Có quá nhiều cấp?
- Có các kênh thông tin theo chiều ngang?
- Truyền thông có được thực hiện?
- Khả năng phối hợp? 
- Các mô hình tổ chức đang sử dụng có thích hợp không?
 Khả năng giải trình và kiểm soát
- Cơ cấu có rõ ràng về trách nhiệm không?
- Các chức năng đơn lẻ có được giao cho nhiều cá nhân không?
- Tầm quản lý có quá rộng không?
 Một số tiêu chí đánh giá chiến lược của tổ chức
 Đánh giá định tính ­ Chiến lược đó như thế nào? 
- Có thích hợp với tình huống của tổ chức? (SWOT) - Tính tương thích
- Có giúp tổ chức thực hiện được mục tiêu? – Tính hiệu lực
- Có tạo nên lợi thế cạnh tranh bền vững? – Tính bền vững
- Có tạo nên sự nhất quán nội tại? – Tính thống nhất
- Có linh hoạt và thích ứng với hoàn cảnh thay đổi? – Tính linh hoạt
- Có tạo ra kết quả không mong đợi?
 Đánh giá định lượng ­ Kết quả là gì?
- Tổ chức có đạt được các mục tiêu tài chính và chiến lược?
- Kết quả /Chi phí? Hiệu quả
- Tổ chức thực hiện tốt hơn trung bình của ngành và đối thủ chính?
 Mô hình PEST
Sử dụng để phân tích môi trường bên ngoài - môi trường chung của
tổ chức
 Môi trường chính trị (Political Environment)
 Môi trường kinh tế (Economic Environment)
 Môi trường xã hội (Social Environment)
 Môi trường công nghệ (Technological Environment)
 PEST + 1: Môi trường tự nhiên
 PEST + 2: Môi trường tự nhiên và môi trường quốc tế
Mô hình 5 lực lượng
Ma trận BCG
Mô hình chuỗi giá trị
Ma trận SWOT
 Câu hỏi thuyết trình nhóm
 Nêu tên 1 tổ chức mà bạn quan tâm, những thông tin
 cơ bản về tổ chức đó.
 Sử dụng ma trận BCG để phân loại các sản
 phẩm/dịch vụ của tổ chức đó (khoảng 10 SP/DV)
 Đưa ra những gợi ý đối với từng sản phẩm/dịch vụ
 cho tổ chức đó sau khi phân loại theo ma trận BCG.
 Câu hỏi thuyết trình nhóm
 Nêu tên 1 tổ chức mà bạn quan tâm, những thông tin
 cơ bản về tổ chức đó.
 Sử dụng ma trận SWOT để phân tích môi trường bên
 ngoài và môi trường bên trong của tổ chức đó
 Đưa ra những gợi ý cho tổ chức đó sau khi phân tích
 môi trường
 Câu hỏi thuyết trình nhóm
 Nêu 1 tổ chức mà bạn quan tâm?
 Vận dụng mô hình chuỗi giá trị bên trong tổ chức để
 phản ánh những yếu tố cơ bản của tổ chức đó: mục
 đích, mục tiêu của tổ chức; hoạt động cơ bản của tổ
 chức.
 Theo bạn tổ chức đó có những giá trị cốt lõi nào theo
 chuỗi giá trị và những giá trị vượt trội nào.