Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Văn bản: Tây tiến

TÂY TIẾN
 Quang Dũng 
I.TÌM HIỂU CHUNG
 1.Tác giả: (1921-1988)
 - Tên thật là Bùi Đình Diệm.
 - Quê ở Hà Tây.
 - Có nhiều tài năng: vẽ tranh, 
viết văn, làm thơ, sáng tác 
nhạc,
 - Phong cách thơ: phóng 
khoáng, lãng mạn, tài hoa.
 -Tác phẩm tiêu biểu: 
 +Truyện, ký: Mùa hoa gạo, 
Rừng về xuôi, Nhà đồi
 +Thơ: Bài thơ sông Hồng, 
Mây đầu ô 
2.Tác phẩm
 Quang Dũng là đại 
đội trưởng đơn vị Tây 
tiến thành lập năm 1947.
 Một năm sau Quang 
Dũng chuyển sang đơn 
vị khác. Khi ngồi ở Phù 
Lưu Chanh nhớ đơn vị 
cũ anh sáng tác bài thơ 
“Tây Tiến”.
 a. Hoàn cảnh sáng tác
Giáo viên biên soạn: Minh Trung
b. Bố cục: 4 phần
-Phần 1: 
-Phần 2: 
-Phần 3: 
-Phần 4:
 Những cuộc hành quân gian khổ, tự hào 
nơi miền tây hiểm trở, thơ mộng (Đoạn 1).
 Những kỉ niệm đẹp của đời lính gắn với 
cảnh sắc và con người miền tây (Đoạn 2).
 Chân dung người lính Tây Tiến (Đoạn 3).
 Tây Tiến, những năm tháng không thể 
quên (Đoạn 4).
* nhí chơi vơi
•Câu cảm 
•điệp từ 
•từ láy 
•Hiệp vần “ơi”
nỗi nhớ lửng lơ, đầy ắp, không định hình, 
định lượng, bao trùm cả không gian và thời gian .
Ám ảnh tâm trí khôn nguôi, da 
diết đến thăm thẳm nhớ 
thương.
* Tây Tiến ơi ! 
1.Những cuộc hành quân gian khổ của đoàn quân Tây Tiến 
và khung cảnh thiên nhiên Tây bắc hùng vĩ, hoang sơ, dữ 
dội, thơ mộng, trữ tình qua nỗi nhớ của Quang Dũng:
a. Nhớ núi rừng Tây Bắc
II.Đọc - hiểu văn bản :
 tiếng gọi thân thương 
 nỗi nhớ tha thiết 
nhấn mạnh nỗi nhớ : 
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !
 NĐT lãng mạn của nhà thơ Quang Dũng.
Hình ảnh giàu 
chất hiện thực
 Gợi cho ta liên tưởng tới 
hình ảnh đoàn quân Tây Tiếng 
đi trong lớp sương khói lung 
linh huyền ảo, như thực như 
mọng của rừng núi.
•Những miền đất lạ 
 Sài Khao
 Mường Lát
 ..
gợi sự xa xôi, hẻo 
lánh, hoang dã, nơi 
đoàn quân Tây 
Tiến đã đi qua.
 gắn với những kỷ niệm cụ thể.
* Hình ảnh: đoàn quân mỏi 
hoa về trong đêm hơi 
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi 
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.
+ Điệp từ dốc
+ Từ láy tượng hình
+ Súng ngửi trời
 Sử dụng 5 thanh trắc Sự trúc trắc, gập ghềnh rất khó đi. 
 Hóm hỉnh, tinh nghịch, hồn nhiên của người 
lính Tây Tiến
: 
 Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
sự hiểm trở, trùng điệp, cao vút của núi đồi miền Tây .
+ Heo hút cồn mây 
- Những từ ngữ giàu giá trị tạo hình: 
“khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “cồn mây”, 
“súng ngửi trời” diễn tả thật đắc cảnh núi 
cao, dốc sâu, vực thẳm.
Thậm xưng Độ cao của núi 
- Những nếp nhà thấp thoáng mờ nhòa khuất chìm xa xa ẩn hiện 
trong màn mưa
- Đèi
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
+ Một loạt thanh bằng
- 4 câu “ dốc lên khúc khuỷu. . . . . . . . . . . . 
- Nhịp ngắt bẻ đôi
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .mưa xa khơi ”
 Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội, thử thách lòng quả 
cảm của người lính Tây Tiến. Tuy vậy họ vẫn hồn nhiên yêu đời.
vách núi vút lên đổ xuống thẳng đứng.
lên cao chót vót, xuống sâu thăm thẳmNguy hiểm tột cùng
Tạo cảm giác nhẹ nhàng,diễn tả tâm 
trạng người lính bình thản trước gian lao
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
* Thiên nhiên hoang dã :
+ Thác gầm thét 
+ Cọp trêu người Nhân hóa
+ Chiều chiều 
+ Đêm đêm Thường xuyên đối mặt với ngy hiểm, dữ dội, bí ẩn, hoang vu của chốn rừng thiêng nước độc.
 Đường hành quân gian khổ
 Hoang sơ, man dại, đầy bí mật
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi
=> Nỗi nhớ da diết về những kỉ niệm êm dịu và ấm áp 
+ Cơm lên khói 
+ Thơm nếp xôi
Tả thực 
Bửa cơm nóng 
Hương thơm nếp mới
mùa em thơm nếp xôi Diễn đạt tài hoa 
mùa em
Mùa lúa chín 
Mùa nếp thơm 
Mùa của tình quân dân
+ “ Đoàn quân mỏi”.
+ “Anh bạn  quên đời”
+ Không bước nữa, bỏ quên đời
b.Nhớ về người lính Tây Tiến:
 + “Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
 Dù vất vả nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp lãng mạn hào hoa .
-Phải trải qua nhiều gian khổ, vất vả:
- Người lính hồn nhiên, tinh nghịch trước gian khổ:
do hành quân trong đêm
 Khẩu khí lãng mạn, nói hy sinh, mát mát nhẹ nhõm, kiêu 
bạc làm giảm bớt đau thương, bi lụy. 
• *Tóm lại: 
 Đoạn thơ là bức tranh chân thực, sinh động 
(được vẽ bằng cả hình, cả nhạc, bằng bút pháp tả 
thực và lãng mạn) về một miền tây xa xôi, hiểm trở 
mà thơ mộng. Trên nền thiên nhiên đó, nổi bật lên là 
hình ảnh đoàn quân Tây Tiến với những người lính 
trẻ trung tinh nghịch, trong gian khổ vẫn yêu đời, 
lãng mạn 
• 2. Đoạn 2: Nỗi nhớ về những kỷ niệm đẹp của 
đời lính gắn với cảnh sắc và con người miền tây
• Nhớ 1 đêm liên hoan văn nghệ của bộ đội đồng 
bào địa phương đến góp vui:
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm áo tự bao giờ
Khèn lên man điệu nàng e ấp
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
 -Đuốc hoa: làm 
bừng sáng doanh 
trại và làm khung 
cảnh lãng mạn hơn. 
 -Tiếng khèn làm 
ngây ngất lòng 
người. 
 -Hình ảnh cô sơn nữ 
trong bộ “xiêm áo” 
lộng lẫy với dáng điệu 
“e ấp” trong vũ điệu 
đậm màu sắc rừng núi 
“man điệu” đã làm 
những người lính giờ 
dương như đã hóa 
thành thi sĩ với hồn 
thơ trào dâng.
• Cảnh sông nước: 
 -Thời gian: chiều sương.
 -Hình ảnh: 
 +Bông lau: 
 .chập chờn lay động như có hồn.
 .dập dềnh trôi trên dòng nước lũ 
quyến luyến, tình tứ.
 +Dáng người vững chãi trên con 
thuyền độc mộc giữa dòng nước lũ.
 => Bức tranh thiên nhiên thơ mộng, 
khỏe khoắn, sinh động.
• Hình ảnh thơ vừa thực vừa lãng mạn: cảnh núi rừng niền 
tây nên thơ, có hồn và con người nổi bật trên nền bức 
tranh thiên nhiên (với dáng đứng đẹp trên con thuyền) . 
Cảnh và người hòa hợp, quyến luyến, phản phất trong gió, 
trong sương. 
• => Cái nhìn tinh tế, nét bút mềm mại, tài hoa; tình yêu 
mến và gắn bó sâu nặng với cảnh và người miền tây của 
nhà thơ Quang Dũng.
3.Đoạn 3: Vẻ đẹp lãng mạn và chất bi 
tráng của hình ảnh người lính Tây Tiến. 
Không mọc tóc
Quân xanh màu lá
Cuộc sống gian khổ, 
bệnh tật
Hiện thực tột cùng cơ 
cực
><
Dữ oai hùm
Mắt trừng
Sức mạnh tinh thần oai 
phong lẫm liệt
Khí phách anh hùng, dũng 
cảm
 =>Chân dung người lính vừa chân thực vừa hào hùng.
 - Tâm hồn: “ Đêm mơ Hà 
Nội dáng kiều thơm”
 -> Nét hào hoa, đa tình của 
những chàng trai Hà thành.
 - Ý chí: “ Chiến trường đi 
chẳng tiếc đời xanh”
 -> Sẵn sàng dâng hiến cả sự 
sống, tuổi trẻ cho Tổ quốc.
 - Cái chết: “mồ viễn xứ”, 
“về đất”
 -> Người lính hy sinh là 
trở về với đất mẹ, nhẹ nhàng 
đi vào cõi chết.
 -“Khúc độc hành”: giọng thơ trầm buồn như 
khúc nhạc tiễn đưa các anh.
 =>Hình ảnh người lính mang chất bi tráng
 * Tóm lại: Đọan thơ dựng lại chân thực, sinh 
động hình tượng người lính Taây Tiến hào hoa, 
lãng mạn, lẫm liệt, oai hùng.
4.Đoạn 4: Lời thề gắn bó với Tây Tiến 
 Nhịp thơ chậm, giọng thơ buồn, nhưng linh hồn 
của đoạn thơ vẫn toát lên vẻ hào hùng:
 - Cái tinh thần một đi không trở lại: “Người đi không 
hẹn ước”.
 - Tình cảm gắn bó của những người lính Tây Tiến và 
cũng là của tác giả đối với đồng đội: “Hồn về Sầm 
Nứa chẳng về xuôi”. 
III. Chủ đề: 
 Qua nỗi nhớ của tác giả về đoàn quân 
Tây Tiến, ta thấy được hình ảnh người 
lính kiêu hùng thời kháng chiến chống 
Pháp và vẻ đẹp của núi từng Tây Bắc. Từ 
đó hiểu thêm về tình yêu quê hương, đất 
nước của nhà thơ.
IV.Tổng kết:
 1.Nghệ thuật:
• Cảm hứng lãng mạn và âm điệu hào hùng bi 
tráng; từ ngữ, hình ảnh giàu chất họa, chất nhạc, 
cách thể hiện tài hoa tinh tế. 
 2.Nội dung:
• Thông qua nỗi nhớ cụ thể về một đơn vị, một 
miền đất, một quãng đời chiến đấu, bài thơ đã thể 
hiện hào khí của tuổi trẻ Việt Nam trong buổi đầu 
chống Pháp gian lao, vất vả.