Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Văn bản: Người lái đò sông Đà

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 12
 NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
( TRÍCH)
 - NGUYỄN TUÂN-
 TÁC GIẢ NGUYỄN TUÂN
Sông Đà
THUỶ ĐIỆN 
HOÀ BÌNH
 CÔNG TRÌNH THUỶ ĐIỆN SƠN LA
 I.TÌM HIỂU CHUNG
- Hoàn cảnh sáng tác:
 Xuất bản năm 1960 gồm 15 tuỳ bút và 
một bài thơ phác thảo là kết quả chuyến 
đi thực tế Tây Bắc của nhà văn năm 1958.
- Thể loại tuỳ bút: 
 Tự do, phóng túng, biến hoá linh hoạt, 
tính chủ quan, chất trữ tình, bộc lộ cái tôi 
và trí tưởng tượng của nhà văn.
1. Tùy bút sông Đà
-Nội dung: ghi lại cảm nhận 
thiên nhiên và con người 
Tây Bắc.
2. Văn bản: “ Người lái đò Sông Đà”
 - Xuất xứ: Trích từ “Tuỳ bút Sông Đà” - 1960
 - Nội dung: thể hiện:
 + Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình 
ảnh Sông Đà.
 + Vẻ đẹp của con người Tây Bắc qua hình 
ảnh ông lái đò.
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1. Hình tượng sông Đà
a. Một dòng sông hung bạo
- Thác đá: 
 + Dựng vách thành
 + Chẹt lòng sông như một cái yết hầu
 + Vọt từ bờ này sang bờ kia
 + Mùa hè thấy lạnh và tối.
 Nghệ thuật so sánh độc đáo, trí tưởng tượng 
phong phú, sử dụng nhiều giác quan.
 Hiểm trở hùng vĩ, lòng sông hẹp,lưu tốc dòng 
chảy mạnh - siết.
- Đoạn ghềnh Hát 
Loong:
 + “Nước xô đá, đá xô sóng, 
sóng xô gió”
+ Cuồn cuộn, đòi nợ xuýt.
 Câu văn ngắn, nhiều điệp 
từ, điệp cấu trúc, nhịp tăng 
tiến.
 Tăng sự gấp gáp như 
chuyển động của sóng to và 
gió lớn, thể hiện sự ngang 
tàng của sông Đà
- Những hút nước (xoáy nước):
+ Như giếng bê tông
+ Nước thở và kêu
+ Cái hút xoáy tít đáy quay lừ lừ
+ Nước ặc ặc như vừa rót dầu sôi vào
+ Lôi tuột xuống, thuyền tan xác ở khuỷnh sông
 Nghệ thuật so sánh, nhân hoá, ngôn ngữ tạo hình, nhiều 
động từ mạnh, vận dụng tri thức điện ảnh,kết hợp tả và kể
 Dòng sông hung hăng ưa gây sự, luôn chờ đợi để gây 
tai hoạ: Sự khủng khiếp và dữ dội, là kẻ thù số một của 
con người.
-Những thác nước:
+ Réo gần, réo to, oán trách, van xin, khiêu 
khích, chế nhạo.
+ Rống lên như tiếng ngàn con trâu mộng, lồng 
lộn, phá tuông rừng lửa. 
 So sánh, nhân hoá độc đáo, từ ngữ chọn lọc 
tinh tế tài hoa trong miêu tả.
 Dữ dội của thác nước hiện lên thành hình 
dáng cụ thể .Sông Đà như những loài thuỷ quái 
hung hăng, bạo ngược, nham hiểm xảo quyệt.
-Đá ở sông Đà - một chân trời đá:
+ Mai phục dưới lòng sông từ ngàn năm
+ Nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền
+ Mặt đá: ngỗ ngược, nhăm nhúm, méo mó
+ Đứng, ngồi tuỳ sở thích.
+ Bày thạch trận trên sông, đòi ăn chết thuyền.
+ Hất hàm hỏi, lùi lại thách thức
 Từ ngữ gợi hình, nhân cách hoá độc đáo, vận dụng kiến 
thức liên ngành tài hoa, quan sát kĩ lưỡng, tưởng tượng 
phong phú.
 Sông Đà có tâm địa và hành vi như con người - 
những kẻ luôn muốn gây tai hoạ cho bất kì ai.
  Sự hung bạo thể hiện ở nhiều góc độ, thể hiện sự 
hùng vĩ của con sông, tiềm năng to lớn của sông Đà khi 
đã được con người chinh phục.
 Thể hiện tài năng, kiến thức của “nghệ sĩ ngôn từ 
Nguyễn Tuân”, sức mạnh - vẻ đẹp của thiên nhiên Tây 
Bắc.
Tiết: 46
 Đọc văn:
 Người lái đò sông Đà
( Trích)
 - Nguyễn Tuân - 
I.Tìm hiểu chung
1.Tuỳ bút Sông Đà
2. Văn bản “ Người lái đò sông Đà”
II. Đọc hiểu văn bản
1. Hình tượng sông Đà
a. Một dòng sông hung bạo
b. Một dòng sông trữ tình
 Là những khúc ở trung 
lung, hạ lưu.
- Về hình dáng:
“ Sông Đà tuôn dài như 
một áng tóc trữ tình”
- Sắc màu:
+ Mựa xuân sông xanh 
ngọc bích
+ Mựa thu nước Sông Đà 
lừ lừ đỏ
-> Sắc màu luân chuyển 
qua các mùa.
“ Đã có lần tôi nhìn 
sông Đà như một cố 
nhân”
- > Gợi cảm kết nối 
quá khứ – hiện tại - 
tương lai: Dòng 
sông có mang tính 
Đường thi.
- Cảnh vật bên bờ sông:
 + Chuồn chuồn bươm 
bướm, hươu, đàn cá 
 +“ Bờ sông hoang dại như 
một bờ tiền sửnhư một 
nỗi niễm cổ tích tuổi xưa..”
 ->Dòng sông êm đềm 
đầy chất thơ, dòng 
sông mang tâm hồn:
 Nguyễn Tuân đã khám phá và khắc 
hoạ gần như trọn vẹn hình tượng sông Đà, 
sự hấp dẫn độc đáo chính bởi kết hợp hai 
tính cách trái ngược nhau, thể hiện tình 
yêu mãnh liệt với thiên nhiên Tây Bắc. 
2. Hình tượng ông lái đò
- Về lai lịch: 
 + Ông đò là một ông già 70 
tuổi. Ông sinh ra và lớn lên 
ngay bên bờ sông Đà.
 + Phần lớn cuộc đời ông dành 
cho nghề lái đò – một nghề 
đầy gian khổ và hiểm nguy.
“Thời Tây, Tàuông 
chở đò dọc tải chè 
mạn, chè cối từ 
Mường Lay cho đến 
hết cửa rừng hòa 
bình”
- Về hình dáng: rất đặc 
biệt “ Tay lêu nghêu như cái sào..”
- Cuộc vượt thác của ông lái đò : Qua 3 vòng vây
- Bình tĩnh phóng thẳng vào 
thạch trận, ghì chặt mái chèo, 
đón nhận luồng tấn công trực 
diện,ác độc..
- Cố nén vết thương, chịu đựng 
đau đớn, hai chân kẹp chặt 
cuống lái.
- Chỉ huy bạn chèo ngắn gọn, 
rõ ràng, vượt lên những âm 
thanh cuồng loạn
 Phá thạch trận vòng 1
+ Vòng 1: Vòng vây 
nhiều lớp.
 Thạch trận dàn sẵn
Người lái đòThác đá sông Đà
- Không phút nghỉ tay, nghỉ mắt, 
thay đổi chiến thuật.
+ Nắm chắc binh pháp của thần 
sông thần đá, thuộc quy luật phục 
kích.
+ Ghì cương lái, bám chắc luồng 
nước phóng nhanh vào cửa sinh 
 Bỏ lại của tử, sự hò reo của 
thác nước cửa sinh.
-Vòng 2: 
Thêm nhiều cửa tử, 
đan cài bí mật đầy 
cạm bẫy và thách 
đố.
 Người lái đòThác đá sông Đà
- Phóng thẳng thuyền, 
chọc thẳng cửa giữa, vút 
qua cửa đá, như mũi tên 
tre xuyên nhanh qua hơi 
nước, tự động lái.
 Hết thác.
-Vòng 3:
 ít cửa hơn nhưng toàn là 
luồng chết, luồng sống ở 
ngay giữa bọn đá hậu vệ 
của thác
Người lái đòThác nước sông Đà
 Ông lái đò rất thuần phục giỏi giang trong 
nghề leo ghềnh vượt thác, một dũng tướng cao 
cường - một nghệ sĩ tài hoa.
“- Tâm hồn bình 
dị, đời thường: 
Là nghệ sĩ tài 
hoa yêu mến và 
tự hào với công 
việc.
 Như vậy:
 Ông lái đò là hình ảnh tuyệt đẹp về người lao 
động bình thường nhưng tài ba, trí dũng.
Nguyễn Tuân đã sử dụng tri thức của nhiều lĩnh 
vực: hội hoạ, điện ảnh, võ thuật, quân sựmột 
cách tài hoa - uyên bác để diễn tả sinh động tài 
nghệ của nhân vật.
Nhà văn dành cho nhân vật những tình cảm yêu 
mến, trân trọng và ngợi ca.
 3. Nghệ thuật tùy bút Nguyễn Tuân
- Vốn ngôn từ giàu có, sắc sảo.
- Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng đạt tới 
trình độ điêu luyện bậc thầy
- Thể hiện nổi bật sự tài hoa và uyên bác 
- Thể tùy bút pha lẫn bút kí, kết cấu, mạch văn 
phóng túng, thể hiện đậm nét cái Tôi hết sức độc 
đáo.
III. Tổng kết
 Tác phẩm là sự cảm nhận về đất nước 
hùng vĩ, thơ mộng nhưng cũng vô cùng 
khắc nghiệt. Là bài ca ca ngợi con người lao 
động “ chất vàng mười” của Tây Bắc.
IV. Bài tập nâng cao
* Giống nhau:
-Nhìn cảnh vật, con người nghiêng về phương diện 
tài hoa nghệ sĩ.
- Vận dụng tri thức liên ngành, các biện pháp nghệ 
thuật độc đáo.
 * Khác nhau:
-Thể loại:
-Cảm hứng thẩm mĩ:
- Quan niệm về tài hoa, nghệ sĩ:
Hoàng hôn trên sông Đà
Bình minh trên sông ĐàDọc theo triền sông Đà
Du ngoạn trên sông Đà