Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Văn bản: Đàn ghi ta của Lor-ca

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 12
Kiến thức trọng tâm
 I. Tìm hiểu chung
 II. Đọc – hiểu văn bản
III. Tổng kết
1. Tác giả
2. Tác phẩm
 1. Đọc – Chú thích - Cảm nhận chung
 2. Bố cục
 3. Phân tích
 3.1. Nhan đề và lời đề từ
 3.2. 6 câu thơ đầu
 3.3. 12 câu thơ tiếp theo
 3.4. 4 câu thơ tiếp
 3.4. 9 câu thơ còn lại
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
3. Ghi nhớ
I.Tìm hiểu chung:
 1.Tác giả: 
 a. Tiểu sử:
-Tên thật: Hồ Thành Công
- Sinh năm: 1946
-Quê: Mộ Đức – Quảng Ngãi.
-Thuộc thế hệ các nhà thơ trẻ 
chống Mĩ.
- Sau 1975, ông dành nhiều tâm 
huyết cho việc đổi mới thơ.
 Thanh Thảo 
b. Sự nghiệp:
 Trường ca Thơ
 - Giải thưởng: Nhà nước về VHNT năm 2001.
Phong phú, đa dạng
 Tác phẩm chính:
Những người đi tới biển 
(1977)
Những ngọn sóng mặt trời
( 1981)
...
Dấu chân qua trảng cỏ (1980)
Khối vuông ru - bích (1985)
Từ một đến một trăm (1988)
...
c. Phong cách nghệ thuật:
-Thơ Thanh Thảo đậm chất suy tư, giàu triết luận.
- Là nhà thơ có nhiều nỗ lực cách tân nghệ thuật táo 
bạo, mới mẻ.
 a. Xuất xứ bài thơ:2. Tác phẩm: 
- Rút trong tập thơ “Khối vuông ru – bích”(1985) 
Cấu 
trúc 
Rubik
Cấu 
trúc 
thơ
Mô hình mở, phá bỏ khuôn 
mẫu, giải phóng cảm xúc 
và tư tưởng
b. Thể loại: Thể thơ tự do mang phong cách siêu thực, 
tượng trưng.
Trường 
phái 
tượng 
trưng 
Trường 
phái 
siêu
 thực
 b. Tìm hiểu hình tượng Lor – ca trong bài thơ
Thời đại Lor-ca sống Phê-đê-ri-cô Ga-xi-a Lorca (1898 - 1936)
- Châu Âu đang diễn ra những 
chuyển động dữ dội về chính trị.
- Nền cộng hòa được thiết lập ở 
TBN, nhưng sau đó bị lật đổ bởi 
ch ính quyền độc tà i phát x ít 
Phrăng cô.
 b. Tìm hiểu hình tượng Lor – ca trong bài thơ
Thời đại Lor-ca sống Phê-đê-ri-cô Ga-xi-a Lorca (1898 - 1936)
- Châu Âu đang diễn ra những 
chuyển động dữ dội về chính trị.
- Nền cộng hóa được thiết lập ở 
TBN, những sau đó bị lật đổ bới 
ch ính quyền độc tà i phát x ít 
Phrăng cô
Một thiên tài: người nghệ sĩ 
TBN
Một nhân cách cao đẹp: người 
chiến sĩ chống phát xít
 Một số phận oan khuất.
II. Đọc - hiểu văn bản:
 1. Đọc - Chú thích - Cảm nhận chung:
 Cảm nhận chung:
Đọc - Chú thích:
- Không viết hoa chữ cái đầu dòng, 
không có dấu chấm câu.
- Thơ liền mạch, xâu chuỗi các hình 
ảnh, mạch ngầm văn bản...
- Thơ tự sự + trữ tình kết hợp với yếu 
tố âm nhạc.
 2. Bố cục: 
 4 phần: 
P1: 6 câu đầu: Lor – ca người tự do, 
nghệ sĩ...
P2:12 dòng tiếp:Lor – ca trong cái 
chết bi tráng và sự dang dở khát 
vọng cách tân.
P3: 4 dòng: Niềm xót thương Lor- 
ca, cách tân NT không ai tiếp tục.
P4: Sự giải thoát và giã từ của Lor – 
ca.
II. Đọc - hiểu văn bản:
 3. Phân tích: 
II. Đọc - hiểu văn bản:
 3.1. Nhan đề và lời đề từ
Nhan đề
Đàn ghi-ta
Một nhạc cụ 
truyền thống 
của đất nước 
Tây Ban Nha, 
còn gọi là Tây 
Ban cầm.
Lời đề từ
khi nào tôi chết
hãy vùi xác tôi cùng với cây đàn
dưới lớp cát
khi nào tôi chết hãy vùi xác tôi
giữa rặng cây cam
và đám bạc hà 
khi nào tôi chết
hãy vùi xác tôi, tôi xin các người đó
nơi một chiếc chong chóng gió
khi nào tôi chết
 Ghi nhớ
 3. Phân tích: 
II. Đọc - hiểu văn bản:
 3.1. Nhan đề và lời đề từ
Đề từ 
“ Khi tôi 
chết hãy 
chôn tôi 
với cây 
đàn” 
 Di chúc của 
Lor – ca, 
tiên cảm về 
cái chết của 
mình; tình 
yêu say đắm 
với NT và 
TBN
 Khơi 
nguồn, dẫn 
dắt dòng 
cảm xúc 
mãnh liệt 
về cái chết 
của Lor - 
ca
 3. Phân tích: 
II. Đọc - hiểu văn bản:
 3.2. Đoạn 1: Sáu dòng thơ đầu: 
 Hình ảnh Lor-ca trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật 
TBN đầu thế kỷ XX.
 những tiếng đàn bọt nước
 Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
 li la – li la – li la 
+ Ba dòng đầu: 
 3. Phân tích: 
II. Đọc - hiểu văn bản:
 3.2. Đoạn 1: Sáu dòng thơ đầu: 
 - những tiếng đàn bọt nước
 Lor – ca tiếng đàn bọt nước
 Vẻ đẹp tâm hồn người nghệ sĩ và bi 
kịch của Lor - ca.
Âm thanh Hình ảnh
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
 Môn đấu bò tót sôi 
động và mạo hiểm 
của những 
matador dũng cảm.
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
Đấu trường: Võ sĩ – bò tót
Cuộc 
đấu
Khát vọng tự do
Khát vọng cách tân nghệ 
thuật
Nền chính trị độc tài
Nền nghệ thuật già cỗi
li – la – li la – li la 
-Tên loài hoa: tử đinh 
hương gợi buồn, chia ly, 
sắc tím thủy chung son 
sắt.
- Âm thanh da diết của 
tiếng đàn.
lang thang
miền đơn độc
vầng trăng 
yên ngựa
mỏi mònMộ
t kị
 sĩ 
lan
g th
ang
, đơ
n đ
ộc
Một nghệ sĩ dân gian, lãng du
- Hành trình đơn độc của người nghệ sĩ tranh đấu cho khát 
vọng tự do và cách tân nghệ thuật.
Ba dòng tiếp
3.3. Đoạn 2 (12 câu tiếp) Lor – ca trong cái chết bi tráng và nỗi xót 
xa về sự dang dở của khát vọng cách tân
Tây ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ 
Lor – ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
Điệu nhảy Flamencô
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao...
- Hình ảnh thực
- Không gian kinh hoàng
- Ấn tượng chết chóc
- Khoảnh khắc Lor – ca bị phát xít 
giết hại.
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ 
Lor – ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi-ta
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi-ta lá biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi-ta ròng ròng
máu chảy
- Vẻ đẹp của tiếng ghi ta bi tráng
nâu
xanh
tiếng ghi 
ta
nâu Màu quen thuộc của vỏ đàn ghi ta, màu của đất, của quê hương
Nỗi niềm hướng tới quê hương
lá 
xanh
Màu của sự sống tươi đẹp
Niềm tha thiết với cuộc sống
tròn bọt nước vỡ tan
ròng ròng máu chảy
Hình khối, 
dòng
Đau đớn
ghi - ta nâu
ghi - ta lá xanh
ghi - ta tròn
Tượng 
trưng
bầu trời, cô gái
bọt nước vỡ tan
Nhân hóa ròng ròng 
máu chảy
Ẩn dụ chuyển 
đổi cảm giác Trường 
phái 
tượng 
trưng siêu 
thực
Hoán dụ
Tiếng đàn
Áo choàng bê bết đỏ
Cuộc đời Lor-ca
Cái chết
12 dòng thơ khắc hoạ chân dung người nghệ sĩ Lor-ca 
trong khoảnh khắc bi thương nhất: 
+ cháy bỏng trong lí tưởng nghệ thuật;
+ đắm say, thuỷ chung trong tình yêu
 Tấm lòng Thanh Thảo: đau xót, tiếc thương, trân 
trọng, ngưỡng mộ mãnh liệt một tài năng, một nhân 
cách nghệ sĩ lớn – Lor-ca trong giờ khắc bi thương 
nhất.
+ bi tráng trong cái chết
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
3.4. Đoạn 3 ( 4 dòng tiếp) Niềm xót thương Lor – ca và những 
cách tân nghệ thuật không ai tiếp tục
 cỏ mọc hoangTiếng đàn 
 Sức sống mãnh liệt của Lor - ca 
vầng trăng
vầng trăng
vầng trăng
vầng trăng
giọt nước mắt
 vầng trăng
giọt nước mắt và vầng trăng
với
như
của
là 
giọt nước mắt
giọt nước mắt
giọt nước mắt
 Hai câu thơ:
- Hình ảnh biểu tượng, nghệ thuật sắp đặt.
- Một chuỗi trùng phức tạo sự giao th oa ánh sáng.
 Tác giả bộc lộ: nỗi đau, sự cảm thông, thương xót đối 
với người nghệ sĩ, chiến sĩ Lor – ca.
giọt nước mắt
 Nỗi buồn về sự ra đi của Lor - ca
 giọt nước mắt vầng trăng
 long lanh trong đáy giếng 
- Cả vũ trụ đất trời khóc thương Lor – ca 
một nhân cách vĩ đại.
Tóm lại:
Bốn khổ đầu đến từ cảm hứng “ nếu 
tôi chết...” Thanh Thảo viết về Lor – 
ca: người nghệ sĩ – chiến sĩ...
 Thanh Thảo đã viết về cái chết của Lor – ca mà 
vẫn ròng ròng sự sống – Lor – ca không thua kẻ 
thù, không thua định mệnh..cây đàn của Lor – ca 
mãi âm vang li la vào sự sống bất diệt của nhân 
loại.
Thanh Thảo học tập bút pháp của Lor – ca, ý 
tưởng mới không theo truyền thống, nghĩa là 
mang bút pháp tượng trưng, siêu thực.
3.5. Đoạn 4: 9 dòng thơ cuối:
Sự giải thoát của Lor - ca
 đường chỉ tay đã đứt
 dòng sông rộng vô cùng 
Hữu hạn
 Vô hạn
 Định mệnh 
cuộc đời
 Lor – ca bơi sang ngang
 trên chiếc ghi ta màu bạc 
 Trên một chiếc ghi ta, Lor – ca 
bơi qua dòng sông cuộc đời đi 
vào cõi bất tử.
 ném 
 lá bùa
 trái tim
 coi thường cái 
chết, bình 
thản ra đi
 trái tim lặng yên bất chợt
 Sự ra đi nhẹ nhàng 
như một thoáng lặng 
của con tim
 Thanh Thảo đồng cảm, trân trọng, bất tử hóa Lor - ca
III. Tổng kết:
1. Nội dung: 
 - Một nghệ sĩ cô đơn đấu tranh cho tự 
do và cho sự nghiệp cách tân nghệ thuật.
 - Một cái chết bi phẫn bởi thế lực tàn ác.
 - Một tâm hồn bất diệt cùng sự bất tử của 
nghệ thuật chân chính.
2. Nghệ thuật:
 - Thể thơ tự do
- Xây dựng hình ảnh tượng trưng
- Đưa chất nhạc vào thơ
 3. Ghi nhớ
• A. Một ngòi bút đậm chất sử thi và lãng mạn. 
• B. Một phong cách thơ hiện đại.
• C. Một cách viết kết hợp hài hòa giữa thơ và nhạc 
trong cấu tứ; hình ảnh ngôn ngữ thơ mới mẻ.
• D. Một ngòi bút phóng khoáng, phá cách.
Trong những lời đánh giá sau đây, lời nào nói đúng 
nhất về nhà thơ Thanh Thảo?
CỦNG CỐ BÀI HỌC