Bài giảng môn Phân tích báo cáo tài chính - Bài 7: Rủi ro và đòn bẩy của doanh nghiệp - Nguyễn Thị Hà

 BÀI 7
 RỦI RO VÀ ĐÒN BẨY CỦA 
 DOANH NGHIỆP
 Giảng viên: TS. NguyễnThị Hà
 1
v2.0013107202
TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG BÀI
Có bảng số liệunhư sau:
Nợđếnhạn thanh toán của doanh nghiệptăng 14 tỷ theo kế hoạch lên 20 tỷ.
Doanh nghiệptiến hành vay ngắnhạnbằng thế chấptàisảncốđịnh củamình
để tài trợ cho nguồnvốn thanh toán. Vớitư cách là giám đốc doanh nghiệp,
bạnnghĩ sao về trường hợpnày?
Giả sử có 2 doanh nghiệp A và B cùng kinh doanh mộtmặthàng,cùngloại
sảnphẩm, chỉ khác nhau về cơ cấuchiphí:
 • Doanh nghiệpA:Thựchiện đầutư tài sảncốđịnh nhiềuhơn, chi phí cố
 định tăng, chi phí biến đổigiảm.
 • Doanh nghiệpB:Đầutư tài sảncốđịnh ít hơn, sử dụng sứcngườichủ yếu,
 chi phí biến đổi nhiềuhơn.
 2
v2.0013107202
TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG BÀI
• Trường hợp1:Thị trường tiêu thụ mở rộng theo bạn doanh nghiệpcónên
 sử dụng đòn bẩy ở mứccaohay thấp. Mục đích củaviệcsử dụng đòn bấy
 đó có làm cho doanh nghiệptăng đượclợi nhuậnhay không?
• Trường hợp2: Nếudoanhnghiệpsử dụng nợ vay quá cao trong cơ cấu
 nguồnvốncủa mình.
  Vậy doanh nghiệpcónênsử dụng vốnvaytrongcơ cấuvốncủamình
 thật nhiềuhay không? Vàviệcsử dụng vốnvaycólàmtăng giá trị quyền
 lợicủaôngchủ lên hay không?
  Để trả lờinhững câu hỏi trên chúng ta tìm hiểubàihọc“Rủirovềđòn
 bẩycủa doanh nghiệp”.
 3
v2.0013107202
MỤC TIÊU
•Cungcấpnhững kiếnthứcchủ yếuvề
 cơ sở sử dụng các đòn bẩycủa doanh
 nghiệp: Đòn bẩykinhdoanh,đòn bẩy
 tài chính và đòn bẩytổng hợp;
•Thấyrõmốiquanhệ và sự tác động
 củaviệcviệcsử dụng các đòn bẩy
 đếnhiệuquả kinh doanh và rủirođối
 với doanh nghiệp;
•Nắm đượcphương pháp xác định
 mức độ tác củacácđòn bẩy đếnhiệu
 quả kinh doanh của doanh nghiệp.
 4
v2.0013107202
HƯỚNG DẪN HỌC
• Để họctốtbàinàycầnnắmvững khái
 niệm, nội dung củatừng loạirủirovà
 đòn bẩy trong hoạt động kinh doanh
 của doanh nghiệp;
•Cầnliênhệ vớithựctếđểthấyrõhơn
 mốiquanhệ giữathị trường tiêu thụ với
 quyết định đầutư vào các loạitàisản
 và rủirokinhdoanhcủa doanh nghiệp,
 mốiquanhệ và sự tác động củacơ cấu
 nguồnvốn đếntỷ suấtlợi nhuậnvốn
 chủ sở hữuhaythunhập trên 1 cổ phần
 và rủirotàichínhcủa doanh nghiệp;
•Kếthợpnghiêncứu lý thuyếtvàvận
 dụng vào giảicácbàitập.
 5
v2.0013107202
NỘI DUNG
•Rủirokinhdoanhvàđòn bẩy
 kinh doanh;
•Rủirotàichínhvàđòn bẩy
 tài chính;
• Đòn bẩytổng hợp.
 6
v2.0013107202
1. RỦI RO KINH DOANH VÀ ĐÒN BẨY KINH DOANH
•Rủi ro kinh doanh;
• Đòn bẩy kinh doanh.
 7
v2.0013107202
1.1. RỦI RO KINH DOANH
•Kháiniệm:
  Rủironảysinhtừ chính ngay các yềutố trong hoạt động kinh
 doanh của doanh nghiệp;
  Rủi ro kinh doanh là sự dao động củalợi nhuậntrướclãivayvàthuế
 (EBIT) hay tỷ suấtlợi nhuậntrướclãivayvàthuế trên vốnkinh
 doanh (ROAE).
•Cácyếutố chủ yếu ảnh hưởng đếnrủirokinhdoanhcủa doanh nghiệp:
  Sự biến động củacầuvề chủng loạisảnphẩmsảnxuất;
  Sự biến động giá củasảnphẩm đầura;
  Sự biến động giá củayếutốđầu vào;
  Khả năng điềuchỉnh giá bán sảnphẩmcủa doanh nghiệp;
 khi giá yếutốđầuvàocósự thay đổi;
  Mức độ đadạng hóa sảnphẩm;
  Tốc độ tăng trưởng;
  Cơ cấuchiphísảnxuất kinh doanh hay mức độ sử dụng đòn bẩy
 kinh doanh của doanh nghiệp. 8
v2.0013107202
1.2. ĐÒN BẨY KINH DOANH
•Kháiniệmvềđòn bẩy kinh doanh;
•Mức độ tác động của đòn bẩy kinh doanh.
 9
v2.0013107202
1.2.1. KHÁI NIỆM VỀ ĐÒN BẦY KINH DOANH
•Kháiniệm: Đòn bẩykinhdoanhlàviệc doanh nghiệp
 sử dụng tài sảnhaynguồnlựccóchiphícốđịnh kinh
 doanh nhằmgiatăng lợinhuântrướclãivayvàthuế
 (EBIT) hoặcgiatăng ROAE;
•Mức độ sử dụng đòn bẩykinhdoanhcủa doanh
 nghiệp đượcthể hiện ở tỷ trọng chi phí cốđịnh kinh
 doanh trong tổng chi phí sảnxuấtkinhdoanhcủa
 doanh nghiệp:
  Tỷ trọng chi phí cốđịnh kinh doanh ở mứccao
 thể hiện doanh nghiệpcóđòn bẩykinhtế lớnvà
 ngượclại;
  Sử dụng đòn bẩykinhdoanhnhư con dao hai
 lưỡi: Nó ảnh hưởng lớn đến doanh thu và lợi
 nhuậntrướclãivayvàthuế.
 10
v2.0013107202
1.2.2. MỨC ĐỘ TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY KINH DOANH
Công thứcxácđịnh:
 Mức độ tác động Tỷ lệ thay đổicủalợi nhuậntrướcthuế và lãi vay
 của đòn bẩykinh =
 doanh (DOL) Tỷ lệ thay đổicủa doanh thu hay sảnlượng bán hàng
 Q.(P - V) EBIT + F
 DOL = ; DOL =
 Q.(P - V) - F EBIT 
Trong đó:
•F:Làchiphícốđịnh kinh doanh (không
 bao gồmlãivay);
•V:Chiphíbiến đổichomột đơnvị sản
 cho sảnphẩm;
•P:Giábánmột đơnvị sảnphẩm;
•Q:Số lượng sảnphẩm bán ra;
•EBIT:Lợi nhuậntrướclãivayvàthuế. 11
v2.0013107202
1.2.2. MỨC ĐỘ TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY KINH DOANH 
(tiếptheo)
• Ở mỗimứcsảnlượng tiêu thụ khác nhau thì
 độ tác động của đòn bẩy kinh doanh đến
 EBIT cũng có sự khác nhau;
•DOLcũng là mộttrongnhững thước đomức
 độ rủi ro kinh doanh của doanh nghiệp;
•Những doanh nghiệpcóđòn bẩy kinh doanh
 cao thì có khả năng tăng EBIT lớnnhưng
 cũng ẩnchứarủi ro kinh doanh cao.
 12
v2.0013107202
1.2.2. MỨC ĐỘ TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY KINH DOANH 
(tiếptheo)
Ýnghĩanghiêncứucủa đòn bẩy kinh doanh:
• Nó giúp cho nhà quảntrị thấy đượcmối
 quan hệ giữathị trường yếutốđầuravới
 quyết định về quymôkinhdoanhvàquyết
 định đầutư vào các loạitàisản;
•Raquyết định đầutư mộtcáchhợplý
 nhằmgiatăng trựctiếplợi nhuậntrướclãi
 vay và thuếđểrồigiatăng tỷ suấtlợi
 nhuậnvốnchủ sở hữu đồng thờitínhđến
 những rủirogặpphải.
 13
v2.0013107202
2. ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH VÀ RỦI RO TÀI CHÍNH
•Rủi ro tài chính;
• Đòn bẩy tài chính.
 14
v2.0013107202
2.1. RỦI RO TÀI CHÍNH
•Kháiniệm: Rủirotàichínhlàsự dao
 động tăng thêm củatỷ suấtlợinhuận
 vốnchủ sở hữu(ROE)hoặcthunhập
 trên mộtcổ phần (EPS) và làm tăng
 thêm xác suấtmấtkhả năng thanh toán
 khi doanh nghiệpsử dụng vốnvayvà
 các nguồntàitrợ khác có chi phí cốđịnh
 tài chính.
• Doanh nghiệpcàngsử dụng nhiềuvốn
 vay thì rủirotàichínhcàngtăng thêm:
  Độ dao động củaROEcànglớn
 dẫn đếnlàmtăng tính không chắc
 chắncủaROEcủacôngty;
  Làm tăng thêm nguy cơ mấtkhả
 năng thanh toán của doanh nghiệp.
 15
v2.0013107202
2.2. ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH
Khái niệm:
• Đòn bẩytàichínhthể hiệnmức độ sử
 dụng vốnvaytrongnguồnvốncủa doanh
 nghiệpnhằmhyvọng gia tăng tỷ suấtlợi
 nhuậnvốnchủ sở hữuhaythunhập trên
 mộtcổ phầncủacôngty.
 Mức độ sử dụng đòn bẩytàichínhđược
 thể hiện ở hệ số nợ.
• Ảnh hưởng của đòn bẩytàichínhtới:
  Tỷ suấtlợi nhuậnvốnchủ sở hữu;
  Thuế thu nhập doanh nghiệp.
  Thu nhậpcổ phần;
  Điểmcânbằng vốnlợi nhuậntrướclãi
 vay và thuế (điểmcânbằng EBIT).
  Chi phí sử dụng vốnvàgiácổ phần.
 16
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH TỚI ROE
•Biến đổicôngthức: ROE = NI/E
 D
 ROE = [ROAE + (ROAE – i)] x (1 – t )
 E
  ROAE:Tỷ suấtsinhlờicủatàisảnhaytỷ suấtlợi nhuậntrướclãivayvà
 thuế trên vốnkinhdoanh;
  E: Vốnchủ sở hữu;
  D: Vốnvay;
  i: Lãi suấtvốnvay;
  t: Thuế suấtthuế thu nhập doanh nghiệp;
  NI: Lợinhuậnsauthuế.
•Cáctrường hợpchúý:
  ROAE>i:Đòn bẩy tài chính khuyếch đạităng ROE;
  ROAE<i:Đòn bẩytàichínhkhuyếch đạigiảmROEvàrủirotàichính
 càng lớn;
  ROAE= i: ROE trong các trường hợp(khôngsử dụng, sử dụng nhiều
 hoặcítvốnvay)sẽđềubằng nhau và chỉ có sự khác nhau về mức độ
 rủiro. 17
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH TỚI THUẾ THU NHẬP 
DOANH NGHIỆP
•Mộtlợi ích chủ yềucủaviệcsử dụng vốnvaylà“Tiếtkiêmthuế”. Bởilẽ,lãi
 tiềnvayđượccoilàchiphíhợplývàđượctrừ vào thu nhậpchịuthuế;
•Khoảnthuế phảinộpíthơndosử dụng vốnvaylàkhoảntiếtkiệmthuế hay
 còn đượcgọilà“láchắnthuế củalãivay”(interesttaxshield)vàcóthể
 đượcxácđịnh theo công thứcsau:
 BI = I x t
Trong đó:
  BI : Khoảntiếtkiệmthuế từ lãi vay trong 1 năm;
  t:Thuế suấtthuế thu nhập doanh nghiệp;
  I:Lãivayvốnphảitrả trong kỳ.
 18
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐẾN THU NHẬP MỘT CỔ PHẦN
•Khithayđổimức độ sử dụng đòn
 bẩytàichínhsẽ dẫn đếnsự thay
 đổithunhập trên 1 cổ phần(EPS)
 củacôngty,tương tự như tác động
 đếnROE.
• Đòn bẩy tài chính khuyếch đạisự
 biếnthiêncủa EPS và ROE.
 19
v2.0013107202
ĐIỂM CÂN BẰNG VỐN LỢI NHUẬN TRƯỚC LÃI VAY VÀ THUẾ
Khái niệm: Điểmcânbằng lợi nhuậntrướclãi
vay và thuế (EBIT indifference point) là mộtmức
lợi nhuậntrướclãivayvàthuế mà vớimứclợi
nhuận đó đạt đượcsẽđưalại thu nhậpmộtcổ
phầnlànhư nhau dù cho tài trợ bằng vốnvay
hay tài trợ bằng cổ phầnthường.
 20
v2.0013107202
ĐIỂM CÂN BẰNG VỐN LỢI NHUẬN TRƯỚC LÃI VAY VÀ THUẾ
(tiếptheo)
• Cách xác định điểmcânbằng EBIT
 (EBIT -I)(1 - t) (EBIT -I)(1 – t)
 I 1 = I 2
 SH1 SH2
Trong đó:
•EBITI: Điểmcânbằng lợinhuậntrướclãivayvàthuế;
•I1:Lãivayphảitrả nếutàitrợ bằng phương án thứ nhất;
•I2:Lãivayphảitrả nếutàitrợ bằng phương án thứ hai;
•t:Thuế suấtthuế thu nhập doanh nghiệp;
•SH1:Số cổ phầnphổ thông lưu hành, nếutàitrợ bằng phương án thứ nhất;
•SH2:Số cổ phầnphổ thông lưu hành, nếutàitrợ bằng phương án thứ hai.
 21
v2.0013107202
ĐIỂM CÂN BẰNG LỢI NHUẬN TRƯỚC LÃI VAY VÀ THUẾ
(tiếptheo)
Tác dụng xem xét điểmcânbằng EBIT:
•TìmEBITmàởđóEPScủacơ cấunguồn
 vốnhiệntạivàcơ cấunguồnvốn đề xuất
 có giá trị bằng nhau;
•Nếukỳ vọng đạt đượcEBITlớnhơn điểm
 cân bằng, thì đòn bẩytàichínhcólợicho
 các cổđông;
•Nếuchỉđạt đượcEBITnhỏ hơn điểmcân
 bằng, thì đòn bẩytàichínhgâythiệthại
 cho các cổđông;
•Xemxétđiểmcânbằng EBIT có thể mở
 rộng xem xét phương án tài trợ bằng vốn
 vay vớimức độ sử dụng đòn bẩykhác
 nhau hay các phương án tài trợ khác.
 22
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐẾN CHI PHÍ SỬ
DỤNG VỐN
• Nhìn chung khi sử dụng vốnvaysẽ tạora
 khoảntiếtkiệmthuếđãkhiến cho chi phí
 sử dụng vốnvaythấphơnsovớisử dụng
 các nguồntàitrợ khác.
•Khibắt đầusử dụng đòn bẩy tài chính, do
 tác động củaviệctiếtkiệmthuế từ sử
 dụng vốnvay,mặtkhácrủirotàichính
 còn nhỏđãlàmchochiphísử dụng vốn
 bình quân củacôngtygiảmthấp.
•Nếucácyếutố khác như nhau, mộtsự
 gia tăng sử dụng đòn bẩytàichínhsẽ kéo
 theo rủirotàichínhtăng thêm.
 23
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐẾN CHI PHÍ SỬ
DỤNG VỐN (tiếptheo)
•Tronggiaiđoạn đầugiatăng sử dụng
 nợ,hiệu ứng tiếtkiệmthuế do sử dụng
 vốnvayvẫnlớnhơnsự gia tăng tỷ suất
 sinh lời đòi hỏicủa nhà đầutư,kếtquả
 là chi phí sử dụng vốnbìnhquâncủa
 công ty vẫntiếptụcgiảmxuống.
•Khisử dụng đòn bẩytàichínhvượtquá
 mộtgiớihạnnàođó, nguy cơ mấtkhả
 năng thanh toán củacôngtytăng cao,
 rủirotàichínhtăng mạnh, các nhà cho
 vay cũng như các nhà đầutư khác cung
 cấpvốnyêucầumộttỷ suấtsinhlờicao
 vọtlênvàkhiđó, chi phí sử dụng vốn
 bình quân củacôngtysẽ tăng lên.
 24
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐẾN GIÁ CỔ PHIẾU
•Sử dụng đòn bẩytàichínhtrongmột
 mức độ nhất định sẽ làm cho chi phí
 bình quân sử dụng vốncủacôngty
 giảmthấp đồng thờigiatăng đượcthu
 nhậptrênmộtcổ phần, vớicácđiều
 kiện khác không thay đổi, khi đócác
 nhà đầutư sẽ lạcquantrướctriển
 vọng củacôngtyvàxuhướng giá cổ
 phiếucủacôngtysẽ tăng lên.
•Khisử dụng đòn bẩyquámứcvượt
 qua mộtgiớihạnnhất định sẽ làm cho
 chi phí sử dụng vốnbìnhquâncủa
 công ty tăng lên đồng thờirủirotài
 chính cũng tăng cao, khi đógiácổ
 phiếucủacôngtysẽ giảm đi.
 25
v2.0013107202
TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH ĐẾN GIÁ CỔ PHIẾU 
(tiếptheo)
Ngay cả khi lợi nhuậntrướclãivayvàthuế
(EBIT) củacôngtytrướctriểnvọng lạc
quan vớiEBITdự kiến đạt đượcvượtqua
điểmhòavốnEBITnhưng nếuviệcsử dụng
đòn bẩyquámức, rủirotàichínhsẽ tăng
quá cao, khi đócácnhàđầutư trên thị
trường sẽ nhậnbiết đượcmặcdùtỷ suất
sinh lờicủacôngtytăng lên nhưng không
đủ bù đắp đượcrủirotàichínhtăng thêm
và các nhà đầutư sẽ phản ứng lạibằng
cách ấn định 1 hệ số P/E thấpvàsẽ dẫn
đếngiácổ phiếucủacôngtysẽ sụtgiảmdù
cho thu nhậptrênmộtcổ phầncủacôngty
có tăng lên.
 26
v2.0013107202
2.3. MỨC TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH
Công thứcxácđịnh:
 Tỷ lệ thay đổicủatỷ suấtlợi nhuậnvốn
 Mức độ tác động của đòn chủ sở hữu (hay EPS)
 =
 bẩytàichính(DFL) Tỷ lệ thay đổicủalợi nhuậntrướclãivay
 và thuế
 Q.(P – V) – F
 DFL = (1)
 Q.(P – V) – F - I
 EBIT
 DFL =
 EBIT - I
 27
v2.0013107202
2.3. MỨC TÁC ĐỘNG CỦA ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH (tiếptheo)
Rút ra:
• Ở mỗimứcEBITkhácnhaumức độ tác
 động của đòn bẩycũng có sự khác nhau.
•Mức độ sử dụng đòn bẩy càng cao (hệ số
 nợ càng tăng lên) thì mức độ tác động
 của đòn bẩytàichínhcànglớn.
•Mức độ tác động của đòn bẩytàichính
 cũng là một trong những thước đomức
 độ rủirotàichínhcủa doanh nghiệp.
 28
v2.0013107202
2.4. RÚT RA VỀ ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH
 Đòn bẩy tài chính là con dao hai lưỡi
 Gia tăng ROE
 Hay EPS
 Đòn bẩytàichính Dao 2 lưỡi
 Làm tăng thêm
 Rủiro
 Tăng thêm nguy cơ Tăng thêm dao động
 mấtkhả năng thanh toán ROE hay EPS
 29
v2.0013107202
2.4. RÚT RA VỀ ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH (tiếptheo)
Khi sử dụng đòn bẩytàichínhphảicânnhắc:
•Sự gia tăng ROE (hay EPS) và rủirotàichính
 của doanh nghiệp;
•Vấn đề quan trọng là làm sao cân bằng được
 giữahaiđạilượng này có nghĩalàlựachọnmột
 đòn bẩyTàichínhphùhợp để sao cho vừagia
 tăng đượcROEvừa đảmbảo an toàn tài chính
 cho doanh nghiệp.
 30
v2.0013107202
3. ĐÒN BẨY TỔNG HỢP
Khái niệm: Đòn bẩytổng hợp
là sự phốihợpcả hai đòn bẩy:
Đòn bẩykinhdoanhvàđòn
bẩy tài chính, nhằmgiatăng
ROE hay EPS.
 31
v2.0013107202
3. ĐÒN BẨY TỔNG HỢP (tiếptheo)
Mức độ tác động của đòn bẩytổng hợp (DTL)
Công thứcxácđịnh: DTL = DOL x DFL
 Tỷ lệ thay đổicủatỷ suấtlợi
 Tỷ lệ thay đổilợi nhuậntrước
 nhuậnvốnchủ sở hữu
 lãi vay và thuế
 (hoặcEPS)
 DTL = X
 Tỷ lệ thay đổicủa doanh thu Tỷ lệ thay đổicủalợi nhuận
 tiêu thụ hoặcSL tiêuthụ trướclãivayvàthuế .
 Tỷ lệ thay đổicủatỷ suấtlợi nhuậnvốnchủ sở hữu
 (hoặcEPS)
 DTL =
 Tỷ lệ thay đổicủa doanh thu tiêu thụ hay sảnlượng
 tiêu thụ.
 Q(P - V)
 DTL =
 Q(P - V) – F - I 32
v2.0013107202
3. ĐÒN BẨY TỔNG HỢP (tiếptheo)
• Ở mỗimức doanh thu hay sảnlượng
 tiêu thụ khác nhau thì mức độ tác
 động của đòn bẩytổng hợpcũng có
 sự khác nhau.
•Mức độ tác động của đòn bẩytổng
 hợpcũng là mộtthước đo đánh giá
 mức độ rủirotổng thể của doanh
 nghiệpbaohàmrủi ro kinh doanh và
 rủirotàichính.
•Cầnphảisử dụng phốihợphailoại
 đòn bẩykinhdoanhvàđòn bẩytài
 chính để sao cho gia tăng đượctỷ
 suấtlợi nhuậnvốnchủ sở hữu(hay
 EPS) đồng thờiphải đảmbảosự an
 toàn tài chính cho doanh nghiệp.
 33
v2.0013107202
TÓM TẮT BÀI HỌC
•Rủi ro kinh doanh và đòn bẩy kinh doanh, đòn bẩy kinh doanh: Khái niệm,
 mức độ tác động của chúng tớiROEvàýnghĩacủaviệcnghiêncứu đòn bẩy
 kinh doanh;
•Rủirotàichínhvàđòn bẩy tài chính: Khái niệm, nguyên nhân và tác động
 củarủirotàichínhtớihoạt động kinh doanh;
• Đòn bẩytổng hợp: Khái niệm, chỉ tiêu đolường mức độ đòn bẩytổng hợp,
 mức độ tác động của đòn bẩytổng hợp.
 34
v2.0013107202