Bài giảng môn học Pháp luật đại cương

BÀI GIẢNG
PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG
BÀI 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC 
I. NGUỒN GỐC, BẢN CHẤT, ĐẶC TRƯNG CỦA NHÀ NƯỚC
1. Nguồn gốc của nhà nước.
1.1. Chế độ cộng sản nguyên thủy và tổ chức thị tộc bộ lạc
Từ khi xuất hiện nhà nước cho đến nay đã có nhiều nhà tư tưởng đưa ra những kiến giải khác nhau về nguồn gốc của nhà nước. Chí đến khi xuát hiện học thuyết Mác- Lê nin, nhân loại mới có sự giải thích đúng đắn về nguồn gốc của nhà nước. Theo học thuyết Mác- Lê nin, Nhà nước không tồn tại trong xã hội cộng sản nguyên thủy.
Chế độ cộng sản nguyên thủy là hình thái kinh tế xã hội đầu tiên trong lịch sử nhân loại
+ Đó là một xã hội không có giai cấp, chưa có nhà nước, chưa có pháp luật. Nhưng những nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của nhà nước và pháp luật lại nảy sinh trong xã hội đó. Vì vậy, muốn hiểu về nguồn gốc của nhà nước thì phải biết về chế độ cộng sản nguyên thủy và tổ chức thị tộc, bộ lạc
+ Cơ sở kinh tế: Sở hữu chung về TLSX và sản phẩm lao động.
Do trình độ phát triển của LLSX thấp kém, công cụ lao động thô sơ, con người không thể sống riêng biệt, mà phải sống dựa vào nhau cùng chung sống, cùng lao động và cùng hưởng thụ. Xã hội chưa phân chia thành giai cấp và đấu tranh giai cấp.
1.2. Sự tan rã của các tổ chức thị tộc và nhà nước xuất hiện.
- Nguyên nhân:
 	Sự phát triển không ngừng của LLSX, công cụ lao động ngày một cải tiến, con người phát triển từng bước về thế lực và trí lực, tích lũy ngày càng nhiều kinh nghiệm trong lao động sản xuất. Trong xã hội thị tộc có 3 lần phân công lao động xã hội:
	Lần thứ nhất: Nghề chăn nuôi dần dần trở thành một ngành kinh tế độc lập và tách ra khỏi ngành trồng trọt.
	Lần thứ hai: Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp.
+ Đẩy nhanh quá trình phân hóa xã hội.
+ Làm phân biệt giữa kẻ giàu người nghèo giữa chủ nô và nô lệ.
 =>Xã hội mâu thuẫn giai cấp ngày càng sâu sắc.
Lần thứ ba: Sự ra đời của sản xuất hàng hóa làm cho thương nghiệp phát triển đã dẫn đến sự phân công lao động xã hội....
Tất cả những yếu tố mới xuất hiện ở trên đã làm đảo lộn đời sống thị tộc, chế độ thị tộc đã tỏ ra bất lực và nhường chổ cho sự ra đời của nhà nước.
* Nhà nước xuất hiện một cách khách quan, là sản phẩm của một xã hội đã phát triển đến một giai đoạn nhất định.
 Nhà nước “ Không phải là một quyền lực từ bên ngoài áp đặt vào xã hội” mà là “ một lực lượng nảy sinh từ xã hội” 
2. Bản chất của nhà nước.
* Khái niệm: Bản chất của nhà nước được hiểu là những thuộc tính bền vững,cốt lõi, tạo nên nội dung, thực chất bên trong của nhà nước, làm cho nhà nước khác với các tổ chức không phải là nhà nước.
* Bản chất nhà nước:
	-Tính giai cấp sâu sắc:
 Nhà nước là tổ chức quyền lực chính trị đặc biệt của giai cấp thống trị.
 Bằng quyền lực chính trị này giai cấp thống trị buộc các giai cấp khác phục tùng ý chí của mình.
	Như vậy, nhà nước là bộ máy bạo lực do giai cấp thống trị tổ chức ra để trấn áp các giai cấp đối địch, duy trì sự thống trị của giai cấp mình.
 Xem xét nhà nước dưới phương diện bản chất giai cấp của nó thì : Nhà nước là một bộ máy dùng để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác.
*Tính xã hội thể hiện:
 Cùng với việc bảo vệ giai cấp cầm quyền.
 Nhà nước đồng thời đảm đương các công việc công ích, vì lợi ích chung của toàn xã hội như: đắp đê điều, chống ô nhiễm, dịch bệnh, bảo vệ trật tự công cộng
3. Đặc trưng của nhà nước
- Trong bộ máy nhà nước bao gồm một lớp người chuyên hoặc không chuyên hoặc dường như chuyên làm nghề quản lý.
- Nhà nước phân chia dân cư theo lãnh thổ thành các đơn vị hành chính, không phụ thuộc vào huyết thống, nghề nghiệp hoặc giới tính.
- Nhà nước là tổ chức duy nhất có chủ quyền quốc gia. Đó là chủ quyền độc lập, tự quyết định những vấn đề đối nội và đối ngoại của đất nước không phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài.
- Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền ban hành pháp luật và thực hiện sự quản lý bắt buộc đối nội với mọi công dân bằng pháp luật.
- Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền đặt ra các loại thuế và thu thuế đó.
II. CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC, BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
1 Chức năng nhà nước. 
Bất kỳ một nhà nước nào đều cho những phương diện hoạt động cơ bản diễn ra bên ngoài. 
a) Chức năng đối nội: là những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước diễn ra trong nước:
- Tổ chức và quản lý kinh tế.
- Giữ vững an ninh chính trị
- Trật tự an toàn xã hội.
- Tính chất và quản lý trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục và khoa học
b) Chức năng đối ngoại: là những mặt hoạt động chủ yếu thể hiện trong mối quan hệ với các nhà nước và dân tộc khác như :
- Phòng thủ đất nước.
- Chống sự xâm lược của nước ngoài.
- Hợp tác cùng có lợi không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước.
2. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
2.1. Khái niệm bộ máy nhà nước
Bộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương, được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung, thống nhất nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ nhà nước, vì lợi ích của giai cấp thống trị.
2.2.Bộ máy nhà nước CHXHCN Việt Nam
Bộ máy ... ăn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện.
Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản: đội tiên phong của GCCNVN đại biểu trung thành quyền lợi của GCCN, NDLĐ và của cả dân tộc, theo CN M-L và tư tưởng HCM là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Mọi tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.( Điều 4)
- Nhà nước CHXHCNVN là nhà nước thống nhất của các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam. Nhà nước thực hiện chính sách bình đẳng, đoàn kết, tương trợ giữa các dân tộc, nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thị, chia rẽ dân tộc (Điều5)
Khẳng định quyền dân tộc cơ bản: CHXHCNVN là một nhà nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, các hải đảo, vùng biển và vùng trời (Điều1)
2. Chế độ Kinh tế (Điều 15-29)
- Hình thức sở hữu: bao gồm 3 hình thức là:
+ Sở hữu toàn dân
+ Sở hữu tập thể
+ Sở hữu tư nhân
Trong đó sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể là nhền tảng (Điều 15)
- Thành phần kinh tế: 	 Kinh tế nhà nước
	 Kinh tế kinh tế tập thể
	 Kinh tế cá thể
	 Kinh tế tư bản tư nhân	
	 Kinh tế tư bản nhà nước
	 Kinh tế tư bản có vốn đầu tư nước ngoài
3. Chính sách văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ.
- Mục đích chính sách văn hóa- giáo dục nhằm bảo vệ những giá trị văn hóa dân tộc, xây dựng con người mới, cuộc sống mới, tạo ra lực lượng sản xuất đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn mới.
- Chính sách phát triển văn hóa; Nhà nước và xã hội bảo tồn, phát triển nền văn hóa VN tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, kế thừa và phát huy những giá trị của nền văn hiến các dân tộc VN, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, phát huy mọi tài năng sáng tạo trong nhân dân (Điều 30)
4. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
4.1.Quyền và nghĩa vụ cơ bản về chính trị
4.2.Quyền và nghĩa vụ cơ bản về kinh tế- xã hội
4.3. Quyền và nghĩa vụ về văn hóa, giáo dục
4.4. Quyền về tự do dân chủ và tự do cá nhân.
Bài 6
LUẬT HÀNH CHÍNH
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ LUẬT HÀNH CHÍNH ( 1 TIẾT)
1. Khái niệm, đối tượng và phương pháp điều chỉnh của luật hành chính
1.1. Khái niệm luật hành chính 
Luật hành chính là một ngành luật độc lập trong hệ thống pháp luật Việt Nam, bao gồm toàn bộ các QPPL điều chỉnh các QHXH phát sinh trong hoạt động quản lý của nhà nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
1.2. Đối tượng điều chỉnh của Luật Hành chính
Đối tượng điều chỉnh của Luật hành chính là các QHXH hình thành trong lĩnh vực quản lý nhà nước:
- Quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước cấp trên và cơ quan quản lý nhà nước cấp dưới.
- Quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước không trực thuộc nhau về mặt tổ chức ( cùng cấp với nhau)
- Quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước với các tổ chức kinh tế đóng trên địa bàn lãnh thổ.
- Quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước với các tổ chức xã hội, các đoàn thể quần chúng. 
- Quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước với công dân trong quá trình thực hiện quản lý nhà nước trên các lĩnh vực: cấp phép, đăng ký, công chứng, chứng thực, khai sinh, khai tử 
1.3. Phương pháp điều chỉnh của Luật Hành chính
Phương pháp điều chỉnh của Luật Hành chính là phương pháp Mệnh lệnh đơn phương, xuất phát từ quan hệ quyền uy- phục tùng, do đặc thù của quan hệ chấp hành - điều hành là quan hệ không bình đẳng giữa các chủ thể tham gia.
2. Quan hệ pháp luật hành chính 
2.1. Khái niệm, đặc điểm của quan hệ pháp luật hành chính
 * Khái niệm:
Quan hệ pháp luật hành chính là hình thức biểu hiện về mặt pháp lý của các quan hệ về quản lý nhà nước.
* Đặc điểm:
Là một loại quan hệ pháp luật cụ thể, quan hệ pháp luật hành chính có đầy đủ những đặc điểm của pháp luật nói chung. Ngoài ra, quan hệ pháp luật hành chính còn có những đặc điểm riêng:
- Quyền và nghĩa vụ của mỗi bên tham gia quan hệ pháp luật hành chính luôn gắn liền với hoạt động chấp hành, điều hành của quản lý nhà nước.
- Quan hệ pháp luật hành chính có thể phát sinh theo yêu cầu hợp pháp của bất kỳ bên chủ thể nào.
- Trong quan hệ pháp luật hành chính, bao giờ cũng có ít nhất một chủ thể mang quyền lực nhà nước, nhân danh Nhà nước để thực hiện quyền lực đó.
- Phần lớn các tranh chấp phát sinh trong quan hệ pháp luật hành chính được giải quyết theo thủ tục hành chính.
- Bên vi phạm trong quan hệ pháp luật hành chính phải chịu trách nhiệm pháp lý trước Nhà nước.
2.2 Chủ thể của quan hệ pháp luật hành chính.
chủ thể quan hệ pháp luật hành chính bao gồm: Các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, cán bộ, công chức, viên chức nhà nước và công dân.
Quan hệ pháp luật hành chính có thể phát sinh giữa các chủ thể sau:
- Một bên là cơ quan nhà nước (chủ yếu là cơ quan hành chính) với bên kia là cơ quan nhà nước khác, tổ chức xã hội, công dân.
- Một bên là tổ chức xã hội khi được nhà nước trao quyền thức hiện hoạt động quản ký với bên kia là các chủ thể khác.
- Một bên là cán bộ nhà nước có thẩm quyền với bên kia là các chủ thể còn lại.
Cơ quan hành chính nhà nước gồm có: Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp.
Cán bộ, công chức, viên chức nhà nước: là những người làm việc trong bộ máy nhà nước.
3. Quản lý hành chính nhà nước
3.1. Các hình thức quản lý nhà nước
Hình thức quản lý nhà nước là sự biểu hiện ra bên ngoài của những hoạt động động quản lý với nội dung, tính chất, và phương thức của chủ thể lên khách thể quản lý.
* Những hình thức pháp lý: Là những hình thức được pháp luật quy định cụ thể và gắn liền với việc ban hành những quy pháp luật và áp dụng pháp luật.
* Những hình thức ít hoặc không mang tính pháp lý: Là những hình thức, do đặc thù của chúng, ít hoặc không được quy định cụ thể trong pháp luật.
3.2 Các phương pháp quản lý nhà nước.
Phương pháp quản lý nhà nước là những phương thức, cách thức,biện pháp mà chủ thể quản lý sư dụng để tác động lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục điachs đặt ra.
* Căn cứ vào nôi dung, phương pháp quản lý gồm hai nhóm:
Gồm hai nhóm:
- Phương pháp giáo dục-thuyết phục: giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, cùng với việc áp dụng các biện pháp khuyến khích vật chất và tinh thần, tuyên truyền, vận động, giải thích, hướng dẫn
- Phương pháp cưỡng chế: ban hành những quyết định mang tính bắt buộc, cấm đoán; những quyết định cụ thể mang tính bắt buộc; áp dụng những biện pháp sử phạt hoặc những biện pháp cưỡng chế mang tính ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm pháp luật
*Căn cứ vào tính chất của sự tác động, phương pháp quản lý gồm hai nhóm:
- Phương pháp hành chính- mệnh lệnh: Là những biện pháp tác động một cách trực tiếp lên đối tượng quản lý, bằng cách cơ quan hoặc cá nhân có thẩm quyền ra các quyết định hành chính buộc đối tượng quản lý phải thực hiện.
- Phương pháp kinh tế: Là những phương thức tác động một cách gián tiếp thông qua việc sử dụng những đòn bẩy kinh tế để tác động đến lợi ích của đối tượng quản lý.
3.3.Vấn đề cải cách kinh tế:
* Cải cách thể chế hành chính
* Cải cách bộ máy hành chính
* Đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng.
II. VI PHẠM HÀNH CHÍNH- XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH
1. Vi phạm han hành chính
1.1.Khái niệm vi phạm hành chính
VPHC là hành vi của cá nhân hay tổ chức thực hiện do cố ý hay vô ý, xâm phạm các quy tác quan lý nhà nước, quản lý xã hội, chưa có tính chất nguy hiểm hoặc mức đội nguy hiểm thấp hơn so với tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính.
1.2. Đặc điểm vi phạm hành vhinhs
- VPHC là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức,xâm phạm các quy tắc quản lý nhà nước trong các lĩnh vực của đời sống xã hội.
- VPHC là hành vi có tính chất trái pháp luật hành chính, xảy ra trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước.
- VPHC là hành vi chưa có tính chất nguy hiểm hoặc mức độ nguy hiểm thấp hơn so với tội phạm.
- VPHC sẽ bị xử phạt hành chính
2. Xử lý vi phạm hành chính
2.1. Thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính
* Các cơ quan nhà nước:
- ủy ban nhân dân ccas cấp
- Các cơ quan có thẩm quyền chuyên môn
- Tòa án nhân dân các cấp, thẩm phán được phân công phụ trách phiên tòa, cơ quan thi hành án dân sự
* Thủ trưởng và các bộ, công chức của các cơ quan, đơn vị nói trên cũng có quyền nhân danh cá nhân xử lý VPHC trong phạm vi thẩm quyền, thêo quy định của pháp luật.
2.2. Nguyên tắc xử lý vi phạm hành chính
- Việc xử lý VPHC do người có thẩm quyền ban hành
- Cá nhân, tổ chức chỉ bị xử phạt khi có VPHC
- Mọi VPHC phải được phát hiện kịp thời và bị đình chỉ ngay. Xử lý nhanh chóng, kịp thời, công minh, triệt để, mọi hậu quả do vi phạm hành chính gây ra phải được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật.
- Một VPHC chỉ bị xử phạt một lần; một người thực hiện nhiều hành vi VPHC thì bị xử phạt về từng hành vi vi phạm; nhiều người cùng thực hiện một hành vi VPHC thì mỗi người đều bị xử phạt riêng biệt.
- Việc xử lý VPHC phải căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm, nhân thân người vi phạm là những tình tiết tăng nặng, giảm nhệ
- Không bị xử lý VPHC trong các trường hợp: tình thế cấp thiết, phòng vệ chính đáng, sự kiện bất ngờ, vi phạm khi bị mất năng lực hành vi.
2.3. Các hình thức xử lý VPHC
a.Xử phạt VPHC( xử phạt hành chính)
* Hình thức xử phạt chính: Là những hình thức xử phạt được áp dụng độc lập. Mỗi VPHC bị áp dụng một hình thức phạt chính, không nhất thiết áp dụng hình thức phạp bổ sung.
- Cảnh cáo
- Phạt tiền
* Hình thức phạt bổ sung: Là những hình thức xử phạt áp dung kèm theo hình thức xử phạt chính.
- Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề;
- Tịch thu tang vật, phương tiện sử dụng để VPHC.
* Các biện pháp buộc khắc phục hậu quả do VPHC xâm hại:
- Buộc khôi phục tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do VPHC gây ra hoặc buộc tháo dỡ công trình xây dựng trái phép.
- Buộc thực hiện các biện pháp khắc phuỵc tình trạng ô nhiểm môi trường,lây lan dịch bệnh do VPHC gây ra.
- Buộc tiêu hủy vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, và cây trồng, văn hóa phẩm độc hại.
b. Các biện pháp xử lý hành chính khác
- Giáo dục tại xã, phường, thị trấn
- Đưa vào trường giáo dưỡng
- Đưa vào cơ sở giáo dục
- Đưa vào cơ sở chửa bệnh
- Quản chế hành chính
c. Các biện pháp ngăn chặn và đảm bảo việc xử phạt VPHC
- Tạm giữ tang vật, phương tiện VPHC
- Khám người
- Khám phương tiện vận tải, đồ vật
- Khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện VPHC
- Bảo lãnh hành chính
- Quản lý người nước ngoài VPHC Việt Nam trong thời gian làm thủ tục trục xuất; 
- Truy tìm đối tượng phải chấp hành quyết định đưa vào trường giáo dưởng, cơ sở giáo dục, cơ sở chửa bệnh trong trường hợp bỏ trốn.
Bài 7
 LUẬT LAO ĐỘNG
 I. KHÁI NIỆM LUẬT LAO ĐỘNG- QUAN HỆ PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG
1. Khái niệm luật lao động
Luật lao động là tổng thể các QPPL điều chỉnh các quan hệ lao động giữa người lao động làm công ăn lương và người sử dụng lao động và các quan hệ xã hội liên quan đến quan hệ lao động.
1.1.Đối tượng điều chỉnh của luật lao động
 - Quan hệ lao động( quan hệ về sử dụng lao động) 
- Các quan hệ liên quan đến lao động( quan hệ phát sinh trên cơ sở lao động hoặc liên quan hệ phát sinh của quan hệ lao động)
1.2. Phương pháp điều chỉnh của luật lao động
- Phương pháp thỏa thuận - điều chỉnh
- Phương pháp mệnh lệnh
- Phương pháp đặc thù: Có sự tham gia của tổ chức công đoàn trong các quan hệ phấp luật lao động
2.Quan hệ pháp luật lao động
2.1. Khái niệm và đặc điểm của QHPL lao động
QHPL lao động là quan hệ pháp lý trong quá trình tuyển chọn và sử dụng sức lao động của NLĐ tại các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, tại các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội
QHPL có đặc điểm:
- Được thiết lập chủ yêu trên cơ sở hợp đồng lao động. Người lao động phải tự mình hoàn thành nghĩa vụ đã cam kết.
- Người SDLĐ có quyền quản lý, điều hành , kiểm tra, giám sát người lao động
- Có sự tham gia của tố chức công đoàn trong QHPL lao động, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.
2.2. Nội dung của QHPL lao động
Nội dung: Quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia quan hệ lao động( Quyền và nghĩa vụ của NLĐ va NSDLĐ)
II. MỘT SỐ CHẾ ĐỊNH CƠ BẢN CỦA LUẬT LAO ĐỘNG
1. Hợp đồng lao động
HĐLĐ là sự thỏa thuận giữa NLĐvà NSDLĐ về việc làm có trả công, điều kiện lao động, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động.
Nội dung cơ bản của HĐLĐ gồm: Công việc phải làm,thời hạn hợp đồng, điều kiện về an toàn lao động và vệ sinh lao động, bảo hiểm xã hội, thời gian làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, tiền lương, phụ cấp( nếu có)
1.1. Hình thức hợp đồng lao động:
- Bằng văn bản
- Bằng miệng
1.2.Phân loại HĐLĐ
- HĐLĐ không xác định thời hạn
- HĐLĐ xác định thời hạn( đủ từ 12 tháng đến 36 tháng)
- HĐLĐ theo mùa vụ( thời hạn dưới 12 tháng)
1.3.Nguyên tắc giao kết HĐLĐ
- Giao kêt trực tiếp giữa NLĐ và NSDLĐ( hoặc người được ủy quyền hợp pháp thay mặt cho nhóm người lao động)
- NLĐ có thể giao kết một hoặc nhiều HĐLĐ với một hoặc nhiều người SDLĐ nhưng phải đảm bảo thực hiện đầy đủ các công việc giao kết.
1.4.Chủ thể của HĐLĐ
- Người lao động: Đủ 15 tuổi trở lên, có khả năng lao động và có giao kết HĐLĐ. Người dưới 15 tuổi khi giao kết HĐLĐ phải có sự đoongf ý của cha, mẹ hoặc người đở đầu, người giám hộ hợp pháp.
- Người SDLĐ: Các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân có sử dụng lao động.
2. Tiền lương
Tiền lương là số tiền mà người SDLĐ trả cho NLĐ sau khi người lao động đã hoàn thành công việc theo HĐLĐ, phù hợp với các quy định của pháp luật.
Tiền lương của NLĐ do hai bên thoả thuận trong HĐLĐ và dược trả theo năng suất lao đọng,chất lượng và hiệu quả công việc, nhưng không được thấp hơn mức lương tối thiểu do nhà nước quy định.
Có 3 hình thức trả lương: Theo thời gian, theo sản phảm và theo khoán( do NSDLĐ lựa chọn)
3. Kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất.
3.1. Hỷ luật lao động
Kỷ luật lao động là những quy định về việc tuân theo thời gian, công nghệ và điều hành sản xuất, kinh doanh thể hiện trong nội quy lao đọng.
Mỗi hành vi vi phạm kỷ luật lao động không được áp dụng nhiều hình thức kỷ luật
Các hình thức hỷ luật lao đọng áp dụng với NLĐ gồm:
- Khiển trách
- Kéo dài thời hạn nâng lương không quá 6 tháng hoặc chuyển làm công việc khác có mức lương thấp hơn trong thời hạn tối đa là 6 tháng:
- Cách chức 
- Sa thải
3.2. Trách nhiệm vật chất
Chế độ trách nhiệm vật chất là trách nhiệm bồi thường thiệt hại áp dụng đối với NLĐ vi phạm kỷ luật lao động và gây thiệt hại vật chất cho NSDLĐ
Chế độ trách nhiệm vật chất quy định mức bồi thường và cách thức bồi thường trong trường hợp vi phạm cụ thể .
Thủ tục xử lý kỷ luật lao động và trách nhiệm vật chất quy định: 
- Thời hiệu xử lý
- Ra quyết định kỷ luật
- Thủ tục giảm, xóa kỷ luật
Vấn đề tạm đình chỉ công việc để xem xét việc xử lý kỷ luật
4.Bảo hiểm xã hội(BHXH)
BHXH là sự trợ giúp về mặt vật chất cần thiết được pháp luật quy định nhằm chăm sóc, phục hồi sức khỏe,góp phần ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình trong các trường hợp NLĐ bị suy giảm hoặc mất khả năng lao động.
4.1. Loại hình BHXH
- BHXH bắt buộc
- BHXH tự nguyện
4.2. Các chế độ BHXH hiện nay ở nước ta.
- Chế độ trợ cấp ốm đau
- Chế độ trợ cấp tai nạn lao động
- Chế độ trợ cấp thai sản
- Chế độ trợ cấp hưu trí
- Chế độ trơ cấp tử tuất.