Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chương 8: Chăn nuôi bò sữa

CHĂN NUÔI BÒ SỮA
Chương 8
NỘI DUNG
• BẦU VÚ VÀ TUYẾN SỮA
• THÀNH PHẦN VÀ SỰ TẠO SỮA
• SINH LÝ TIẾT SỮA
• CHU KỲ SẢN XuẤT CỦA BÒ SỮA
• CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SẢN 
LƯỢNG VÀ CHẤT LƯỢNG SỮA
• NUÔI DƯỠNG BÒ SỮA
• KHAI THÁC SỮA
• CẠN SỮA
• CÁC HỆ THỐNG CHĂN NUÔI BÒ SỮA
BẦU VÚ VÀ TUYẾN SỮA
• Cấu tạo bầu vú
• Cấu tạo tuyến sữa
• Sự phát triển của tuyến sữa
• Vai trò của thần kinh-thể dịch
Cấu tạo bầu vú
Thần kinh và mạch quản trên bầu vú
Bầu vú bò lý tưởng
- Bầu vú có hình bát úp, phát triển, rộng và 
sâu, 4 khoang vú có thể tích tương đương 
nhau.
- Các núm vú thẳng đứng, có độ dài trung 
bình, tách biệt nhau rõ ràng. Khoảng cách 
giữa các núm vú trước lớn hơn một chút so 
với khoảng cách giữa các núm vú sau.
- Các dây chằng nâng đỡ bầu vú vững chắc, 
bầu vú không bị chảy sâu quá, tránh cho các 
núm vú lê quyệt trên mặt đất và bị tổn 
thương. 
- Trên bề mặt bầu vú và phía dưới bụng có 
nhiều tĩnh mạch và các tĩnh mạch này nổi rõ. 
- Bên trong chứa nhiều mô tuyến.
1 5 9
Độ dài núm vú
1 5 9
Phân bố núm vú
1 5 9
Dây chằng treo bầu vú 
1 5 9
Độ bám phía sau của bầu vú (độ cao)
1 5 9
Độ sâu của bầu vú
Phát hiện bầu vú có nhiều mô tuyến
► Quan sát bầu vú sau khi vắt sữa:
Sau khi vắt sữa, một bầu vú có nhiều mô 
tuyến thì rỗng, mềm, còn bầu vú có 
nhiều mô liên kết thì cứng, vẫn tiếp tục 
cho hình dạng của một bầu vú đầy sữa, 
ngay cả sau khi ta đã vắt kiệt.
► Ấn ngón tay lên bầu vú:
Nếu như dấu ấn của ngón tay mất chậm 
thì chứng tỏ bầu vú có nhiều mô tuyến. 
Trong trường hợp bầu vú nhiều mô liên 
kết thì dấu ấn ngón tay nhanh chóng mất 
đi hoặc không để lại dấu ấn và có cảm 
giác cứng khi ấn ngón tay.
Cấu tạo tuyến sữa của bò
Sự phát triển của tuyến sữa
► Trước khi đẻ
+ Mầm tuyến sữa xuất hiện lúc thai 2 tháng
+ Không phân biệt tuyến sữa theo giới tính lúc sơ sinh
► Sơ sinh đến thành thục tính dục
+ Trước tuổi thành thục tốc độ phát triển tuyến sữa bằng 
tốc độ tăng KL cơ thể 
+ Gần thành thục: nang trứng phát triển => hocmôn 
steroid => ống dẫn sữa và mô liên kết phát triển nhanh
► Động dục đến thụ thai lần đầu
+ Estrogen kích thích phát triển hệ thống ống dẫn sữa
+ Progesterone kích thích phát triển tuyến bào
+ Mô liên kết và mô mỡ phát triển mạnh
Sự phát triển của tuyến sữa
► Trong thời gian mang thai
• Giai đoạn đầu hệ thống ống dẫn phát 
triển mạnh
• Giai đoạn cuối tuyến bào phát triển 
nhanh, thay dần mô mỡ
• Gần đẻ tuyến sữa sinh và tích luỹ sữa 
đầu
► Sau khi đẻ
• Lúc đầu dung lượng phân tiết của tuyến 
sữa tăng
• Về sau tuyến bào thoái hoá dần (giảm tế 
bào tuyến và chức năng tuyến bào)
Vai trò của hóc-môn đối với tuyến sữa
- Estrogen: Kích thích phát triển ống 
dẫn sữa, kích thích tuyến yên tiết 
prolactin
- Progesteron và Coctizol: Kích 
thích hoàn thiện mô tuyến sữa
- Prolactin: Kích thích tăng trưởng và 
biệt hoá biểu mô tuyến sữa trong thời 
gian mang thai, kích thích tiết sữa sau 
khi đẻ và duy trì quá trình tạo sữa của 
tuyến vú.
THÀNH PHẦN VÀ SỰ TẠO SỮA
• Thành phần của sữa
• Sự tạo sữa
Thành phần của sữa
Thµnh phÇn S÷a ®Çu S÷a thưêng
Mì
ChÊt kh« trõ mì
Protein
Cazein
Albumin
β-lactoglobulin
α-lactoglobulin
γ-globulin
3,60
18,50
14,30
5,20
1,50
0,80
0,27
5,5- 6,8
3,50
8,60
3,25
2,60
0,47
0,30
0,13
0,09
20
Biến đổi thành phần sữa
Ngày sau đẻ
Lactoza
Mỡ
CaseinProtein nước sữa
Khoáng
%
Sự tổng hợp sữa
M¸U TUYÕN S÷A
 A. amin A. amin Casein
A. amin -lactoglobulin
 -lactalbumin
 Albumin Albumin
 -globulin -globulin
 Glucoza Glucoza Lactoza
 Galactoza
 Glycerol 3-P Triacylglycerol
 Lipit Lipit Monoacylglycerol
 C 12:0 - C 18:0
 C 18:1, C 18:2, C 18:3
 Axetat Axetat C 4:0 - C 16:0
 OHbutyrat OHbutyrat Butyryl-CoA
 Kho¸ng Kho¸ng
 Vitamin Vitamin
SINH LÝ TIẾT SỮA
• Phản xạ thải sữa
• Chu kỳ sữa
Phản xạ thải sữa
Đỉnh chu kỳ 
đẻ n
đầu chu 
kì
giữa chu kì
cuối chu 
kìThụ tinh 
nhân tạo Chửa (9 tháng)
đẻ n + 1
1 2
cạn sữa
-2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
tháng sau đẻ
Kg sữa/
ngày
30
20
10
11 12
Chu kỳ sữa
26
Chu kì vắt sữa = 10 tháng = 305 ngày
cạn sữa ≈ 2 tháng = 60 ngày
(8 tuần)
khoảng cách giữa 2 lần đẻ = 365 ngày
“chiến dịch 100 ngày ” vào đầu 
thời kì vắt sữa 
=
½ tổng năng suất sữa của cả 
chu kì
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 tháng
“mất 1 lít sữa vào đỉnh cao của chu kì 
vắt sữa tương ứng với 200 lít sữa trong 
cả chu kì”
Tăng trưởng chu kì thứ 2/ thứ nhất + 16%
chu kì thứ 3/ thứ 2 + 5%
Năng suất ban đầu (Pi) = năng suất bình quân của ngày thứ 4, thứ 5, thứ 6 của chu kì vắt sữa
Năng suất tối đa (PM) = Pi + 6 đến 10 kg
Tiềm năng vắt sữa của chu kì
- bò non : PM x 220
- bò trưởng thành : PM x 190
Đường cong cho sữa “lí tưởng”
Bò cái tơ được phối giống và 
đẻ sau đó 9 tháng
Bò cái sau đó được đưa vào 
đàn vắt sữa trong khoảng 1-
12 tháng
Sau khi đẻ 2-3 tháng bò 
được phối giống lại và sau 
khoảng 10 tháng thì được 
cạn sữa
Bò cạn sữa được nghỉ vắt 
sữa trong vài tháng trước 
khi đẻ lứa tiếp theo
CHU