Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chương 1: Giống và công tác giống trâu bò

1thức ăn (2)
kỹ thuật 
chăn nuôi
(6, 7, 8, 9)
năng suất
giống 
(1)
sức khoẻsinh sản
chuồng trại 
(3)
Lợi nhuận
quản lí sinh 
sản (4, 5) +
++
NỘI DUNG MÔN HỌC CHĂN NUÔI TRÂU BÒ
gièng vμ c«ng t¸c 
gièng tr©u bß
3
NỘI DUNG
• GIỚI THIỆU MỘT SỐ GIỐNG TRÂU BÒ
• CHỌN LỌC TRÂU BÒ GIỐNG
• NHÂN GIỐNG TRÂU BÒ
• CHƯƠNG TRÌNH GIỐNG
• TỔ CHỨC ĐÀN
• QUẢN LÝ PHỐI GIỐNG
• CÔNG TÁC GIỐNG TRÂU BÒ Ở VIỆT 
NAM
4
CÁC GIỐNG TRÂU BÒ NỘI:
- Trâu Việt Nam
- Bò Vàng Việt Nam
- Bò Lai Sind
GIỚI THIỆU CÁC GIỐNG TRÂU BÒ
MỘT SỐ GIỐNG TRÂU BÒ NGOẠI:
- Các giống bò kiêm dụng
- Các giống bò sữa
- Các giống bò thịt
- Giống trâu Mura
5
CÁC GIỐNG TRÂU BÒ NỘI
6
Tr©u néi 
(Bubalus bubalis)
Nguån gèc: Thuéc nhãm tr©u ®Çm lÇy (swamp 
buffalo)
Ngo¹i h×nh
* §Çu: h¬i bÐ; tr¸n vµ sèng mòi th¼ng, cã 
con h¬i vâng; tai nhá, mäc ngang, hay 
ve vÈy; sõng dµi, dÑt, h×nh c¸nh cung, 
h−íng vÒ say vµ h¬i vÓnh lªn trªn
* Cæ: Con c¸i cæ nhá vµ hÑp, con ®ùc cæ to 
trßn
* YÕm: kh«ng cã
* U vai: kh«ng cã
* L−ng th¼ng, m«ng xu«i, ngùc në
* Bông: to, trßn
* §u«i: dµi ®Õn kheo, tËn cïng cã chßm 
l«ng
Mµu l«ng: ®a sè cã mµu ®en x¸m, d−íi hÇu vµ
øc cã khoang mµu tr¾ng; kho¶ng 5-10% cã 
l«ng mµu tr¾ng (tr©u b¹c)
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
1 
7Tr©u néi 
(Bubalus bubalis) ThÓ träng:
S¬ sinh: 28-30 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 400-450 kg; 
®ùc 450-500 kg
Sinh s¶n: 2 løa/3 n¨m 
S÷a:
Chu kú: 5-7 th¸ng * 3 kg/ngµy
Mì s÷a: 9-12%
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%; 
Søc kÐo: Trung b×nh: 600-800N
ThÝch nghi: chÞu ®ùng kham khæ, 
kh¸ng bÖnh tèt, thÝch nghi víi 
khÝ hËu nãng Èm 8
Bß vµng 
(Bos Indicus)
? Ngo¹i h×nh
* §Çu: Con c¸i ®Çu thanh, sõng ng¾n; 
Con ®ùc ®Çu to, sõng dµi; m¹ch m¸u vµ g©n 
mÆt næi râ
* M¾t: tinh, lanh lîi
• Cæ: Con c¸i cæ thanh, con ®ùc cæ to; 
l«ng cæ th−êng ®en
* YÕm: kÐo dµi tõ hÇu ®Õn x−¬ng øc
* U vai: con ®ùc cao, con c¸i kh«ng cã
* L−ng vµ h«ng: th¼ng, h¬i réng
* B¾p thÞt: në nang
* M«ng: h¬i xu«i, hÑp vµ ng¾n
* Ngùc: s©u nh−ng h¬i lÐp
* Bông: to, trßn nh−ng kh«ng sÖ
* Bèn ch©n: thanh, 2 ch©n tr−íc th¼ng, 2 ch©n sau ®i 
th−êng ch¹m kheo
? Mµu l«ng: vµng t−¬i, n©u thÉm hay c¸nh gi¸n
9
Bß vµng 
(Bos Indicus) ThÓ träng:
S¬ sinh: 14-15 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 200-250 kg; ®ùc 250-300 kg
Sinh s¶n:
Phèi gièng lÇn ®Çu: 20-24 th¸ng tuæi
Tû lÖ ®Î hµng n¨m 70-80%
S÷a:
Chu kú: 4-5 th¸ng * 2 kg/ngµy
Mì: 5%
ThÞt: ThÞt xÎ: 50-52%; PhÈm chÊt: thÞt hång, Ýt mì, 
khÈu vÞ tèt, th¬m
Søc kÐo: Trung b×nh: c¸i 380-400N; ®ùc 440-490N
Tèi ®a: c¸i 1000-1500N; ®ùc 1200-
1800N
ThÝch nghi: chÞu ®ùng kham khæ, kh¸ng bÖnh tèt, 
thÝch nghi víi thêi tiÕt khÝ hËu nhiÒu vïng trong 
n−íc 10
Bß Lai Sind
Nguån gèc: KÕt qu¶ t¹p giao gi÷a bß
Sindhi vµ bß vµng ViÖt Nam
Ngo¹i h×nh: trung gian gi÷a 2 gièng bß
trªn
* §Çu: hÑp; tr¸n gå; tai to vµ côp
* Rèn vµ yÕm: rÊt ph¸t triÓn, kÐo dµi tõ 
hÇu ®Õn rèn, cã nhiÒu nÕp nh¨n
* U vai: næi râ
* L−ng ng¾n, ngùc s©u, m«ng dèc
* BÇu vó kh¸ ph¸t triÓn
* §u«i dµi, chãt ®u«i th−êng kh«ng cã 
x−¬ng
Mµu l«ng: vµng hoÆc sÉm, mét sè con cã 
v¸ tr¾ng
11
Bß Lai Sind
ThÓ träng:
S¬ sinh: 17-19 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 250-300 kg; ®ùc 350-450 
kg
Sinh s¶n:
Phèi gièng lÇn ®Çu: 18-24 th¸ng tuæi
Kho¶ng c¸ch løa ®Î kho¶ng 15 th¸ng
S÷a:
Chu kú: 6-9 th¸ng * 4-7 kg/ngµy
Mì: 5-5,5%
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%
Søc kÐo: Trung b×nh: 560-600N
Tèi ®a: c¸i 1300-2500N; ®ùc 2000-
3000N
ThÝch nghi: ChÞu ®ùng kham khæ, kh¸ng bÖnh 
tèt, thÝch nghi víi khÝ hËu nãng Èm 12
CÁC GIỐNG BÒ KIÊM DỤNG
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
2 
13
Bß Red Sindhi
• Nguån gèc: Pakistan
• Mµu l«ng: ®á c¸nh d¸n hay n©u thÉm
• Ngo¹i h×nh: th©n ng¾n, ch©n cao, m×nh lÐp, 
tai to vµ rò xuèng, cã yÕm vµ nÕp gÊp da d−íi 
rèn vµ ©m hé rÊt ph¸t triÓn. Bß ®ùc cã u vai rÊt 
cao, ®Çu to, tr¸n gå, réng, sõng ng¾n, cæ
ng¾n, v¹m vì, ngùc s©u nh−ng kh«ng në. Bß
c¸i cã ®Çu vµ cæ nhá h¬n, phÇn sau ph¸t triÓn 
h¬n phÇn tr−íc, vó ph¸t triÓn, nóm vó to, dµi, 
tÜnh m¹ch næi râ. 
• ThÓ vãc: bß ®ùc 450-500kg, 
bß c¸i 350-380kg. 
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
1400-2100kg/chu kú 270-290 ngµy
mì s÷a 5-5,5%. 
• ThÝch nghi: khÝ hËu nãng Èm, chÞu ®ùng 
kham khæ vµ kh¸ng bÖnh tèt. 
14
Bß Shahiwal
• Nguån gèc: Pakistan
• Mµu l«ng: ®á vµng hay vµng 
thÉm
• Ngo¹i h×nh: t−¬ng tù nh−
bß Sind ®á, nh−ng bÇu vó ph¸t 
triÓn h¬n
• ThÓ vãc: bß c¸i 360-380kg, bß
®ùc 470-500kg
• Søc s¶n xuÊt s÷a: 
2100-2300kg/chu kú 9 th¸ng
mì s÷a 5-5,5%.
• ThÝch nghi: khÝ hËu nãng 
Èm, chÞu ®ùng kham khæ vµ
kh¸ng bÖnh tèt. 
15
Bß N©u Thuþ Sü
(Brown Swiss) • Nguån gèc: Thuþ Sü
• Mµu l«ng: N©u
• Ngo¹i h×nh:
§Çu ng¾n, tr¸n dµi vµ réng, måm 
réng, sõng ng¾n, cong, gèc sõng 
tr¾ng. Th©n h×nh dµi, ngùc në, 
s©u, réng, s−ên bông thon. Bèn 
ch©n ch¾c ch¾n khoÎ m¹nh, t−
thÕ v÷ng vµng, mãng ®en. BÇu vó
ph¸t triÓn.
• ThÓ vãc: bß c¸i 650-700kg
bß ®ùc 800-950kg
 ...  
nh÷ng løa bª ®ång ®Òu. 
• Nh−îc ®iÓm: Ph¶i cã hÖ thèng h¹ tÇng c¬
së kü thuËt tèt, ®ùc gièng ph¶i ®−îc chän 
läc khoa häc vµ ph¶i cã ®éi ngò dÉn tinh 
viªn lµnh nghÒ.
< 70
• Ph−¬ng h−íng c«ng t¸c gièng ë n−íc ta
a. Ph−¬ng h−íng chung: 
b. Ph−¬ng h−íng cô thÓ
• Mét sè ch−¬ng tr×nh gièng tr©u bß cña ViÖt Nam
a. NhËp néi vμ nu«i thÝch nghi bß s÷a gèc «n ®íi 
b. NhËp néi vμ nh©n thuÇn bß thÞt chuyªn dông
c. Ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn ®μn bß Vμng
d. Ch−¬ng tr×nh lai t¹o bß s÷a vμ bß thÞt
• HÖ thèng truyÒn gièng nh©n t¹o bß ë VN
a. Trung t©m bß ®ùc gièng 
b. C¸c xÝ nghiÖp cung øng vËt t− kü thuËt vμ dÞch vô phèi 
gièng bß
CÔNG TÁC GIỐNG TRÂU BÒ
Ở VIỆT NAM
<<
71
Ph−¬ng h−íng c«ng t¸c gièng
• Ph−¬ng h−íng chung: LÊy gièng trong n−íc lµ chÝnh, ®ång thêi 
coi träng viÖc nhËp néi mét sè gièng tèt, nhÊt lµ c¸c gièng cã nguån 
gèc nhiÖt ®íi; ®Èy m¹nh ch¨n nu«i tr©u bß sinh s¶n, chän läc thuÇn 
chñng ®Ó b¶o vÖ nguån gen vµ n©ng cao chÊt l−îng tr©u bß néi, 
®ång thêi tiÕn hµnh lai t¹o ®Ó n©ng cao tÇm vãc vµ søc s¶n xuÊt; 
thö nghiÖm t¹o gièng míi.
• Ph−¬ng h−íng cô thÓ:
– Tr©u
+ Cµy kÐo: chñ yÕu lµ nu«i thuÇn, chän läc ®Ó n©ng cao tÇm vãc 
vµ søc cµy kÐo
+ Tr©u s÷a-thÞt: chän läc vµ lai t¹o
– Bß
+ Cµy kÐo: Sind ho¸ bß vµng ®Ó n©ng cao tÇm vãc vµ søc kÐo
+ ThÞt: Chän läc n©ng cao n¨ng suÊt vµ gi÷ phÈm chÊt thÞt tèt 
cña bß néi; nghiªn cøu lai t¹o gièng bß thÞt tèt cho VN
+ S÷a: Nu«i thÝch nghi bß s÷ cao s¶n ë vïng cao nguyªn cã khÝ 
hËu thÝch hîp; lai t¹o gièng bß s÷a phï hîp víi c¸c vïng kh¸c 
nhau trong n−íc
< 72
NHẬP NỘI BÒ SỮA Ở VIỆT NAM
Trung Quốc
Pakistan
Ấn Độ
Cu Ba
Australia New Zealand 
Mỹ
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
12 
73
C
hỉ
số
nh
iệ
t-ẩ
m
 (T
H
I) 
và
st
re
ss
 n
hi
ệt
 ở
bò
 H
F
STRESS NHẸ
STRESS NẶNG
STRESS 
NGHIÊM TRỌNG
BÒ CHẾT
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100
22.2 72 72
22.8 72 72 73 73
23.3 72 72 73 73 74 74
23.9 72 72 73 73 74 74 75 75
24.4 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76
25.0 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77
25.6 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 77
26.1 72 73 73 74 74 75 76 76 77 77 78 78 79
26.7 72 72 73 73 74 74 75 76 76 77 78 78 78 79 80
27.2 72 72 73 73 74 74 75 76 77 77 78 78 79 80 80 81
27.8 72 73 73 74 75 75 76 77 77 78 79 79 80 81 81 82
28.3 72 73 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 82 83
28.9 72 73 73 74 75 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 83 83 84
29.4 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 79 80 81 81 82 83 84 84 85
30.0 72 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 81 81 82 83 84 84 85 86
30.6 72 73 73 74 75 76 77 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 85 86 87
31.1 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 86 86 87 88
31.7 72 73 74 75 76 76 77 78 79 80 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89
32.2 72 73 74 75 76 77 78 79 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90
32.8 73 74 75 76 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90 91
33.3 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 85 86 87 88 89 90 91 92
33.9 74 75 76 77 78 79 80 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93
34.4 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
35.0 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95
35.6 75 76 77 78 79 80 81 82 83 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96
36.1 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 91 92 93 94 95 96 97
36.7 76 77 78 79 80 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 93 94 95 96 97 98
37.2 76 78 79 80 81 82 83 84 85 87 88 89 90 91 92 93 94 96 97 98 99
37.3 77 78 79 80 82 83 84 85 86 87 88 90 91 92 93 94 95 97 98 99
38.3 77 79 80 81 82 83 86 86 87 88 89 90 92 93 95 95 96 97 99
38.9 78 79 80 81 83 85 85 86 87 89 90 91 92 95 95 96 97 97
39.6 78 79 81 82 83 86 86 87 88 89 91 92 94 96 96 97
40.0 79 80 81 82 85 85 86 88 89 90 91 93 95 95 96
40.6 79 80 82 83 86 86 87 88 89 91 92 93 95 96 97
41.1 80 81 82 86 85 86 88 89 90 91 93 94 95 97 98
41.7 80 81 83 86 85 87 88 89 91 92 94 95 96 98
42.2 81 82 83 85 86 87 89 90 92 93 94 96 97
42.3 81 82 86 86 87 88 89 91 92 94 95 96 98
43.3 81 83 86 86 87 89 90 91 92 94 96 97
43.9 82 83 85 86 88 89 91 93 94 95 96 98
44.4 82 86 85 87 88 90 91 94 94 96 97
45.0 83 86 86 87 89 90 92 95 95 96 96
45.4 83 85 86 88 89 91 92 94 96 97
46.1 86 85 87 88 90 91 94 95 96 98
46.7 86 86 87 89 90 92 94 95 97
47.2 85 86 88 89 91 93 94 96 98
47.3 85 87 88 90 92 93 95 97
48.3 85 87 89 90 92 94 96 97
48.9 86 88 89 91 93 94 96 98
49.4 86 88 90 92 93 96 97
Đô ẩm (%)
KHÔNG BỊ STRESS
oC
74
oC 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100
22.2 72 72
22.8 72 72 73 73
23.3 72 72 73 73 74 74
23.9 72 72 73 73 74 74 75 75
24.4 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76
25.0 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77
25.6 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 77
26.1 72 73 73 74 74 75 76 76 77 77 78 78 79
26.7 72 72 73 73 74 74 75 76 76 77 78 78 78 79 80
27.2 72 72 73 73 74 74 75 76 77 77 78 78 79 80 80 81
27.8 72 73 73 74 75 75 76 77 77 78 79 79 80 81 81 82
28.3 72 73 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 82 83
28.9 72 73 73 74 75 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 83 83 84
29.4 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 79 80 81 81 82 83 84 84 85
30.0 72 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 81 81 82 83 84 84 85 86
30.6 72 73 73 74 75 76 77 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 85 86 87
31.1 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 86 86 87 88
31.7 72 73 74 75 76 76 77 78 79 80 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89
32.2 72 73 74 75 76 77 78 79 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90
32.8 73 74 75 76 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90 91
Độ ẩm (%)
Chỉ số nhiệt-ẩm (THI) bình quân tháng ở
Hà Nội
1
12, 2 3
4
5, 9
6, 7, 8
10
11
75
oC 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100
22.2 72 72
22.8 72 72 73 73
23.3 72 72 73 73 74 74
23.9 72 72 73 73 74 74 75 75
24.4 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76
25.0 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77
25.6 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 77
26.1 72 73 73 74 74 75 76 76 77 77 78 78 79
26.7 72 72 73 73 74 74 75 76 76 77 78 78 78 79 80
27.2 72 72 73 73 74 74 75 76 77 77 78 78 79 80 80 81
27.8 72 73 73 74 75 75 76 77 77 78 79 79 80 81 81 82
28.3 72 73 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 82 83
28.9 72 73 73 74 75 75 76 77 78 78 79 80 80 81 82 83 83 84
29.4 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 79 80 81 81 82 83 84 84 85
30.0 72 73 74 74 75 76 77 78 78 79 80 81 81 82 83 84 84 85 86
30.6 72 73 73 74 75 76 77 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 85 86 87
31.1 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 80 81 81 82 83 84 85 86 86 87 88
31.7 72 73 74 75 76 76 77 78 79 80 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89
32.2 72 73 74 75 76 77 78 79 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90
32.8 73 74 75 76 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 86 87 88 89 90 91
Độ ẩm (%)
Chỉ số nhiệt-ẩm (THI) bình quân 
tháng ở Tp HCM 
1
2
3
4
5
6
7, 9
10, 8
11
12
76
Ảnh hưởng của chỉ số nhiêt-ẩm (THI) đến 
năng suất sữa của bò HF (Johnson, 1992)
Nơi nuôi Chỉ số nhiệt-ẩm 
(THI)
Năng suất sữa 
(kg/con/ngày)
Missouri 54 23
Mexico 73 9
Ai Cập 69 9
Guyana 77 6
77
Biểu hiện của bò gốc ôn đới nuôi 
trong điều kiện nhiệt đới:
• Năng suất sữa giảm
• Hàm lượng mỡ và protein sữa giảm
• Tăng số lượng tế bào soma và vi khuẩn ở
trong sữa
• Khoảng cách lứa đẻ kéo dài
• Tăng tỷ lệ mắc bệnh 
• Tăng tỷ lệ chết của bê
• Tăng tỷ lệ loại thải ở bò
78
Ảnh hưởng của khí hậu đến chất 
lượng cỏ (gián tiếp)
Cỏ ôn đơí:
• Lignin thấp
• Protein cao
Tiêu hoá & thu nhận 
cao
Năng suất sữa cao
Cỏ nhiệt đới:
• Lignin cao
• Protein thấp
Tiêu hoá & thu nhận 
thấp
Năng suất sữa thấp
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
13 
79
BiÕn ®éng n¨ng suÊt s÷a cña bß HF 
nu«i t¹i Méc Ch©u vµ L©m §ång 
(kg/con/ng)
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Mộc Châu*
9,6 9,2 9,7 10,3 11,8 12,1 12,0 11,9 11,5 11,1 10,9 10,6
Lâm Đồng**
11,6 11,9 11,1 11,5 12,5 12,4 12,4 12,4 12,7 13,0 12,7 12,4
Nguồn: * Nguyễn Xuân Trạch (1989)
**Nguyễn Xuân Trạch và Phạm Ngọc Thiệp (2003)
80
Kinh nghiệm nuôi bò nhập nội ở các 
nước nhiệt đới
Syrstad (1992):
Trong một vài trường hợp việc nhập nội nuôi 
thuần chủng các giống bò gốc ôn đới vào nuôi trong 
điều kiện nhiệt đới đã thành công, nhưng phần đa 
các trường hợp đã làm thất vọng và đôi lúc dẫn đến 
thảm hoạ. Bệnh tật, tỷ lệ chết cao, sinh sản kém là
những hiện tượng phổ biến đối với bò ôn đới nhập 
nội cũng như các thế hệ con cháu của chúng. 
Những con sống được cũng không cho được mức 
sản xuất như mong đợi. Con gái sinh ra trong điều 
kiện nhiệt đới thường cho năng suất thấp hơn mẹ
của chúng được nhập khi còn là bò tơ. Bò sữa ôn 
đới thuần chỉ nên nuôi ở những nơi mà stress nhiệt 
không lớn, có điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng và thú
y tốt.
81
Khả năng cho sữa và sinh sản của bò 
Holstein thuần nuôi tại Mộc Châu
Thế hệ bò HF
Gốc Cuba Mộc Châu I Mộc Châu II
Năng suất sữa (kg/chu kỳ 1) 4099 3445 3348
Tuổi đẻ lứa 1 (ngày) 940,1 955,3 1064,4
Khoảng cách lứa đẻ (ngày) 439,6 438,1 450,9
Khối lượng bê sơ sinh (kg) 36,1 31,7 30,4
(Nguyễn Xuân Trạch và Lê Văn Ban, 1994)
82
Diễn biến năng suất sữa và tỷ lệ sẩy thai 
đẻ non của bò Holstein qua một số năm 
đầu nuôi tại Mộc Châu
Năm 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983
Năng suất sữa bình quân 
(kg/con/ngày)
15,7 13,8 12,5 11,7 11,1 12,0 11,3 9,0
Tỷ lệ sẩy thai và đẻ non 
(%)
2,1 7,1 6,0 10,6 11,4 8,9 6,8 5,6
(Nguyễn Xuân Trạch, 2003)
83
Năng suất sữa bình của bò qua các 
năm (1000kg/chu kỳ 305 ngày)
Năm 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
Bò HF thuần 2,8 3,2 3,3 3,4 3,6 3,7 3,9
Bò lai HF 2,1 2,2 2,3 2,5 2,8 3,1 3,3
(Cục Khuyến nông-Khuyến lâm, 2002)
84
Việt Nam
Nhiệt độ: 25-29oC (Tp HCM)
Ẩm độ: 82%
Phương thức: nuôi nhốt
Khác nhau giữa Queensland và Việt Nam
Queensland
Nhiệt độ: 15-25oC
Ẩm độ: 60%
Phương thức: chăn thả tự do
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
14 
85
Khác nhau giữa Queensland và Việt Nam
Queensland Việt Nam
86
Khác nhau giữa Queensland và Việt Nam
Queensland Việt Nam
87
N¨ng suÊt s÷a cña bß Holstein Friesian nu«i 
t¹i L©m §ång
Nu«i tËp trung N«ng hé
C«ng ty LD 
Thanh S¬n
C«ng ty gièng 
bß sữa 
L©m Đång
TP е L¹t HuyÖn Ьn 
D−¬ng
Năng suất 
sữa chu 
kỳ (kg) 5276,9 4487,9 5488,7 6186,9
Năng suất 
bình quân 
(kg/ngày) 17,49 14,71 18,00 20,28
(Nguyễn Xuân Trạch và Phạm Ngọc Thiệp, 2003)
< 88
NhËp néi vμ nh©n thuÇn bß thÞt
• N¨m 1975 nhËp 225 bß Zebu Cuba (lai tõ bß
Brahman, bß Indobrazil vµ bß Gyr) nu«i t¹i Phó M·n 
vµ TT Mocada (Hµ T©y), tõ n¨m 1988 chuyÓn vµo 
nu«i tai N«ng tr−êng bß gièng miÒn Trung (Ninh 
Hoµ, Kh¸nh Hoµ).
• N¨m 1997 mét sè bß c¸i gièng Brahman (200 con) ®·
®−îc nhËp tõ Cuba vÒ nu«i ë Phïng Th−îng (Ninh 
B×nh).
• GÇn ®©y mét sè®Þa ph−¬ng (TP Hå ChÝ Minh, Tuyªn 
Quang, S¬n La) nhËp bß Brahman vµ Droughtmaster 
tõ Australia vÒ ®Ó nh©n thuÇn. 
• KÕt qu¶ b−íc ®Çu cho thÊy viÖc ch¨n nu«i c¸c gièng 
bß thÞt chuyªn dông nµy cã tÝnh kh¶ thi cao, ®¬n gi¶n 
h¬n ch¨n nu«i bß s÷a. 
<
89
Red AngusCharolaiseLimousine JerseyHF thuÇn
T¹o bß lai h−íng s÷a
×
Bß c¸I nÒn lai Zªbu
T¹o bß lai h−íng thÞt
Bß lai h−íng s÷a
Bß ®ùc gièng Zªbu
Bß c¸I Vµng ViÖt Nam
Droughmaster
Bß lai h−íng thÞt
Bß lai 50% 
m¸u Red 
Angus
Brahman
lai t¹o t¹o bß lai h−íng sỮa VÀ h−íng thÞt ë ViÖt Nam
90
Chương trình cải tạo bò Vàng VN
• Dïng bß ®ùc ngo¹i gèc nhiÖt ®íi cã tÇm vãc 
lín h¬n (Red Sindhi, Shahiwal hay c¸c lo¹i bß
Zª-bu kh¸c) cho phèi gièng víi bß c¸i ®Þa 
ph−−¬ng ®Ó n©ng cao tÇm vãc vµ n¨ng suÊt. 
• Qu¸ tr×nh c¶i tiÕn ®µn bß Vµng cña ViÖt nam 
®· ®−îc thùc hiÖn tõ ®Çu thÕ kû tr−íc, nh−ng 
míi chÝnh thøc trë thµnh ch−¬ng tr×nh quèc gia 
kho¶ng 30 n¨m nay vµ ®−îc gäi lµ Ch−¬ng 
tr×nh Sin ho¸ ®µn bß Vµng. 
• C¸c gièng bß Zª-bu ®· ®−îc nhËp trong 
ch−¬ng tr×nh c¶i t¹o ®µn bß Vµng:
- Bß Red Sindhi vµ bß Sahiwal nhËp tõ 
Pakistan trong thßi gian 1985-1987.
- Bß Brahman ®á vµ tr¾ng nhËp tõ Cu-
ba n¨m 1987 vµ tõ Australia trong nh÷ng n¨m 
2001-2005. <
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
15 
91
Chương trình lai tạo bò sữa
92
93
Sơ đồ lai cấp tiến bò sữa ở Việt Nam
94
Một số chỉ tiêu về sản xuất sữa, sinh sản 
và sức khoẻ của bò lai HF tại Tp HCM
Chỉ tiêu theo dõi Loại bò lai (HàẤn)
F1 (1/2 HF) F2 (3/4 HF) F3 (7/8 HF)
Năng suất sữa (kg/chu kỳ) 3671 3858 3457
Tỷ lệ mỡ sữa (%) 3,8 3,7 3,7
Tỷ lệ protein sữa (%) 3,3 3,3 3,2
Số lần phối/thụ thai 1,7 1,9 2,1
Tỷ lệ viêm vú (%) 2,0 7,4 5,0
Khoảng cách lứa đẻ (ngày) 440 457 461
Tỷ lệ loại thải năm đầu (%) 5,0 6,3 7,9
Nhịp thở/phút (ban trưa) 41,8 45,7 49,7
(Nguyễn Quốc Đạt, 1999)
95
Một số chỉ tiêu về sản xuất sữa và sinh 
sản của bò lai HF tại Hà Nội
Chỉ tiêu theo dõi Loại bò lai (Hà-Ấn)
F1 (1/2 HF) F2 (3/4 HF) F3 (7/8 HF)
Sản lượng sữa (kg/305ngày) 3615 3757 3610
Chu kỳ tiết sữa (ngày) 303,7 326,8 320,9
Tỷ lệ mỡ sữa (%) 3,95 3,48 3,46
Tỷ lệ protein sữa (%) 3,58 3,50 3,56
Tỷ lệ VCK không mỡ (%) 9,84 9,31 9,41
Khoảng cách lứa đẻ (ngày) 475,6 480,3 497,8
(Nguyễn Xuân Trạch, 2003)
96
Bß lai h−íng thÞt ë VN
<
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
16 
HÖ thèng truyÒn gièng nh©n t¹o bß
• a. Trung t©m bß ®ùc gièng Moncada (Ba V×, Hµ T©y)
– ChÝnh phñ Cuba gióp ®ì x©y dùng n¨m 1973.
– Lµ trung t©m bß ®ùc gièng duy nhÊt cã nhiÖm vô nu«i ®ùc gièng bß cao 
s¶n vµ s¶n xuÊt tinh ®«ng l¹nh cung cÊp cho c¸c ch−¬ng tr×nh gièng bß
thÞt vµ bß s÷a trong c¶ n−íc. 
– Trung t©m hiÖn nay ®· ®−îc n©ng cÊp vÒ c¬ së h¹ tÇng, t¨ng c−êng chÊt 
l−îng bß ®ùc gièng vµ thiÕt bÞ kü thuËt cho s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn tinh 
viªn vµ tinh cäng r¹. 
– HiÖn t¹i, TT cã 50 bß ®ùc gièng, trong ®ã 20 bß ®ùc gièng s÷a (HF, 
Jersey vµ F2) vµ 30 bß ®ùc gièng thÞt (Red Sindhi, Sahiwal, Brahman, 
Limousin, Chairolais, Simmental vµ Droughtmaster). 
• b. C¸c xÝ nghiÖp cung øng vËt t− kü thuËt vμ dÞch vô 
phèi gièng bß
– C¸c xÝ nghiÖp vïng: 
– C¸c tr¹m TTNT tØnh:
+ C¶ n−íc cã 4 xÝ nghiÖp TTNT vïng t¹i Thanh Ho¸, 
NghÖ An, Nha Trang µ TP Hå ChÝ Minh. 
+ C¸c xÝ nghiÖp nµy cã c¸c nhiÖm vô: 
1) Cung cÊp tinh ®«ng l¹nh vµ c¸c vËt t− phèi gièng 
cho c¸c tr¹m tØnh, huyÖn vµ c¸c c¸ nh©n lµm TTNT bß, 
2) Tæ chøc tËp huÊn kü thuËt TTNT bß cho cÊp tØnh 
vµ huyÖn 
3) Hîp ®ång phèi gièng bß b»ng TTNT trong ph¹m 
vi vïng.
Cã nhiÖm vô: 
1) Cung cÊp tinh ®«ng l¹nh vµ c¸c vËt t− phèi gièng 
cho c¸c tr¹m huyÖn vµ c¸c c¸ nh©n lµm TTNT 
bß,
2) Tæ chøc c¸c líp tËp huÊn vÒ kü thuËt TTNT bß
cho cÊp huyÖn, x·
3) ChuyÓn giao c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ ch¨n nu«i bß
cho n«ng d©n, 
4) DÞch vô phèi gièng b»ng TTNT cho bß trong 
tØnh.
98
Tr¹m Moncada
99
Bß ®ùc gièng cao s¶n nu«i t¹i moncada
100<<
Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/
17